Информацияның жеке жағдайлары

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 35 бет
Таңдаулыға:

КІРІСПЕ

Қазіргі уақытта әлемдік экономика ұлттық экономиканың жай жиынтығы ғана емес, бірге әрекет ететін өзара байланысты жүйеге - жаһандық әлемдік шаруашылыққа айналуда. Жаһандану халықаралық сауданы ырықтандыруда, кәсіпкерлік капиталдың ұтқырлығында, ұлттық нарықтың ашықтығында байқалады. Бұлардың барлығы түрлі ұлттық экономикада инфляциялық жағдайлардың қалыптасуына ықпал етпей қоймайды.

Инфляцияға қарсы саясатта ТМД елдері соңғы жылдары қол жеткізген елеулі жетістіктерге қарамастан, инфляцияның жаңа орамының қаупі бұрыңғыша сақталуда. Баға үйлесімсіздігі және өндірістік қуаттылықтарды пайдалану тиімділігінің төменділігімен байланысты инфляциялық әлеует те едәуір ауқымды болып қала береді.

Ақша массасының өсуі инфляцияның себебі ғана емес, оның салдары да болып табылады. Инфляция монеталық емес факторлармен байланысты, яғни оның таза техникалық себептерге байланысты өсуі шаруашылық айналымына қалыпты қызмет көрсету үшін ақша массасы көлемінің ұлғаюын талап етеді.

Шетелдік капиталдың біршама ағыны Қазақстанның макроэкономикалық дамуына оң әсерін тигізді. Сыртқы қаржыландырудың едәуір көлемін тарту ішкі несиелеу көлемін кеңейтті.

Екінші деңгейлі банктер жүргізген белсенді несие саясаты ақша массасынынң және соған сәйкес, негізінен, тұтынушылық сұраныстың артуы салдарынан айналыста қолма-қол ақшаның көбеюіне негіз болды. Тұрғындардың тұтынушылық сұраныстың өсуі жалақының жыл сайынғы көтерілуіне байланысты болды.

Біздің қысқаша талдауымыздан мынадай тұжырым жасауға болады, елімізде инфляцияға қарсы саясат табысты болу үшін біріншіден, білімімізге байланысты, біздің халық шаруашылығын құрылымдық қайта құрудың шарттары мен барысын қамтамасыз ету, және екіншіден, ақша көлеміне бақылау және келешекте халық тұтынатын тауарлар өндірудің өсуі және олардың бағасын тұрақтандыру арқылы тізгіндеу мақсатында несие-ақша және бюджет-қаржы реттегіштерін кең көлемде қолдану керек. Тек, осылайша кешенді жағынан келу ғана инфляциямен күресте жеңіске жетуді және оның қарқыны қажетті деңгейде ұстауды қамтамасыз етеді. Біз ақшаның шығуы мен инфляцияның қағаз - ақша түрінде көрініс табуының басты проблемасын қарастырдық.

Мұның өзі біздің қазіргі заманғы нарықтық экономиканың келесі проблемасы - баға белгілеу проблемасына көшуге әзір екендігімізді білдіреді. Бағалардың ұтымды жүйелерін қалыптастыру қатаң ақша- қаржы икемді салық саясатын көздейді. Мемлекет тапшылықсыз бюджетті қамтамасыз етудің және инфляцияға қарсы күрестің барлық қажетті шараларын қолдануға міндетті. Бұл шараларды мемлекеттік шығындарды қысқартудың, ақылға сыйымды шеңберде бюджеттің салық базасын ұлғайтудың және халық шаруашылығының барлық салаларындағы тиімсіз өндірістерге жәрдемақы берудің шұғыл қысқартудың өзара байланысты қадамдары көзделеді. Ал мұндай шаралар өнім өндірушілердің ешқайысын да жігерлендіре қоймайтыны түсінікті. Ал, дербес өзіндік, шаруашылық қызметтің нәтижелері үшін толық жауап беретін бола тұрып, өндірісті дамытуға, өз қызметкерлерін материалдық жағынан ынталандыруға қажет ақша табу айтарлықтай қиын. Осы жағдайда, тауарлардың қажетті саны болмағанда бағаның бақылаусыз өсуі сөзсіз орын алады да, еркін бағаға белгілеу сияқты өзін-өзі реттеу механизміне қол жеткізе алмаймыз.

