Іле Алатау мемлекеттік ұлттық табиғи бағында дәрі жеміс-жидек өсімдіктерін тиімді пайдалану

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
1 Шаруашылықтың орналасқан жері ... ... ...8
1.1 Шаруашылықтың табиғи ауа.райының ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... .8
1.2 Топырағы мен жер бедері ... ... ... ... ... ..10
1.3 Гидрография және гидрологиялық жағдайы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...11
1.4 Орман түрі, өсу түрінің жағдайы ... ... ... ..11
1.5 Орман және аң шаруашылығын ұйымдастыру және орындалған орман құру жұмыстары ... ... ... ... ... 13
1.6 Аудан экономикасы үшін орман шаруашылығының алатын орны мен рөлі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14
1.7 Шаруашылық үшін бөлінген жерді қолданудың келесі түрі ... ... ... ... 15
1.8 Орман фонды бойынша мінездеме ... .15
1.9 Орман фонды бойынша негізгі көрсеткіштер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16
1.10 Негізгі күту үшін кесу ... ... ... ... ... ...17
1.11 Орманды күту үшін кесу ... ... ... ... ...18
1.12 Орманды қайта қалпына келтіру ... ..19
1.13 Орманды қорғау ... ... ... ...19
2 Тақырыбы: «Іле.Алатау Ұлттық табиғи бағының Түрген бөлімшесінде жеміс.жидек қорларын пайдалану жобасы» ... ... ..20
2.1 Дәрілік шөптер бойынша ... ... ... ... ... 22
2.2 Орманды құру кезіндегі дәрілік өсімдіктерді есептеу әдістемесі ... ... ... ..22
3 Шабындық есебі ... ... ... ... ..24
3.1 Жайылым есебі ... ... ... ... ..28
3.2 Дәрілік өсімдіктердің қоры бойынша есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30
3.3 Дәрілік шөптерді есептеу тәсілі ... ..36
3.4 Дәрілік шөптерді дайындау және өткізудегі экономикалық тиімділігі ... 49
3.5 Қосымша пайдаланудағы шабындықтың экономикалық тиімділігі ... ... .50
3.6 Іле.Алатау Ұлттық табиғи бағы Түрген филиалы бойынша жалпы қорытынды ... ... 51
4 Еңбек қорғау ... ... ... .53
4.1 Орман шаруашылығында еңбек қорғауды жақсарту бойынша қорытынды және ұсыныс ... ... ... ..55
Қорытынды ... ... ... ... ... ... 56
Пайдаланылған әдебиеттер

Іле-Алатау Ұлттық мемлекеттік табиғи бағының Түрген бөлімшесі (филиалы) Алматы облысына қарайды. Бұрын Түрген филиалы өз бетімен бөлек орман шаруашылығы болған. Қазіргі бұл филиалға қарайтын орманшылықтары ерекше табиғи қоры болғандықтан атқарған қызметі де ерекше. Бірақ оның территориясында ағаш діңінен басқа да шикізат қоры көп (дәрілік өсімдіктер, жабайы алма, жеміс-жидектер, техникалық өсімдіктер). Оның ішінде шабындық пен жайлымдар да көп жерлерді алып жатыр. Осы жер байлықтарын табиғатқа зиян келтірмей аздап пайдалануға болады. Оларды мөлшермен азайтпай, керісінше көбейту жағдайларын жоспарлап пайдаланса тек қана табиғатқа пайдасы тиетіні түсінікті. Және пайдаланғанда, жалпы қордың әр жерінен ғана алып 4-5 жыл аралықта қайталай отырса табиғатқа зиян келтірмейтіні хақ. Мысалы, бал шаруашылығын неге ұстамасқа, одан тек пайда түсер еді.

1) Проект организации территории Иле-Алатауского национального природного парка. Алматы; 1994-1995г.г.
2) Табиғат ел байлығы. 1979 жыл, Алматы «Қайнар» баспасы.
3) Табиғат қорғау С. Каженбаев., С. Махмутов Алматы «Ана тілі» 1982 жыл.
4) Өсімдік жанға шипа, дертке дауа. М. Османова., Ж. Ақпанов «Қайнар» 1982 жыл.
5) Целебные травы К.У. Унебаев кандидат наук И.Н. Курмысова «Кайнар» Алматы 1979г.
6) Лекарственные растения Казахстана Алматы
7) Оргнизация заготовок дикорастущих плодов, ягод, грибов и лекарственных трав. М. Колос., Д. Агафанов 1975г.
8) Шинжан дарілік өсімдіктері Шинжан ғылым-техника денсаулық сақтау баспасы. 1999 жыл.
9) Қазақ емшілік ресептері Арғынбек Ә. Шинжан ғылым-техника денсаулық сақтау баспасы. 1991 жыл.
10) Шинжан дәрі шөптері. Шинжан ғылым-техника баспасы. 2000 жыл.

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 57 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Орман, жер және су ресурстары факультеті

Орманшылық, екпе ормандар және көгалдандыру кафедрасы

ДИПЛОМДЫҚ ЖОБА

Тақырыбы: Іле Алатау мемлекеттік ұлттық табиғи бағында дәрі жеміс-жидек
өсімдіктерін тиімді пайдалану

Беттер саны 57
Сызбалар мен көрнекі
материалдар саны 12
Қосымшалар ____жоқ_________

Орындаған Садырбай Кәдірбек
(аты-жөні)
2010 ж. “01 ”маусым айында қорғауға жіберілді

Кафедра меңгерушісі _________________ а.ш.ғ.д, проф. Кентбаев Е.Ж.

Жұмыс жетекшісі __________________ проф. Шоманов Ж.Ш.

