Ұлттық экономика жүйесіндегі кәсіпорынның орны

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 37 бет
Таңдаулыға:

ДӘРІС КЕШЕНІ

1 тарау. Ұлттық экономика жүйесіндегі кәсіпорынның орны

1-тақырып (2 сағат) .

Қазақстан Республикасы экономикасының даму сипаттамасы және оны мемлекеттік реттеу

Дәріс мақсаты - ҚР ұлттық экономика жүйесіндегі кәсіпорын, экономика салалары мен кешендерін, экономиканы мемлекеттік реттеу мен сыртқы экономикалық қызметті қарастыру

Дәріс сұрақтары

1. ҚР экономикасының даму жағдайы.

2. ҚР экономикасының салалық құрылымы

3. Экономиканы мемлекеттік реттеу

4. Кәсіпкерлік: нысандары мен түрлері

1. ҚР экономикасының даму жағдайы

Қазақстан ТМД елдері арасында өндіріс деңгейін алға қоюға тырысқан алғашқы ел. 1999 ж бастап соңғы жылдары елімізде экономикалық және әлеуметтік даму тұрақты қарқында дамып келеді: ЖІӨ көрсеткіштері, нақты табыс пен тұрғындардың еңбек ақысы, өсіп, инфляция мен жұмыссыздық деңгейі төмендеді.

ҚР мұнай өнеркәсібі

Қазақстанның отын энергетикалық кешенінің экспортқа бағытталған салалары - мұнай және газ өнеркәсібі.

Бұл салалардың өзі тағы екіге бөлінеді: мұнай және газ өндіру және мұнай - газ өңдеу.

Қазақстан мұнай қоры бойынша әлемде 13 орында, ал өндіру көлемі жағынан 26 орында, ол 6 орынға дейін көтеріле алады.

Мұнайды экспорттау. Қазіргі кезде шетелге мұнай өңделмеген күйінде шығарылады, ал елге мұнай өнімдері көптеп әкелінеді. Бұдан қандай мәселені көруге болады: тасымалдаудың ең негізделген тиімді жолын табу және мұнайды қайта өңдеу мәселесі.

Мұнайды өндіруде қандай проблемалар бар: мұнай скважиналарын пайдалануды жетілдіру және мұнай өндірудің жетілдірілген технологиясын енгізу, Бузачи жартылай аралдағы жаңа кен орындарын игеруді тездету.
Қазірде Қазақстанда ірі мұнай шығаратын орындар: Теңіз, Карашығанақ, Өзен және басқалар.

Қазақстанның өнеркәсібінде салалық құрылымында ОЭК үлесі - 27, 1%, оның ішінде мұнайгаз өнеркәсібі - 17, 7% және мұнай өңдеу - 4, 1%.
Мұнай өндіруде ҚР Статистика Агенттігі мәліметтері бойынша ТМД елдері арасында Ресейден кейін екінші орында, ал әлемдік қауымдастыққа кіретін 90 елдің ішінде бірінші отыздыққа кіреді. Қазір Қазақстан жылына 50 млн. т. шамасында мұнай өндіреді және оны 150 млн. т. дейін жеткізу мүмкіндігі бар. Ішкі тұтыну көлемі 20-25 млн. т. құрайды. Алайда көп өндіруді тасымалдайтын құбырлардың жеткіліксіздігі тоқтатып тұр. Мұнай өңдейтін үш зауыт бар, олар Атыраус, Павлодарс, Шымкент мұнай өңдеу зауыттары. Олардың үшеуінің қуаты жылына 19, 4 млн. т. мұнай өңдейді. .
2003-2015 жж арналған Индустриалдық инновациялық Стратегияда мұнай газ өндірісіне елеулі назар аударылған.

Қазақстан табиғи газ қоры бойынша әлемде он бесінші орында. Мамандардың бағалауы бойынша, 2015 жылға қарай газ өндіру 53, 7 - 58, 6 млрд. м3 жетеді деп болжануда.

