ҚР парламентінің ҚР билік жүйесіндегі рөлін талдау
КІРІСПЕ
1. Қазақстан Республикасындағы парламентаризмнің даму сатылары
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ПАРЛАМЕНТІНІҢ БІРІНШІ ШАҚЫРЫЛЫМЫ
3 ЕКІНШІ ШАҚЫРЫЛЫМДАҒЫ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ПАРЛАМЕНТІ
4 ҮШІНШІ ШАҚЫРЫЛЫМДАҒЫ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ПАРЛАМЕНТІ
1. Қазақстан Республикасындағы парламентаризмнің даму сатылары
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ПАРЛАМЕНТІНІҢ БІРІНШІ ШАҚЫРЫЛЫМЫ
3 ЕКІНШІ ШАҚЫРЫЛЫМДАҒЫ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ПАРЛАМЕНТІ
4 ҮШІНШІ ШАҚЫРЫЛЫМДАҒЫ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ПАРЛАМЕНТІ
Өзінің мемлекеттілігін еуропалық және шығыстық өркениеттердің, жүз жылдар бойы тиімді жұмыс істеген саудалық, дипломатиялық және ақпараттық жолдардың түйіскен тұсында құрған қазақ халқының тарихи қалыптасуы парламентаризмның кең мағынада қазақ халқының менталитетін, ішкі және сыртқы саясатын сипаттайтын белгісіне айналуына алып келді. Осы арқылы біз өзіміздің қазіргі сыртқы саясатымыздың жүйелік көпвекторлылығын, Қазақстанның діни бірлестіктер, ұжымдық қауіпсіздік, өркениеттік сұхбат, діни конфессиялар механизмін жасау бойынша көптеген бейбіт бастамаларымын, халқымыздың ерекше қонақжайлылығы мен толеранттылығын түсіндіре аламыз.
Заманауи типтегі сәйкес мемлекеттік институтқа рәсілделмеген парламентаризм элементтері көне заманнан бергі бірінші түрік және қазақ мемлекеттерінде әскери демократия формасында біліне бастаған. Онда маңызды мәселелер ретінде саналатын ішкі және сыртқы саясат, сонымен қатар соғыс пен бейбітшілік жариялау, жерлерді, шаруашылық аумақтарын бөлу және мөлшері мен жалпы салық төлеу мерзімін бекіту «Дала ортасында жылына бір рет» шақырылатын жалпыхалықтық құрылтай-жиналысының құзырында болатын.
Заманауи типтегі сәйкес мемлекеттік институтқа рәсілделмеген парламентаризм элементтері көне заманнан бергі бірінші түрік және қазақ мемлекеттерінде әскери демократия формасында біліне бастаған. Онда маңызды мәселелер ретінде саналатын ішкі және сыртқы саясат, сонымен қатар соғыс пен бейбітшілік жариялау, жерлерді, шаруашылық аумақтарын бөлу және мөлшері мен жалпы салық төлеу мерзімін бекіту «Дала ортасында жылына бір рет» шақырылатын жалпыхалықтық құрылтай-жиналысының құзырында болатын.
КІРІСПЕ
Өзінің мемлекеттілігін еуропалық және шығыстық өркениеттердің, жүз жылдар бойы тиімді жұмыс істеген саудалық, дипломатиялық және ақпараттық жолдардың түйіскен тұсында құрған қазақ халқының тарихи қалыптасуы парламентаризмның кең мағынада қазақ халқының менталитетін, ішкі және сыртқы саясатын сипаттайтын белгісіне айналуына алып келді. Осы арқылы біз өзіміздің қазіргі сыртқы саясатымыздың жүйелік көпвекторлылығын, Қазақстанның діни бірлестіктер, ұжымдық қауіпсіздік, өркениеттік сұхбат, діни конфессиялар механизмін жасау бойынша көптеген бейбіт бастамаларымын, халқымыздың ерекше қонақжайлылығы мен толеранттылығын түсіндіре аламыз.
Заманауи типтегі сәйкес мемлекеттік институтқа рәсілделмеген парламентаризм элементтері көне заманнан бергі бірінші түрік және қазақ мемлекеттерінде әскери демократия формасында біліне бастаған. Онда маңызды мәселелер ретінде саналатын ішкі және сыртқы саясат, сонымен қатар соғыс пен бейбітшілік жариялау, жерлерді, шаруашылық аумақтарын бөлу және мөлшері мен жалпы салық төлеу мерзімін бекіту Дала ортасында жылына бір рет шақырылатын жалпыхалықтық құрылтай-жиналысының құзырында болатын.
Заңнама негіздерін жасау құрамына барлық аймақтың және қазақ халқының барлық саяси күштерінің өкілдері кіретін, өзіндік ерекшелігі бар ежелгі Парламентпен жүргізілетін. Бұл органның қызметі заңнаманы талдау барысын бақылайтын және оның соңғы нұсқасын бекітетін бүкіл қазақ халқы ханының басқаруымен жүргізілетін. Мұндай дәстүр қазақ мемлекетінің негізін салушылардың бірі Қасым ханның дәуірінде бастау алған. XVIII ғасырдың басында Тәуке ханның 200 жылдан астам уақыт бойы қазақ халқының өзіндік Конституциясы болған, кеңес үкіметі келген уақытқа дейін қолданылған танымал заңнамалар жинағы (Заңдар жинағы) Жеті Жарғы қабылданды.
Мемлекет өміріндегі ерекше орынды жүздердің хандарынан биік тұратын және жоғарғы қолбасшы мен жоғарғы сот инстанциясы рөлін атқарған жалпы қазақ ханы алған. Сол кездің өзінде ұлт көшбасшылары, көрнекті мемлекет қайраткерлері бүкіл халықтың бірлігін жақтай отырып, жүздік және рулық бытыраңқылықпен күрескен.