Бізде бағаларды үнемі өсіріп отыратын механизм қалыптасатын және әрекет ететін болады. Жоғарыда көрсетілген шараларды бір мезгілде және кешенді жүзеге асып жеңу еркін, нарықтық бағалар жүйесін өмірге енгізуге мүмкіндік береді. Әрине, бұл тез өте қоймайды. Нарыққа өтпелі кезеңнің бірқатар өнім түрлерінің бағасын әкімшілік жолымен реттеп отыру оның нарықтық негіздерінің нығайтылуына қарай орталықтан белгіленетін мұндай бағалар шеңбері тарыла түспек. Болашақта мемлекеттік баға белгілеуді реформалаудың күрделі де, үлкен әлеуметтік тәуекелге толы екендігін де мойындаған жөн.

Әрбір едле инфляцияны реттеу негіздері оның тарихи даму ерешеліктеріне, сондай-ақ экономикалық, әлеуметтік және саяси жағдайының ерешелігіне байланысты алынуы тиіс.

Экономикалық өсу келешегінің нашарлауын дамушы елдер ғана емес, қысқа мерзімді келешекте экономикалық дамудық бәсеңдеуін күтіп отырған жетекші индустриялық державалар да бастан кешуде.

Үкімет, әсіресе, құнсызданудың айлық қарқыны қосмәнді саннан асып түссе, инфляцияны тоқтату қажеттігімен қақтығысады, яғни елдің алдында гиперинфляциямен күресу проблемасы туындайды.

Егер үкімет дефляция, яғни инфляция қарқынын қысқарту саясатын жүргізсе, онда экономикалық белсенділіктің құлдырауы мен жұмыссыздықтың өсуін айтарлықтай болдырмау үшін, негізгі проблема - осы саясатты қарқынды түрде жүзеге асыру керек.

I. ИНФЛЯЦИЯ ЭКОНОМИКАЛЫҚ МӘНІ, СЕБЕПТЕРІ ЖӘНЕ ТҮРЛЕРІ

1. 1. Инфляция экономикалық маңызы

Экономикалық құбылыс ретінде инфляция көптен бері өмір сүріп келеді. Оны тіпті ақшаның шығуымен бірге пайда болды әрі ақшаның қызметімен тығыз байланысты деп санады /1, -238 б. /. Тұрақсыздығы экономиканың жағдайын сипаттайтын ең маңызды индикаторлардың бірі - инфляция деңгейі деп санайды. Инфляция дегеніміз - бағаның орта деңгейінің көтерілу үрдісі /2, -243 б/. «Инфляция» - көтерілу, өсу деген мағынаны білдіретін латын сөзінен шыққан. Шындығында да, қауырт жағдайларында мемлекеттік шығындарды қағаз ақша шығарумен қаржыландыру, ақша айналамының күрт «көтеріліп», қағаз ақшаның құнсыздануына әкеп соқтырады /3, -158 б. /.

Инфляция проблемасы экономикалық ғылымда маңызды орын алады оның көрсеткіштері мен әлеуметтік - экономикалық салдарлары елдің және бүкіл әлемдік шаруашылықтың экономикалық қауіпсіздігін бағалауда күрделі рөл атқарады. Қазіргі замандағы жағдайларда осы мєселенің өзектілігі инфляцияның дамуының мәнін, тереңдетілген себептерін және оның ерекшеліктері мен антиинфляциялық саясаттың негізгі бағыттарын айқындау қажеттілігімен анықталады.

Инфляция деп бағаның өсу нәтижесінде сұраным мен ұсынымның арсындағы пропорцияның және басқа да ұлттық шаруашылық салаларындағы пропорцияның бұзылып, өзгертіп, дисбаланс болғанын айтамыз. Бұл инфляция кезінде, әрине бүкіл тауар бағасы өседі деген сөз емес. Бір тауар түрінің бағасы өседі, ал басқа бір тауарлар бағасы сол деңгейде өзгермей қалса, кейбір тауарлар бағасы, басқаларға қарағанда тез өсуі де мүмкін. Бірақ, кез келген бағаның өсуі инфляцияға тән емес. Себебі, тауар сапасының артуынан немесе қоғамдық сұраныстың өзгеруінен және тағы басқа да себептерге байланысты бағаның көтерілуі мүмкін /3, -158 б/.

Инфляция - тауарлар мен қызметтерге қатысты ақшаның құнсыздануы және бағалардың өсуі. Бағалары белгіленген экономикада ұсыныстың сұранысқа қатысты туындайтын жетіспеушілігі ашық инфляцияға ұласпай, тапшылық формасын сақтайды. Кейбір экономистер тапшылықты ашық инфляцияның сипаты деп жорамалдайды: егер бағаны еркіне жіберсе, онда онда тапшылық тез ғайып болады, бірақ бұндайда бағаның жалпы деңгейі артып кетеді. Сондықтан көптеген экономистер тапшылық инфляцияның жасырын түрдегі көрінісі деп санайды.

Бағалары белгіленген икемсіз экономикада инфляция өндіріс пен тұтынудың барлық деңгейлерінде дамитын толық тапшылық түрінде көрініс табады. Мысалы, орталықтандырылған экономикада (әміршілдік-әкімшілік жүйеде) бөлу, өндіру, тұтыну көлемдері мен бағалар туралы шешімдер бір орталықтан қабылданады.

Үдемелі тапшылықпен бірге бітпейтін кезектер, тауарлар мен қызметтер сапасының төмендеуі, бюрократиялық және «қара нарықтың» ақша бірлігі ретінде көрінетін тауар бағасы немесе тауарға айырбас ретінде ұсынылатын қызметтер көлемі тапшылықпен бірге артады. Бұл - инфляцияның жасырын түрі немесе басылыңқы инфляция.

Керісінше, сұраныс пен ұсыныс арасындағы дисбаланс инфляцияның ашық түрі болып табылады. Бағаның өсуі сатып алу қабілетінің төмендеуімен және ақшаның түпкі тауарлар игіліктерге қатысты құнсызданумен қатар жүреді /4, -8 б. /. Бұл тұтас сұраным мен тұтас ұсыным арасындағы теңгерімнен шығаруға әсер беретін ақшалай рыногтың құбылысы /2, -244 б/.

Инфляцияның әлеуметтік салдары да бар, ол ұлттық табыстың қайта бөлінуіне әкеледі, тұрғындар үшін инфляция қосымша салық сияқты, бағалардың өсу қарқыны номиналды (ақшалай) табыстың өсуінен жоғары болады, сондықтан нақты (реалды) табыс азаяды. Инфляцияның зардабы әсіресе табысы шектеулі әлеуметтік топтар үшін ауыр болады.

Инфляция - бұл экономиканың айналым сферасында қажетті қағаз ақшалардың шамадан тыс толып кетуі. Шығарылған қағаз ақшалардың мөлшері өзгеріссіз қалып, ал өндіріс көлемі қысқарған жағдайда да инфляция болуы мүмкін. Бағаның өсуінен халықтың тұрмыс жағдайы, әл-ауқаты нашарлай түседі. Бұл қаржы процесінің бұзылуынан ойдағыдай өтуге деген, тауарлар мен ақша арасындағы тепе-теңдік жағдайды қалыптастыру бағытындағы экономикалық организмінің реакциясы /5, - 91 б. /.

Ақшаның тауарларды сатып алу қабілеті күшті валютамен салыстырғанда құнсызданады. Инфляцияны бұлай түсіндіру, яғни ақшаның алтынға қатысты құнсыздануы, алтынды бұрынғыша ақша сияқты жалпылама эквивалент деп қарастыруда жатыр. Ең алдымен бағаның өсуі тауарға сұраныстың оның ұсынысынан артық болуымен байланысты. Белгілі тауар рыногында сұраныс пен ұсыныстың сәйкестілігінің бұзылуы әлі инфляция емес. Инфляция елдегі баға деңгейінің өсуі. Бағаның көтерілуіне нақтылы экономикалық жағдайлар да әсер етеді. Мысалы, 70-жылдардағы энергетикалық дағдарыс тек мұнай бағасының өсуінен (мұнай бағасы 20 есеге өсті) емес, басқа да тауар мен қызмет көрсету бағаларының өсуімен байланысты.

Ақша әсерінен тыс, тауар бағаларының өзгеруі еңбек өнімділігінің артуына, циклдық және маусымдық талқылауға, ұдайы өндірістегі динамикасы өзгеріп отырады. Аласапыранның бас кезіндегі оның өсуі дағдарыс пен депрессия фазасында төмендеп, жандану кезінде баға тағы да көтеріледі. Енбек өнімділігін арттыру бағаның төмендеуіне әкелуі тиіс. Циклдық толқулардың тағы бір көрінісі жалақының өсуі еңбек өнімділігінен артып кетуінде. Мұндай құбылыс шығынның инфляциясы деп аталады, ол өз кезегінде баға денгейінің жалпы өсуіне алып келеді. Кездейсоқ апаттар да бағанын инфляциялық өсуіне көп әсер етпейді. Айталық, су басып кеткен аймақтардағы құрылыс материалдарының бағалары өседі. Бұл құрылыс материалдарын шығаратын өндірісті ұлғайтады, ал олар рынокты толықтыру барысында, баға төмендеуі тиіс /6, -173 б. /.

Алайда инфляция экономикадағы барлық бағалар тек өсуге ғана ұмтылады дегенді білдірмейді. Бағалар бір мезгілде түрлі жылдамдықта салааралық және салаішілік деңгейде әр түрлі бағытта тербелуі мүмкін. Бағаның әркелкі, яғни бір секторда бағалар әр түрлі секторда өсіп, ал екіншісінде қысқаратын инфляцияны балансталмаған инфляция деп атайды. Бағалар бір бағытта және бірдей дерлік қарқында өзгеретін балансталған инфляцияға қарағанда балансталмаған инфляцияны анықтау және реттеу өте күрделі. Ашық инфляцияны анықтау кезіндегі басты мәселе - бағаның жалпы дейгейінің артуын белгілеп алу.

Бағаның кез келген өсуін инфляция деп ұғынбау керек. Ашық инфляция ұғымын табиғи өзгерістер (катаклизмдер) мен экономикалық циклдердің әсерінен туындайтын бағаның өсуімен, сұраныс мен ұсыныстың маусымдық тербелістерімен шатастыруға болмайды. Айырбастау мен бөлудің тепе-теңдігін бұзатын игіліктер, тауарлар мен қызметтерді теріс бағалауға қатысы жоқ басқа себептерден туындайтын бағаның өсуі инфляция болып саналмайды. Сондықтан инфляцияны бағалау кезінде бағаларды инфляциялық емес тербелістерден тазарту қажет. Айталық, егер экономикада инфляцияның ай сайынғы қарқыны 7%-ды құрап, ал ауыл шаруашылығы өнімдерінің маусымдық бағалары 1, 5%-ға төмендесе, онда осы кезеңде инфляция айына 5, 5%-ға дейін азаяды деп тұжырымдауға болмайды.

Ашық инфляция, әдетте, баға деңгейінің жыл ішіндегі өсу қарқынымен өлшеніп, пайыз түрінде есептеледі.

Дегенмен, бағаның өсуі өз бетінше инфляциялық көрініс болып табылмайды. Осылайша, экономикалық өркендеуі, әдеттегідей, бағаның өсуімен қатар жүреді, бірақ ақшаның салыстырмалы құнсыздануы болмауы мүмкін, өйткені өндірісті кеңейту олардың қосымша көлемін қажет етеді /4, -9 б. /.

Сонымен, экономикалық тұрғыдан инфляция дегеніміз не? Инфляция (латынның inflatio - қампиған деген сөзі) - қағаз ақшаның құнсыздануымен пайда болатын әлеуметтік-экономикалық процестер жиынтағы. Инфляция жалпы баға деңгейінің көтерілуімен байқалады. Бұның өзі, барлық жағынан арнайы көтерілуін көрсетпейді. Олардың баға индексімен өлшенетін жалпы деңгейі өседі. Инфляция кешенді себептерден туындайды және олардың ең маңыздысы мыналар болып табылады: мемлекеттік бюджеттің тапшылығы және оларды жабу үшін қағаз ақшалар шығарылады; мемлекеттің өндірістік емес шығындар (әсіресе әскери шығындар) деңгейінің жоғарылығы тұтыну игіліктерін шығаруды арттырмайтын және адам еңбегі шығынымен тікелей байланысты; тауар тапшылығы, оның сұранымды ұсыныман алшақтауға алып келуі және осының негізінде - бағаның өсуі; бірқатар өндірушілердің монополиялық жағдайда болуы, олардың өзінің өніміне тұтыну сапасын арттырмай-ақ немесе барынша өте қымбат өнімді шығарумен жүзеге асырылуы; жалақы өсуінің еңбек өнімділігі өсуінен алшақтығы және басқада бірқатар себептер. Бұл себептер мемлекеттік тапшылықтың тұрақты ұдайы өндірілуін және артық ақша эмиссиясының (эмиссия - айналамға ақша мен бағалы қағазды шығару) пайда болуына көмектеседі /7, - 63, 64 б. /.

Алтын немесе күміс ақша айналымы кезінде инфляция болмайды, неге десеңіз, , ақша ол кезде құндылықтың белгісі емес нақты құндылықтың өзі болған: қажетті ақша көлемі алтын - күміс қорымен реттелген. Қағаз ақша айналымында жағдай басқаша қалыптасады. Мұнда қағаз ақша байлықтың тек белгісі ғана. Қағаз ақша қазына сақтау қызметін толық атқара алмайды. Қор сақтау үшін адамдар ақшасына құнды заттар алуға ұмтылады. Қор ретінде қағаз ақша шектелуі көлемде ғана сақталады. Олардың көбі айналымға шығарылады, айналымдағы ақша көлемі қажеттіліктеп тыс өседі. Артық ақша сұранымды арттырады. Артық сұраным, өз кезегінде бағаларға қатты ықпал жасап, оларды көтеріп жібереді /9, -50 б. /.

Қорытындыла келе, инфляция дегеніміз - бағалардың жалпы өсуі, табыстардың құнсыздануы. Елдегі тауар рыноктарының көбінде тепе - тендік бұзылса, бағалар тоқтаусыз өседі. Инфляция - бұл жалпы ұсыныс пен сұраным ұсынымнан артық болса, бұл тауарға баға деңгейі өседі. Бірақ мұндай жекелеген нарық сәйкессіздігі инфляцияны қалыптастармайды. Инфляция - бұл нарықтың көбінде сұранымның артуынан қалыптасқан тепе - теңдіктің бұзылуына байланысты пайда болған елдегі баға деңгейінің жалпы өсуі.

Инфляцияның салдары өте күрделі де көп қырлы. Қарқыны баяу инфляция баға деңгейі мен пайда нормасын өсіреді, сондықтан экономикалық жағдайын уақытша жандануына ықпал жасайтын фактор болады. Бірақ, уақыт артып инфляция тереңдегенде ол ұдайы өндірістің кедергісіне айналады, қоғамда экономикалық және әлеуметтік жағдай қиындайды.

Экономиканың интернациялануы (ұлттық шеңберден шығуы) инфляцияның бір елден екінші елге ауысуына мүмкіндік береді, бұл халықаралық валюта және төлем қатынастарын қиындатады.

1. 2. Инфляцияның себептері

Инфляцияның негізгі себептері: ақша тауарларды сатып алу қабілеті, күшті валютамен салыстырғанда құнсызданады. Инфляцияны былай түсіндіру, яғни ақшаның алтынға қатысты құнсыздануы, алтынды бұрынғыша ақша сияқты жалпылама эквивалент деп қарастыруда жатыр. Ең алдымен, бағаның өсуі - тауарға сұраныстың оның ұсынысынан артық болуымен байланысты /4, -14 б. /.

"Инфляцияны бағаның тұрақты және үнемі өсіп отыруын шығарылған өніммен салыстырғанда ақшаның артықшылығы нәтижесінде барлық уақытта және барлық жерде ақшаның феномені ретінде түсінемін"-дейді Нобель сыйлығының лауреаты Милтон Фридмен. Монетаристік мұндай анықтама инфляцияның басты себебін айналыс сферасынан іздеуі. Осындай көзқараспен өндіріс процесіне мемлекеттің шектеулі түрде араласуына мүмкіншілік бар. Бұдан басқа, кейбір батыс елдерінің теориясының өзгешелігі сол, олар инфляцияны ұсыным жағынан да, сұраным жағынан да болатын сатып алушылық қабілет шамадан тыс артық болуынан деп түсіндіреді /10, -56 б/.

Ақша тауарларды сатып алу қабілеті, күшті валютамен салыстырғанда құнсызданады. Инфляцияны былай түсіндіру, яғни ақшаның алтынға қатысты құнсыздануы, алтынды бұрынғыша ақша сияқты жалпылама эквивалент деп қарастыруда жатыр. Ең алдымен, бағаның өсуі - тауарға сұраныстың оның ұсынысынан артық болуымен байланысты. Белгілі тауар рыногында сұраныс пен ұсыныстың сәйкестігінің бұзылуы, әлі инфляция емес. Инфляция - елдегі баға деңгейінің өсуі. Бағаның көтерілуіне нақтылы экономикалық жағдайлар да әсер етеді. Сонымен баға өсуінің инфляциялық себептеріне нені жатқызамыз?

Мысалы, экономиканың конъюнктуралық ауытқуына байланысты бағалардың өсуін инфляцияға жатқызуға болмайды. Еңбек өнімділігі өскенде баға деңгейі төмендейді. Бірақ егер негізгі өндіріс салаларында еңбекақы деңгейі еңбек өнімділігінен тез өскен болса, онда ұлттық шаруашылықта «шығын инфляциясы» деп аталатын жағдай қалыптасып, бағалардың жалпы деңгейі өседі /11, -85 б. /.

Инфляция негізінен шаруашылықта қалыптасқан әртүрлі диспропорцияға байланысты болатынын ескере отырып, оның негізгі себептерін қарастырып көрелік.

Сонымен, баға өсуінің инфляциялық себептеріне нені жатқызамыз? Инфляция көп сәйкессіздіктермен байланысты екенін еске ұстап, оның ішіндегі ең бастыларын атайық.

Біріншіден, бұл мемлекеттік шығындар мен табыстар арасында қалыптасқан диспропорция немесе тепе - теңдіктің бұзылуы. Бұл мемлекет бюджетінің тапшылығы түрінде көрінеді. Егер тапшылық Орталық банктің несиесі, яғни айналымға қосымша ақша шығару арқылы қаржыланған болса, онда бұл айналымдағы ақша массасын арттырады, сондықтан инфляцияны қалыптастыруы мүмкін.

Екіншіден, егер инвистицияларды қаржыландыру, жоғарыда айтылған әдіспен, яғни Орталық банктің несие беруімен жүргізілетін болса, онда бұл да инфляцияның себебіне айналуы мүмкін.

Үшіншіден, осы күнгі экономикалық теория бағалардың жалпы өсуін ХХ ғасырда нарық құрылымының өсуімен түсіндіреді. Бүгінгі нарық - көбіне олигополия түрінде қалыптасқан. Осы күнгі ірі фирмалар (тауар өндірушілер, ұсынушылар) белгілі бір деңгейде нарық нарық бағасына ықпал жасап, өз өніміне бағаны өзі белгілей алады. Фирма - олигополия бағаның өсуін қолдамаса да оның деңгейін түсірмеуге ұмтылады, нарықта қалыптасқан баға деңгейінің тұрақты болуына мүдделі. Қалыптасқан өндіріс түріне жаңа фирмалардың келуіне шек қою арқылы олигополиялық фирмалар жалпы сұраным мен ұсыным арпасындағы диспропорцияны мүмкін болғанша ұзақ ұстап қалуға ұмтылады.

Төртіншіден, ұлттық экономикалардың «ашыла» түсуіне, олардың дүниежүзілік шаруашылық қатынастары жүйесіне тартылуына байланысты инфляцияның бір елден екінші елге ауысуы қауіпті артады. «Импортталған инфляциямен» күресу мүмкіншіліктері де шектеулі келеді. Әрине, ұлттық валютаның бағасын арттырып импортты арзандатуға болады, бірақ бұл жағдайда экспорт қымбаттап, ұлттық өнімнің әлем нарығындағы өтімділігі кемиді.

Бесіншіден, «инфляцияны тосу» деген жағдайда байланысты инфляциялық процесс өзін-өзі қолдап жалғаса береді. Батыс елдерінде, көптеген экономистердің пікірінше, «инфляцияны тосу» психологиясын жеңу антиинфляциялық саясаттың негізгі мақсаты деп анықталады.

«Инфляцияны тосу» механизмі экономикаға қалай әсер етеді? Мәселе мынада: адамдар біраз уақыт бағалардың өсуін көріп, олардың болашақта төмендеуінен күдер үзеді де, жаппай тауар сатып алуға көшеді. Сонымен қатар олар еңбекақы деңгейін көтеру туралы үкіметке талап қояды. Еңбекақының өсуі тұтынушылық сұранымын одан әрі арттыра түседі /4, -14, 15 б. /.

Инфляция кешенді себептерден туындайды, олардың ең маңыздысы мыналар болып табылады:

Мемлекеттік бюджеттің тапшылығы, яғни шығындардың түсімдерден асып жатуы. Егер мемлекет мұндай тапшылықты ақша эмиссиясы арқылы жоятын болса, айналымдағы ақша көлемі молаяды.
Тауарлар мен қызмет өндіру көлемінің қысқаруы, тауар тапшылығы.
Кейбір өндірушілердің монополиялық жағдайда болуы, яғни олардың өзінің өніміне жоғары баға қою.
Өндіріс шығындарының өсуі, яғни шикізат, материалдар, жалақы шығындарының өсуі.
Елдің экономикасының ашықтығы, оның әлемдік байланыстарының өсуі инфляцияны шеттен әкелу қаупін молайтады /13, -31 б. /.

Инфляцияның себептері сан қилы, бірақ әр кезде олардың белгілі бір комбинациясы (құрамасы) қалыптасады. Айталық, Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін Батыс Еуропа елдерінде тапшылыққа байланысты өте күшті инфляция қалыптасқан. Соңғы жылдары Батыс елдерінде инфляцияның негізгі себебі мемлекет шығындарының өсуі, «баға - еңбеқақы», «инфляциялық тосу», «инфляцияның бір елден екінші елге ауысуы» және басқалары болды. Бұрынғы кеңес Одағындағы инфляцияның негізгі себебі ретінде әкімшілік жоспарлау жүйесінде қалыптасқан экономикалық диспропорцияларды айтуға болды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.