Арнайы тараулар кеңесшілері:
___________ ________________ ________________________________
(тарау) (қолы)
(аты-жөні)
____________ ________________ ________________________________
(тарау) (қолы)
(аты-жөні)
Норма бақылау _
Бекенев А.И._____
(қолы)
(аты-жөні)

Сарапшы ___________________ ___________________________
(қолы)
(аты-жөні)

Алматы – 2010жыл

Орман, жер және су ресурстары факультеті

Мамандығы: Орманшаруашылығы ісі

Орманшылық, екпе ормандар және көгалдандыру кафедрасы

Дипломдық жобаны орындау

ТАПСЫРМАСЫ

Студент: Садырбай Кәдірбек
(аты-жөні)

Іле Алатау мемлекеттік ұлттық табиғи бағында дәрі, жеміс-жидек
өсімдіктерін тиімді пайдалану
жұмыс тақырыбы

университет бойынша 2010ж 05.04 2010ж №203 бұйрығымен бекiтiлген

Дайын жобаны тапсыру мерзімі 2010ж 01 маусым

Жобаның бастапқы деректері
1. Іле Алатау ұлттық табиғи бағында дәрі жеміс-жидек өсімдіктерін
пайдалану материалдары.
2. Іле Алатау ұлттық табиғи бағының Түрген филиалының есеп қисап
құжаттары.
Дипломдық жобада қарастырылатын тараулар мен сұрақтар (көкейтестілігі,
мақсат мазмұндамасы, жаңалығы, графикалық материалдар тізімі):
1 Шаруашылықтың орналасқан жері
2 Тақырыбы: Іле-Алатау Ұлттық табиғи бағының Түрген бөлімшесінде
жеміс-жидек қорларын пайдалану жобасы
3 Шабындық есебі
4 Еңбек қорғау
Графикалық материалдар тізімі қажетті жағдайда
___________________________________ ___________________________________ ______
___________________________________ _____________________

Ұсынылатын негізгі әдебиеттер
1. Өсімдік жанға шипа, дертке дауа. М. Османова., Ж. Ақпанов Қайнар 1982
жыл.
2. Проект организации территории Иле-Алатауского национального природного
парка. Алматы; 1994-1995г.г.
3. Табиғат қорғау С. Каженбаев., С. Махмутов Алматы Ана тілі 1982 жыл.
4. Табиғат ел байлығы. 1979 жыл, Алматы Қайнар баспасы.

Жобаның арнайы тараулары бойынша кеңесшілері

Тарау Кеңесші Мерзімі Қолы
Экономикалық тиімділігі Байзаков С.Б.
Еңбек қорғау Искаков С.И.

Дипломдық жобаны орындау
ГРАФИГІ
1 Кіріспе, жалпы мәліметтер 02.06.2009-03.07.2009ж
2 Әдеби шолу талдамы 04.07.2009-05.08.2009ж
3 Іле Алатау ҰТМБ Түрген филиалының дәрі 06.08.2009-07.09.2009 ж
және жеміс-жидек өсімдіктерін қорын
анықтау.
4 Табиғат жағдайы 08.10.2009-09.11.2009 ж
5 Бастапқы материалдар 07.11.2009-08.01.2010ж
6 Дәрілік өсімдіктер мен жеміс-жидектерді 02.05.2010-04.04.2010ж
жинаудың экономикалық тиімділігі.
7 Еңбек қорғау және қауіпсіздікті сақтау 08.04.2010-09.05.2010ж
шаралары.
8 Қорытындысы 11.03.2010-10.04.2010ж
9 Қолданған әдебиет тізімі 04.04.2010-05.05.2010ж
10 Дипломдық жұмысты жазу. 06.05.2010-07.06.2010ж

Кафедра меңгерушісі ____________________а.ш.ғ.д, профессор Кентбаев Е.Ж.

Жұмыс жетекшісі _________________ профессор Шоманов Ж.Ш.

Тапсырманы орындауға қабылдадым,
студент
________________ Садырбай К.

МАЗМҰНЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
1 Шаруашылықтың орналасқан
жері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8
1.1 Шаруашылықтың табиғи ауа-райының
ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ...8
1.2 Топырағы мен жер
бедері ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ..10
1.3 Гидрография және гидрологиялық
жағдайы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...11
1.4 Орман түрі, өсу түрінің
жағдайы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...1
1
1.5 Орман және аң шаруашылығын ұйымдастыру және орындалған орман құру
жұмыстары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ..1 3
1.6 Аудан экономикасы үшін орман шаруашылығының алатын орны мен
рөлі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14
1.7 Шаруашылық үшін бөлінген жерді қолданудың келесі түрі ... ... ... ... 15
1.8 Орман фонды бойынша
мінездеме ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..15
1.9 Орман фонды бойынша негізгі
көрсеткіштер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16
1.10 Негізгі күту үшін
кесу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ..17
1.11 Орманды күту үшін
кесу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..18
1.12 Орманды қайта қалпына
келтіру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
1.13 Орманды
қорғау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ..19
2 Тақырыбы: Іле-Алатау Ұлттық табиғи бағының Түрген бөлімшесінде
жеміс-жидек қорларын пайдалану
жобасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...20
2.1 Дәрілік шөптер
бойынша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ..22
2.2 Орманды құру кезіндегі дәрілік өсімдіктерді есептеу
әдістемесі ... ... ... ..22
3 Шабындық
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... .24
3.1 Жайылым
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ..28
3.2 Дәрілік өсімдіктердің қоры бойынша
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ..30
3.3 Дәрілік шөптерді есептеу
тәсілі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...36
3.4 Дәрілік шөптерді дайындау және өткізудегі экономикалық
тиімділігі ... 49
3.5 Қосымша пайдаланудағы шабындықтың экономикалық
тиімділігі ... ... .50
3.6 Іле-Алатау Ұлттық табиғи бағы Түрген филиалы бойынша жалпы
қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...51
4 Еңбек
қорғау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...53
4.1 Орман шаруашылығында еңбек қорғауды жақсарту бойынша қорытынды
және
ұсыныс ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... 55

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..56
Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .57