Дәл осы абыройлы көшбасшылар билік еткен кезеңде қазақ мемлекеті қуатты елге айналды, ішкі келіспеушіліктер тоқтады, халық қауіпсіздік пен молшылықта өмір сүрді, ал көршілес мемлекеттермен өзара тиімді әріптестік дамыды. Халықтың бейбітшілікке, амандыққа, бірлікке, мемлекеттің тұтастылығын сақтауға деген ықыласы аймақтық басқарушылардың біртұтас ұлттық көшбасшынының билігін мойындауға мәжбүр етті. Осыдан қазақ демократизмінің ерекше қыры көрінеді: бүкіл халықтың және әрбір тұлғаның құқығын қамтамасыз ету биліктің көпшілік мойындаған көшбасшы қолында шоғырланған дәуірінде біршама сәтті жүзеге асқан. Бұл оның жерлерді жинақтау, заңнаманы бірегейлендіру, ішкі және сыртқы саясаттың маңызды мәселелерін реттеу бойынша үдерістерді сәтті жүргізуіне мүмкіндік берген. Соның нәтижесінде мемлекеттің қуаттылығы біршама деңгейде артқан.
Біздің еліміздің саяси-құқықтық құрылысының тарихи дәстүрлері және мемлекет және құқықтық қатынастар дамуының заманауи беталысы Қазақстанда мемлекет басшысы және оның ішкі және сыртқы саясатының негізгі бағыттарын айқындайтын жоғары лауазымдық тұлғасы Президент болып табылатын президенттік республиканың құрылуына алып келді.
1991 жылы желтоқсан айында Кеңес Социалистік Республикаларының Одағы құлады. Оның құрамында болған одақтық республикалар дербес, тәуелсіз, зайырлы мемлекеттер құрды. Социалистік Республика өмір сүруін тоқтатты. Оның орнына Қазақстан Республикасы деп аталатын жаңа мемлекет құрылды.
Қазақстан Республикасының құрылу сәтінен бастап жаңа мемлекеттің заңдық негізін қалаған бірқатар құқықтық актілер қабылданды. Оған жататындар: Қазақ КСР-ның мемлекттік зайырлылығы жөніндегі Декларация, Қазақстан Республикасының тәуелсіздігі жөніндегі Заң, 1993 жылғы Қазақстан Республикасының Конституциясы, 1995 жылғы Қазақстан Республикасының Конституциясы. Көрсетілген конституциялық актілер тәуелсіздікті, Қазқстанның дербестігін үндеді, демократиялық құқықтық мемлекет құру идеясын алға шығарды.
Негізгі құқықтық құжат болып Қазақстан Республикасының 1995 жылғы Конституциясы саналады. Ол республикада тәуелсіздік жылдары барысында қабылданған конституциялық заңдардың негізгі жағдайларын жинақтады.
Мемлекеттік биліктің бірден-бір қайнар көзі (Қазақстан Республикасы Конституциясы бойынша) халық болып табылады. Халыққа мемлекеттегі ішкі саясатты соңғы болып анықтау құқығы берілген. Халық тікелей түрде республика Президентін, мемлекет басшысын және де жоғарғы заң шығарушы орган - республика Парламентін таңдайды.
Қазақстан Республикасының Конституциясында зайырлылықтың және тәуелсіздіктің негізгі белгілері қамтылған. Мұндай белгілер қатарына біртұтас, бөлінбейтін және қол сұғылмайтын деп жарияланған жеке территориясының болуы; жеке мемлекеттік органдар жүйесінің болуы (жоғары және жергілікті); жеке Конституциясының, халықпен, парламентпен, Президентпен қабылданған өз заңдарының болуы; өз азаматтығының болуы; әлем мемлекеттері жүйесінде Қазақстан Республикасының тең құқықты орны. Тәуелсіздік пен зайырлылықтың болуы Қазақстанның көрші мемлекеттерден, басқа елдерден абсолютті тәуелсіздігін білдірмейді. Әлемнің барлық елдері белгілі бір дәрежеде бір-біріне тәуелді болып келеді, өзара қарым-қатынастың, бейбіт өмір сүрудің, әріптестіктің, адам құқықтарын сақтаудың және т.б. белгілі бір қағидаларын ұстанады.
Қазақстан Республикасының Конституциясы адам құқықтары және еркіндігі жөніндегі халықаралық-құқықтық құжаттардың талаптарына толықтау түрде сәйкес келеді.
Қазақстан Республикасының Конституциясы мемлекеттің Негізгі заңы болып табылады. Ол мемлекет пен қоғам өмірінің негізгі мәселелерін заңды түрде рәсімдейді: адам мен азаматтың негізгі құқықтары, еркіндігі және міндеттері, мемлекеттің құрылымы, сондай-ақ қоғамның экономикалық негізін бекітеді. Конституция заңдардың және мемлекеттік органдар қабылдайтын басқа да нормативтік актілердің қайнар көзі болып табылады. Кез келген заң, Президент жарғысы, үкімет қаулысы, министрліктер бұйрығы, жергілікті мемлекеттік органдардың шешімі Конституцияның қағидаларының, нормаларының, идеяларының негізінде және оған сәйкес түрде қабылдануы қажет және оларға қарама-қайшы келмеуі тиіс. Егер олар Конституция нормаларына қарама-қайшы болатын болса, антиконституциондық деп есептеледі және олардан бас тарту қажет. Конституциядағы нормалардың, жағдайлардың сақталуына байанысты талаптар тек мемлекеттік органдарға, лауазымды тұлғаларға ғана емес, азаматтарға, бірлестіктерге де қатысты.
Құқықтық мемлекетті құру барысында конституциялық құқықты зерттеу және одан әрі дамыту, мемлекеттік билік органдарының өмірі құрылатын қағидаларды терең меңгеру ерекше маңызға ие болады.
Біздің ойымызша, ерекше маңызға заң шығарушы және атқарушы билік арасында құрылатын күрделі және кейде қарама-қайшы түрде құрылатын қатынастар ие болады. Нақты жұмыс осы мәселеге арналған.
Заманауи парламентаризм идеясының жарқын тасымалдаушысы және идея бастаушысы барлық халық таңдаған Қазақстан Республикасының тұңғыш президенті Н.Ә.Назарбаев болып табылады, сондықтан да заң бойынша халық бірлігінің, мемлекеттік биліктің, Конституцияның мызғымастығының, адам мен азаматтың құқығы мен еркіндігінің символы және кепілі саналады. Оның басшылық етуімен және оның тікелей қатысуымен жалпыхалықтық референдумда қабылданған бірінші (1993 ж.) және қазіргі уақыттағы қолданыстағы (1995 ж.) Конституцияның негізгі жағдайлары бекітілді. Осы ретте мемлекеттің басты заң шығарушы органы тәуелсіздік алынған қарқынды революциялық уақыттарда жасалған бір палаталы деңгейден қазақстандық мемлекеттіліктің эволюциялық даму уақытында жоспарлы, жасампаз заң жасаушылық жұмыс істеуіне арналған кәсіби екі палаталы парламент деңгейіне дейінгі жолдан өтті.