Республика алдында табиғи газды т иімді пайдалану жөнінен екі негізгі мәселені шешу қойылған: газ экспортын өсіру және қазақстандық тұтынушыларды газбен тұрақты қамтамасыз ету. Оның бәсекелестері Узбекистан, Түркіменстан, Әзірбайжан Ресей, әзірше олар европалық нарықты қамтамасыз етуде.
Газ өнеркәсібіндегі негізгі мәселе - ішкі тұтынуды қам тамасыз етуде негізгі газ қорының батыс аймақта болуы, ал негізгі тұтынушылар Қазақстанның оңтүстігінде, солтүстігінде, шығысында және орталықта орналасқан.
Казахстан бүгінде газды Россия, Узбекистан, Туркмениядан импорттайды. .
Копания ЗАО «КазТрансГаз» 2000 жылы құрылды, оның шаруашылық қызметі газды құбырлар арқылы тасымалдау, ішкі және сыртқы нарықта газды сату, республикада құбырларды жасау, қаржыландыру, салу, пайдалану. СП «КазРОосГаз» арқылы қазақстандық газ епропалық нарыққа шығарылуда. .

ОЭК көмір, энергетика салалары да кіреді. Табиғи отын ресурстарының 47, 9% мұнай және газ конденсаты алса, 40, 7%-тас көмір, 11, 4%- табиғи газ алады . Газ нарығында 66, 9% меншікті газ өндіруден және 33, 1 импорт газдан тұрады.

ТМД елдері арасында көмір қоры мен өндіру бойынша үшінші орында, халық санының жан басына шаққанда өндірілетін көмір санынан бірінші орында. Қазақстанның орталық аймағында (Қарағанды), Солтүстік Шығыс аймағында (Павлодар) - 96, 2% көмір өндіріледі.

Геологиялық қоры 51 млрд. т., 40% шамасында кокстелетін көмір алады. .
Қазақстан жалпы әлемдік экспортталатын көмірдің 3%-ын алады.
Электроэнергетика
Энергоресурстардың негізгі қоры республиканың Шығыс Қазақстан және Оңтүстік Қазақстанда гидроэнергетикалық өнеркәсібі, отын энергетикалық өнеркәсібі Солтүстік және Орталық Қазақстанда орналасқан.

Химия өнеркәсібі

Ауыр индустрияның бір бөлігі, халық тұтынатын тауарлар мен өнеркәсіп салаларына қажетті материалдарды өндіріледі. Негізгі бағыттары: фасфориттер мен фосфор тыңайтқыштарын өндіру, қара және түсті металлургияның күкірттік газдарын жою (утилизациялау), мұнай химия синтез өнімдерін өндіру, түрлі тұздар өндіру. Негізінен химия және мұнайхимия салалары дамыған.
Біріншісіне Тау химия өндірісі, негізгі (органикалық емес), органикалық химия, химикалық реактивтер; лак бояу, химиялық-фармацевтикалық, тұрмыстық химия, микробиологиялық химия

Екіншісі синтетикалық каучук, органикалық синтетика, мұнай өнімдері, техникалық көмірсутегі. Саланың негізгі кәсіпорындары: Актюбинский химический завод, Актюбинский завод хромовых соединений, горнохимический завод «Каратау», Таразский суперфосфатный завод. Основное предприятие отрасли АО«Казфорфат». Актауский завод пластмассовых изделий, АО «Аралтуз», АО «Павлодартуз» и т. д.

Металлургия кешені
Кен өндіру мен металлургия өнеркәсібі Қазақстан экономикасының мұнай мен газ өнеркәсібі сияқты негізгі өнеркәсіп саласы болып табылады. Тау кен -металлургия кешеніне 70 тен астам кәсіпорындар мен ұйымдар кіреді.

Қазақстан экономикасы жылына 8, 9 % өсті, бұл ТМД елдері және Шығыс Европа елдеріне ( РФ - 7, 1%, Украина -5, 3%, Венгрия-4, 4%, Румания -3%, Польша-2, 7 ) қарағанда әлдеқайда жоғары. Қазақстан экономикасының құрылымы қазіргі уақытта нарықтың құрылымға жақындап келеді.

Функционалдық мәнінде экономиканы өндіргіш күштер мен өндірістік қатынастар арасындағы өзара байланыстағы күрделі жүйе ретінде қарастыруға болады.