КІРІСПЕ
Іле-Алатау Ұлттық мемлекеттік табиғи бағының Түрген бөлімшесі
(филиалы) Алматы облысына қарайды. Бұрын Түрген филиалы өз бетімен бөлек
орман шаруашылығы болған. Қазіргі бұл филиалға қарайтын орманшылықтары
ерекше табиғи қоры болғандықтан атқарған қызметі де ерекше. Бірақ оның
территориясында ағаш діңінен басқа да шикізат қоры көп (дәрілік өсімдіктер,
жабайы алма, жеміс-жидектер, техникалық өсімдіктер). Оның ішінде шабындық
пен жайлымдар да көп жерлерді алып жатыр. Осы жер байлықтарын табиғатқа
зиян келтірмей аздап пайдалануға болады. Оларды мөлшермен азайтпай,
керісінше көбейту жағдайларын жоспарлап пайдаланса тек қана табиғатқа
пайдасы тиетіні түсінікті. Және пайдаланғанда, жалпы қордың әр жерінен ғана
алып 4-5 жыл аралықта қайталай отырса табиғатқа зиян келтірмейтіні хақ.
Мысалы, бал шаруашылығын неге ұстамасқа, одан тек пайда түсер еді.
Осы көрсетілген орман қорынан түсетін қаржыны туризмді дамыту
жұмысына жатқызуға болар еді. Бұған әрине бүгінгі күні үкіметтен қаржы
бөлінбейді деуге болады. Шетелдерде туризмнен түсетін қаржы басқадай
пайдалардың көзінен не құрылым көп, ал ол бізде тіпті басталмай жатқан
сала. Біздің дипломдық жоба осы мәселеге байланысты, оның тек аздаған
сұрақтарына жауап ретінде істелген жұмыс. Келешекте туризм дами бастағанда
екеуін бірге қарастырып жобалау жұмыстарын бірге жүргізу жағын
қарастырмақпыз. Бұл жағынан табиғи бақта жүргізіле бастаған бастама
жұмыстарда жоқ емес.
Сирек кездесетін және жойылу қаупі бар өсімдік түрлерін, олардың жеке
түрлерін қорғау биологиялық алуан түрлілікті сақтау жағдайында ерекше
маңызды болып саналады. Қазақстан флорасында жоғары сатыдағы 5700-ге жуық
түрлері бар, олардың 500-ден астам түрлері қорғау шараларын қажет етеді.
Оңтүстікте, әсіресе таулы өңірлерде неғұрлым көп кезедесетін, әрі өзіндік
ерекшелігі бар өсімдіктерге адамдардың іс-әрекеті қолайсыз әсер етеді.
Жылма-жыл көптеген құнды өсімдіктерді дайындау көлемі ұлғайып отыр, мұның
өзі ғылыми, шаруашылық және мәдени эстетикалық зор мәні бар түрлерінің
жойылуына қауіп төндіреді.
Бұл тақырып, дипломдық жоба, Іле-Алатау Ұлттық мемлекеттік бағының
басқармасына келісілген. Табиғитқа зиян келтірмей кішкене бір бөлігін
пайдаланса туризм жұмысын жандандыруға аздаса болса пайдасы болар еді деген
ойларын айтады. Және пайдаланған өнімдер қайтадан орнына жылдам келеді. Ең
ұтымдысы бұл материалдарды басқа да тау бөктеріндегі шаруашылықтарды
пайдалануға болады.
Қазақстан Республикасы өзінің аумақтық-географиялық жағдайының
ерекшеліктеріне орай өсімдік шикізатынан алынатын дәрі-дәрімек өндірі үшін
болашағы мол база болып табылады. Әр түрлі климаттық аймақтардың, табиғи
жасыл әлемінің үлкен алаңдарының астасып жатуы Қазақстанда өсетін 6000-дай
өсімдіктің кең ауұымды пайдалануына мүмкіндік береді. Жабайы өсімдік
шикізатының 80 пайыздан астамы Қазақстан мен Орта Азияда дайындалады.
Қазақстан Республикасында жылына Қаздәріөнеркәсіп бірлестігі 500-600
тонна, орман және аң шаруашылығы кәсіпорындары 50-60 тонна, ботаника және
фитоинтродукция иниституты-10 тоннаға дейін, табиғи ресурстары және
қоршаған ортаны қорғау министрлігінің ұйымдары 5-7 тонна дәрілік өсімдік
жинайды, олардың атауы 100-ге жетеді. Алайда, Қазақстан кәсіпорындарында
тек 20 тонна ғана дайындайды, бұл жалпы жинаған мөлшерінің 3- пайызынан да
аз. [1]. Қалғандары жартылай өңделген немесе өңделмеген түрде экспортқа
шығарылады. Және шығарылып жатыр.

1 ШАРУАШЫЛЫҚТЫҢ ОРНАЛАСҚАН ЖЕРІ
Іле-Алатау Ұлттық табиғи бағының Түрген филиалы Қазақстан
республикасы орман және аң шаруашылығы комитетінің Талдықорған облысының
орман шаруашылығы департаментіне қарайды.
Арақашықтығы солтүстіктен оңтүстікке 80км, шығыстан батысқа
100км. Орман шаруашылығының кеңсесі облыс орталығынан 90км.

Орман шаруашылығының админстрациялық шаруашылық структурасы
Кесте 1
№ Орманшылықтар Аудан Жалпы Ұзақ Мекемелер
ауданы гапайдалану
1 Есік Еңбекшіқазақ 7239 550 Есік қаласы
Талғар 1377 436
Барлығы: 8616 986
2 Түрген Еңбекшіқазақ 24358 8466 с.Түргенов
3 Маловодное Еңбекшіқазақ 8120 797 Квартал 5
Шелек 8124 3471
Барлығы: 16244 4268
Барлығы: Филиал 49218 15742
бойынша:

1.1 Шаруашылықтың табиғи ауа-райының ерекшеліктері
Талдықорған метеостанциясы бойынша Түрген бөлімшесінде ең суық
температура яғни абсолюттік минимум -40С. Ал ең жылы температура яғни
абсолюттік максимум +40С. Тәуліктік температураның 0-ден өтуі көктемде
наурыздың 10-да, ал күзде қазанның 12-і күні. Ал +5С-ден сәуір айының бірі
көктемде, күзде қазанның 20-сы. +10-да көктемде сәуірдің 18-і, ал күзде
қарашаның 3-і өтеді. Жауын-шашын яғни жерге түсетін түсім бір жылда 320мм
түседі. Қар қараша айының 30-да түсіп, наурыз айның 17-де кетеді. Қардың ең
қалың қалыңдығы 21см. Ауаның салыстырмалы ылғалдылығы 49% бұның 13-00
сағатта 30 пайызға тең, не одан төмен күндердің орташа жылдық бойынша 122
күн, көктемде наурыз айының ішінде соңғы көктемгі үсік түседі, ал күзде
қыркүйек айының 30-да күзгі үсіктер басталады. Шаруашылықтың жауын-шашынмен
қамтамасыздығын анықтау үшін гидротермиялық (жылы уақытта) коэффициент Г.Т.
Селяниковтың, В.Н. Сукачев бойынша есептеледі. Есептеуден шыққан
коэффициенттің санына байланысты Панфилов кеншарын егін шаруашылққа, құрғақ
аймаққа жатқызуға болады. В.Н. Сукачев бойынша су балансының коэффициенттік
санына қарай шаруашылықты жартылай шөлді аймаққа жатқызуға болады. Бұл
аймақта егін шаруашылығын суарусыз төменгі нәтиже береді. Таулы бөліктің
климатының (абсолютті биіктігі 2800-4500м) температурасы -1 орташа жылдық.
Бұл бөліктегі жел бағыты солтүстіктен-шығысқа қарай (1-3мсек). Орман
шаруашылығының ашық жерінің климаты континентальды құрғақ. Ауаның жоғарғы
орта айлық температурасы +25-С-тан жоғары. Шілде-тамыз айына барады.

Климаттық көрсеткіштер
Кесте 2
№ Көрсеткіштер атауы Өлшемі Күн
1 Ауаның температурасы, градус 38
2 Абсолюттік максималды 35
3 Абсолюттік минималды -35
4 Бір жылдық жауын-шашын, мм 843, 859, 881
5 Вегетациялық кезеңінің ұзақтығы,146, 123, 106
күн
6 Көктемгі соңғы үсік 0,6, 0,5-25, 0,5
7 Алғашқы күзгі үсік 25, 10, 22, 0,9
8 Өзеннің орташа қату 0,5 12, 25, 11
температурасы
9 Алғашқы қар жамылғысы, орташа см47, 37, 65
10 Алғашқы түсу уақыты 07.10
25.10
11 Еру уақыты 24.04
24.05
12 Желдің орта жылдық мерзімі
бойынша соғу бағыты, мсек.
Қыс 1,8; 1,6; 1,8
Көктем 2,8; 1,8; 1,9
Жаз 2,3; 1,9; 2,0
Күз 2,0; 1,7; 1,9
13 Ауаның орташа салыстырмалы 55, 60, 57
ылғалдылығы-%

1.2 Топырағы мен жер бедері
Таулы массиві мәңгі мұздықтар мен қар басқан. Тау шатқалының
төменгі бөлігінің топырағы сұр, каштанды және қара топыраққа жатады.
Жапырақты орманның, бұталардың топырағы ашық және қара-сұр, ал қылқан
жапырақтылардың топырағы қара түстес таулы орман. Гослесфондтың көбінесе
зардап шегетін жері Айдарлы участогы. Мұнда негізгі топырақ ақ-сұр және
карбонатты және сазды топырақ алаңының көп жерін алып жатыр. Грунттік сулар
әр түрлі тереңдікте (0,5-1,2м) бірақ өте аз. Орман және аң шаруашылығының
территориясында топырақты тексеру жұмыстары 1978 жылы союзгипромлесхоз
инитституның қатысуымен жүргізілді. Тексеру кезінде 5066га жер шөлді дала
екені көрсетілген. Осы тексерудің соңында шөлді бөліктің топырағы өте
тұздалғанын көрсеткен.
Қылқанды және жалпақ жапырақты ағаштардың ұшар басының астыңғы,
вертикальды зональдылықты есепке ала отырып, таулы, орман топырағының
тастылығы, дымқылдылығы, саздылығы жағынан әр басқа түрлер қалыптасқан.
Орманның жоғарғы шекарасында және альпті жайлымдар зонасында-орманды, қара
түсті топырақ өзге аз саласымен ерекшеленеді және әр түрлі тасты қиыршықты
жерлерге ұласады. Өсімдіктердің-өсіп өну қасиеттеріне байланысты топырақ
айырмашылықтарының толық сипаттамасы негізгі мәселелерде көрсетілген.
Табиғи жағдайларда эрозия процестері сел тасқыны болған жерлерде болуы
ықтимал. Шарушылық іс жағдайында жергілікті эрозия процестері қара жолдар
салу құрылысында және қатты жауын кезде дұрыс жүргізілмеген сүйреткілер
кесірінен болады.

1. 3 Гидрография және гидрологиялық жағдай
Түрген өзені таудан шыққаннан кейін кеңейеді. Осы кеңейген жерден
төменгі-Түрген орманды саяжайы басталады, негізгі ағаш түрі: Тянь-Шань
шыршасы.
Есік өзені бұл Іле өзеніне әкеліп құяды. Өзеннің ұзындығы-150км.
Бұл өзен бір рет аранасынан шығып тасиды. Көктемде Түрген филиалына 49218га
жер бекітілген, оның ішінде 63га жер питомник. Түрген орманшылығында
24358га, ал Есік орманшылығында-8616га, питомник-15га.
Орманды өрттен қорғау үшін орман және аң шаруашылығының бір
жылдық орманды құру жеткіліксіз. Бізде жетіспейтіні өртті болжайтын бағыт-
бағдар жоқ, телефон байланысы жеткіліксіз. Орманшылықтарға және кордондарға
да түрі химикаттарда өртті өшіру үшін де қолданылатын жетіспейді.

1.4 Орман түрі, өсу түрінің жағдайы
Ауданды мінездей келе орман өсіретін жағдай жасалған, шөлді даладан
биік таулы альпісіне дейін мұнда топырақты-климаттық зона, яғни тау
шыршасы, сексеуіл өседі және мұнда тоғайлы орман мен бұталы өскіндер. Орман
және аң шаруашылығының территориясында өсетін ағаш түрлері мынадай схемалар
түріне бөлінеді:
Шыршада 5топ схемасы бар. (ельники сухие скальные ЕСК)
-ельники свежие разнотравно злаковые (ЕРЗ)
-ельники влажные осиново кустарниковые (ЕДК)
-ельники влажные тополево-березово кустарниковые (ЕГБК).
Бұлардың ішінде ең жақсы өсіп келе жатқан (ельники влажные лохово-
травяные (ЕМГ)). Олар 48% құрайды, барлық таулы шыршаның ауданын құрайды.
-Шегіршін тұқымдастары 3 типпен орман типіне бөлінеді:
1 влажные злаково разнотравные (ВЗР)
2 влажные приусловые (ВПР)
3 сухостепные-(ДСС) үлкен орын алады-85,3%.
Терке тұқымдасы 2 топқа яғни орман типіне бөлінеді: құрғақ таулы.
(ТГ).
-влажные пойменные-94,9%.
Бұталарда бөлінген негізінде мінезі бойынша орналасқан (арча стелющаяся,
ивняки горные и пойменные, облепшиники).
Орман құруда келесі түрлері белгіленген: сексеуілдер-қара сексеуіл
(псочанных нажосов предпесков (ЧГПП)).
Ақ сексеуіл (жузгуновые бугристо грядовых песков (БЖП)), Черно
саксауловый пакыровых предпесков (ЧГП), смешанные саксауловый (СС).
Осылардың ішінде жақсы өсіп жатқан (черносаксауловый СС) және
(белосаксауловый жузгуновые бугристо-грядовых песков (БЖП)) қолданылады.
Ал тоғайлы орман ішінде орман және аң шаруашылығы (место туранговники
сладковые ТСП бұл участке жоғары пойма).
-джидовники (Д и ВЧ төменгі пойма).
-ивняки тростниковые (ИВТ)
-ивняки турангово джидово тростниковые (ИвТДт) төменгі поймада
орналасқан. Осылардың бәрін жинақтағанда табиғи жаңарудағы үлкен көрсеткіш
шыршада көрсетеді.
Қарағаш тұқымдасында жаңару жоқ немесе нашар деуге болады. Ал жұмсақ
жапырақтыларда жаңару өте жақсы (БРЗ. БС) терек тектестерге табиғи жаңаруға
жағдай жасалмаған.
Орманмен қамтылмаған аумақты шырша түрінде подросток сирек орманда
20%, ал прогалинада подрост қанағаттандырмайды. Сирек орманда ақ сексеуіл
табиғи жаңару процесінде орташа, қанағаттанарлық жаңарту-50,3%.
Қортындылай келгенде орман және аң шаруашылығының территориясында
ағаштармен бұталардың түрлерінің өсіп жетілуі топырақ пен климатқа
байланысты.

1.5 Орман және аң шаруашылығын ұйымдастыру және орындалған орман құру
жұмыстары
Түрген орман шаруашылық филиалы (Түрген орман шаруашылығы) 1947 жылы
базадан жеке орманшылық ретінде облыстық басқару орманшылығына бағынышты
болған. Территорияны ұйымдастырудың алғашқы жұмыстары 1911 жылы басталған.
Ол кезде алғаш инструментальды түрде Түрген орманды саяжайлары далалы
зонадан жекеленіп жатқан. Артынша 1914 жылы Бұрқанды Хоргос шығып, ал 1919
жылы қалған орманды саяжайлар да таулы зонадан құрылды. [2].
1921 жылы бірінші тексеру жұмысы Іле орманды саяжайдың ашық алаңында
жүргізілген. 1926 жылы барлық таулы орманы орманқұрудың IV-ші разрядына
жатқызылған. Осы жұмыстардан кейін саяжай шекаралары құрылып съемка мен
таксация 52093га жерге жүргізілген. 1938 жылы тағы да тексеру жұмысы орман
шаруашылықтың таулы бөлігіне 49585га жерге Түрген және Есік төменгі
саяжайлардан ІІІ-разряд бойынша құру жүргізіледі. Бірінші орманды құру
орман шаруашылығының барлық территориясына (222617га) ашық далалы орманнан
бастап ІІ-ші, таулыға ІІІ-ші, ашық жерге IV-ші разряд орманды құру
инструкциясы бойынша 1951 жылы құрылған. Кварталды сеть жазық орманға 2x1кв
ашық орманға 4x8 км орнатылған. Таулы зонада кварталды просекалардан
өзендер т.б. анықталған. Кейінгі орман құруда (1968 жылы) гослесфондтың
барлық территориясында бірінші (жазық орманға-1 топ-4080га, ІІ-ге таулы
орман, ІІ-топқа-55554га). 1964 жылы орманды құру инструкциясы бойынша
жүргізілген. Орман құрудың барлық ауданы 1968 жылы-224949га. 159,9га жерге
аэрофотосъемканы қолдана отырып жұмыс жүргізілген. 1979 жылы Түрген
орманшылығы бойынша 1-ші разрядтағы кварталдар құрылған. М: 29, 30, 113-
119.

1.6 Аудан экономикасы үшін орман шаруашылығының алатын орны мен
рөлі
Аудан экономикасы үшін орман шаруашылығы негізгі роль атқармайды.
Негізгі роль топырақты қорғау, ұстау селге қарсы, суды қорғау және орман
жабайы аңдармен құсатардың мекен ету ортасы ретінде үлкен роль атқарады.
Эстетикалық орман ретінде бағаланбайды. Орман массиві эрозияға қарсы тұра
алады. Сүрек алу үшін орман және аң шаруашылығы негізгі роль атқарады. Мал
шаруашылығының өркендеуі үшін голесфонд қосымша база бола алады.
Гослесфондтың ормансыз аумағы жайлыммен шабындық болып ауданды қосымша
азықтандырады. Гослесфондтың бірталай бөлігі (58%) ұзақ мерзімге
пайдалануға совхоздар мен колхоздарға берілген. Ал таулы бөлігін ұзақ
мерзімге пайдалануға өте жақсы емес, таулы бөліктің астыңғы бөлігі шыршалы
орман және аң шаруашылығы үшін интенсивті, ал үстіңгі бөлігі гослесфондта
бос қалған.
Мекеме сүрек дайындауда маңызды емес, соңғы 2 жылда 0,3 мың м3
құрады. Көбінесе филиалдың маңыздысы орманды басты мақсатта пайдалану болып
табылады. Алматы қаласының тұрғындары мен Есік қаласының тұрғындары
мекеменің орманын табиғи бақ ретінде пайдаланады. Мекеменің ормандарының
эстетика санитарлы-гигиеналы қасиеттері болғандықтан қалалықтар мұнда
демалуға келеді. Мекеменің территориясында су қорғау ерекшелігі бар
ормандар жермен айналысқандарға жер асты суларымен көмектеседі. Су
тасқынынан қорғауда бұталы өсімдіктердің ролі зор. Орман қорына келтіретін
жайылымдардың жануарларды асырауда көптеген маңызы зор.
Есік пен Алматы қаласының және мекеме маңындағы ауыл тұрғындарына
саңырауқұлақпен бүлдірген жинаудың маңызы зор. Тағы басқа көптеген
мынандай: ара шаруашылығы, шөн шабу, сыпыртқы жасау, жаңа жылдық шыршаларды
өсіру сияқты жанама пайдаланулар бар.