Екі палаталы Парламент қызметін бастаған 1996 жылдың 30 қаңтарындағы бірінші шақырылымда депутаттар алдында сөз сөйлеген мемлекет Басшысы ол үшін барлық билік тармақтарына қатынастың тең болуы, Парламент пен Үкіметтің жоғары мәртебесін және оларға біздің еліміздегі сый-құрметті қолдау бірдей маңызды екендігін және ымырашылықтың келістілігін қазіргі адами қоғамның барынша қолайлы, тіпті бірден-бір мүмкін болатын күйі ретінде түсінуге және бағалауға шақырды.
Ымырашылық Парламенттің өзіне, сондай-ақ оның атқарушы билікке қатысты қарым-қатынасында қажетті. Сондықтан осыдан он жыл бұрын, заң жасаушылық үдерісті жоспарлы және дәйекті ету мүмкін болмаған Парламент қызмет етуінің бас кезінде мемлекет Басшысы Парламент пен Үкімет алдына мынадай міндет қойды - заң жасаудың тосындылығын игеру, оны екі маңызды міндетті - оны елде жүргізіліп отырған экономикалық, саяси және әлеуметтік даму мақсаттарына жетуге бағытталған реформалармен көбірек байланыстыруды және заң шығарушылықтың тұтастығын және нақты құрылымын қамтамасыз етуді шеше отырып реттеу.
1998 жылы 30 қыркүйекте елдегі демократиялық үдерістерді тереңдету мақсатында Парламентте сөз сөйлеу кезінде дәл Н.Ә.Назарбаев партиялық тізімнің пропорционалды өкілдігі механизміне сәйкес жүргізілетін Мәжіліске он қосымша орынды қосуды; Қазақстандағы биліктің тұрақтылығы және сабақтастығы мақсатында Сенат пен Мәжілістің тәуелсіздігін күшейту, сондай-ақ мерзімінен бұрын босау, республика Президентінің лауазымнан бас тартуы жағдайында қалған мерзім уақытындағы өкілеттілікті орындау міндетін Парламент Сенатының Төрағасына, Сенат Төрағасының Президент міндетін атқаруды қабылдауы мүмкін болмаған жағдайда - Парламент Мәжілісінің Төрағасына беруді ұсынғанын атап өткен жөн. Мемлекет басшысы Үкіметтің жеке мүшелерінің және Сенат пен Мәжіліс комиссиясы елшілерінің кандидатурасын талқылауды; Парламент отырысының жұмысын телевидение және басқа да бұқаралық ақпарат құралдарында кең және уақытылы түрде хабарлап отыруды; Премьер-Министрдің және оның Кабинетінің басқа да мүшелерінің Парламент алдындағы жауапкершілігін күшейтуді ұсынды.
1998 жылы Конституцияға енгізілген өзгерістер мен толықтырулардың нәтижесінде біздің еліміздің, Орталық Азия аймақтары елдерінің тарихында алғаш рет келесі сайлауларда партиялық тізім бойынша Парламент Мәжілісіне 11 партия таласқа түсті, тек партиялық тізім бойынша олардың әрқайсысы орта есеппен 10 үміткер ұсынды; Парламент қызметі үлкен айқындылыққа ие болды және оның атқарушы билікпен қарым-қатынасы біршама теңдестірілді, осының нәтижесінде жоғары өкілдік органның беделі айтарлықтай түрде өсті.
Мемлекеттің жоғары лауазымды тұлғасы болып табылатын Президенттің және мемлекеттің жоғарғы өкілдік органы Парламенттің өзара қарым-қатынасы қазіргі сатыда ерекше сипатқа ие болады. Және де бұл ерекшеліктің мәні бойынша нақ осы Парламент арқылы мемлекет Басшысының көптеген өкілеттіліктері мен бастамалары іске асырылады.
Конституция бойынша Парламент заң шығарушылық қызмет атқаратын, мемлекеттің бюджетін бекіту құқығын иеленетін республиканың жоғарғы өкілдік органы болып табылады. Парламент көпшілік дауыс беру арқылы Премьер-Министрдің, Ұлттық Банк Өкілінің тағайындалуына келісім береді, Үкіметке сенімсіздік танытуға, оның отставкаға шығуын бұйыруға құқылы және кез келген министрді қызметінен босатуды талап ете алады. Үкімет мүшелері Парламент палаталары алдында тұрақты түрде есеп береді. Сенат Жоғарғы Соттың соттарын сайлайды, Бас прокурордың және Ұлттық Қауіпсіздік Комитеті Өкілінің тағайындалуына келісім береді. Парламент елдің Конституциясына өзгерістер енгізу құқығына ие. Депутаттар Премьер-Министр үміткерлігіне келісім беру немесе келісім бермеу арқылы және министрлер қызметіне үміткерлерге байланысты өз пікірін білдіру мүмкіндігіне ие бола отырып, Үкіметтің құрылуына қатысу құқығына ие. Депутаттар атқарушы биліктің есебін тыңдай отырып, оны бақылауға құқылы.
Осылайша, Қазақстан Республикасының өкілеттілігі оның жоғары мәртебесіне толықтай сай келеді.
Осыған қарамастан, 2005 жылы 18 ақпанда жарияланған Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси жаңғырудың қарқынды даму жолында атты халыққа жолдауында Президент біздің Конституциямыз өз мүмкіндіктерін әлі пайдаланған жоқ, және де саяси жаңғыру үдерісі, ең алдымен қолданыстағы Конституция шеңберіндегі заң шығарушылық биліктің саяси беделін күшейтуді талап ететінін атап өтті.
Бұл Президент пен Парламенттің өзара қарым-қатынасының үнемі дамитындығының, Конституцияның өркениетті, белгілі бір нормаларын ұстанатындығының және уақыт талаптарына сай жетілдірілген, серпінді жолмен бірте-бірте прогрессивті сипатқа ие болатындығының жарқын дәлелі болып табылады.
