Инвестициялық қарым-қатынастарды реттеу

Жоспар
Кіріспе

1 Вашингтон конвенциясы
2 Халықаралық инвестициялық даулар
3 Инвестициялық қарым.қатынастарды реттеу
ҚОРЫТЫНДЫ

Орталықтың Құзыреті уағдаласушы мемлекет (немесе аталған Орталыққа уағдаласушы мемлекеттің көрсеткен кез келген бөлімшесі немесе мекемесі) пен екінші уағдаласушы мемлекеттің физикалық немесе заңды тұлғасы арасындағы инвестициямен тікелей қатысы бар барлық құқықтық келіспеушіліктерді қамтиды.
"...екінші Уағдаласушы Мемлекеттің заңды тұлғасы" термині мынаны білдіреді: тараптар мұндай дауды ымыраласуға немесе арбитражға тапсыруға келіскен күні өзге уағдаласушы мемлекетке мемлекеттік тиесілілігі дауда тарап болып табылатын мемлекетке қарағанда көбірек болған кез келген заңды тұлға, және де сол күні дауда тарап болып табылатын келісім жасайтын мемлекетке мемлекеттік тиесілілігі болған, алайда шетелдік бақылаудың нәтижесінде, нақты Конвенцияның мазмұнына сәйкес, оны екінші уағдаласушы мемлекеттің заңды тұлғасы ретінде қарастыруға келісілген кез келген заңды тұлға.

Пән: Халықаралық қатынастар
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 15 бет
Таңдаулыға:

2.2.
Орталықтың Құзыреті уағдаласушы мемлекет (немесе аталған Орталыққа уағдаласушы мемлекеттің көрсеткен кез келген бөлімшесі немесе мекемесі) пен екінші уағдаласушы мемлекеттің физикалық немесе заңды тұлғасы арасындағы инвестициямен тікелей қатысы бар барлық құқықтық келіспеушіліктерді қамтиды.
"...екінші Уағдаласушы Мемлекеттің заңды тұлғасы" термині мынаны білдіреді: тараптар мұндай дауды ымыраласуға немесе арбитражға тапсыруға келіскен күні өзге уағдаласушы мемлекетке мемлекеттік тиесілілігі дауда тарап болып табылатын мемлекетке қарағанда көбірек болған кез келген заңды тұлға, және де сол күні дауда тарап болып табылатын келісім жасайтын мемлекетке мемлекеттік тиесілілігі болған, алайда шетелдік бақылаудың нәтижесінде, нақты Конвенцияның мазмұнына сәйкес, оны екінші уағдаласушы мемлекеттің заңды тұлғасы ретінде қарастыруға келісілген кез келген заңды тұлға.
Нақты ереже бойынша уағдаласушы мемлекет пен дауда жауапкер болып табылмайтын өзге мемлекетке мемлекеттік тиесілілігі бар тұлға арасындағы дауды қарастыру ИДРХО құзыреттілігіне беріледі. К.Х. Шроердің айтуы бойынша: "Физикалық немесе заңдық тұлғалар арасындағы заңдық даулар әдетте ұлттық соттарда қарастырылады. Мемлекет өзінің заңдық дауларын БҰҰ Халықаралық Сотында реттей алады. Алайда аралас дауларға, әсіресе халықаралық инвестициялық қатынастарға байланысты туындайтын даулы жағдайларға сәйкес келетін форум болған емес" (100).
1965 ж. Вашингтон конвенциясы жобасының бастапқы нұсқасы корпорацияның мемлекеттік тиесілілігін анықтаудың келесідей тәсілдерін қамтыған: заманауи халықаралық инвестициялық құқықта кең қолданылатын инкорпорация өлшеміне, немесе әкімшілік орталықтың орналасу орны өлшеміне сәйкес, немесе уағдаласушы мемлекеттің физикалық немесе заңдық тұлғаларын бақылау негізінде. Кейбір мемлекет өкілдері кімнің бақылау жасайтынын анықтау өте күрделі болатынын атап өткен. Конвенция жобасының кейінгі нұсқасында заңды тұлғадардың "ұлтын" анықтау өлшемдері барынша айқындалмаған *(101). АҚШ-тың Конвенция мәтініне бақылау өлшемін қайта қосу талпынысы сәтсіз аяқталды. АҚШ өкілі мынаны қосуды ұсынды: "... өзге Уағдаласушы Мемлекеттің физикалық немесе заңды тұлғасы дауға қатысушы Мемлекетке қарағанда, немесе даудың қатысушысы болып табылатын өзге Уағдаласушы Мемлекеттің өзіне қарағанда көрсетілген мерзімдегі жағдай бойынша тікелей немесе жанама түрде көбірек бақылау жасайтын кез келген басқа заңды тұлға" *(102).
Бұл ұсынысты қабылдауға 25 қарсы дауыс берілді 7*(103). Осылайша, Конвенцияның соңғы нұсқасы корпорацияның мемлекеттік тиесілілігі қалай анықталуы керектігін көрсетпейді. 25(2)(b) бапқа активі жоқ жалған компанияларға қатысты қолданылатын инкорпорация өлшемінің "жасандылығын" бақылайтын бап ретінде түсінік беруге бола ма? Кейбіреулер 25 бапты "әдеттегі мағынасына" сәйкес сөзбе-сөз түсіне отырып, мұндай түсінік беруге болмайды деп топшылайды. Осылайша, К.Х. Шроердің атап өтуі бойынша: "...25(2)(b) бапқа жүйелі түрде түсінік беру бақылау өлшемін қолдануға қарама-қайшылықты көрсететін еді... 25(2)(b) баптың екінші тармағы бо йынша, заңды тұлға өз қызметін жүзеге асыратын мемлекеттің "ұлты" бола тұрса да, "шетелдік бақылау жөніндегі" айрықша келісім негізінде шетелдік инвестор ретінде қарастырылуы мүмкін". Шетелдік бақылаудың заңды тұлғаның қызмет ететін мемлекеттің "ұлтын" иемдену мүмкіндігін жоятынын ескеретін болсақ, нақты ереже заңды тұлғаны сол мемлекеттің "ұлты" деп тану бақылау өлшеміне негізделуі мүмкін еместігін көрсетеді"*(105).
Кейбір мемлекеттер Вашингтон конвенциясының 4 т. 25 бабына сүйене отырып, ИДРХО ratione materiae құзыретін шектеу жөнінде мәлімдеді. Қытай экспроприациялауға және ұлттандыруға байланысты даудағы, ал Израиль күрделі капитал салымдарын қолдау туралы израильдік заңға сәйкес мақұлданған инвестицияларға қатысты даудағы ИДРХО құзыретін шектеді. Гайана мен Ямайка минералды және басқа да табиғи ресурстарға байланысты дауларды, ал Сауд Аравиясы мұнайға қатысты дауларды ИДРХО құзыретінен алып тастады.
2.4
Қазіргі уақытта мемлекеттердің ұлттық сотына, халықаралық арбитражды органдарға, инвестициялық дауларды реттеу бойынша Халықаралық орталықтың (ИДРХО) Арбитражды трибуналына жіберілген талаптар санының жыл сайын өсуіне байланысты, халықаралық инвестициялық дауларды шешу мәселесі біршама өзекті болып табылады. ИДРХО инвестициялық дауларды шешу бойынша танымал халықаралық органға айналды.
Мемлекет мемлекет пен шетелдік инвесторлар арасында туындайтын инвестициялық дауларды шешу құқығына ие, осы мақсатта шетелдік инвестицияларды қорғаудың маңызды кепілі болып табылатын арнайы халықаралық институционалдық механизм құрылды.
Халықаралық инвестициялық даулар аралас субъектілі құрамымен ерекшеленеді, көбінесе талапкер ретінде жеке шетелдік инвестор, ал жауапкер ретінде капиталдың рецмпиенті - мемлекет болады. Инвестициялық дауларды шешу механизмі капитал салымын қолдау және өзара қорғау жөніндегі екі жақты келісім түрінде қарастырылады. Халықаралық инвестициялық дауларды шешу тәртібі реципиенттің - мемлекеттің ұлттық құқығымен және халықаралық жария құқықпен реттеледі.
Мемлекет пен жеке тұлға - шетелдік инвестор арасындағы инвестицияға қатысты қатынастар жөніндегі даулар жеке құқықтық болып табылады және де халықаралық жария құқық нормаларына сәйкес, ең алдымен, дауласып отырған екі тараптың бірінің ұлттық соттарында шешілуі тиіс. Көбінесе мұндай соттар инвестиция жүргізіліп отырған аумақ мемлекетінің соты болады.
Инвестициялық дауларды мүмкін болған жағдайларда келіссөздер арқылы шешу, сонымен қатар тараптар арасындағы шартты түсіндіру және қолдану бойынша икемді тәртіп орнату шетелдік инвестицияларды қорғаудың маңызды кепілі болып табылады. Ерекше назар аударатын жағдай, Шетелдік инвестицияларды өзара қолдау және қорғау жөніндегі шарттардың көп бөлігі мұндай дауларды халықаралық арбитражда қарастыру мүмкіндігін көрсетеді (5, 25-40 бап).
Шетелдік инвестицияларды өзара қолдау және қорғау жөніндегі келісім басқа да маңызды ережелермен қатар, екі категориядағы дауларды шешуге қатысты нормаларды қамтиды: 1) инвестор мен инвестицияны қабылдаушы мемлекет арасындағы; 2) мемлекеттер арасындағы. Даудың бірінші категориясы - бұл өтемақының көлеміне және төлеу тәртібіне қатысты даулар, сондай-ақ экспрориациялау актісінің нәтижесіне немесе орындамаушылықтың салдарына не болмаса төлемдерді аудару бойынша міндеттемелердің дұрыс түрде орындалмауына байланысты кез келген басқа сұрақтар (6). Даулардың екінші категориясы - бұл инвестициялық келісімдерді түсіндіруге және қолдануға байланысты даулар.
Инвестициялық даулар келесідей негіздемелер бойынша туындауы мүмкін: 1) шетелдік инвестициясы бар кәсіпорынды тіркеуден негізсіз бас тартуына байланысты шетелдік инвестордың мемлекетке шағымдануы; 2) шетелдік инвестордың алған түсімін өтемақыны төлеумен байланысты мәселелер бойынша шет елге аударуына жол бермеу; 3) шетелдік инвестордың валюталық есепшоттарын тоқтату мәселелері бойынша; 4) концессиялық келісімді уақытынан бұрын тоқтату мәселелері бойынша; 5) концессиялық келісімнің шарттарын өзгерту мәселелері бойынша және т.б.
Дауды шешудің түрлі формаларына жүгінудің реттілігі қатаң түрде анықталған болуы мүмкін, мысалы, халықаралық арбитражға жүгіну мемлекетішілік арбитраждық-соттық қорғаудың мүмкіндіктерін тауысқан жағдайда ғана мүмкін болады, немесе талапкердің таңдауы бойынша болуы мүмкін.
Екіжақты инвестициялық шартқа нақты ережені қосу мемлекеттердің инвестициялық даудың шешімдерін халықаралық коммерциялық арбитражға жіберуге келісетінін білдіреді.
Алайда мұндай мүмкіндік бірқатар көпжақты халықаралық шарттарда да қарастырылған, мысалы, еркін сауда жөніндегі Солтүстік Америкалық келісімнің 1122-бабында (НАФТА) немесе энергетикалық хартия Шартының 26-бабында.
Сонымен қатар, қарастырылып отырған шарттар инвестициялық даулардың арбитражда да шешілуі мүмкін екенін ескереді ad hoc (4. c.14)
Олардың кейбіріне сәйкес, арбитраж дауларды ЮНИСТРАЛ 1976 ж. Арбитраждық реттемесіне сәйкес шешеді.
Вашингтондық конвенция және ИДРХО құжаттары ЮНСИТРАЛ Арбитраждық реттемесімен салыстырғанда, даулардың ерекше категориясын: шетелдік инвестор мен қабылдаушы мемлекет арасындағы дауларды шешу тәртібін реттеуге арналған халықаралық нормативті құқықтық акт болып табылады. Бұл актілер нақты процедураның ИДРХО-дан тыс (басқа институционалдық немесе ad hoc арбитраждарда) қолданылу мүмкіндігін қарастырмайды. Басқаша сөзбен айтқанда, олар институционалдық арбитражға бағытталған, сондай-ақ нақты институтқа қатаң түрде бекітілген. Егер арбитраж құзыретін анықтау мәселесінде Реттеме тарап еріктерінің автономиясына толық және түгелдей сүйенетін болса, Вашингтондық конвенция даулы құқықтық қатынастардың мәніне және тараптардың ерік білдіру формасына қатысты дауды ИДРХО-ға жіберуге бағытталған бірқатар талаптарды қамтиды, бұл талаптарды орындау соңғысында құзыреттің пайда болуының міндетті шарты болып табылады.
Вашингтондық конвенция даулы құқықтық қатынастардың жеке аспектілеріне қосымша талаптар ұсынады: ол инвестииялық қызметпен байланысты болуы қажет, ал даудың тараптары конвенция қатысушысы болып табылатын мемлекет және оның аумағында капитал салымын жүзеге асыратын шетелдік инвестор болуы тиіс. Ал ЮНСИТРАЛ Арбитраждық реттемесі, керісінше, даудың пәні болып табылатын құқықтық қатынастардың мәніне де, тараптардың заңдық мәртебесіне де қатысты ешқандай арнайы талаптарды қамтымайды. Реттеменің соңғы редакциялануы нәтижесінде арбитраждық келісімнің және даудың келісімшарттық сипатының жазбаша формасын сақтау талабы алынып тасталды, бұл барлық шектеулерді ала отырып, арбитраж құзыреті жайындағы мәселені шешудегі тарап еріктерінің автономиясын одан әрі кеңейтті.
Қарастырылып отырған келісімдердің маңызды ерекшелігі - олар бұл шарттарды түсіндірумен және қолданумен байланысты дауларды шешу процедурасын орнатады. Бірқатар келісімдер арбитражды шешімдердің міндетті, түпкілікті екенін және шағымдануға жатпайтынын қарастырады.
Қатысушы елдердің сеніміне ие болған тарифтер және сауда бойынша Бас Келісім (әрі қарай ТСБК) шеңберінде дауларды шешу жүйесі біршама жағымды сипатқа ие (1, с. 68-70). Халықаралық-құқықтық институт ТСБК шеңберінде дауларды шешу механизмін тиімді деп таныған. Халықаралық инвестициялық дауларды ТСБК шеңберінде табысты шешу тәжірибесі халықаралық құқықтың прогрессивті түрде дамуына айтарлықтай үлес қосты. Нақты дауларды біршама тиімді, біркелкі түрде реттеуге, сондай-ақ оларды шешу процедурасына ықпал ету әдістері және оларды қамтамасыз ету көпшілік-құқықтық сипатқа ие (2, с 422). Дауларды ТСБК жүйесінде шешу процедурасы үнемі жетілдіріліп отырды, шығарылатын шешімдердің сапасына ықпал ететін түрлендірілген, біршама жетілдірілген ережелер енгізіліп отырды. Дүниежүзілік сауда ұйымын (әрі қарай ДСҰ) құрудан кейін, дауларды реттейтін біршама жетілдірілген механизм іске қосылды, бұл механизм қазіргі уақытқа дейін қолданылады (7, с. 80-98). Бұл жаңа ережелер 1994 ж. ДСҰ бекіту туралы Келісімнің күшіне енгеннен кейін қарастырыла бастаған дауларға ғана қолданылады, Келісімнің 2 т. 2 б. сәйкес, Даулардың шешілуін реттейтін ережелер және процедуралар жайындағы Келісім деп аталатын 2-Қосымша оның барлық мүшелер үшін міндетті болып табылатын ажырамас бөлігі, мұнда дауларды қарастыру процедурасын регламенттейтін нормалар бар.
Мемлекеттер инвестициялық дауларды ұлттық емес, біршама белгілі екі халықаралық-құқықтық актілер: Мемлекеттер мен шетелдік тұлғалар арасындағы инвестициялық дауды шешу тәртібі жөніндегі 1965 ж. Вашингтон конвенциясы және Инвестицияларға кепіл беру бойынша Көпжақты агенттікті бектіу жөніндегі 1985 ж. Сеул конвенциясы негізінде қалыптасқан халықаралық деңгейде шешуге ұмтылады.
1965 ж. Вашингтон конвенциясын қабылдау негізінде инвестициялық дауды шешудің құқықтық механизмдерінің институционалдық негіздері салынды. Ол инвестициялық дауларды реттеу бойынша Халықаралық орталықты (ИДРХО) іске қосты.
1965 ж. 18 наурызда қабылданған Мемлекеттер мен шетелдік тұлғалар арасындағы инвестициялық дауды шешу жөніндегі Вашиннгтон конвенциясы алғаш рет мұндай категориядағы дауларды шешудің әмбебап халықаралық-құқықтық құралын анықтады. Бұл конвенцияда көрсетілген механизмді іске қосу үшін, шетелдік инвестицияларды сақтандыру жүйесінің болуы да, оларды қорғау жөніндегі екіжақты халықаралық келісімнің жасалуы да міндетті емес. Конвенцияға қатысу онда қарастырылған дауларды шешу процедурасын кез келген жағдайда, жеке шетелдік инвестициялар жағдайында да, даудың тараптары ретінде мемлекет пен шетелдік тұлға болатын жағдайларда да қабылдауға мүмкіндік береді.
1965 ж. Вашингтон конвенциясының құндылығы мынада: ол инвестициялық дауларды реттеу бойынша Халықаралық орталық мекемесін халықаралық ұйым ретінде қарастырды және инвестициялық дауларды қарастыру тәртібін реттейтін нормаларды қосты.
Инвестициялық дауларды реттеу бойынша Халықаралық орталықтың (ИДРХО) құрылуын инвестициялық дауларды шешудің табысты халықаралық-құқықтық механизмі ретінде бағалауға болады. Оның шешетін инвестициялық дауларының негізгі бөлігі концессиялық келісім шарттарының өзгермейтіндігімен байланысты даулар құрайды.
Ғылыми еңбектерде ИДРХО халықаралық коммерциялық арбитраждың дамуын көрсетеді деген пікірлер айтылады. Негіздеме ретінде келесідей дәлелдер келтіріледі: Орталық шешетін даулардың ерекше сипаты, ИДРХО Арбитражды Трибуналының дауларды шешуде халықаралық құқық нормаларын қолдану мүмкіндігі.
1985 ж. Сеул конвенциясының негізінде 1988 ж. негізі қаланған, құқықтық сипаты бойынша мемлекетаралық халықаралық ұйым болып табылатын инвестициялық кепілдер бойынша Көпжақты агенттіктің (әрі қарай ИККА) қызметімен байланысты тағы бір қызық мәселе туындайды. Инвестор мен Агенттіктің қарым-қатынасы инвесторды жыл сайын сақтандыру кепілі сомасының пайызы ретінде анықталатын сақтандыру жарнасын төлеуге міндеттейтін жеке құқықтық шарт арқылы рәсімделеді. Өз тарапынан Агенттік шығын шамасына байланысты белгілі бір сақтандыру сомасын төлеуге міндеттеледі. Осы ретте сәйкес мемлекетке бағытталған шағымдар Агенттікке суброгация тәртібімен өтеді, осылайша, дау жеке құқықтық сипаттан халықаралық-құқықтық сипатқа өтеді.
В.А. Трапезникованың пікірі бойынша, Сеул конвенциясы әлем мемлекеттерінің басым бөлігінің агенттік жүзеге асыратын саяси тәуекелдерден сақтандырудағы суброгация қағидасын мойындауын қамтитын құжат болып табылады (8, с. 33).