ҚР сыртқы экономикалық дамуы деңгеиі оның халықаралық қатынастар мен сыртқы экономикалық байланыстарға түсуін қажет етеді. Еліміздің х/а еңбек бөлінісіне қатысуы өндіріс тиімділігін көтеруде маңызды рөл атқарады. Сондықтан да СЭБ ерекше көңіл бөлу қажет.

Қазақстандағы СЭБ мынадай халық шаруашылық тапсырмаларын шешуге мүмкіндік береді.

Экономикалық дамуды интенсивтілендіру мен оның тиімділігін көтеруге;
Өндіріс сапасын жақсартуға, өнеркәсіптің прогрессивті технологиялық және экономикалық қатынастағы салаларының өсу қарқынының жеделдеуіне, сонымен бірге халық шаруашылық құрымын жетілдіруге мүмкіндік туғызады.

Қазақстанда әлемдік экономикалық одақтастыққа ену үшін қажетті алғышарттардың бәрі бар: шикізаттық, өнеркәсіптік, алыл шаруашылық, кадр потенциялы мен еліміздегі қоғамдық-саяси жағдайдың тұрақтылығы.

Қазақстан әлемде 130 астам елмен байланыс жасайды. Қазақстан экспортының 40% астам ЕО ( Европалық Одақтастық ) елдеріне бағытталған.

Қазіргі уақытта Қазақстан экспорты құрылымдық шикізатпен толығуы алаңдаушылық туғызып отыр, ол әлемдік сауда тенденцияларына сай емес. Шикізат бағыты Қазақстанды әлемдік нарыққта қолайсыз жағдайда ұстап отыр

Сонымен бірге облыс минералды өнімдер сатып алады- 40%, машина құрал-жабдықтары мен транпорт құралдары -30%, металлургиялық өнімдер -10%, химия өнеркәсібі өнімдірі- 8 %.

Нәтижесінде импорттан экспорт басым бола отырып, 2003 ж сыртқы сауда балансының сальдосы қосылғаны байқалады. 2005 ж ол 307, 4 млн. көлемінде болып, 2004 ж мен салыстырғанда ол 86 млн. -ға өскен.

1993ж біздің облыс экономикасына 745, 7 млрд. тг. инвестиция тартылған. Негізгі үлесті Қарашығанақ алады. 2003 ж инвестиция көлемінің едәуір азайғаны байқалады. Бұл Қарашығанақ жобасының 2 этапының аяқталуымен байланысты.

2. ҚР экономикасының салалық құрылымы

Қазақстан экономикалық материалдық базасын күделі салалар кешені құрайды. Мұнда өнеркәсіп негізгі рөл атқарады. Өнеркәсіп материалдық өндірістің басты және жетекші саласы. Өнеркәсіп (әсіресе, ауыр индустрия ) экономикадағы ұдайы өндірісті ұлғайтудың негізі болып табылады. Ауыр индустрия озық технологиялар мен өнеркәсіптің өндірістің барлық сплаларын, ауыл шаруашылық транспорт, байланыс, құрылыс, сауданы жабдықтайды.

Өнеркәсіптің дамуы өндіргіш күштерді рационалды орналастыруға, еліміздің экономакалық аймақтарының дамуына, табиғи ресурстарды мақсатты пайдалануға алып келеді. Өнеркәсіп еліміздің қорғанысын күшейтудің негізі болып табылады, себебі ол қазіргі уақыттағы алдыңғы қатарлы барлық техника түрлерін шығарады.

Экономикалық бекітуіне қарай өндірістік өнеркәсіп 2 топқа бөлінеді:

Өндіріс құрал-жабдықтардан шығарушы салалар ( «А» тобы )
Тұтыну заттарын өндіруші өнеркәсіп ( «Б» тобы) .

Республикада маңызды салалардың бірі мұнай айдау, оның үлесі өнеркәсіптік өндірісте -5% құрайды.

Мұнайды өндеу кеңінен үш аймақта шоғырланған:

ОҚО (43%) , Атырау облысы (28%) және Павлодар (25%), 2000-2004 ж орташа 1 жылға өндіріс өсімі республикада 8, 7%.

Өнеркәсіптік өнімдер өндірісінің өндірісі бойынша облысымыз республикада 1 орын алады 130, 5%.

Өндіріс көлемінде ең үлкен үлесті тау кен өндірісі алады (86%) . Бұл салада физикалық көлем индексі 133, 8%. газ өндірісі есебінен болды.

Даму бағыттары біріншіден газ өндіруші өнеркәсіп пен машина жасау кәсіпорындары өсінуі байланысты.

3. Экономиканы мемлекеттік реттеу

Кәсіпкерлік іс-әрекет пен ел экономикасы дамуы белгілі бір деңгейде мемлекеттік саясатқа байланысты. Өзінің іс-әрекетімен мемлекет бұл процестерді жеделдетуі немесе мүлдем тоқтатып тастауы мүмкін.

Нарықтық экономика қолайлы артықшылықтарына қарамастан, барлық экономикалық және әлеуметтік процестерді тұтас қоғам мен әр адам мүддесіне қарай автоматты реттей алмайды. Ол табыстың әлеуметтік әділ бөлінуін қамтамасыз ете алмайды, еңбек құқығын кепілдендірмейді, қоршаған ортаны қорғауды көздемейді, қоғамның аз қамтылған тұрғындарына жәрдем ете алмайды.

Жеке бизнес қоғам мен мемлекеттік үшін өте қажетті, бірақ жоғарғы табыс әкелмейтін салалар мен жобаларға капитал салуға мүдделі емес. Нарықтық экономика және басқа да өзекті мәселелерді шеше алмайды. Сондықтан да кез-келген елде экономика қалыпты дамуы үшін мемлекет сәйкес жағдайларды қамтамасыз етуі қажет.

Мемлекет негізгі мынадай қызметтерді атқаруы қажет.

Құқықтық негіз жасау. Мемлекеттік меншік құқығын анықтаушы, кәсіпкерлік іс-әрекетті реттеуші, өнім сапасын қамтамасыз етуші заңдарды жасап қабылдайды. Құқықтық негіз көмегімен мемлекет кәсіпкерлік субъектілер арасында қатынастарды реттеуші заңды ойын ережесін бекітеді.
Елдегі құқық тәртібі мен ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету. Мемлекет әр азамат, тұтас қоғамның және нарықтық экономиканың барлық субъектілерінің құқығы мен қауіпсіздігін қамтамасыз етуі қажет. Егер де мемлекет өзінің бұл қызметін тиісінше атқармайтын болса, елде қылмыстық жағдай дамуына мүмкіндік береді, мафия, коррупция, жемқорлық, сыбайластық және т. б. негативті жағдайлар кәсіпкерлік іс-әрекет, жалпы экономика дамуына кедергі болады.
Экономиканы тұрақтандыру. Тұрақтандыру дегеніміз - экономиканың тұрақты дамуы, яғни негізгі макроэкономикалық көрсеткіштердің оптималды ұстап тұру. Мысалы: Жалпы Ұлттық өнім(ЖҰӨ) көлемі, инфляция мен жұмыссыздық деңгейі, бюджет тапшылығы және т. б.

Экономиканы тұрақтандыруды қамтамасыз ету үшін мемлекет сәйкес фискальды, қаржы-несие, ғылыми-техникалық және инвестициялық саясатты жүргізу арқылы қолдағы бар барлық рычагтар мен әдістерді пайдалану қажет. Тек қана инфляцияның өзінің мынадай кері әсері бар:

- ұлттық тауарлардың бәсекеге қабілеттілігін төмендету, бұл төлем балансы тапшылығы, өнеркәсіп өндірісі төмендеуі, жұмыссыздық өсуіне алып келеді;

- ақшаның шет елге кетуі, әсіресе шет ел валютасы;

- валюта девальвациясы, ол импорттық тауарлар бағасы өсуіне алып келеді;

- азаматтар жинақ қорларының құнсыздануы;

- инвестициялық белсенділікті төмендету;

4. Әлеуметтік қорғау мен әлеуметтік кепілдікті қамтамасыз ету.

Мемлекет белсенді әлеуметтік саясат жүргізуі керек. Мұның мәні барлық жұмыс істеушілерге ең төмен еңбекақыны, жұмыссыздық бойынша жәрдемақыны, зейнетақыны және т. б. аз қамтылған азаматтарға көмекті қамтамасыз ету.

5. Бәсекені қорғау. Нарықтық экономикада бәсеке ең негізгі реттеуші құрал болып табылады. Ол экономиканы барлық сферасындағы прогресс негізі. Бәсеке жағдайында сатып алушылар-қожайын, нарық қызметшісі. Монополия жағдайында бұл күрт өзгереді де, сатып алушылардың қызметіне айналады.

6. Шаруашылық заңдылықты жасау, қабылдау және оның орындалуын ұйымдастыру, кәсіпкерліктің құқықтық негіздерін, салық салу, банк жүйесін құру. Бұл қызметтерін орындау үшін мемлекет қолда бар барлық рычагтары мен әдістерін пайдаланады.

Мемлекет экономикаға, оған қажетті жағдайлар мен алғышарттар болған жағдайда араласады. Олар позитивті немесе негативті болуы мүмкін. Мемлекеттің экономикаға араласу жағдайларына мыналар жатады: ұлтық қауіпсіздік талаптары, қоғамдағы әлеуметтік қиындықтар, экономикадағы негативті құбылыстар(өндіріс құлдырауы, инфляция, жұмыссыздықтың жоғары деңгейі, бюджет тапшылығы, әлемдік нарықта отандық тауарлардың бәсекеге қабілетсіздігі, инвестициялық құлдырау), қоршаған ортаның ластануы.

Жағдайлары мен алғышарттарын білу мемлекет араласуына толық шарт емес, ол сонымен бірге мемлекет сапалық жағдайын бағалайтын критерий, белгілерін білуі керек.

Жұмыссыздық. Бұл нарықтық экономиканың бөлінбес элементі. Оның жұмыс күні деңгейінің 4-6 болуы қалыпты саналады, жұмыссыздықтың табиғи деңгейі болып есептеледі. Табиғи фрикциондық және құрылымдық жұмыссыздық жатады. Бұл жұмыссыздық тиімді жұмыс іздеумен, маусымдық үзіліспен, мамандыққа деген сұраныс өзгеруімен сипатталады. Сондықтан мемлекет мұндай жұмыссыздықты оның табиғи деңгейінен асқанда ғана реттеуі қажет.

Инфляция. Инфляция дегеніміз - тауарлар мен қызметтерге бағаның өсуі, ол жұмыссыздықтан да күрделі құбылыс. Тауарлар мен қызметерге баға әрқашан тұрақты болмағандықтан да, инфляция әлемнің барлық еліне тән. Сондықтан да белгілі бір деңгейге дейін ол өте қауіпті емес. Мемлекеттің қолданатын шаралары инфляция деңгейіне байланысты болады. Инфляцияның 2 типін көрсетуге болады: сұраныс инфляциясы; өндіріс шығындары өсуімен немесе жиынтық ұсыныс төмендеуімен байланысты инфляция.

Бюджет тапшылығы. Бюджет тапшылығы дегеніміз - мемлекет шығындарының оның табысынан артып кетуі. Мұның белгісі ретінде жалпы ұлттық өнімдегі тапшылық үлесі алынады.

3. Мемлекет өзінің қызметін орындау мен экономиканы реттеуде әкімшілік(тікелей) және экономикалық(жанама) әдістерді пайдаланады. Нарықтық экономикасы дамыған елдердің әлемдік тәжірибесі экономиканы реформалауда (кризис) дағдарыс жағдайында мемлекет ролі төмендейтінін көрсетті. Кез - келген жағдайда мемлекет кәсіпкерлік іс-әрекетке әсер етуде басты ережені ұстануы керек нарықтық негізді бұзып алмауы қажет. Кәсіпкерлік іс-әрекетті мемлекеттік реттеудегі экономикалық әдістер әкімшілік әдіске қарағанда неғұрлым тиімді келеді. Экономиканы реттеудегі мемлекеттің негізгі рычагтары мыналар: салықтар, табыс пен ресурстарды қайта бөлу, баға қалыптастыру, мемлекеттік іс-әрекет, несие-қаржылық механизмдер т. б.

Егер де экономикалық әдістер өз нәтижесін бермеген жағдайда мемлекет әкімшілік әдістерді қолдануға мәжбүр болады. Әлемдік тәжірибе көрсеткендей әкімшілік әдістерді мына облыстарда қолдану тиімді:

- табиғи мемлекеттік монополия (негіздік ғылым, қорғаныс және т. б. )

- қоршаған ортаны қорғау және ресурстарды пайдалану;

- сертификаттау, стандарттау, метрология;

- әлеуметтік саясат: кепілдендірілген төменгі еңбекақы; жұмыссыздыққа жәрдемақы және т. б.

- сыртқы экономикалық іс-әрекеттер (экспортты лицензиялау мен несиелендіру, импортты мемлекеттік бақылау) ;

Мемлекеттің фискальдық саясаты. Мемлекеттің фискальдық саясаты дегеніміз - экономиканы тұрақтандырып дамыту мақсатымен мемлекеттік бюджетпен салық салуды реттеу.

Өндіріс құлдырауы кезінде жиынтық сұранысты арттыру үшін мемлекет қоғамдық жұмыстарды ұйымдастыруға және түрлі мемлекеттік бағдарламаларды жүргізу шығындарын арттырады. Экономиканы көтеру үшін мемлекет тұрғындар мен кәсіпорындарға салықты азайту арқылы әсер етеді. Бұл жағдайда тұрғындардың тұтыну бұйымдарына сұранысы артады, кәсіпорындар қаржысының негізгі бөлігін инвестицияға жұмсайды, нәтижесінде экономика тұрақтанады.

Мемлекеттік шығындардың төмендеуі кей жағдайларда мемлекеттік бюджет тапшылығына әкеледі, бұл инфляциялық процестерді тежейді.

Мемлекеттің фискальдық саясаты ең біріншіден экономикалық ауытқуларды реттеуге бағытталған.

Қаржы-несие саясаты. Қаржы-несие саясаты дегеніміз - мемлекеттің банк процентін, ақша массасын мақсатты басқару. Бұл саясаттың мәні мемлекет ақша массасы мен проценттік ставкаға әсер етеді, ал олар тұтынушы мен инвестициялық сұранысқа әсер етеді.

Қаржы-несие саясатын жүргізуде Қазақстанның орталық банкі басты роль атқарады. Қалыптасқан экономикалық жағдайға қарай проценттік ставканы реттей отырып, ол коммерциялық банктерге несие беру мүмкіндігін молайтады немесе кемітеді.

Мемлекет экономика өсуімен инфляцияға құнды қағаздарды сату мен сатып алу арқылы әсер етеді. Әлемдік тәжірибе көрсеткендей ақша-несие саясаты мен бюджеттік саясат мемлекетпен бірге және байланысты жүргізілуі керек. Сонда ғана ол ел экономикасы мен кәсіпкерлік іс-әрекетке тиімді әсер етеді.

Ғылыми-техникалық саясат. Ғылыми-техникалық прогресті жеделдету экономиканы көтеру мен елімізді қуатты-индустриалды мемлекетке айналдырудың маңызды факторы. Мысалы, Жапонияның әлемдегі ең алдыңғы қатарлы позицияға шығуы аз мерзім ішінде осы ҒТП негізделген мақсаттық мемлекеттік саясатты жүргізуге байланысты.

Мемлекеттің бірыңғай ғылыми-техникалық саясаты дегеніміз - ғылым мен техниканың кешенді дамуын қамтамасыз ететін, оның нәтижелерін халық шаруашылығына енгізуге бағытталған шаралар жүйесі.

Қазіргі уақытта қоғам мойындаған ғылым мен техника дамуының мынадай бағыттары бар: өндірісті кешенді автоматтандыру, халық шаруашылығын электрлендіру, жаңа материалдар мен олардың өндірісінің технологиясын жасау, биотехнология, атом энергетикасы және т. б. Бірыңғай ғылыми-техникалық саясатты жүргізу үшін мемлекет негізінен мынадай құралдарды пайдаланады: білім беру мен академиялық ғылым сферасын мүмкіндігінше қаржыландыру, прогрессивті амортизациялық және инвестициялық саясаты.

4. Кәсіпкерлік: нысандары мен түрлері

Нарықтық қатынастар көпдеген адамдардың «өз ісіне» деген табиғи ұмтылуды тудырып, өздерінің меншіктерін артыра түседі. Ең соныңда бұл қызметтің ерекше түрі- кәсіпкерліктің пайда болуына әкеп соғады.

Оның көмегімен адмдар тәуекелге бел буып, мүлікті жауапкершілікті сақтай отырып, пайда табу жолын көздейді. Кәсіпкерлікті шығармашылық күш-жігерді жүзеге асыруға, экономикалық және ұйымдастыру ісіне тапқырлыққа, жанашылыққа байланысты. Кәсіпкерлікті жаңа тұрғыдан түсіндіргенде мынадай екі жағдайға: біріншіден, коммерциялық бағыт-бағдарға, тәуекелге бел буушылық пен дертікке, бастаған ісін аяғына дейін жеткізуге, кездескен кедергілерді жеңе білуге; екіншіден, экономикада, ұйымдастыру ісінде тапқырлық пен жаңашылдық танытуға, ғылыми-техникалык прогреске жетуге тікелей қатысты.

Кәсіпкер қабылданған заңға қайшы келмейтін қызметтін қандай да болмасын түрімен айналыса алады. Олар: шаруашылық-өндірістік, сауда-көтерме сату, жаңартпашылық, көрсетілетін концултациялық және комерциялық делдалдық, сол сияқты құнды қағаздар операциялар.

кәсіпкерлік қызметтің субъектілері мыналар бола алады:

Қазақстанның азаматтары;
Шетел мемлекетінің азаматтары;
Адамдардың бірігуі (кәсіпкерлер ұжымы) .

Кәсіпкердің мәртебесі заңды және занды тұлғалар мемлекеттік тіркеуден өткеннен кейін күшіне енеді.

Құқығы, міндеті, жауапкершілігі және кәсіпкерлердін кепілдіктері ұлттық зандармен реттеледі. Мысалы, Қазақстан Республикасының реттелетіндер:

Кәсіпкерлік қызметпен айналысуқұқығы, кәсіп-орындар құру және олар үшін қажетті мүліктер сатып алу;
Барлық субъектілердің рыногтағы материалдық, еңбек, ақпарат және табиғи ресурстарға қол жеткізудің тедік құқығы;
Меншік түрлеріне және ұйымдастыру-құқықтық формасына қарамастан кәсіп орын қызметінің тендік жағдайы;
Кәсіпкерлердің мүліктерінен заңсыз айыруды қорғау;
Кәсіпкерлік саласындағы бекітілген шегінді еркін тандау;
Нарықтық манополия жағдайында кәсіпкерлер мен кейбір тауар өндірушілердің бәсекеге селқос қарауына жол бермеу.

Кәсіпкерліктің экономикалық формадағы қызметіне төмен беру өзгешілігі, кәсіпкер барлық жұмыстарды қолға алады, ал тұтынушы оған бүгіннен бастап ақша төлеуге дайын.

Кәсіпкер тауарлар өндіреді, содан соң оларды сатады. Осыған орай, кәсіпкерлік өндірістік, коммерцйялық және оржылық болып бөлінеді. Осылардың әрбір формасы өзіне ерекшелігі, өзгешілігі, демек өзіндік технологиясы болады.

Өндірістік кәсіпкерлікке- тұтынушылардың кейінен сатып алуына тиісті өнім өндіру, жұмыстар жүргізу және қызмет көрсету, жинау, өндеу және ақпарат беру, рухани құндылық жасау тағы тағыларға бағытталған қызметтер жатады.

Өндірістік кәсіпкерліктің мүделік өрісі едәуір түрліше және оны іске асыру үшін қаржылық және материалдық ресурстар, ал кейде олар көп мөлшерде қажет болады. Өндірістік кәсіпкерлік қызметінің нәтежесі мол өнім өндіру және оны сату мүмкіндігі болып табылады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.