Конституция мен Парламенттің 10-жылдығын өткере отырып, біздің барлығымызға, замандастарға, Қазақстан азаматтарына, ұлы бақыт және сирек туатын тарихи мүмкіндік - мемлекеттілікті жаңғырту бақыты бұйырғандығын атап өткіміз келеді. Сондықтан да мұндай жауапты сәтте халықпен таңдалған билік басты мақсатқа жету жолында - Қазақстанда ең басты құндылықтары адам, оның өмірі, құқықтары мен еркіндігі болып табылатын демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет құруда барлық күш-жігерін жұмылдыруы қажет.
Қазақстан Республикасы Президенті барлық билік тармақтарының сәйкес қызмет етуін және органдардың халық алдындағы жауапкершілігін қамтамасыз еткен жағдайдағы барлық билік тармақтарының шығармашылық, өзара сыйластық түрде және нәтижелі әріптестік етуі осыған негізделген.
Нақты жұмыстың негізгі міндеті ҚР Парламентінің ҚР билік жүйесіндегі рөлін талдау, парламенттің Үкімет жұмысына бақылаушылық қызметін болып табылады.
Дипломдық жұмыс кіріспеден, параграфтардан тұратын үш тараудан, қорытындыдан және қолданылған әдебиет тізімінен тұрады. Жұмыстың жалпы көлемі - машинамен басылған --- бет.
1.2 Қазақстан Республикасындағы парламентаризмнің даму сатылары
Халықтық демократияның көріну формасы ретінде өкілдік билік қазақстандық қоғамға ерте уақыттан тән. Оның қолданыстағы саяси жүйеге байланысты сыртқы түрі өзгеріп отырған.
Қазіргі қазақстандық Парламент өкілдік биліктің бір палаталы органын - алғаш рет 1937 жылғы Қазақ Конституциясының негізінде, одан кейін - 1978 жылы қабылданған Қазақ КСР Конституциясының және 1993 жылы қабылданған Қазақстан Республикасы Конституциясының негізінде құрылған Жоғарғы Кеңеске ауыстырды.
Өзінің өмір сүруі барысында Жоғарғы Кеңес он үш рет сайланды. Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесіне алғашқы сайлау 1938 жылы 24 маусымда жүргізілді. Сайлаулар жалпыхалықтық, тең және тікелей таңдау құқығы негізінде құпия дауыс беру арқылы жүргізілген.
Депутаттық корпустың қалыптасуы баламалы емес негізде Коммунистік партияның қатаң бақылауымен жүргізілгенін атап өту керек. Депутаттыққа үміткерлер партиялық ұйымдармен бекітілген таптық, партиялық, ұлттық, жастық-жыныстық және басқа да квоталар арқылы таңдалған. Мемлекеттік органдардың жоғарғы шенеуніктері, партиялық, комсомолдық және кәсіподақтардың басшылары атқаратын қызметіне сәйкес депутаттыққа үміткер ретінде ұсынылған. Жоғарыда көрсетілген шараларға байланысты сайлауды өткізу ресми сипатқа ие болады.
1978 жылғы Қазақ КСР Конституциясы сайлау жүйесіне аздаған өзгерістер енгізді.
Елдің осы Негізгі Заңына сәйкес Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі мемлекеттік биліктің жоғарғы органы саналған. Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі Қазақ КСР басқаруға байланысты КСРО Конституциясына және Қазақ КСР Конституциясына енгізілген барлық мәселелерді шешуге құқылы болатын. Жоғарғы Кеңестің жұмыс органы - Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің Президумы Жоғарғы Кеңестің сессиялары арасындағы кезеңде, қажет болған жағдайда қолданыстағы Қазақ КСР заңдық актілеріне келесі сессияда бекітуді жоспарлай отырып өзгерістер енгізіп отырған. Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі қажет болған жағдайда кез келген сұрақ бойынша ревизиялық және басқа да комиссиялар құрған. Барлық мемлекеттік және қоғамдық органдар, ұйымдар мен лауазымды тұлғалар тұрақты және басқа да комиссиялардың талаптарын орындауға және оларға қажетті материалдар мен құжаттар ұсынуға міндетті болған. Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі Қазақ КСР басқаруға байланысты енгізілетін кез келген сұрақты қарастыруға және оны шешуге өкілетті болған.
1990 жылдың наурыз айында Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің он екінші шақырылымына сайлау болып өтті. Бұл әкімшіліктік-топтық жүйенің біршама ықпал етуі жағдайындағы республиканың жоғары заң шығарушы органына біршама демократиялық түрде болған алғашқы сайлауы болатын. Сайлауалды тартыста 360 депутаттық мандатқа екі мыңнан астам үміткер қатысты. Нақты сайлаудың ерекшелігі 90 адамның республикалық қоғамдық ұйымдар атынан сайлануы болып табылады. Бұл сайлаудың толыққанды саяси партиялардың қатысуынсыз өтуіне қарамастан, олар тотаритарлы жүйенің түрленуі үдерісінің қайтымсыздығына ықпал етті.
Жоғарғы Кеңестің он екінші шақырылымы Қазақстанда парламентаризмнің қалыптасуы тарихында ерекше рөл атқарды. Бұл 90-шы жылдардағы мемлекет саясатын заңнамалық түрде қамтамасыз еткен маңызды құқықтық актілердің қабылдануы барысында көрініс табады.
1990 жылдың 24 сәуірінде Қазақ КСР Қазақ КСР Президенті лауазымын белгілеу және Қазақ КСР Конституциясына (Негізгі Заң) өзгерістер мен толықтырулар енгізу жөнінде Заңына сәйкес Қазақ КСР Президенті лауазымы бекітілді, және де елдің алғашқы Президенті болып Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев сайланды.
1990 жылы 25 қазанда Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі алғаш рет территорияның бөлінбейтіндігі және қол сұғылмайтындығы бекітілген, мемлекет халықаралық құқық субъектісі ретінде айқындалған, азаматтық институты, сондай-ақ жеке меншік формаларының тең құқықтығы енгізілген Қазақ КСР мемлекеттік зайырлылығы жөнінде Декларацияны қабылдайды.
1991 жылдың тамыз және желтоқсан айларының оқиғасы - Мәскеудегі өтпей қалған бүлік және Беловеж келісімі КСРО тарихына соңғы нғктені қойды, және де 1991 жылдың 16 желтоқсанында Қазақстанның Жоғарғы Кеңесі Қазақстан Республикасының тәуелсіздігін жариялады.