Осы ретте, Агенттік қатысуына байланысты дау екі мемлекет арасында емес, олардың біреуі мен халықаралық ұйым арасында туындайтындықтан, ерекше жағдай пайда болады, бұл даудың мүдделі мемлекеттердің өзара қарым-қатынасына жағымсыз әсер ету мүмкіндігін біршама азайтады. Шетел инвестицияларымен байланысты мәселелерді халықаралық-құқықтық ретінде саралау оны шешудің сипатын және механизмін өзгертеді. Осылайша, халықаралық көпшілік құқық саласында ИККА мен бұл ұйымның мүшесі болып табылатын мемлекет арасында агенттікке суброгация негізінде талаптардың өтуіне байланысты оған тиесілі соманы төлеу бойынша пайда болған дауды қалай шешу жөнінде сұрақ пайда болады. Дауласушы тараптар көпшілік құқықтың субъектілері болып саналатындықтан, дау халықаралық-құқықтық болып табылады, ал мәлімделген талаптың мазмұны таза коммерциялық сипатқа ие. Осы бойынша 1985 ж. Сеул конвенциясы келесідей ереже бекітеді: ИККА суброгат ретінде болатын, яғни суброгацияға байланысты талап ету құқығы берілетін тұлға болатын жағдайда, дау қатысушылары оны шешу тәртібі жайында келісе алады.
Шетелдік меншікті ұлттандыру немесе басқа да мәжбүрлі түрде алу жағдайында өтемақы төлеумен байланысты мәселелер инвестициялық даудың туындауына себеп болатын негіздемелердің тек бір ғана бөлігі болып табылады. Инвестициялық даулар шетелдік инвестордың мемлекетке шағымы пайда болатын жағдайларда туындауы мүмкін, мысалы, шетелдік инвестициясы бар кәсіпорынды тіркеуден негізсіз түрде бас тарту немесе түсімді шетелге аударудан бас тарту, немесе валюталық есепшоттарды тоқтату, концессиялық келісімді уақытынан бұрын тоқтату, оның шарттарын өзгерту және т.б.
Инвестициялық қарым-қатынастарды реттеу саласында Сеул конвенциясы өз тиімділігін дәлелдеді. Екі конвенцияны - Вашингтон және Сеул конвенциясын терең түрде талдау олардың негізінде шетелдік инвестицияларды қорғаудың бірыңғай механизмі қалыптасқанын растайды, олар реттеудің бірдей қағидаларына негізделген.
Инвестициялық дауларды шешу тәртібін халықаралық-құқықтық реттеуде 1994 ж. 17 желтоқсанында қабылданған Энергетикалық Хартия Келісімі маңызды рөл атқарады. Осы келісімнің 26-бабына сәйкес, қарастырылатын даулар арнайы құрылған инвестициялық арбитражда шешілуі тиіс. Нақты Келісімге сәйкес, инвесторлар III бөлім міндеттемелерінің бұзылғаны Энергетикалық Хартия Келісімінің барлық қатысушы мемлекеттеріне талап қоюға құқылы.
Осылайша, жоғарыда көрсетілген Келісім инвестор мен мемоекет арасында арбитраж орнатты (9, с. 377)
Шетелдік инвестицияларға біршама жоғары қорғау дәрежесін қамтамасыз етуге, қарастырылып отырған саладағы құқықтық қатынастарда пайда болатын дауларды шешудің тиімді механизмін құруға бағытталған инвестициялар бойынша жасалған көпжақты келісім жобасында дауларды шешудің формалды процедурасы ғана ескерілмеген, келіспеушіліктерді пайда болудың бастапқы сатыларында шешуге мүмкіндік беретін ықпалды механизм жасалған. Келісім аясында бейбіт келісімге келуге бағытталған келіссөздердің келісушілік механизмі қарастырылады.
Жобада Келісімнің бұзылған жағдайында құқықтық қорғауға кепіл беру мақсатымен, бір тарап пен екінші тарап - мүдделі үкімет арасындағы, мемлекет пен инвестор арасындағы дауларды қарастыру бойынша арбитражды механизм қамтылған. Арбитраждың шешімі міндетті сипатта болуы тиіс. Көріп отырғанымыздай, инвестициялық дауларды шешу бойынша механизм тұжырымдамасы жасалып қойған.
1985 ж. Сеул конвенциясы заманауи қоғамдық қатынастар дамуының объективті бағытын, соның ішінде екі құқықтық жүйенің: халықаралық көпшілік және халықаралық жеке құқықтық жүйелерінің жақындасуын айқын көрсетеді. Тәжірибе мұндай жақындасудың қажеттілігін дәлелдейді, себебі бұл халықаралық инвестициялық қатынастарды құқықтық реттеуді жетілдіруге септігін тигізеді. көпшілік-құқықтық және жеке құқықтық қатынастарды жіктеу ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.