1.7 Шаруашылық үшін бөлінген жерді қолданудың келесі түрі
Шаруашылықтар:
Есік-8616
Түрген-24358
Маловодное-16244
Барлығы: 49218
Гослесфондтың территориясы басқа да қосымша қолданудың түрлері
жасалды: (ара шаруашылығы, жабайы өсетін жемістер және дәрілік өсімдіктер).
Ширпотреб цехы сүрек дайындаумен оны өңдеумен айналысады. Сексеуіл қой
шаруашылығының дамуына үлкен роль атқарса, бір жағынан құмды ұстайды.

1.8 Орман фонды бойынша мінездеме
Ауданда орман және аң шарушылығының орналасуы үлкен негізгі роль
атқарады. Мысалы: суды қорғау үшін, суды реттеу үшін, топырақты қорғау
үшін, санитарлы-гигиеналық және тағы басқа пайдалы функциялар мен сүрек алу
үшін қайталанбас қызмет атқарады. Таулы орманда сүрек жасау үшін жақсы
жасалған, ал ашық орманда (сексеуілді) ұзақ қолдану үшін, отынға дайындау,
орманды қайта қалпына келтіру үшін бұл үлкен қор әкелсе, бір жағынан нашар
жағы топырақтың сапасы бұзылады, ал суды қорғау, суды реттеуде ролі ерекше.
Есік ауданының орман және аң шаруашылығы Қазақстан Республикасының 06.08.70
жылы шығарған №498 үкімі бойынша барлық орманы 1-ші топқа жатады. Орманды
қорғау үшін келесі категорияларға бөлінген. Орманды қорғау үшін, қорғаныс
жолақтарын, автомобиль жолдарын салған. Мемлекеттік орман фонды ені бойынша
250м екі жағынан жалпы мемлекеттік және облыстық орман-саябақтық жасыл
зонаның жалпы ауданы 200га бөлінген.
Орман шаруашылық бөлімінің жасыл зонасының ауданы 536га. Бұл Есік
қаласының шетінде орналасқан, бұл үлкен қызмет атқарады: негізгі
қорғаныштық, санитарлы-гигиеналық сауықтырғыш функция ретінде және демалу
орны болып табылады. Орман жемістік қорғау категориясына алма, алмұрт,
шабдалы, өрік басқа да жемістері бар бақ өсірген аудан 333га Есік
орманшылығында. Мұның бәрі үлкен шаруашылық роль атқарады. Жасыл зона
қазіргі уақытта Есік қаласының 536га жерін алып жатыр.

1.9 Орман фонды бойынша негізгі көрсеткіштер
Орман фонды түрлі категорияларға бөлінеді: класс бонитеті, класс
жасы және т.б. таксациялық көрсеткіштер кіреді. Орман фондын орман және аң
шаруашылығы мінездегенде өте жоғары көрсеткішті бермейді. Орманмен табылған
алқап 29%. Оның балансы бойынша екпе орман оның аздаған бөлігін алып жатыр
2,6%. Орманмен жабылмаған алқап негізгісі сирек орман альпі зонасы онда
Тянь-Шань шыршасы орналасқан, шөлді аймағында сирек орманның сексеуіл алып
жатыр 19%. Бұл топырақ және гидрологиялық жағдайға байланысты.
Ұзақ мерзімге қолдануға 46,6% және 33,9% орманмен жабылмаған алқап
оның ішінде сирек орман 29,9%, ашық алаң 4,9% орманмен жабылған алқабында
ұзақ мерзімге пайдалануға сексеуіл мен бұталы өсімдіктер берілген. Ал шөлді
аумағына мемлекеттің орманды фондына, ал таулы аумағына тек бұталы
өсімдіктер орналасқан. Ормандағы негізгі ағаш түрі: қара және ақ сексеуіл,
яғни 34687га немесе 55,4%, орманмен қамтылған аумағында, таулы аймақта Тянь-
Шань шыршасы 5810га немесе 15,7%, сексеуілдің орташа бонитеті 11,7. Ал
шыршаның төмен бонитеті 11-9, ал орташа бонитет-IV,3. Бұл жердің топырақтық
климаттық жағдайы қатты ары қарай өсіп-өнуіне кедергі жасайды. Төмен
толымдылықты шырша сүрегі (0,3-0,5) яғни 70%. Бұл ауданның орман өсімін
көрсетеді, өте жоғары толымдылықтағы шырша (0,8-0,9) 1,5% ғана орманмен
жабылған алқап. Орта толымдылықтағы шырша (0,47). Орманды сипаттайтын
шаруашылықтың бағалы түрі Тянь-Шань шыршасы, мұның жасы 1-II-класс 1,6%,
III-IV-класс-15,8%, VI-класс 12,6% және одан жоғарғысы 70%. Яғни бұл үлкен
класс жасы, үлкен эксплуатациялық фондты көрсетеді. Бұл учаскеде піскен
ағаш (Vкласс) және одан жоғарғы 67,2% құрайды, ол орманмен қамтылған аумақ.
Осы түрде (IV- класс) 23,9%, ал өскіндер мен орташа жастағылар 9,3%.
Орманды саябақ бөлігі жасыл зона (200га) негізінде ормансыз немесе
қамтылмаған аумаққа орналасқан өсімдіктің небәрі 7,6% құрайды, жалпы ауданы
бойынша.

1.10 Негізгі күту үшін кесу
Негізігі күту үшін кесу сүрек алу үшін ең негізгі жұмыс болып
табылады. Бұрынғы орман құруда өлшемі 1,7 мың м3 жылда ликвидте
жоспарланған. Ревизиялық периодта кеспеағаштың өлшемі 1,7 мың м3, 1986 жылы-
1,8 мың м3, ал 1987 жылы лесосека 1,2 мың м3.
Кеспеағаш жылдық орман құруда 71% құрайды деп жоспарланған. Қылқанды
түрінен лесосека 100% қолданылған, сексеуіл 60%, қарағаш 100% кесіліп
отырған. Ревизиялық периодта орманды құруда келесі жолдары кесудің
жоспарланған:
-ерікті таңдамалы кесу (0,68 мың м3) қылқанды-0,32м3, жұмсақ
жапырақтылар-0,22 мың м3.
-жаппай лесосекалық кесу (1,68 мың м3), жұмсақ жапырақтылар -0,18 мың
м3, қатты жапырақтылар-0,9 мың м3, сексеуіл-0,8 мың м3.
-таңдамалы кесу (0,16 мың м3), жалпы көлемнен (17,0 мың м3), орманды
қайта қалпына келтіру үшін кесу 43% (7,3 мың м3) жасалған жаппай
лесосекалық кесу жолымен. Қалған көлемі орманды қайта орнына келтіру үшін
кесу ерікті таңдамалы кесу жүргізіледі. Кеспеағаштың орнын тазарту үшін бір
уақытта сүректерді дайындау. Сексеуілде көбею процесі жақсы жүреді, ал
шегіршінде жүрмейді десек те болады. Сүректерді дайындау технологиясы
(таулы және жазық бөлігінде) орманды дайындау процесі толығымен
механикаландырылған, ерікті-таңдамалы кесу сияқты және жаппай лесосекалық
кесуде. Негізгі күту үшін кесу шөлді бөлігінде яғни қолмен жұмыс істеуді
талап ететін жұмыс, өскін жоқ.

1.11 Орманды күту үшін кесу
Орманды күту үшін кесу негізгі жұмыс болып табылады және сүрек алу
үшін үлкен қызмет атқарады. Ревизиялық периодта күту үшін кесу 74га
жүргізілген, бұл көрсеткіш 0,8 мың м3 сүрек яғни 4,7% алынған. Анализдің
қорытындысы орманды күту үшін кесу саны жағынан көрсеткіш отчетке материал
ретінде орман және аң шаруашылққа пайдаланады және бұл көрсеткіш орманды
құру үшін де жүреді, қазіргі немесе бұрынғы және проект жасау үшін де
көрсеткіш болып табылады таксацияға. Күту үшін кесу кештетіп жүргізіліп
жатыр. Орманды құру жобасы бойынша барлық участкелер мен бөлімдер үшін күту
үшін кесу жүргізілген. Егер жас өсімдікке байланысты болса онда күту кесу
берілген, ол өткізілген жер толық қатыспаған жоба рекомендациясы болып
орман құруда табылмақ. Күту үшін кесу таза қылқанды ағаштарда жүргізілген,
сондықтан өсімдіктің құрамы өзгермеген. Орманның 2,4% ауданын күту үшін
кесу алып жатыр, толымдылығы көрсетілген нормадан төмен көрсеткішті
көрсетеді. Күту үшін кесудің 51%, ауданында қанағаттанарлық. Негізгі
жетіспеушілік изреживание участкелерде толымдылығы 0,8 жоғарыда
жарықтандыру және өтпелі кесулерде 70-75% механикаландырылған. Қолмен еңбек
ету тек тиеу, түсіруде және аздаған трелевкада, лесосекаларда жоғарғы
трелевкаға дейінгі жұмыстар істелінеді. Бәрін жалпылай келгенде сүректерді
жарықтандыру, өсіп-жетілу үшін сүректің сапалы болуына қызмет атқарады.

1.12 Орманды қайта қалпына келтіру
Орманды қайта қалпына келтіру жұмыстарының негізгі тәсілі екпе орман.
Алғашқы жұмыстар искусствах насаждений, бұл 1877 жылы сол кезде
орманшылықта Э. Бауман болған, Конторский сад ауданы 50га ұсақ жапырақты
шегіршіннен болған. Екпе орменнің негізгі жұмыстары 1947 жылдан басталған.
Алғашқы егілген ағаштар терек, жеміс ағаштары, ал одан кейін біраз жылдан
сексеуілді екпе ретінде қолданған. Соңғы 10 жылдықта орман және аң
шаруашылығының негігі екпе орман ретінде сексеуіл өсірумен айналысады.
Ревизиялық период кезінде орман және аң шаруашылығы белгілі бір көлемде
орманда қайта қалпына келтіру жұмыстары жүргізіледі. Орман және аң
шаруашылығының шөлді аймағында сексеуілдің екпесі жүргізіледі, қалған түрі
Есік өзенінің төменгі жағында.

1.13 Орманды қорғау
Өткен ревизиялық периодта тек бір ғана өрт тіркелген. Ол 1984 жылы
108га. Ауданда орман өрті 7 тәулікке дейін болған. Бұл өрттің зияндылығы
(13,1 мың сом 1988 жылы) болған. Өрттің шығуына күннің ыстығы,
температураның жоғарлауынан. Орман және аң шаруашылығының барлық жерін
қарауылдатып қойған (авиациялық қарауылды алып тастаған орманнан, себебі
шекаралық зонада тұрғандықтан). Қазіргі бір жылдық орманды құруды бөлгенде
1979 жылы орман құрудан әлдеқайда басқаша. Бұл орман және аң шаруашылығының
переходқа байланысты жаңа еңбекке төлем ақыға жағдай жасалды. Егер 25
обходқа техникалық участкелер қатты ликвидировать етілген. Орман
қарауылдары яғни лесниктер 20 адам. Обходтың арасы ұзақ және бірдей емес.
Мысалы: шөлді бөлікте жану, орманның өртенуі аз болады, обходтың минимальды
ауданы 4795га, ал ерекше бағалы учаскесінде (бақ) минимальды ауданы
обходтың-20510га. Екі өртті химиялық станция жобаланған біреуі Жаркенет
қаласында бірақ бітпеген. Ал вышкалар неше түрлі жағдайларға байланысты
жасалмай қалып келеді. Қазіргі уақытта өрттен қорғау периодында оорманды
қорғау қарауылына кезекшілік қойылған. Өз еркімен ағаш кесу жергілікті
тұрғындардың орман және аң шаруашылығында 6,323 мың сом (1988 жылғы ақша)
шығын болған ревизиялық период жүрген кезде. Басқа да орман ережесін бұзу.
Мысалы: мал жаю, орманды өрттен қорғау ережелерін сақтамай, рұқсатсыз шөп
шабу шығын әкелген. Бұл (6,0 мың сом). Орман және аң шаруашылығы 3
орманшылық құрған:
1. Есік-Есік қаласында.
2. Түрген-Түрген селосында.
3. Маловодное-Түрген, кв.5.
Филиалдың ормандарының жалпы санитарлық жағдайы қанағаттандырарлық
зиян келтіретіндерден сақтау үшін арнайы қызметкерлер құрылған. Орманды
қорғаушылар, инженерлер, жұмысшылар (орманшылар, техниктер, орманшылардың
көмекшілері). Орман қорғау шараларын орман қорғау инженерлері жүргізеді.
Орман патологиялық зерттеулері жүргізген шаралары, орманға зиян
келтіретіндер мен аурулар динамикасы кітабында жазылады. Орманды
зиянкестерден қорғау үшін орманға дәрі себу, шашу жұмыстары жүргізіледі.
Орманды қорғау және күзету
Айналымдар мен алаңдар
Жалпы ауданында 29 айналымдар бар, оның ішінде бұрынғы мемлекеттік
орман қорында 26 айналым.
Кесте 3
№ Жерлердің атаулары (Алаң) аудан Кв. айналым
1 Барлығы, қосылған ауданмен бірге 57,1 29
2 Бұрынғы гослесфонд 40,91 26
3 Жаңадан қосылғаны 16,192 3

Мемлекеттік орман қорының аумағында күзетілетін айналымдардың орташа
ауданы 196,9га құрайды.
2 Тақырыбы: Іле-Алатау Ұлттық табиғи бағының Түрген бөлімшесінде
жеміс-жидек қорларын пайдалану жобасы
Сүректі емес орманның өнімдері болып, орманды жанама қолданудан
алынатын өнімдердің барлығы саналады, ағаш діңінен басқалары: жеміс-
жидектер өнімі, орман ішінде өсетін саңырауқұлақ, дәрілік өсімдіктер,
қылқанды шипалы ұндар т.б. [3].
1. Таксациялық сипаттаудан толық жер ауданымен қорларын жазып алу.
2. Соңғы 5 жыл ішіндегі барлық шикізат бойынша мәліметтерді жазып алу. Егер
осындай мәліметтер болған жағдайда қор және алқап бойынша қанша мөлшерде
екендігін білу. Оларды сатудағы бағасын білу.
Егер орман орнату жобасында осы шикізаттардың өндіруі жобаланса,
олардың орындалмау себептері (ауданы мен көлемі).
Осы жоғарыда айтылған мәліметтердің бәрін орманшылық кеңсесінен жазып
алып, оларды іс жүзінде көру керек.
Орманды құру есебінде өндірілетін кей ағаш сүрегінен өзге шикізат
өнімдері жазылмауы мүмкін, мұндай жағдайда шикізаттың орналасқан жерін
анықтап алып, оның қорын есептеу керек.
3. Алқаптарды анықтау үшін мысалы: итмұрын және т.б. дәрілік өсімдіктер
үшін алдымен алқапты көз мөлшерімен орнатып, неғұрлым шикізат көздерінің
шоғырланған жерлерінде 3 бақылау алаңдарын салу керек. (итмұрын үшін
бақылау алаңының өлшемдері 50x50м болады).
-сол алаңдардың жемістерін жинап таразыға тартып, содан кейін 1га-
ғы жеміс мөлшерін есептейді. Егер шикізат көзі болып табылатын бұтаның
немесе саңырауқұлақтың осы жылы өнім беруі төмен болған жағдайда бұрыннан
жұмыс істеп жүрген жұмысшылардан сұрастыру арқылы орналасқан жерімен
ауданын және қорын шығару керек.

2.1 Дәрілік шөптер бойынша
Аудандық дәріханамен хабарласып дәріхананың өзі немесе орман
шаруашылықтың қандай дәрілік өсімдіктер дайындайтынын білу қажет.
Егер олардан анықтау мүмкін емес жағдайда өздері барып орман
шаруашылық территориясында қандай дәрілік шөптер өсетінін анықтап, оларға 3
немесе одан көп бақылау алаңын салу керек.
Мысалы: мыңжапырақтың қорын анықтау үшін егер әр жерде орналасса онда
тығыздығы сирек, тығыздығы орташа және қалың орналасқан алқаптарының әр
қайсысынан 1-1-ден 3 бақылау алаңын салу керек (50x50м). Осы бақылау
алаңының дигоналы бойынша әр 4 метрден 5-ші метрде 1м2 жерін қоршап соның
ішіндегі мыңжапырақты жаппай кесіп өлшейді. Осыдан кейін мыңжапырақтың 1м2-
тағы орташа салмағын табады. Алынған мәліметті 10000м2 көбейтіп 1 га-ғы
қорын табамыз.

2.2 Орманды құру кезіндегі дәрілік өсімдіктерді есептеу әдістемесі
Орман құру кезінде дәрілік өсімдіктерді ВИЛР (всесоюзный иниститут
лекарственных растений) әдістемесі бойынша жүргізіледі.
Бөлімдегі (выделдағы) дәрілік өсімдіктердің қоры мына формуламен
анықталады:
V=SxPxЦ
мұндағы: V-бөлімдегі шикізат қоры.
S-жобаланған жамылығының %-ті.
Ц-% жамылғының құны.
Таксация кезінде жобаланған жамылғының %-ы бөлім ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.