1993 жылы 28 қаңтарда екі жыл бойы келісім іздеуден кейін, он екінші шақырылымның Жоғарғы Кеңесі республика зайырлылығының құрылуын аяқтаған және шынайы конституционализмді бекітуді жалғастырған Қазақстанның алғашқы посткеңестік Конституциясын қабылдады. Осылайша, республикада ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз етудің жаңа сапалы сатысына өтуге, азаматтық құқықтар мен еркіндіктің шынайы кепілін беруге, демократиялық қоғам мен құқықтық мемлекет құруға бастау салынды.
1993 жылдың Конституциясы бір партиялы саяси басқарудан, монопольді экономикалық жүйеден, тарихи зорлық-зомбылық идеологиясынан бас тарта отырып, қазақстандық қоғамның оң серпінмен дамуына жаңа мүмкіндіктер ашты.
Әлеуметке бейімделген нарықтық экономикаға өтудің өтпелі кезеңі сатысында Негізгі Заң Республиканы әлемдік қауымдастықта жаңа тәуелсіз мемлекет ретінде заңдастырды. 1993 жылғы Конституция Қазақстан өзін заманауи өркениеттің құрамдас бөлігі ретінде жайғастыратындығын, бейбіт көршілік мақсат, көп полюсты және өзара тиімді әріптестік ниет ұстанатындығын, жалпықоғамдық құндылықтарды бұлжытпай ... жалғасы
Өзінің мемлекеттілігін еуропалық және шығыстық өркениеттердің, жүз жылдар бойы тиімді жұмыс істеген саудалық, дипломатиялық және ақпараттық жолдардың түйіскен тұсында құрған қазақ халқының тарихи қалыптасуы парламентаризмның кең мағынада қазақ халқының менталитетін, ішкі және сыртқы саясатын сипаттайтын белгісіне айналуына алып келді. Осы арқылы біз өзіміздің қазіргі сыртқы саясатымыздың жүйелік көпвекторлылығын, Қазақстанның діни бірлестіктер, ұжымдық қауіпсіздік, өркениеттік сұхбат, діни конфессиялар механизмін жасау бойынша көптеген бейбіт бастамаларымын, халқымыздың ерекше қонақжайлылығы мен толеранттылығын түсіндіре аламыз.
Заманауи типтегі сәйкес мемлекеттік институтқа рәсілделмеген парламентаризм элементтері көне заманнан бергі бірінші түрік және қазақ мемлекеттерінде әскери демократия формасында біліне бастаған. Онда маңызды мәселелер ретінде саналатын ішкі және сыртқы саясат, сонымен қатар соғыс пен бейбітшілік жариялау, жерлерді, шаруашылық аумақтарын бөлу және мөлшері мен жалпы салық төлеу мерзімін бекіту Дала ортасында жылына бір рет шақырылатын жалпыхалықтық құрылтай-жиналысының құзырында болатын.
Заңнама негіздерін жасау құрамына барлық аймақтың және қазақ халқының барлық саяси күштерінің өкілдері кіретін, өзіндік ерекшелігі бар ежелгі Парламентпен жүргізілетін. Бұл органның қызметі заңнаманы талдау барысын бақылайтын және оның соңғы нұсқасын бекітетін бүкіл қазақ халқы ханының басқаруымен жүргізілетін. Мұндай дәстүр қазақ мемлекетінің негізін салушылардың бірі Қасым ханның дәуірінде бастау алған. XVIII ғасырдың басында Тәуке ханның 200 жылдан астам уақыт бойы қазақ халқының өзіндік Конституциясы болған, кеңес үкіметі келген уақытқа дейін қолданылған танымал заңнамалар жинағы (Заңдар жинағы) Жеті Жарғы қабылданды.
Мемлекет өміріндегі ерекше орынды жүздердің хандарынан биік тұратын және жоғарғы қолбасшы мен жоғарғы сот инстанциясы рөлін атқарған жалпы қазақ ханы алған. Сол кездің өзінде ұлт көшбасшылары, көрнекті мемлекет қайраткерлері бүкіл халықтың бірлігін жақтай отырып, жүздік және рулық бытыраңқылықпен күрескен.
Дәл осы абыройлы көшбасшылар билік еткен кезеңде қазақ мемлекеті қуатты елге айналды, ішкі келіспеушіліктер тоқтады, халық қауіпсіздік пен молшылықта өмір сүрді, ал көршілес мемлекеттермен өзара тиімді әріптестік дамыды. Халықтың бейбітшілікке, амандыққа, бірлікке, мемлекеттің тұтастылығын сақтауға деген ықыласы аймақтық басқарушылардың біртұтас ұлттық көшбасшынының билігін мойындауға мәжбүр етті. Осыдан қазақ демократизмінің ерекше қыры көрінеді: бүкіл халықтың және әрбір тұлғаның құқығын қамтамасыз ету биліктің көпшілік мойындаған көшбасшы қолында шоғырланған дәуірінде біршама сәтті жүзеге асқан. Бұл оның жерлерді жинақтау, заңнаманы бірегейлендіру, ішкі және сыртқы саясаттың маңызды мәселелерін реттеу бойынша үдерістерді сәтті жүргізуіне мүмкіндік берген. Соның нәтижесінде мемлекеттің қуаттылығы біршама деңгейде артқан.
Біздің еліміздің саяси-құқықтық құрылысының тарихи дәстүрлері және мемлекет және құқықтық қатынастар дамуының заманауи беталысы Қазақстанда мемлекет басшысы және оның ішкі және сыртқы саясатының негізгі бағыттарын айқындайтын жоғары лауазымдық тұлғасы Президент болып табылатын президенттік республиканың құрылуына алып келді.
1991 жылы желтоқсан айында Кеңес Социалистік Республикаларының Одағы құлады. Оның құрамында болған одақтық республикалар дербес, тәуелсіз, зайырлы мемлекеттер құрды. Социалистік Республика өмір сүруін тоқтатты. Оның орнына Қазақстан Республикасы деп аталатын жаңа мемлекет құрылды.
Қазақстан Республикасының құрылу сәтінен бастап жаңа мемлекеттің заңдық негізін қалаған бірқатар құқықтық актілер қабылданды. Оған жататындар: Қазақ КСР-ның мемлекттік зайырлылығы жөніндегі Декларация, Қазақстан Республикасының тәуелсіздігі жөніндегі Заң, 1993 жылғы Қазақстан Республикасының Конституциясы, 1995 жылғы Қазақстан Республикасының Конституциясы. Көрсетілген конституциялық актілер тәуелсіздікті, Қазқстанның дербестігін үндеді, демократиялық құқықтық мемлекет құру идеясын алға шығарды.
Негізгі құқықтық құжат болып Қазақстан Республикасының 1995 жылғы Конституциясы саналады. Ол республикада тәуелсіздік жылдары барысында қабылданған конституциялық заңдардың негізгі жағдайларын жинақтады.
Мемлекеттік биліктің бірден-бір қайнар көзі (Қазақстан Республикасы Конституциясы бойынша) халық болып табылады. Халыққа мемлекеттегі ішкі саясатты соңғы болып анықтау құқығы берілген. Халық тікелей түрде республика Президентін, мемлекет басшысын және де жоғарғы заң шығарушы орган - республика Парламентін таңдайды.
Қазақстан Республикасының Конституциясында зайырлылықтың және тәуелсіздіктің негізгі белгілері қамтылған. Мұндай белгілер қатарына біртұтас, бөлінбейтін және қол сұғылмайтын деп жарияланған жеке территориясының болуы; жеке мемлекеттік органдар жүйесінің болуы (жоғары және жергілікті); жеке Конституциясының, халықпен, парламентпен, Президентпен қабылданған өз заңдарының болуы; өз азаматтығының болуы; әлем мемлекеттері жүйесінде Қазақстан Республикасының тең құқықты орны. Тәуелсіздік пен зайырлылықтың болуы Қазақстанның көрші мемлекеттерден, басқа елдерден абсолютті тәуелсіздігін білдірмейді. Әлемнің барлық елдері белгілі бір дәрежеде бір-біріне тәуелді болып келеді, өзара қарым-қатынастың, бейбіт өмір сүрудің, әріптестіктің, адам құқықтарын сақтаудың және т.б. белгілі бір қағидаларын ұстанады.
Қазақстан Республикасының Конституциясы адам құқықтары және еркіндігі жөніндегі халықаралық-құқықтық құжаттардың талаптарына толықтау түрде сәйкес келеді.
Қазақстан Республикасының Конституциясы мемлекеттің Негізгі заңы болып табылады. Ол мемлекет пен қоғам өмірінің негізгі мәселелерін заңды түрде рәсімдейді: адам мен азаматтың негізгі құқықтары, еркіндігі және міндеттері, мемлекеттің құрылымы, сондай-ақ қоғамның экономикалық негізін бекітеді. Конституция заңдардың және мемлекеттік органдар қабылдайтын басқа да нормативтік актілердің қайнар көзі болып табылады. Кез келген заң, Президент жарғысы, үкімет қаулысы, министрліктер бұйрығы, жергілікті мемлекеттік органдардың шешімі Конституцияның қағидаларының, нормаларының, идеяларының негізінде және оған сәйкес түрде қабылдануы қажет және оларға қарама-қайшы келмеуі тиіс. Егер олар Конституция нормаларына қарама-қайшы болатын болса, антиконституциондық деп есептеледі және олардан бас тарту қажет. Конституциядағы нормалардың, жағдайлардың сақталуына байанысты талаптар тек мемлекеттік органдарға, лауазымды тұлғаларға ғана емес, азаматтарға, бірлестіктерге де қатысты.
Құқықтық мемлекетті құру барысында конституциялық құқықты зерттеу және одан әрі дамыту, мемлекеттік билік органдарының өмірі құрылатын қағидаларды терең меңгеру ерекше маңызға ие болады.
Біздің ойымызша, ерекше маңызға заң шығарушы және атқарушы билік арасында құрылатын күрделі және кейде қарама-қайшы түрде құрылатын қатынастар ие болады. Нақты жұмыс осы мәселеге арналған.
Заманауи парламентаризм идеясының жарқын тасымалдаушысы және идея бастаушысы барлық халық таңдаған Қазақстан Республикасының тұңғыш президенті Н.Ә.Назарбаев болып табылады, сондықтан да заң бойынша халық бірлігінің, мемлекеттік биліктің, Конституцияның мызғымастығының, адам мен азаматтың құқығы мен еркіндігінің символы және кепілі саналады. Оның басшылық етуімен және оның тікелей қатысуымен жалпыхалықтық референдумда қабылданған бірінші (1993 ж.) және қазіргі уақыттағы қолданыстағы (1995 ж.) Конституцияның негізгі жағдайлары бекітілді. Осы ретте мемлекеттің басты заң шығарушы органы тәуелсіздік алынған қарқынды революциялық уақыттарда жасалған бір палаталы деңгейден қазақстандық мемлекеттіліктің эволюциялық даму уақытында жоспарлы, жасампаз заң жасаушылық жұмыс істеуіне арналған кәсіби екі палаталы парламент деңгейіне дейінгі жолдан өтті.
Екі палаталы Парламент қызметін бастаған 1996 жылдың 30 қаңтарындағы бірінші шақырылымда депутаттар алдында сөз сөйлеген мемлекет Басшысы ол үшін барлық билік тармақтарына қатынастың тең болуы, Парламент пен Үкіметтің жоғары мәртебесін және оларға біздің еліміздегі сый-құрметті қолдау бірдей маңызды екендігін және ымырашылықтың келістілігін қазіргі адами қоғамның барынша қолайлы, тіпті бірден-бір мүмкін болатын күйі ретінде түсінуге және бағалауға шақырды.
Ымырашылық Парламенттің өзіне, сондай-ақ оның атқарушы билікке қатысты қарым-қатынасында қажетті. Сондықтан осыдан он жыл бұрын, заң жасаушылық үдерісті жоспарлы және дәйекті ету мүмкін болмаған Парламент қызмет етуінің бас кезінде мемлекет Басшысы Парламент пен Үкімет алдына мынадай міндет қойды - заң жасаудың тосындылығын игеру, оны екі маңызды міндетті - оны елде жүргізіліп отырған экономикалық, саяси және әлеуметтік даму мақсаттарына жетуге бағытталған реформалармен көбірек байланыстыруды және заң шығарушылықтың тұтастығын және нақты құрылымын қамтамасыз етуді шеше отырып реттеу.
1998 жылы 30 қыркүйекте елдегі демократиялық үдерістерді тереңдету мақсатында Парламентте сөз сөйлеу кезінде дәл Н.Ә.Назарбаев партиялық тізімнің пропорционалды өкілдігі механизміне сәйкес жүргізілетін Мәжіліске он қосымша орынды қосуды; Қазақстандағы биліктің тұрақтылығы және сабақтастығы мақсатында Сенат пен Мәжілістің тәуелсіздігін күшейту, сондай-ақ мерзімінен бұрын босау, республика Президентінің лауазымнан бас тартуы жағдайында қалған мерзім уақытындағы өкілеттілікті орындау міндетін Парламент Сенатының Төрағасына, Сенат Төрағасының Президент міндетін атқаруды қабылдауы мүмкін болмаған жағдайда - Парламент Мәжілісінің Төрағасына беруді ұсынғанын атап өткен жөн. Мемлекет басшысы Үкіметтің жеке мүшелерінің және Сенат пен Мәжіліс комиссиясы елшілерінің кандидатурасын талқылауды; Парламент отырысының жұмысын телевидение және басқа да бұқаралық ақпарат құралдарында кең және уақытылы түрде хабарлап отыруды; Премьер-Министрдің және оның Кабинетінің басқа да мүшелерінің Парламент алдындағы жауапкершілігін күшейтуді ұсынды.
1998 жылы Конституцияға енгізілген өзгерістер мен толықтырулардың нәтижесінде біздің еліміздің, Орталық Азия аймақтары елдерінің тарихында алғаш рет келесі сайлауларда партиялық тізім бойынша Парламент Мәжілісіне 11 партия таласқа түсті, тек партиялық тізім бойынша олардың әрқайсысы орта есеппен 10 үміткер ұсынды; Парламент қызметі үлкен айқындылыққа ие болды және оның атқарушы билікпен қарым-қатынасы біршама теңдестірілді, осының нәтижесінде жоғары өкілдік органның беделі айтарлықтай түрде өсті.
Мемлекеттің жоғары лауазымды тұлғасы болып табылатын Президенттің және мемлекеттің жоғарғы өкілдік органы Парламенттің өзара қарым-қатынасы қазіргі сатыда ерекше сипатқа ие болады. Және де бұл ерекшеліктің мәні бойынша нақ осы Парламент арқылы мемлекет Басшысының көптеген өкілеттіліктері мен бастамалары іске асырылады.
Конституция бойынша Парламент заң шығарушылық қызмет атқаратын, мемлекеттің бюджетін бекіту құқығын иеленетін республиканың жоғарғы өкілдік органы болып табылады. Парламент көпшілік дауыс беру арқылы Премьер-Министрдің, Ұлттық Банк Өкілінің тағайындалуына келісім береді, Үкіметке сенімсіздік танытуға, оның отставкаға шығуын бұйыруға құқылы және кез келген министрді қызметінен босатуды талап ете алады. Үкімет мүшелері Парламент палаталары алдында тұрақты түрде есеп береді. Сенат Жоғарғы Соттың соттарын сайлайды, Бас прокурордың және Ұлттық Қауіпсіздік Комитеті Өкілінің тағайындалуына келісім береді. Парламент елдің Конституциясына өзгерістер енгізу құқығына ие. Депутаттар Премьер-Министр үміткерлігіне келісім беру немесе келісім бермеу арқылы және министрлер қызметіне үміткерлерге байланысты өз пікірін білдіру мүмкіндігіне ие бола отырып, Үкіметтің құрылуына қатысу құқығына ие. Депутаттар атқарушы биліктің есебін тыңдай отырып, оны бақылауға құқылы.
Осылайша, Қазақстан Республикасының өкілеттілігі оның жоғары мәртебесіне толықтай сай келеді.
Осыған қарамастан, 2005 жылы 18 ақпанда жарияланған Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси жаңғырудың қарқынды даму жолында атты халыққа жолдауында Президент біздің Конституциямыз өз мүмкіндіктерін әлі пайдаланған жоқ, және де саяси жаңғыру үдерісі, ең алдымен қолданыстағы Конституция шеңберіндегі заң шығарушылық биліктің саяси беделін күшейтуді талап ететінін атап өтті.
Бұл Президент пен Парламенттің өзара қарым-қатынасының үнемі дамитындығының, Конституцияның өркениетті, белгілі бір нормаларын ұстанатындығының және уақыт талаптарына сай жетілдірілген, серпінді жолмен бірте-бірте прогрессивті сипатқа ие болатындығының жарқын дәлелі болып табылады.
Конституция мен Парламенттің 10-жылдығын өткере отырып, біздің барлығымызға, замандастарға, Қазақстан азаматтарына, ұлы бақыт және сирек туатын тарихи мүмкіндік - мемлекеттілікті жаңғырту бақыты бұйырғандығын атап өткіміз келеді. Сондықтан да мұндай жауапты сәтте халықпен таңдалған билік басты мақсатқа жету жолында - Қазақстанда ең басты құндылықтары адам, оның өмірі, құқықтары мен еркіндігі болып табылатын демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет құруда барлық күш-жігерін жұмылдыруы қажет.
Қазақстан Республикасы Президенті барлық билік тармақтарының сәйкес қызмет етуін және органдардың халық алдындағы жауапкершілігін қамтамасыз еткен жағдайдағы барлық билік тармақтарының шығармашылық, өзара сыйластық түрде және нәтижелі әріптестік етуі осыған негізделген.
Нақты жұмыстың негізгі міндеті ҚР Парламентінің ҚР билік жүйесіндегі рөлін талдау, парламенттің Үкімет жұмысына бақылаушылық қызметін болып табылады.
Дипломдық жұмыс кіріспеден, параграфтардан тұратын үш тараудан, қорытындыдан және қолданылған әдебиет тізімінен тұрады. Жұмыстың жалпы көлемі - машинамен басылған --- бет.
1.2 Қазақстан Республикасындағы парламентаризмнің даму сатылары
Халықтық демократияның көріну формасы ретінде өкілдік билік қазақстандық қоғамға ерте уақыттан тән. Оның қолданыстағы саяси жүйеге байланысты сыртқы түрі өзгеріп отырған.
Қазіргі қазақстандық Парламент өкілдік биліктің бір палаталы органын - алғаш рет 1937 жылғы Қазақ Конституциясының негізінде, одан кейін - 1978 жылы қабылданған Қазақ КСР Конституциясының және 1993 жылы қабылданған Қазақстан Республикасы Конституциясының негізінде құрылған Жоғарғы Кеңеске ауыстырды.
Өзінің өмір сүруі барысында Жоғарғы Кеңес он үш рет сайланды. Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесіне алғашқы сайлау 1938 жылы 24 маусымда жүргізілді. Сайлаулар жалпыхалықтық, тең және тікелей таңдау құқығы негізінде құпия дауыс беру арқылы жүргізілген.
Депутаттық корпустың қалыптасуы баламалы емес негізде Коммунистік партияның қатаң бақылауымен жүргізілгенін атап өту керек. Депутаттыққа үміткерлер партиялық ұйымдармен бекітілген таптық, партиялық, ұлттық, жастық-жыныстық және басқа да квоталар арқылы таңдалған. Мемлекеттік органдардың жоғарғы шенеуніктері, партиялық, комсомолдық және кәсіподақтардың басшылары атқаратын қызметіне сәйкес депутаттыққа үміткер ретінде ұсынылған. Жоғарыда көрсетілген шараларға байланысты сайлауды өткізу ресми сипатқа ие болады.
1978 жылғы Қазақ КСР Конституциясы сайлау жүйесіне аздаған өзгерістер енгізді.
Елдің осы Негізгі Заңына сәйкес Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі мемлекеттік биліктің жоғарғы органы саналған. Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі Қазақ КСР басқаруға байланысты КСРО Конституциясына және Қазақ КСР Конституциясына енгізілген барлық мәселелерді шешуге құқылы болатын. Жоғарғы Кеңестің жұмыс органы - Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің Президумы Жоғарғы Кеңестің сессиялары арасындағы кезеңде, қажет болған жағдайда қолданыстағы Қазақ КСР заңдық актілеріне келесі сессияда бекітуді жоспарлай отырып өзгерістер енгізіп отырған. Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі қажет болған жағдайда кез келген сұрақ бойынша ревизиялық және басқа да комиссиялар құрған. Барлық мемлекеттік және қоғамдық органдар, ұйымдар мен лауазымды тұлғалар тұрақты және басқа да комиссиялардың талаптарын орындауға және оларға қажетті материалдар мен құжаттар ұсынуға міндетті болған. Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі Қазақ КСР басқаруға байланысты енгізілетін кез келген сұрақты қарастыруға және оны шешуге өкілетті болған.
1990 жылдың наурыз айында Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің он екінші шақырылымына сайлау болып өтті. Бұл әкімшіліктік-топтық жүйенің біршама ықпал етуі жағдайындағы республиканың жоғары заң шығарушы органына біршама демократиялық түрде болған алғашқы сайлауы болатын. Сайлауалды тартыста 360 депутаттық мандатқа екі мыңнан астам үміткер қатысты. Нақты сайлаудың ерекшелігі 90 адамның республикалық қоғамдық ұйымдар атынан сайлануы болып табылады. Бұл сайлаудың толыққанды саяси партиялардың қатысуынсыз өтуіне қарамастан, олар тотаритарлы жүйенің түрленуі үдерісінің қайтымсыздығына ықпал етті.
Жоғарғы Кеңестің он екінші шақырылымы Қазақстанда парламентаризмнің қалыптасуы тарихында ерекше рөл атқарды. Бұл 90-шы жылдардағы мемлекет саясатын заңнамалық түрде қамтамасыз еткен маңызды құқықтық актілердің қабылдануы барысында көрініс табады.
1990 жылдың 24 сәуірінде Қазақ КСР Қазақ КСР Президенті лауазымын белгілеу және Қазақ КСР Конституциясына (Негізгі Заң) өзгерістер мен толықтырулар енгізу жөнінде Заңына сәйкес Қазақ КСР Президенті лауазымы бекітілді, және де елдің алғашқы Президенті болып Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев сайланды.
1990 жылы 25 қазанда Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі алғаш рет территорияның бөлінбейтіндігі және қол сұғылмайтындығы бекітілген, мемлекет халықаралық құқық субъектісі ретінде айқындалған, азаматтық институты, сондай-ақ жеке меншік формаларының тең құқықтығы енгізілген Қазақ КСР мемлекеттік зайырлылығы жөнінде Декларацияны қабылдайды.
1991 жылдың тамыз және желтоқсан айларының оқиғасы - Мәскеудегі өтпей қалған бүлік және Беловеж келісімі КСРО тарихына соңғы нғктені қойды, және де 1991 жылдың 16 желтоқсанында Қазақстанның Жоғарғы Кеңесі Қазақстан Республикасының тәуелсіздігін жариялады.
1993 жылы 28 қаңтарда екі жыл бойы келісім іздеуден кейін, он екінші шақырылымның Жоғарғы Кеңесі республика зайырлылығының құрылуын аяқтаған және шынайы конституционализмді бекітуді жалғастырған Қазақстанның алғашқы посткеңестік Конституциясын қабылдады. Осылайша, республикада ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз етудің жаңа сапалы сатысына өтуге, азаматтық құқықтар мен еркіндіктің шынайы кепілін беруге, демократиялық қоғам мен құқықтық мемлекет құруға бастау салынды.
1993 жылдың Конституциясы бір партиялы саяси басқарудан, монопольді экономикалық жүйеден, тарихи зорлық-зомбылық идеологиясынан бас тарта отырып, қазақстандық қоғамның оң серпінмен дамуына жаңа мүмкіндіктер ашты.
Әлеуметке бейімделген нарықтық экономикаға өтудің өтпелі кезеңі сатысында Негізгі Заң Республиканы әлемдік қауымдастықта жаңа тәуелсіз мемлекет ретінде заңдастырды. 1993 жылғы Конституция Қазақстан өзін заманауи өркениеттің құрамдас бөлігі ретінде жайғастыратындығын, бейбіт көршілік мақсат, көп полюсты және өзара тиімді әріптестік ниет ұстанатындығын, жалпықоғамдық құндылықтарды бұлжытпай ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz