Қазақстан Республикасының минералдық-шикізат базасын дамыту және қор ретінде сақтау - өзекті мәселелер
1. Кен орнының геологиялық құрылуы
1.1. Риддер.Соколовский кен орны
1.2. Магмалық тау жыныстары
1.3. Метаморфизм
1.4. Техникалық. құрылымдылық маңыздылығы
1.5. Кенді оқшаулау шарттары
2. Кен орындарын ашу және дайындық жұмыстары
3. Тау.кен жұмыстарындағы желдету.
3.1. Желдету схемаларының сипаттамасы.
3.2. Жұмыс істеп тұрған тазарту және үңгілеу забойының санын есептеу
3.3. Тау.кен жұмыстарын желдетуге қажетті ауа мөлшері
4. Шахта ішілік тасымалдау
4.1. Электровоз транспортының өлшемдері
5. Шахтаның көтергіш қондырғылары
5.1. Руда мен жыныстардың көтерілу процесі
5.2. Көтергіш қондырғыларының техникалық сипаттамасы
6. Салу жұмыстарының технологиясы
7. Сутөкпе жүйесі
8. Тау кен жұмыстарын энергиямен жабдықтау
8.1. Қысылған ауамен жабдықтау
8.2. Жылу энергиясымен жабдықтау
8.3. Электроэнергиясымен жабдықтау
9. Өндiрiстерді массалық қопару
9.1. Тау.кен.геологиялық сипаттамасы
9.2. Қазу жүйесі
10. Қауіпсіздік және қоршаған ортаны қорғау талаптары
11. Минералдық ресурстар және қоршаған ортаны қорғау
12. Өндіріс және экономикасы
Қорытынды
1. Кен орнының геологиялық құрылуы
1.1. Риддер.Соколовский кен орны
1.2. Магмалық тау жыныстары
1.3. Метаморфизм
1.4. Техникалық. құрылымдылық маңыздылығы
1.5. Кенді оқшаулау шарттары
2. Кен орындарын ашу және дайындық жұмыстары
3. Тау.кен жұмыстарындағы желдету.
3.1. Желдету схемаларының сипаттамасы.
3.2. Жұмыс істеп тұрған тазарту және үңгілеу забойының санын есептеу
3.3. Тау.кен жұмыстарын желдетуге қажетті ауа мөлшері
4. Шахта ішілік тасымалдау
4.1. Электровоз транспортының өлшемдері
5. Шахтаның көтергіш қондырғылары
5.1. Руда мен жыныстардың көтерілу процесі
5.2. Көтергіш қондырғыларының техникалық сипаттамасы
6. Салу жұмыстарының технологиясы
7. Сутөкпе жүйесі
8. Тау кен жұмыстарын энергиямен жабдықтау
8.1. Қысылған ауамен жабдықтау
8.2. Жылу энергиясымен жабдықтау
8.3. Электроэнергиясымен жабдықтау
9. Өндiрiстерді массалық қопару
9.1. Тау.кен.геологиялық сипаттамасы
9.2. Қазу жүйесі
10. Қауіпсіздік және қоршаған ортаны қорғау талаптары
11. Минералдық ресурстар және қоршаған ортаны қорғау
12. Өндіріс және экономикасы
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер:
1.1. Риддер.Соколовский кен орны
1.2. Магмалық тау жыныстары
1.3. Метаморфизм
1.4. Техникалық. құрылымдылық маңыздылығы
1.5. Кенді оқшаулау шарттары
2. Кен орындарын ашу және дайындық жұмыстары
3. Тау.кен жұмыстарындағы желдету.
3.1. Желдету схемаларының сипаттамасы.
3.2. Жұмыс істеп тұрған тазарту және үңгілеу забойының санын есептеу
3.3. Тау.кен жұмыстарын желдетуге қажетті ауа мөлшері
4. Шахта ішілік тасымалдау
4.1. Электровоз транспортының өлшемдері
5. Шахтаның көтергіш қондырғылары
5.1. Руда мен жыныстардың көтерілу процесі
5.2. Көтергіш қондырғыларының техникалық сипаттамасы
6. Салу жұмыстарының технологиясы
7. Сутөкпе жүйесі
8. Тау кен жұмыстарын энергиямен жабдықтау
8.1. Қысылған ауамен жабдықтау
8.2. Жылу энергиясымен жабдықтау
8.3. Электроэнергиясымен жабдықтау
9. Өндiрiстерді массалық қопару
9.1. Тау.кен.геологиялық сипаттамасы
9.2. Қазу жүйесі
10. Қауіпсіздік және қоршаған ортаны қорғау талаптары
11. Минералдық ресурстар және қоршаған ортаны қорғау
12. Өндіріс және экономикасы
Қорытынды
1. Кен орнының геологиялық құрылуы
1.1. Риддер.Соколовский кен орны
1.2. Магмалық тау жыныстары
1.3. Метаморфизм
1.4. Техникалық. құрылымдылық маңыздылығы
1.5. Кенді оқшаулау шарттары
2. Кен орындарын ашу және дайындық жұмыстары
3. Тау.кен жұмыстарындағы желдету.
3.1. Желдету схемаларының сипаттамасы.
3.2. Жұмыс істеп тұрған тазарту және үңгілеу забойының санын есептеу
3.3. Тау.кен жұмыстарын желдетуге қажетті ауа мөлшері
4. Шахта ішілік тасымалдау
4.1. Электровоз транспортының өлшемдері
5. Шахтаның көтергіш қондырғылары
5.1. Руда мен жыныстардың көтерілу процесі
5.2. Көтергіш қондырғыларының техникалық сипаттамасы
6. Салу жұмыстарының технологиясы
7. Сутөкпе жүйесі
8. Тау кен жұмыстарын энергиямен жабдықтау
8.1. Қысылған ауамен жабдықтау
8.2. Жылу энергиясымен жабдықтау
8.3. Электроэнергиясымен жабдықтау
9. Өндiрiстерді массалық қопару
9.1. Тау.кен.геологиялық сипаттамасы
9.2. Қазу жүйесі
10. Қауіпсіздік және қоршаған ортаны қорғау талаптары
11. Минералдық ресурстар және қоршаған ортаны қорғау
12. Өндіріс және экономикасы
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер:
Алтайдағы «чудьтық» заттар шығаратын Кабинеттық тау-кен өндірісінің өркендеуі нәтижесінде Лениноградтық ауданда 1784 жылы Риддер кені, 1811 жылы Крюковский, 1817 жылы Филипповск, 1820 жылы Риддер-Соколовский кендері ашылды. Сол жылдары басқада ұсақ «шахталар» ашылды. Ол жерлерде қорғасын-күміс және мыс кенін, сонымен қатар алтындарды тазалау сияқты жұмыстар жүргізілді.
1900 жылы кен орындарын зерттеу, барлау жұмыстарын австриялық «Туры-таксис» концессиясы жүргізді, ал 1914 жылдан бастап - британдық фирма Л.Уркваторға берілді. Бірақта зеттеу жұмыстары 1918 жылы тоқтатылды, себебі шахталар су астында қалған болатын. 1925 жылдан бастап қайта қалпына келуіне байланысты Риддер кені, ал 1930 Сокольдық кен орындары жоспарланып құрыла бастады.
1964 жылы Риддер, Риддер-Соколовский, Филиппов кендерімен қатар Крюковскийдің біраз аумақтары қосылып «Риддер-Соколовский» кен орны деп аталынды.
1914 жылы Риддер-Соколовский кені Лениногорск деп аталынды. 1951жылы 21 желтоқсан Лениногорск кенішінін құрамынан Быструшинский деп аталатын кен орны бөлініп шықты. Кейіннен ол 1958 жылы 40 жылдық бүкіл одақтық лениндік комунисттік жастар одағы (БЛКЖО) деп аталынды. 1952 жылы Лениногорск кенінен жеке шахталар бөлініп шықты. 1967 жылы шілде айында түрлі-түсті металл шығаратын ҚазPCM-ның министірі Лениногорск кенінің құрамындағы «Скипов» деп аталатын шахтаны Риддер-Соколовский кені деп өзгертті.
1994 жылы Риддер-Соколовский кен орны құрастырылды оның құрамына үш кен қосылған болатын. Оларға: 40 жылдық БЛКЖО , Лениногорск, Риддер. Бұл үш кен 1994 жылы екі кенге біріктірілді, олар Риддер-Соколь кені және 40 жылдық БЛКЖО. Кейіннен 2001жылы бұл екі кен орны Алтай кеніне біріктірілсе, 2002 жылдан бастап оның аты Риддер-Соколь кені деп өзгертілді.
1934- 1947 жылдар аралығында Соколь кенішінде жүргізілген жұмыстар қарқындылығы өте төмен болды, шамамен айына 250 мың тонна өнім ғана шығарды.
1947 -1948 жылдары өнім аз болғандықтан тәжірибелік жұмыстар жүргізіле бастады. Жүргізілген процестер нәтижесінде кен орнының барлық құрылымдары қарастырылып , мамандардың арқасында әр түрлі құрылғыларды пайдалана отырып , массалық қопарылыс жұмыстары жүргізілді. Осының нәтижесінде кен орнының аумағы үлкейіп, техника- эканомикалық жағдайы өсті. 1960 жылға қарағанда 1947жылғы кен өндірудің көлемі 4,3 есеге өсті, нәтижесінде кеннің бағасы 2 есеге азайды, жұмысшылардың айлықтары өсіп, ормандар мен тағы да басқа заттарды пайдалану азайтылды.
1964 жылға Соколь кенінің үстінгі бөлігінде көптеген микрокварциттерді минерализоциялау жұмыстары жүргізілді. Осылай кендерді дұрыс өндірмеуден кен құрамындағы ақуыздар мөлшері азайып, өзінің құндылығынан айырыла бастады, нәтижесінде шығындар көбейіп, кендерді сыртқа шығару жұмыстары тоқтатылды. Сондықтанда кенді өндіру жұмыстарын қайта қарастырып, жоспар құрастырылды.
1900 жылы кен орындарын зерттеу, барлау жұмыстарын австриялық «Туры-таксис» концессиясы жүргізді, ал 1914 жылдан бастап - британдық фирма Л.Уркваторға берілді. Бірақта зеттеу жұмыстары 1918 жылы тоқтатылды, себебі шахталар су астында қалған болатын. 1925 жылдан бастап қайта қалпына келуіне байланысты Риддер кені, ал 1930 Сокольдық кен орындары жоспарланып құрыла бастады.
1964 жылы Риддер, Риддер-Соколовский, Филиппов кендерімен қатар Крюковскийдің біраз аумақтары қосылып «Риддер-Соколовский» кен орны деп аталынды.
1914 жылы Риддер-Соколовский кені Лениногорск деп аталынды. 1951жылы 21 желтоқсан Лениногорск кенішінін құрамынан Быструшинский деп аталатын кен орны бөлініп шықты. Кейіннен ол 1958 жылы 40 жылдық бүкіл одақтық лениндік комунисттік жастар одағы (БЛКЖО) деп аталынды. 1952 жылы Лениногорск кенінен жеке шахталар бөлініп шықты. 1967 жылы шілде айында түрлі-түсті металл шығаратын ҚазPCM-ның министірі Лениногорск кенінің құрамындағы «Скипов» деп аталатын шахтаны Риддер-Соколовский кені деп өзгертті.
1994 жылы Риддер-Соколовский кен орны құрастырылды оның құрамына үш кен қосылған болатын. Оларға: 40 жылдық БЛКЖО , Лениногорск, Риддер. Бұл үш кен 1994 жылы екі кенге біріктірілді, олар Риддер-Соколь кені және 40 жылдық БЛКЖО. Кейіннен 2001жылы бұл екі кен орны Алтай кеніне біріктірілсе, 2002 жылдан бастап оның аты Риддер-Соколь кені деп өзгертілді.
1934- 1947 жылдар аралығында Соколь кенішінде жүргізілген жұмыстар қарқындылығы өте төмен болды, шамамен айына 250 мың тонна өнім ғана шығарды.
1947 -1948 жылдары өнім аз болғандықтан тәжірибелік жұмыстар жүргізіле бастады. Жүргізілген процестер нәтижесінде кен орнының барлық құрылымдары қарастырылып , мамандардың арқасында әр түрлі құрылғыларды пайдалана отырып , массалық қопарылыс жұмыстары жүргізілді. Осының нәтижесінде кен орнының аумағы үлкейіп, техника- эканомикалық жағдайы өсті. 1960 жылға қарағанда 1947жылғы кен өндірудің көлемі 4,3 есеге өсті, нәтижесінде кеннің бағасы 2 есеге азайды, жұмысшылардың айлықтары өсіп, ормандар мен тағы да басқа заттарды пайдалану азайтылды.
1964 жылға Соколь кенінің үстінгі бөлігінде көптеген микрокварциттерді минерализоциялау жұмыстары жүргізілді. Осылай кендерді дұрыс өндірмеуден кен құрамындағы ақуыздар мөлшері азайып, өзінің құндылығынан айырыла бастады, нәтижесінде шығындар көбейіп, кендерді сыртқа шығару жұмыстары тоқтатылды. Сондықтанда кенді өндіру жұмыстарын қайта қарастырып, жоспар құрастырылды.
1. Брюховецкий О.С. Технология и комплексная механизация
разработки месторождений. / Бунин Ж.В., Ковалев И.А. – М.: Недра, 1989
2. Справочник инженера-шахтостроителя, в двух томах. – М.: Недра,
1983
3. Орлов В.В., Янчур А.М., Бабичев Н.С., Петров А.М., Пономаренко
4. А.К., Гудзь А.Г. Проведение и крепление горных выработок. – М.: Недра, 1965
5. Скочинский А.А., Комаров В.Б. Рудничная вентиляция. – М.-Л.
6. Углетехиздат, 1951
7. Единые правила техники безопасности при взрывных работах. – М.:
8. ИПО ОБТ, 1993
9. Единые правила безопасности при разработке рудных, нерудных и
россыпных месторождений подземным способом. – М.: Недра, 1972
10. Единые правила безопасности при взрывных работах. – М.: НПО
11. ОБТ, 1992
12. Единые правила безопасности при разработке рудных и нерудных
месторождений полезных ископаемых. – М.: ИПО ОБТ, 1992
13. Брылов С.А. и др. Современная технология и механизация горно-
разведывательных работ. – М.: Наука, 1975
14. Агошков М. И., Малахов Г. М. Подземная разработка рудных
месторождений – М.: Недра, 1986
15. Именитов В. Р. Процессы подземных горных работ при разработке
рудных месторождений. – М: Недра, 1984
16. Каплуков Р. П. Справочник по горнорудному делу. – Алматы, 1996
17. Раскильдинов Б. У. Создание васокоэфективной технологии добычи
руды при этажно-камерной системе разработки. – Алматы, 1996
18. Горно-геологический справочник по разработке рудных
месторождений. Том 1. – Алматы, 1997
19. Гребенюк В.А., Пыжьянов Я.С., Ерофееы И.Е. Спарвочник по
горному делу. – М.: Недра, 1983
20. Астафьев Ю.П., Близнюков В.Г. Горное дело. – М.: Недра, 1980
21. Ахметов М.М., Береза В.Г., Гребенюк В.А. и др.
22. Совершенствование горных работ на рудниках Лениногорского полиметаллического комбината. – Алма-Ата, 1968
23. Специалисты ЛГОК ОАО «Казцинк». Технико-экономическое
обоснование эффективности отработки Риддер-Соколовскийого месторождения (2000-2015гг). – ОАО «Казцинк» Лениногорский горно-обогатительный комплекс, 2000
24. Технологическая инструкция. Процесс добычи руды на Риддер-
Сокольном руднике. ТИ-02-21-01-03. – РГОК. Риддер, 2003
разработки месторождений. / Бунин Ж.В., Ковалев И.А. – М.: Недра, 1989
2. Справочник инженера-шахтостроителя, в двух томах. – М.: Недра,
1983
3. Орлов В.В., Янчур А.М., Бабичев Н.С., Петров А.М., Пономаренко
4. А.К., Гудзь А.Г. Проведение и крепление горных выработок. – М.: Недра, 1965
5. Скочинский А.А., Комаров В.Б. Рудничная вентиляция. – М.-Л.
6. Углетехиздат, 1951
7. Единые правила техники безопасности при взрывных работах. – М.:
8. ИПО ОБТ, 1993
9. Единые правила безопасности при разработке рудных, нерудных и
россыпных месторождений подземным способом. – М.: Недра, 1972
10. Единые правила безопасности при взрывных работах. – М.: НПО
11. ОБТ, 1992
12. Единые правила безопасности при разработке рудных и нерудных
месторождений полезных ископаемых. – М.: ИПО ОБТ, 1992
13. Брылов С.А. и др. Современная технология и механизация горно-
разведывательных работ. – М.: Наука, 1975
14. Агошков М. И., Малахов Г. М. Подземная разработка рудных
месторождений – М.: Недра, 1986
15. Именитов В. Р. Процессы подземных горных работ при разработке
рудных месторождений. – М: Недра, 1984
16. Каплуков Р. П. Справочник по горнорудному делу. – Алматы, 1996
17. Раскильдинов Б. У. Создание васокоэфективной технологии добычи
руды при этажно-камерной системе разработки. – Алматы, 1996
18. Горно-геологический справочник по разработке рудных
месторождений. Том 1. – Алматы, 1997
19. Гребенюк В.А., Пыжьянов Я.С., Ерофееы И.Е. Спарвочник по
горному делу. – М.: Недра, 1983
20. Астафьев Ю.П., Близнюков В.Г. Горное дело. – М.: Недра, 1980
21. Ахметов М.М., Береза В.Г., Гребенюк В.А. и др.
22. Совершенствование горных работ на рудниках Лениногорского полиметаллического комбината. – Алма-Ата, 1968
23. Специалисты ЛГОК ОАО «Казцинк». Технико-экономическое
обоснование эффективности отработки Риддер-Соколовскийого месторождения (2000-2015гг). – ОАО «Казцинк» Лениногорский горно-обогатительный комплекс, 2000
24. Технологическая инструкция. Процесс добычи руды на Риддер-
Сокольном руднике. ТИ-02-21-01-03. – РГОК. Риддер, 2003
Кіріспе
Алтайдағы чудьтық заттар шығаратын Кабинеттық тау-кен өндірісінің
өркендеуі нәтижесінде Лениноградтық ауданда 1784 жылы Риддер кені,
1811 жылы Крюковский, 1817 жылы Филипповск, 1820 жылы Риддер-
Соколовский кендері ашылды. Сол жылдары басқада ұсақ шахталар ашылды.
Ол жерлерде қорғасын-күміс және мыс кенін, сонымен қатар алтындарды
тазалау сияқты жұмыстар жүргізілді.
1900 жылы кен орындарын зерттеу, барлау жұмыстарын австриялық Туры-
таксис концессиясы жүргізді, ал 1914 жылдан бастап - британдық фирма
Л.Уркваторға берілді. Бірақта зеттеу жұмыстары 1918 жылы тоқтатылды,
себебі шахталар су астында қалған болатын. 1925 жылдан бастап қайта қалпына
келуіне байланысты Риддер кені, ал 1930 Сокольдық кен орындары жоспарланып
құрыла бастады.
1964 жылы Риддер, Риддер-Соколовский, Филиппов кендерімен қатар
Крюковскийдің біраз аумақтары қосылып Риддер-Соколовский кен орны деп
аталынды.
1914 жылы Риддер-Соколовский кені Лениногорск деп аталынды. 1951жылы
21 желтоқсан Лениногорск кенішінін құрамынан Быструшинский деп аталатын
кен орны бөлініп шықты. Кейіннен ол 1958 жылы 40 жылдық бүкіл одақтық
лениндік комунисттік жастар одағы (БЛКЖО) деп аталынды. 1952 жылы
Лениногорск кенінен жеке шахталар бөлініп шықты. 1967 жылы шілде айында
түрлі-түсті металл шығаратын ҚазPCM-ның министірі Лениногорск кенінің
құрамындағы Скипов деп аталатын шахтаны Риддер-Соколовский кені деп
өзгертті.
1994 жылы Риддер-Соколовский кен орны құрастырылды оның құрамына үш
кен қосылған болатын. Оларға: 40 жылдық БЛКЖО , Лениногорск, Риддер. Бұл үш
кен 1994 жылы екі кенге біріктірілді, олар Риддер-Соколь кені және
40 жылдық БЛКЖО. Кейіннен 2001жылы бұл екі кен орны Алтай
кеніне біріктірілсе, 2002 жылдан бастап оның аты Риддер-Соколь кені деп
өзгертілді.
1934- 1947 жылдар аралығында Соколь кенішінде жүргізілген жұмыстар
қарқындылығы өте төмен болды, шамамен айына 250 мың тонна өнім ғана
шығарды.
1947 -1948 жылдары өнім аз болғандықтан тәжірибелік жұмыстар
жүргізіле бастады. Жүргізілген процестер нәтижесінде кен орнының барлық
құрылымдары қарастырылып , мамандардың арқасында әр түрлі құрылғыларды
пайдалана отырып , массалық қопарылыс жұмыстары жүргізілді. Осының
нәтижесінде кен орнының аумағы үлкейіп, техника- эканомикалық жағдайы өсті.
1960 жылға қарағанда 1947жылғы кен өндірудің көлемі 4,3 есеге өсті,
нәтижесінде кеннің бағасы 2 есеге азайды, жұмысшылардың айлықтары өсіп,
ормандар мен тағы да басқа заттарды пайдалану азайтылды.
1964 жылға Соколь кенінің үстінгі бөлігінде көптеген
микрокварциттерді минерализоциялау жұмыстары жүргізілді. Осылай кендерді
дұрыс өндірмеуден кен құрамындағы ақуыздар мөлшері азайып, өзінің
құндылығынан айырыла бастады, нәтижесінде шығындар көбейіп, кендерді сыртқа
шығару жұмыстары тоқтатылды. Сондықтанда кенді өндіру жұмыстарын қайта
қарастырып, жоспар құрастырылды.
1958 жылдан бастап осы уақытқа дейінгі қолданылып келе жатқан
техникалардың барлығы жарамсыз болды. Жаңадан құрылған жоспар бойынша 1964
жылдан бастап кен орындарында жаңа механикалық автоматтандырылған
техникаларды пайдалана бастады.
Лининогорск кенінде 1957 жылдан бастап ең алғаш рет кен орындарын
қопару арқылы , кенді өндіру жұмыстары жүргізіле бастады. Осындай қопару
жұмыстары 1959 және 1961 жылдары Риддер-Соколовский кенінің барлық жерінде
қолданылды.
Қолданыстағы тау кен геологиялық, кен техникалық жағдайларды ескере
отырып, жоспардағы тау кен жұмыстарын дамытуда 2010 жылғы үлес салмағын
құрайтын Риддер-Соколовский кен орнының кенді қазe жүйелері: қабатты қопару
– 16,7 %, ккөпқабатты қопару – 50,2 %, кеңістіктегң толтырмамаен өндіру –
33,1%. Тау-кен жұмыстарына 8 кен шоғыры (Орталық, Жеңіс, Перспективалық,
Белкина, Риддер-Соколовскийая, II және III Оңтүстік-Батыс, Быструха) және
11- пайдалану деңгейжиектері (8-18) іске қосылды.
1. Кен орнының геологиялық құрылуы
1. Риддер-Соколовский кен орны
Риддер-Соколовский кен орны Лениногорск ауданының солтүстігінде
орта жағында орналасқан.
Тау жыныстарын пайдалану кезінде ордовик (0) кезеңінің жыныстары
метоморфоздық өзгерістерге ұшыраған, ал кейбір жерлері девондық орта және
төменгі бөліктері шөгінді жыныстарға айналып , жер астында қалып қалған.
Төменгі девондық (D1) тау жыныстарының қалыңдығы 50-80метрді
құрайды. Оның құрамында алевролиттар, алевропесчанкалар, грубозернисталар
бар. Негізгі бөлігін құмдық- қатпарлы қалыңдықтар алып жатады және құрамы
конгломераттардан , гравилеттерден тұрады. Оның қалыңдығы 10-50см құрайды,
сонымен қатар әртүрлі метаморфоздық қатпарлар мен қызғылт түсті
көмірсулардан тұрады.
Орта девондық (D2) тау жыныстары төрт қабаттан тұрады.Оларға:
Ленинорск, Кюрковск, Ильинск, Соколь жатады.
Ленинорск кен қабаты (D 2е2ln) екі бөлімге бөлінеді: төменгі бөлігі
60 - 250м, бұның құрамында лавробрекчиттық кварцевтық фельзитпорфировтан
және құрылыс материалы ретінде қолданылатын тау жыныстарында , яғни
туфтардан тұрады. Туфтардың негізгі құрамына жоғары жағында орналасқан
алеврополиттік қабаттардан тұратын агломераттық туфтардан тұрады, туфтардың
қалыңдығы 50-300м-ді құрайды.
Жоғарғы кюрковсктық жыныстармен байланысқанда ол біртіндеп кремнилі
туфтық цементтердің түсі жасыл-сұр түстен, қара –сұр түске немесе сұр және
ашық сұр түске ауысып серицитизировандық микрокварциттер түзеді.
Крюковсктық жыныстар (D2е2kr) басқа үлкен тау жыныстарынан
айрмашылықтары болады, яғни фацияльдық ауысулар кезінде жыныстарының
қалыңдықтары өзгермелі келеді. Батыстан шығысқа қарай тау жыныстарының
қалыңдықтары 400м батыс, солтүсік батыс бөліктерін және орталық бөлігінің
200-300м жерін алып кетеді. Ал шығыс бөлігінің 50-100м тау жыныстары алып
тұрады. Крюковсктық жыныстар өздерінен заводтық кендерді бөлмейді.
Тау жыныстарының құрамында известковистер, глинисттер, кремнилер,
углистық-кремнилік, углистік-сазды қабатты алевропелитті құмдардан тұрады.
Жоғарғы бөлімінен алевропелитті горизонттармен ашық сұр түсті 0-50м
болатын қалыңдықтар түзіледі. Төменгі бөлігі кремнистық алевропелитты және
микрокварцитты жыныстардан тұрады. Микрокварциттер өзінің қалыңдығын тез
арада өзгерте алады , сол арқылы алевропелитовтардың құрамына енеді.
Микрокварциттердің біраз бөлігінің қалыңдығы орталық және төменгі бөлігі
350м-ге дейін болады. Осы жерлердің көп бөлігі тау жыныстарына бай болып
келеді және купольдық құылымдармен, күрделі барит-кварцевтердің
жыныстерынан тұрады.
Крюковсктық тау жыныстарыда игнимбриодтық кварцевтық альбитофирлар
(серицит-хлорит-кварцевтер) болады.
Ильинсктік жыныстары (D2еfil) әр түрлі боялған (жасыл, қызыл, жасыл
сұрлау түстерден) жыныстардан тұрады. Төменгі тау жыныстарының бөлігі
жұқа ақшыл кремниден және қара сазды алевропелиттермен алевролитерден,
сонымен қатар жасыл түсті майда құмдармен сазды алевроқұмдардан тұрады.
Ортаңғы бөлігі гематитизировандық алевролитты шие түсті қызыл түспен
боялған, бұлар өзара кішкене қабаттарды құра отырып орналасады және
жыныстардың құрамында (орталық немесе төменгі бөлігінде ) бір-бірімен
араласып кеткен ұсақ туфтар болады. Ұсақ туфтардың құрамында фельзиттарен
порфириттар және басқа да кварцтерден тұрады. Туффиттарының қалыңдығы 2-
3 м-ден 30-40 м-ге дейін жетеді.
Ильинсктік жыныстардың жоғарғы бөлігі жақсы, тұрақты жыныстардан
тұрады , оның құрамына алевропелиттермен алевролит, жасыл түсті
вулканомиктық кұмдармен гравелиттен тұрады. Жалпы жыныстың қалыңдығы
өзгермелі келеді , ол 30-100 м-дей шаманы құрайды. Кейбір жерлерінің
флангтардың қалыңдығы артады бұл порфирит жыныстарына байланысты болып
келеді.
Сокольдық жыныстар (D2еfsk) девондық қабаттарды аяқтайды. Бұл
жыныстың құрамында алевропелиттер, аргиллитармен аз мөлшерде линзалық
кварцтық құмдық қабаттардан тұрады. Ал төменгі бөлігінің жыныстарының
құрамына субвулкандық кварцтық альбитофировтар кіреді.
2. Магмалық тау жыныстары
Кен орнында келесі магмалық тау жыныстар тобы орналасқан: кварцтық
албитофирлер, альбитофирлер, плагиоклазды және авгитовты порфориттер
(көбіне миндалды тастар) порфориттер, диабаздар (меншікті және порфоритті
диабаздар) және эксплозивті (эруптивты) жентек тастар.
Кварцтық альбитофирлер кен орнының сокольной және крюковской кен
қабаттарының бүкіл алаңында таралған. Олардың Сокольный кен қабатындағы
қалыңдығы 40-160м. Кварцтық альбитофирлердің ішкі құрылымы біркелкі емес.
Олар флюидально-полосчатты, автобрекчировты, массивты туфовидты және т.б.
құрылымынан тұрады.
Крюковской кен қабатындағы игнимбрит тәріздес кварцты
альбитофирлердің пласт денелері (серицит-хлорит-кварцты),
күшті гидротермальды метаморф әсерінен екінші өнім агрегаттарымен толық
орын ауыстырады. Кен орнының орталық бөлігінде олар үш пластты және дене
қуаты 40-45м құрайтын бірнеше ұсақ денелерге бөлінеді. Кен орнының шығғыс
бөлігінде (Крюковский шоғырында) игнибрит тәріздес альбитофирлер шөгінді
жыныстарды толықтай жонып бір қалыңдықты (200 м дейін) құрайды.
Шағын қалыңдықты құрайтын (10 метрге дейін), пластты денелерге
сәйкес, миндалтасты плагиоклазды порфориттер ильинск кен қабаттарында кең
таралған.
Олар Крюковск кен қабатында Риддер және Орталық кендер арасында
ойысты иіліспен, жанас жыныстарға қима бетпен, солтүстік – батыс бағытында
ығысу қуысында орналасады.
Диабаз және диабазды порфориттер, қалыңдығы 0,2-3,0 м және ұзындығы 1-
3 км құрайтын, солтүстік – шығысқа қарай, тік құлама бағытпен (70-900)
созылып жатқан дайка жыныстары.
Дайкалар кен орнында ең жас құрылымдар болып табылады: олар кен
орнының барлық жыныстардан және кен денесінен өтеді.
Эксплозивті (эруптивты) жентек тастар кен орынның бүкіл алаңында
таралған, бірақ әсіресе оңтүстік жартысында. Кен денесі күрделі форманы
құрап, кварц кенді желілер секілді, көбінесе тектоникалық және ұсақтау
аймақтарында, сондай жарықтар жасап орналасады.
Сынықтар құрамына кен орнының барлық жыныстары кіреді, сондай ақ гранит
сынықтары да.
3. Метаморфизм
Ордовик жыныстары, кеніш астында жатып, қайта криссталдануға,
қатпарлары жапырылысқа және серицитизация, хлоритизацияға ұшыраған серицит-
хлорит кварц жыныстары секілді айқын көрінеді. олардың алғашқы құрамы әзер
байқалынады.
Девон жыныстарында көбіне гидротермальды метаморфизм: серицитизация,
карбонатизация, окварцевание қабаттарыы түзілген.
Серецит және доломит іс жүзінде барлық вулканды және шөгінді
жыныстарда кездеседі. Серицитизация процессі рудный стадиясынан бұрын
қалдықтардан түзілген.
Әсіресе терең метаморфизм игнимбрит тектес кварцты
альбитофирлермен қамтылған (хлорит-серицит-кварц жыныстары), онда сынық
және бастапқы цемент жыныстары толығымен серицитизирленген, шақпақталған.
Кен орнында гидротермальды метаморфизм аймақтары байқалады, гипогенді кен
қабатының өңіріне тиісінше: жоғарғы горизонтта қорғасын-мырыш кендері
серицитизация және окварцевание процесімен, ал төменгі мырыш-мыс кендері
хлоритизация процесімен жалғасады..
4. Техникалық- құрылымдылық маңыздылығы
Риддер-Соколовскийтік кен орны екі антиклиналдық бөліктерге
бөлінеді, ол солтүстік Риддер-Соколовский және солтүстік- батыс Крюковск.
Солтүстік бөлігіндегі антиклиналдар бірігеді, ал олардың аралары берік
формада болып келеді. Жазық кеніштер 8-200 құрайды. Антиклиндар Крюковсктік
жыныстарда екіге бөлінеді.
Деформациялық пликативтері солтүстік және солтүстік- батыс
бөліктері күшейіп, нәтижесінде горстантиклиналдық құрылымды құрайды.Оларға:
Шығыстық, Николаевсктік жылжулар жасайды. Бұлар 50-53, 153-158 айналулар
жасайды. Батыстық бөлігі бірінші, екінші, үшінші Быструшинсктік және
Оңтүстңк –Заводсктық жылжулар жасайды. Барлық жылжулардың жоғарғы
горизонтальдық бөлігі анық фиксирленеді (Ильинсктік туфовтар және
алевропелитті Крюковсктер жатады). Олардың ішкі құрылымдары ұңғымалардың
көмегімен жыныстар алынады, нәтижесінде жыныстардың мөлшерімен көлемі
азаяды.
50-53 ұңғыманың ығысуы, ұзындығы 3 км және тереңдігі 400 м. Ол
Риддер-Соколовскийтің батыс қанатында горст-антиклинал және оның құлауы
жыныс құлауына сәйкес орналасқан,. Құлау бұрышы 60-700 , жоғарғы
горизонттарда жатықталу тереңдігі жағымен 40-45о, созылып жату бұрышы 310-
3300. Тік ығысуы бойынша шамамен 90 м. Ығысу бір немесе бірнеше (2-3)
сызаттар немесе аймақтарды ұсату қуаты 1-2 м түрінде көрінеді. Қуыс
жарықтары сазды үйкеліспен, кей жерлерде кальцитпен, ақ түсті кварцпен, осы
минералдардың созылып жатуы байланысқан өзара күрделі жарықты құрап
түзіледі.
Кен орынның солтүстік бөлігіндегі ығысу тармақталады. Тармақтардың
бірі Риддерский және Риддерский 2 кен шоғырларын бөліп жатса, ал екіншісі
Риддерский кен шоғырында жатқан Серецито – кварцты кендер қабатында
серецито – кварц жыныстары микроциттермен өзара байланысына себеп болған
көптеген жарықтармен ұштасады.
Николаевской шахтасының ығысуы Риддер – Сокольный горст –
анклиналының шығыс қанатында орналасқан. Созылып жату ұзындығы 1,5 км,
ығысу амплитудасы 12 – 40м, шығысқа қарай құлау бұрышы 400 – қа дейін,
солтүстік созылып жату бұрышы 340 - 3450.
153-158 ұңғыманың ығысуы, оның атауы мен 336 және 785 ұңғымаларды
анықтацтын, ұңғыманы кесуде жыныстардың орны үйлесімсіздіепен орныққан.
Ығысу солтүстік – шығысқа қарай 11 горизонтта квершлагпен қиылысады, онда
ол ұсақтау аймағында және кремнийлі алевропиттердің жіктелуінде көрініс
табады. Созылып жату азимуты 300 – 3200, шығысқа құлау бұрышы 50 -550.
Ығысу амплитудасы 70 м дейін бағаланады, бірақ нақты дерек жоқ.
Батыс ығысу, 2 Оңтүстік – Батыс кен шоғырының батыс қанатында
орналасқан және бірнеше қосалқы параллель жарықтармен көрінеді, олардың
екеуі басқаларынан ерекшелініп тұрады. Олардың батысқа қлау бұрышы 310-
3500. Ығысудың созылып жатуы 500м дейін,құлауы бойынша 300-3500.
Эксполозивті жентектастардың кеңінен дамуы осы ығысумен ұштасады, әсіресе
оңтүстік бөлігінде. Көрініс сипаты және жарықтардың минералдық сипаты
бойынша Батыс ығысу 50-53 ұңғыма ығысуына ұқсас келеді.
Бірінші Быструшинский ығысуы 11,13,14,16 горизонттағы қазбалармен
аршылған және 200 м дейін созылып жатыр, құлау сызығы 150 м – ді құрайды.
Созылып жатқан азимут бұрышы 3300, солтүстік – шығысқа қарай құлауы 45-500.
Ығысу қуысы саздың үйкелісімен жыныстардың сынықтарынан пайда болған. Оның
құлауы Быстрышунской анклиналының қанатының жазықтығымен сәйкес келеді.Тау
жыныстарының орнының жылжуы үйлесімсіздігімен анықталған. 25 – 30 м – ге
жетеді. Быструшинской кен аймағында 2 – ші және 3 – ші Быструшинской
ығысулары солтүстік – шығысқа қарай құлау бұрышы 50-400. Амплитуданың
жылжу бағыты бойынша 10-15 м анықталған.
Шығыс ығысу Крюковск анклиналының ядросынан өтеді. Жыныс қимасының
үйлесімсіздігімен және ұңғымалардың ұсақтау аймағы қиылысы бойынша
белгіленген. Ығысу солтүстік – шығысқа қарай созылып жатыр, құлау бұрышы 60-
650.
Жоғарыда аталған ығысулар терең сынықтар болып табылмайды және егер
терең құрылымдармен байланысты болса, онда ол тек жанама түрде элементтер
ретінде блокты складтың құрылымына кіреді.,
Кен орнында тектоникалық жарықтар аршылған, миндалтасты
порфиритттер, эксплозивті жентектастармен, желілік материалмен бастап,
сульфидты минералдармен: (төгінділері; Поперечный, шх. Оңтүстік, ұңғ. 107)
жасалған. Бұл ығысулар кеннің орналасуы алдында және күрделі жүйедегі
жарықтар терең арналарымен байланысты болуы мүмкін. Тектоникалық бұзылыстар
қосалқы енді созылу, жанас ығысу диабаздары болып бөлінеді. Олар кен
орынның құрылымдардың қалыптасуына ықпал етпеді.
Кен орны солтүстік бөлігіндегі солтүстік қаусырмамен шектеледі.
Араластырғыштың жазықтығын оның әлсіз толқынды беті, солтүстік-батыс
бағытта 25-400 бұрышпен құрылады. Милонтизированды, жентектасты жыныстар
және саздың үйкеліс қуаты 1-4 м болатын аймақтарда бұзылулар көрінеді.
Созылып жатқан солтүстік-батыс ығысулары Риддер-Сокольный горст-антиклиналы
мына блоктартарға бөлінеді: Орталық, Батыс және Шығыс.
Орталық блокта Николаевский шахтасының және 50-53 ұңғыма ығысуларымен
шектесіп, Заводская, Риддер-Соколовскийая, Глубокая, Центральная, Победа
кендерінде орналасады. Шығысында Николаевский шахтасының ығысуынан шығысқа
қарай Новая, Северо-восточная, 2-я Северо-восточная, Белкина, Перспективная
кендерінде орналасады. Батыс блокта 50-53 ұңғ. ығысуынан батысқа қарай, 2-
ші Риддер-Соколовскийая, 1,2,3 Юго-Западные және Быструшинская кендерімен
мәлім. Кен орынның шығыс қанатында Крюковская және Дальняя кендері жатады.
5. Кенді оқшаулау шарттары
Риддер-Соколовский кен орны төрт стратиграфиялық деңгейде оқшауланады.
Бірінші Крюковск кен қабатының жоғарғы бөлігінде, критикалы деп аталатын
горизонтта, микрокварцтың кең таралған жерлерінде, серицивты кварцититтер.
Кеннің құрамы алтын және күміс құрамдас полиметаллдан тұрады. Екінші
крюковск және Ленингорск шекарасының төменгі жағында, мыс, мыс-мырышты
кендерінен тұрады.
Солтүстік бөлікте және солтүстік-шығыс қанатындағы кен орнында
ұңғымамен үшінші деңгейдегі оқшауланған кендер аршылады. Мұнда негізгі
кендер құрамының басым түрі мырыш және мыс, мыс-мырыш, қорғасын- мырыш
кендері кең тараған.
Төртінші оқшаулану девонның құмайтты тақта тас қалыңдығының төменгі
жағында және лелингорск кен қабатының жыныстары мен байланысқан метаморфты
қалыңдықтағы жыныстар. Мұнда оқшаулану типтері өзекти, сирек дақты, ұялы
жыныстарынан тұрады.Құрамы бйынша поли металды, месмырышты, қорғасын
мырышты кендер қалыптасқан және кен денесінің формасы пласт образды.
Барлық кен орындар генетикалық тәсілді, әртүрлі құрылымды әр алуан
оқшаулану түрлерінен және солардың үйлесімін табатын формадан тұрады. Кенді
оқшаулау сипаты, олардың қабаттануы тектоникалық құрылымдарда жабық
көрсетеді. Ең жақсы дамыған, пластаралық бұзылу және қабатталу, тор көзді
және субпараллельді жарықтар жүйесі және аралас пішіндер. Ерекше
генетикалық түрге алевропелиттердегі гидротермальды-қалдық кендер жатады.
Микрокварцит және алевропелит кен шоғырындағы Н.Н. Куреку бойынша
күрделі горизонтпен шектелетін, кен орнының бүкіл аймағында, пласт аралық
бұзылу мен қабатталу айқындалған. Осы горизонттаі қорғасын-мырыш кені
құрамының басым бөлігі шоғырланған. Мұнда күмбез және пластты шоғырды
құрайтын, кварц-баритты, барит-кварцты жыныстар кеңінен дамыған.
Риддер кеніш алаңындағы құрылымдық горизонтта доломитті
серицитолитпен көмкерілген массивті полиметаллды кен денелері жатады.
Тор көз желілі жүйе микрокварциттің сынғыш қабатында серицитизированды
қабатша түрлерімен дамыған. Желінің кеңістіктегі жатысы бұл құрылымда
әртүрлі: күртқұлама, микрокварциттер қабатына перпендикуляр. Сонымен қатар
әртүрлі бұрыштармен және азимут бағытымен қиылысуы үйлесімді. Бұл жүйелер
кварц-баритты күмбездермен біртіндеп біреуінен келесісіне көшу арқылы дами
бастады.
Субпараллельді желілі жүйе мен тор көзді желі тереңдікті алғанда
оларды ауыстып отыруымен тығыз байланысты. Орталық кеніш аймағында мыс-
мырыш оқшаулану горизонтында бұл желілі жүйе өздігінен дамуды қамтиды.
2. Кен орындарын ашу және дайындық жұмыстары
Риддер-Соколовский кенішінде жұмыс істейтін бас оқпан шахталары:
Новая, Скиповая-1, Скиповая-2, Андреевская, Белкина-1, Белкина-
2, шахта №3, Южная, Быструшинская, Слепая-Быструшинская,
Вентиляционная, Соколок, және Риддерская штольнясы мен Северный.
шурф.
Новая шахта оқпаны – дөңгелек қимасы, диаметрі 5,5 м, 18 горизонтқа
өтетін, адамдардың түсіп-шығуына, материалдарды, мыс-мырышты кендерді
тасымалдау, таза ауа алмасу қызметін атқарады. Кен орынды пайдаланып
біткенше осы ерекшеліктермен жұмыс жасайды.
Скиповая-1 шахта оқпаны – тікбұрышты қимамен, 18 горизонтқа өтетін,
қорғасын-мырышты кендерді тасымалдау қызметін атқарады. 1999 жылы
арматураны реконструкциялаудан кейінде сол ерекшіліктермен, Долинный немесе
Ново-Лениногорск кен орнынын аршуға дейін жұмыс жасады.
Скиповая-2 шахта оқпаны – дөңгелек қима, диаметрі 7,5 м, 20
горизонтқа дейін өтетін, қаражаттың жоқтығынан кен беру комплексінің
құрылысы тоқтап қалуына байланысты, Долинном немесе Ново-Лениногорск кен
орнының аршылуына дейін, Новая және Скиповая-1 шахталарында оқпан маңы
қазбаларына желдету үшін ауа беруші (44 м3сек) қызметін атқарады.
Андреевская шахта оқпаны – тік бұрышты қимада, 11 горизонтқа
өтетін, адамдардың түсіп-шығу, материалдарды тасымалдау және Орталық кенді
(8-9-10 горизонттарына) таза ауамен (58 м3сек) қаматамсыз ету қызметін
атқарады. Жоғарғы горизонттағы қорларды аршып болғаннан кейін таза ауамен
қамтамасыз ету қызметін Белкина-1 оқпан шахтасы орындайды.
Белкина-1 оқпан шахтасы – дөңгелек қимада, диаметрі 4,5 м, 16
горизонтқа өтетін және таза ауаны тарату қызметін атқарады. Тау-кен
жұмыстарындағы керекті берілетін таза ауаның мөлшері 250 м3сек болуы үшін,
желдеткіш қондырғыларына құрылыс жұмыстарын, ВЦД-31,5М2 және калориферді
желдеткіштерін орнатып және ғимараттағы көтергіш машиналарына қайта қалпын
келтіру жұмыстарын жүргізу керек.
Белкина-2 оқпан шахтасы – дөңгелек қимада, диаметрі 4,5 м, лас ауаны
92,4 м3сек сыртқа шығару қызметін атқарады. Желдеткіш қондырғыларын қайта
қалпына келтіру жұмыстарынан кейін (ВУПД-2,8 желдеткіш қондырғысын ВЦ Д-
31,5М2 желдеткіш қондырғысына ауыстырылды) лас ауаны сыртқа шығару
қызметін №3 және Вентиляционная шахта оқпандары орындап отыр.
№3 оқпан шахтасы – дөңгелек қимада, диаметрі 4,5 м, 13 горизонттқа
дейін өтетін, ластанған ауаны шығару қызметін атарады. Күзетші целиктердің
қорларын аршуды бастғаннан кейін қызметі өтеледі.
Южная шахта оқпаны - дөңгелек қимада, диаметрі 4,5 м, 13
горизонттқа дейін өтеді. Күзетші целиктердегі қорларды алу кезінде №3 және
Вентиляционная шахта оқпандары бұзылған жағдайда Южная шахта оқпаны ауа
беру қызметін атқарады. Бұл ғимаратттағы ГВУ-ВЦД-31,5М2 желдеткіш
қондырғысын орнату және қауғаны (бадья) көтеру үшін көтергіш машиналарының
құрылысын жасау керек.
Быструшинская шахта оқпаны - дөңгелек қимада, диаметрі 5,5 м,
пройден до 16 горизонттқа дейін өтеді. Адамдардың түсіп-шығу, материалдарды
тасымалдау, және таза ауаны беру қызметін атқарады. Шахта астындағы
ғимараттарды қайта қалпына жұмстары мен калориферлі желдеткіш
қондырғыларының орнату құрылысынан кейін негізгі Быструшинской, II Юго-
Западной, III Юго-Западной кендер және оңтүстік Быструшинской кендерінің
төменгі горизонтына ауа таратушы (до 145 м3сек) оқпаны болып табылады.
Слепая-Буструшинская шахта оқпаны - дөңгелек қимада, диаметрі 4,5
м, 15 горизонттан 18 горизонтқа өтеді. Клеттік көтергішпен жабдықталған,
адамдардың түсіп - шығу, материалдарды төменгі горизонтұа тасымалдау, 15
горизонтқа руда мен жыныстарды беру және Быструшинская шахтасынан
төменгі горизонтқа дейін таза ауаны тарату қызметтерін атқарады.
Вентиляционная оқпан шахтасы – дөңгелек қимада, диаметрі 4,5 м, 13
горизонтқа өтетін, пайдаланған ауаны шығару қызметін атқарады.
Соколок оқпан шахтасы - дөңгелек қимада, диаметрі 5,5 м, 18
горизонтқа дейін өтеді. Қайта қалпына келтіру жобасы бойынша ВОД-30
желдеткішімен таза ауаны тарату қызметін атқарады. Қаржының жоқтығына
байланысты құрылыс жұмыстары тоқтап қалған. Табиғи тартылыспен осы оқпан
арқылы 20 м3сек мөлшердегі таза ауа Быструшинской кеніне беріліп отыр.
Риддер штольнясы - қимасы 10,8 м, Риддерская солтүстік шоқысы
баурайынан, шольнялардың горизонт деңгейінен өтетін, бейтарап, жұмысы
тоқтатылған штольня болып табылады.
Северный шурф – дөңгелек қимасы, диаметр 6,0 м, жоғарғы
горизанттағы Тау-кен жұмыстары кезіндегі мөлшері 545 м2сек ластанған ауаны
жығару қызметін атқарады, Центральная, Риддерская, Заводская кендерін аршу
кезіндегі жұмыстардың барлық кезеңінде осы функциялары сақталып қалады.
Риддер – сокольный кендерін қайта қалпына келтіру жобасымен сәйкес
құрылыс және кенді пайдалану жүргізіледі, сондай ақ жылына руда шығарудың
максимальды өнімділігінің көлемі 2850 мың т болуын қарастырады. Жобадағы
өнімді шығару үшін Тау-кен жұмыстарын таза ауамен қамтамасыз ету мақсатында
кен орынын ашу схемасын қайта қалпына келтіру ұсынылды.
Жобада қосымша оқпан шахталарын Скиповая-2, Соколок,
Вентиляционная-2 өтіуін, Риддерская штольнясын және бас оқпан
шахталарына Белкина-1, Быструшинская, Скиповая-1, Соколок,
Вентиляционная-2 желдеткіш қондырғыларын орнатуды және Риддерская
штольнясында желдетудің сору әдісін айдама-сору әдісіне ауыстыру
қарастырылады.
Обектілерді салу жобасы 1990 жылдың басына дейін жалғасып кәсіп
орынның қаржы жағдайының қиындауына байланысты тоқтатылды. Қазіргі уақытта
Риддер – сокольный кен орнының оқтайлы өнімділігі 2200 мың тонна руда
жылына. 2012 жылдан 2600 мың рудасы және 2016 жылы 4000 тонна руда жылына
шығару жоспарланып отыр. Бұл күрделі салымдарды айтарлықтай артырады, бірақ
метал бағасының өсіуіне байланысты кеніш тиімді болып қалады.
3. Тау-кен жұмыстарындағы желдету.
1. Желдету схемаларының сипаттамасы.
Риддер-Соколовский кенішінде сору желдету жүйесі қолданылады.
Өңдеу жұмыстарының, қопару шұңқырларының және аэродинамикалық
алаңдардың және жер бетімен байланысы тереңдегін сайын Тау-кен қазбаларын
желдету қиындай түседі.
Мұндай жағдайда, толық жүктер және шамадан тыс жүктер ауа шығарушы
оқпан шахталарында тасмалданған кезде, ауа тусіруші оқпандар пайдаланбай
тұруын қадағалау керек.
Бұл қопару зонасы арқылы жер асты жұмыстарына 150 м2 сек ауа жер
бетінен ағылып келеді деп түсіндіреді. Қыс кезінде, өз еркімен, жер асты
қазбаларына мұндай ауа, желдеткіш ағынының бағытын өзгерте отырып және
желдету жұмысының жалпы режимін бұза отырып түседі.
Шараларды ескере отырып қолданыстағы сору әдісі желдету
қондырғыларының жұмысына жақсару әкелмейді, сондай – ақ бас желдетіс
қондырғысына, қопарудан түсетін қосымша жүктер ауа таратуға мүмкіндік
бермей, Тау-кен жұмыстары кезінде пайдаланылған ауаның сыртқа шығуын
қиындатады.
Шахтаның желдетуін зерттеу институттары мен басқа тау-кен практикалық
тәжірибе жасаушылардың нәтижелері бойынша желдетудің түбегейлі жақсаруына
тек ағызу-сору әдісімен қол жеткізеді деп тұжырымдады.
Сондықтан, Андреевскач карьер борты мен түбіндегі Тау-кен жұмыстарының
перспективалық дамуын ескере отырып, Победа, Перспективная, Белкина
және II-ші Юго-Западная кендерінің қопару жүйесімен, негізгі көлемді
өнімдерді төменгі горизонтқа ауыстырып, ТЭН нұсқалары бойынша, Риддер-
Соколовский кен орнын неғұрлым нақты шарттарына сәйкес айдама-сору желдету
тәсілі қарастырылды.
Желдету схемасы мен тәсілін қарастырған кезде келесі техникалық
шарттар ескерілді:
– Белкина-2, №3, Вентиляционная оқпан шахталарының бас желдетіс
қондырғыларын орнатқан кездегі әсер ететін техникалық жағдайлары;
– №3 және Вентиляционная шахталарды 2012 жылдан бастап күзетші
целиктерді баланыстық қорларының қажеттілігі пысықтау және оныың
салдары ретінде, 2012 жылына дейінгі осы оқпандарда орналасқан бас
желдетіс қондырғыларын бөлшектеу.
– Тау-кен жұмыстарын таза ауамен желдетудің шекті мүмкіндігі:
Быструшинская, оңтүстік қанаттағы Быструшинской кендері, II Юго-
Западная, III Юго-Западная төменгі 14-18 горизонтынан Быструшинская
шахтасы арқылы өтетін 150 м3сек көлемдегі, ауа жылдамдығы оқпан
бойымен 7,5 мсек.
– Тазарту жұмыстары жүргізілетін негізгі желдету қиын аудандарды
"Победа", "Быструшинская" Быструшинской кен шоғырының оңтүстік
қанатындағы кен шоғырларды төменгі горизонтқа (14-16-18) жылжытып,
қолданыстағы желдеткіш схемасы бойынша желдеткіштің сору әдісімен
желдету жұмыстарын жүргізу;
– Желдеткіш қондырғыларының техникалық жай-күйі, моральдық және
физикалық тозған болса шартсыз ауыстыруды талап етеді.
Техникалық-экономикалық бағалау нәтижесінде жоғарыда аталған
факторлардың ең қолайлысы күрделі шығындар бойынша және қамтамасыз ету тау-
кен жұмыстарының желдету үшін қажетті ауаның көлемі Быструшинская,
Белкина-1 шахта оқпандарындағы ауа беруші басты желдету қондырғыларын
монтаждау және Белкина-2, Южная шахта оқпандары үшін де ауа беруші
басты желдету қондырғыларын монтаждау пайдалану нұсқасы болып табылады.
Бұл нұсқа бойынша 2011 жылға дейінгі қаматамасыз ету үшін Тау-кен
қазбаларына берілетін таза ауа көлемі 526,0 м3сек, Тау-кен жұмыстарын
қамтамасыз ететін жоспардағы желдету көлемі – 376,0 м3сек, жер бетінен
келетін тіреу ағынының көлемі – 150 м3сек
- қолданыстағы ауа түсіргіш оқпандарын "Быструшинская", "Белкина-
1"шахталарындағы келесі айдау желдеткіш қондырғысын (типі ВЦД-31,5М2)
калорифирлі орнатқышымен орнату;
- Қазіргімен салыстырғанда Белкина-2 шахтасындағы ауаның көп мөлшерін
беру үшін, жаңа желдеткіш қондырғысын (ВЦД-31,5М2), ВУПД-2,8,
желдеткіш орнына жөндеп техникалық жағынан ескірген ретінде (35 жылдан
астам пайдаланылады). Бұл пайдаланылған ауаны беру көлемі 160÷180 м3-
қа дейін болуға мүмкіндік береді;
- Южная шахтасындағы ауа беретін бас желдеткіш қондырғысына
пайдаланған 160÷200 м3сек көлемдегі ауаны беру үшін құрылыс
жұмыстарын жүргізу керек
- Тау-кен жұмыстарын төменгі горизонттарда Риддерской, Заводской кен
шоғырларында дамытуда, ластанған ауаны сыртқа шығару үшін ВОД-21
маркалы желдеткішін Риддер-Соколовскийая штольнясына, Северный
шурфының орнына орнатылады;
- № 3 және Вентиляционная шахталарындағы күзет целиктегі қорларды
өндіру кезінде желдету схемасынан көрсетілген оқпандар алып
тасталынсын;
- Андреевская шахтасында жоғарғы горизонттқа таза ауа берілетін,
қазіргі уақытта бас желдеткіш құралы ВОД-30М орнатылып жатыр;
Риддер-Соколовский кен орнының кеніштегі ауа бөлудің 2010 жылға жиынтық
есебі 1 кестеде көрсетілген:
1 кесте
2010 жылғы кенде қолданылған ауа мөлшерін есептеу
Жұмыстың түрі Забойлар саныАуаның
шт мөлшері
м3сек
Тазарту 20,0 46,0
Жарылған ұңғымаларды бұрғылау 17, 35,7
Барлығы тазартуды 37,0 81,7
ескере отырып 123,0
К=1,5
Горизонтальдық забой (ГПР+НР) 10,3 21,0
Вертикальдық забои (ГПР+НР) 15,0 30,0
Забои ГКР 1,4 5,5
Промразведка кезінде забой 0,7 2,2
Эксплоразведка кезінде забой 2,3 5,5
Тіреуші қазбалар 69,3
Арнайы камера 29,7
Барлығы 286,2
К=1,2 343,4
К=1,087 373,3
Жер бетінің ауа ағыны 150,0
Ағызу-сору әдісімен ауаның берілу көлемі 523,3
100т.өнімдегі ауаның сыбағалы шығыны 373,3 = 21,3
1750,0
100т. өнімдегі ауаның ағынды есептегенде 523,3 = 29,9
сыбағалы шығыны 1750,0
2 кесте
Салалар бойынша жалпы депрессиялық кесте
№ Учестік көлемі Ауаның көлемі
сх м3сек Жалпы
ем депрессия
ас Па
ы
алым салым Учетпен
К=1,0 К=1,2
1 шахта Быструшинская – 16 тау. – ЮФБЗ 146 161 7670 9200
– 13 тау. – вент.шығ. 1528 13 тау. –
11 тау. – вент.восст. 018 – 10 тау.
– шх. Белкина-2
1ашх. Быструшинская – 16тау– ЮФБЗ – 146 161 7680 9210
вент.шығ. 1528 13 тау. – 11 тау. –
вент.шығ. 018 – 10 тау.. – шх.
Белкина-2
2 шх. Быструшинская – 16 тау. – шх. 146 161 7570 9100
Слепая-Быструшинская – 18 тау. –
Быструшинская тау жынысы– вент.шығ..
1623 16 тау. – сб.вент.канал 16 гор.
– накл.съезд 16 тау. – вент.восст.
112 – 14 тау. – вент.шығ. 924 – 13
тау. (Победа) – шх. Белкина-2
3 шх. Белкина-1 – 13 тау. – вент.шығ. 204 165 7930 9515
85 (45) 13 гор. (14 гор.) – 15 тау.
– II ЮЗЗ – штр.12 – 14 тау. Орт 02
на юг 14 тау. – вент.шығ. 152 (III
ЮЗЗ) – 13 тау. – вент.шығ. 3с28
(Победа) – 12 тау. шх. Оңт
3ашх. Белкина-1 – тот же маршрут, но 204 165 9020 10820
через штр. 0 гор. 14 через сборный
вент.выработки сечением 5,6 м2 – 14
тау – шх. Оңт
3бсол маршрут, бірақ құрама ауа 204 165 7824 9390
құбырларының көлденең қимасы 14 тау.
Биіктігі до 7,0м2
4 шх. Жаңа– 15 гор. – зал. Победа – 14 106 165 1760 2120
тау. – шх. Оңт
5 шх. Соколок – 16 тау. – ЮБФЗ – 13 186 161 8020 9630
тау. – вент.шығ. 1528 (1223) 13
тау. – 11 тау. – вент.шығ. 018 – 10
гор. – шх. Белкина-2
5ашх. Соколок – 16 гор. – сол маршрут, 186 161 7350 8820
бірақ ауада тарату 17 и 18 тау. – шх.
Белкина-2
5бшх. Соколок – 16 тау. – III ЮЗЗ – шығ186 165 4885 5860
3с28 13 тау. – 12 тау. – шх. Оңт
5вшх. Соколок – 16 гор. – СФБЗ –жиынтық186 161 7150 8580
вент.орт 13 СФБЗ – накл.съезд 16 гор.
– вент.восст. 112 16– 14 тау.
вент.ход.шығ 924 – 13 тау. – шх.
Белкина-2
2 кестенің жалғасы
№ Учестік көлемі Ауаның көлемі Жалпы
сыз м3сек депрессия
бас Па
ы
алым салым Учетпен
К=1,0 К=1,2
5г шх. Соколок – 16 тау СФБЗ –жалпы 186 165 6640 7970
вент.орт. 13 СФБЗ – вент.шығ 1013а
16 тау. – 14 тау.. – орт 5 14 тау. –
орт 02 на юг по 14 тау. – квершлаг
шх. Оңт14 тау. – шх. Оңт
5д Шх. Белкина-1 – 16 тау. – СФБЗ – 204 165 7400 8880
вент.восст. 1013а 16 тау. – 14 тау.
– накл.съезд – шх. Оңтүстік
6 Шх. Быструшинская – 15 тау. – шх. 146 165 6014 7220
Слепая-Быструшинская 16– 16 тау.
орт 20 – СФБЗ –жиынтық вент.орт 13
СФБЗ 16 гор. – шх. Оңтүстік
Ескерту: Тау-кен жұмыстарын жақсы желдетумен қамтамасыз ету үшін 17,18
горизонттағы Быструшинской және II Юго-Западной кендеріндегі Тау-кен
жұмыстарының төмендеуіне байланысты және үлкен өндіру көлемнің төменгі
горизонтқа жылжуына байланысты кендерді 13 ортпен 1618 ден 17 горизонтқа
жейін көтергіш желдетіс қазбалары арқылы 80м х 8,0 = 640м3 ұзындықпен өту
қажет.
2. Жұмыс істеп тұрған тазарту және үңгілеу забойының санын есептеу
(жоспар бойынша 2012 жылға арналған)
Жұмыс істеп тұрған үңгілеу забойының санын есептейміз:
Этаждағы штректерді бөлшектеп қопаратын жүйе.
Жылдық көрсеткіштері: Жүйе бойынша кен өндіру, т.т.
– 1160
Жол жөнекей, т.т.
– 148
Тазартпа, т.т.
– 1012
Тау-кен дайындық жұмыстары,
п.м. – 3008
S=4,625м2
м3 – 13912
Горизонтты п.м.м3
– 241511173
Вертикальды п.м.м3
– 5932742
Кесу жұмыстары, п.м.
– 8113
S=4,625м2 м3
– 37525
Горизонтты. п.м.м3
– 449720800
Вертикальды п.м.м3
– 361616725
Қазып алу бірліктерінің есептік саны:
Q = N N = 7 (1)
мұндағы Q = 1160 т.т - осы жүйе бойынша кеніштегі кеннің жылдық
өнімділігі;
N = 165 т.т осы жүйе бірлігі бойынша кеннің жылдық өнімділігі.
N = 1160165 = 7
Кенді өндірумен кеніштің ауысымдық өнімділігін қамтамасыз ету үшін сырма
қазабаларының есептік саны:
N=1012000(80,2*3*305)=11,9 (2)
мұндағы, 862 т.т – осы жүйе бойынша кен өндірудің кеніш бойынша жылдық
өнімі;
80,2 т м3 – осы жүйе бойынша 55ЛС-2С скреперлік лебедкасының 50
м сырып әкелгендегі ауысымдық өнімділігі;
3 смен - тәулігіне ауысым саны;
305 күн - жылына жұмыс күндер саны.
Кен өндіруде бұрғылау забойының есептік саны: (ұңғыларды бұрғылау):
N=1012000(8,0*11,9*3*305)=10 (3)
мұндағы, 862 т.т – осы жүйе бойынша кен өндірудің кеніш бойынша жылдық
өнімі;
8,0 тп.м. –1 п.м. ұңғымасы бойынша руда шығару;
11,9 п.м.см – ЛПС-3М ұңғымаларды бұрғылау станогымен қазба
нормасы ;
3 смен - тәулігіне ауысым саны;
305 күн - жылына жұмыс күндер саны.
ГПР және НР горизонталь қазбаларынан өтетін забойлардың есептік саны:
N=(11173+20800)(4,625*105*12)=5,5 (4)
мұндағы, (11173+20800) м3 – горизонталь қазбаларының жылдық көлемі
(ГПР+НР);
4,625 м2 – горизонталь қазбаларының орташа қимасы;
105 ммес – өту жылдамдығының нормасы;
12 мес – жылдағы айлар саны.
ГПР және НР вертикаль қазбаларынан өтетін забойлардың есептік саны:
N=(2742+16725)(4,2*45*12)=8,6 (5)
мұндағы, (2742+16725) м3 – вертикаль қазбаларының жылдық көлемі
(ГПР+НР);
4,2 м3 – вертикаль қазбаларының орташа қимасы;
45 ммес – өту жылдамдығының нормасы;
12 мес – жылдағы айлар саны.
Камераны төгіндімен толтыру жүйесі
Жылдық көрсеткіштері: Жүйе бойынша кен өндіру, т.т.
– 647,5
Жол жөнекей, т.т.
– 63,3
Тазартпа, т.т.
– 584,2
Тау-кен дайындық жұмыстары, п.м. – 3905
S=4,625м2
м3 – 18060
Горизонтты п.м.м3
– 280312964
Вертикальды п.м.м3
– 11025096
Кесу жұмыстары, п.м.
– 3177
S=4,625м2 м3
– 14695
Горизонтты. п.м.м3
– 18048343
Вертикальды п.м.м3
– 13736352
Қазып алу бірліктерінің есептік саны:
N= 647,571,8=9 (1)
мұндағы Q = 647,5 т.т - осы жүйе бойынша кеніштегі кеннің жылдық
өнімділігі;
N = 71,8 т.т осы жүйе бірлігі бойынша кеннің жылдық өнімділігі.
Кенді өндірумен кеніштің ауысымдық өнімділігін қамтамасыз ету үшін сырма
қазабаларының есептік саны:
N=584200(100*3*305)=6,5 (2)
мұндағы, 584,2 т.т. – осы жүйе бойынша кен өндірудің кеніш бойынша жылдық
өнімі;
100 тм3 – осы жүйе бойынша 55ЛС-2С скреперлік лебедкасының 50 м
сырып әкелгендегі ауысымдық өнімділігі;
3 смен - тәулігіне ауысым саны;
305 күн - жылына жұмыс күндер саны.
Кен өндіруде бұрғылау забойының есептік саны: (ұңғыларды бұрғылау):
N=584200(10,0*12,0*3*305)=5,4 (3)
мұндағы, 584,2 т.т. – осы жүйе бойынша кен өндірудің кеніш бойынша жылдық
өнімі;
10,0 тп.м. –1 п.м. ұңғымасы бойынша руда шығару;
12,0 п.м.см – ЛПС-3М ұңғымаларды бұрғылау станогымен қазба
нормасы ;
3 смен - тәулігіне ауысым саны;
305 күн - жылына жұмыс күндер саны.
ГПР және НР горизонталь қазбаларынан өтетін забойлардың есептік саны:
N=(12964+8343)(4,625*105*12)=3,6 (4)
мұндағы, (12964+8343) м3 – горизонталь қазбаларының жылдық көлемі
(ГПР+НР);
4,625 м2 – горизонталь қазбаларының орташа қимасы;
105 ммес – өту жылдамдығының нормасы;
12 мес – жылдағы айлар саны.
ГПР және НР вертикаль қазбаларынан өтетін забойлардың есептік саны:
N=(5096+6352)(4,2*45*12)=5,1 (5)
мұндағы, (5096+6352) м3– вертикаль қазбаларының жылдық көлемі
(ГПР+НР);
4,2 м3 – вертикаль қазбаларының орташа қимасы;
45 ммес – өту жылдамдығының нормасы;
12 мес – жылдағы айлар саны.
Этажды түгел қопартын жүйе.
Жылдық көрсеткіштері: Жүйе бойынша кен өндіру, т.т.
– 192,5
Жол жөнекей, т.т.
– 18,9
Тазартпа, т.т.
– 173,6
Тау-кен дайындық жұмыстары,
п.м. – 1087
S=4,625м2
м3 – 5028
Горизонтты п.м.м3
– 8654000
Вертикальды п.м.м3
– 2221028
Кесу жұмыстары, п.м.
– 1033
S=4,625м2 м3
– 4780
Горизонтты. п.м.м3
– 6072809
Вертикальды п.м.м3
– 4261971
Қазып алу бірліктерінің есептік саны:
N= 192,5320,8=1 (1)
мұндағы Q = 192,5 т.т - осы жүйе бойынша кеніштегі кеннің жылдық
өнімділігі;
N = 192,5 т.т осы жүйе бірлігі бойынша кеннің жылдық өнімділігі.
Кенді өндірумен кеніштің ауысымдық өнімділігін қамтамасыз ету үшін сырма
қазабаларының есептік саны:
N=173600(123,4*3*305)=1,6 (2)
мұндағы, 173,2 т.т. – осы жүйе бойынша кен өндірудің кеніш бойынша жылдық
өнімі;
123,4 тм3 – осы жүйе бойынша 55ЛС-2С скреперлік лебедкасының 50 м
сырып әкелгендегі ауысымдық өнімділігі;
3 смен - тәулігіне ауысым саны;
305 күн - жылына жұмыс күндер саны.
Кен өндіруде бұрғылау забойының есептік саны: (ұңғыларды бұрғылау):
N=173600(10,0*11,9*3*305)=1,6 (3)
мұндағы, 173,2 т.т. – осы жүйе бойынша кен өндірудің кеніш бойынша жылдық
өнімі;
10,0 тп.м. –1 п.м. ұңғымасы бойынша руда шығару;
11,9 п.м.см – ЛПС-3М ұңғымаларды бұрғылау станогымен қазба
нормасы ;
3 смен - тәулігіне ауысым саны;
305 күн - жылына жұмыс күндер саны.
ГПР және НР горизонталь қазбаларынан өтетін забойлардың есептік саны:
N=(4000+2809)(4,625*105*12)=1,2 (4)
мұндағы, (4000+2809) м3 – горизонталь қазбаларының жылдық көлемі
(ГПР+НР);
4,625 м2 – горизонталь қазбаларының орташа қимасы;
105 ммес – өту жылдамдығының нормасы;
12 мес – жылдағы айлар саны.
ГПР және НР вертикаль қазбаларынан өтетін забойлардың есептік саны:
N=(1028+1971)(4,2*45*12)=1,3 (5)
мұндағы, (1028+1971) м3 – вертикаль қазбаларының жылдық көлемі
(ГПР+НР);
4,2 м3 – вертикаль қазбаларының орташа қимасы;
45 ммес – өту жылдамдығының нормасы;
12 мес – жылдағы айлар саны.
Пром барлау және экспло барлау кезіндегі ГКР вертикаль қазбаларынан
өтетін забойлардың есептік саны:
N = V(SвVnn) (6)
NГКР=10120(8,43*70*12)=1,4
Nпр.раз-ки=5000(8,33*70*12)=0,7
Nэкс.раз-ки=11900(4,15*105*12)=2,3
мұндағы, V = 10120 м3 5000 м3 11,900 м3 - пром барлау және экспло барлауға
сәйкесінше ГКР жылдық өнімі;
Sв = 8,43 м2; 8,33 м2; 4,15 м2 – қазба кесіндісі;
Vn = 70ммес, 105 ммес – пром барлау және экспло барлау
кезіндегі ГКР нормалық жылдамдығы;
n = 12 – жылдағы айлар саны.
3. Тау-кен жұмыстарын желдетуге қажетті ауа мөлшері
Тау-кен жұмыстарын желдетуге қажетті кеніштегі ауа мөлшері.
Есептеу келесі факторлармен жүзге асырылады:
- бір мезгілде шахтада болатын адамдардың ең көп саны бойынша;
- жару жұмыстары кезінде түзілетін газдар бойынша;
- ең төменгі рұқсат етілген ауаның жылдамдығы бойынша.
Мына формулалар ауаның сомасын есептеу үшін пайдаланылады:
Адамдардың ең көп саны:
Q=N*g (м3сек) (7)
мұндағы N - адамдардың ең көп саны;
g - бір адамға жететін таза ауа жылдамдығы.
Жару жұмыстары кезінде түзілетін газдар бойынша
Q=(3,4t)*(AbV (м3сек) (8)
мұндағы А – АЗ бір мезгілде аттырылған мөлшері (кг);
b – АЗ ның газдылығы (лкг);
V – кен өндіру забойының желдету көлемі (м3);
t – желдету уақыты (сек).
Жару жұмыстары кезінде түзілетін газдар бойынша (кен өндіру жұмыстары
кезінде)
Q=(2,32Kтt)*(AbVk ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Алтайдағы чудьтық заттар шығаратын Кабинеттық тау-кен өндірісінің
өркендеуі нәтижесінде Лениноградтық ауданда 1784 жылы Риддер кені,
1811 жылы Крюковский, 1817 жылы Филипповск, 1820 жылы Риддер-
Соколовский кендері ашылды. Сол жылдары басқада ұсақ шахталар ашылды.
Ол жерлерде қорғасын-күміс және мыс кенін, сонымен қатар алтындарды
тазалау сияқты жұмыстар жүргізілді.
1900 жылы кен орындарын зерттеу, барлау жұмыстарын австриялық Туры-
таксис концессиясы жүргізді, ал 1914 жылдан бастап - британдық фирма
Л.Уркваторға берілді. Бірақта зеттеу жұмыстары 1918 жылы тоқтатылды,
себебі шахталар су астында қалған болатын. 1925 жылдан бастап қайта қалпына
келуіне байланысты Риддер кені, ал 1930 Сокольдық кен орындары жоспарланып
құрыла бастады.
1964 жылы Риддер, Риддер-Соколовский, Филиппов кендерімен қатар
Крюковскийдің біраз аумақтары қосылып Риддер-Соколовский кен орны деп
аталынды.
1914 жылы Риддер-Соколовский кені Лениногорск деп аталынды. 1951жылы
21 желтоқсан Лениногорск кенішінін құрамынан Быструшинский деп аталатын
кен орны бөлініп шықты. Кейіннен ол 1958 жылы 40 жылдық бүкіл одақтық
лениндік комунисттік жастар одағы (БЛКЖО) деп аталынды. 1952 жылы
Лениногорск кенінен жеке шахталар бөлініп шықты. 1967 жылы шілде айында
түрлі-түсті металл шығаратын ҚазPCM-ның министірі Лениногорск кенінің
құрамындағы Скипов деп аталатын шахтаны Риддер-Соколовский кені деп
өзгертті.
1994 жылы Риддер-Соколовский кен орны құрастырылды оның құрамына үш
кен қосылған болатын. Оларға: 40 жылдық БЛКЖО , Лениногорск, Риддер. Бұл үш
кен 1994 жылы екі кенге біріктірілді, олар Риддер-Соколь кені және
40 жылдық БЛКЖО. Кейіннен 2001жылы бұл екі кен орны Алтай
кеніне біріктірілсе, 2002 жылдан бастап оның аты Риддер-Соколь кені деп
өзгертілді.
1934- 1947 жылдар аралығында Соколь кенішінде жүргізілген жұмыстар
қарқындылығы өте төмен болды, шамамен айына 250 мың тонна өнім ғана
шығарды.
1947 -1948 жылдары өнім аз болғандықтан тәжірибелік жұмыстар
жүргізіле бастады. Жүргізілген процестер нәтижесінде кен орнының барлық
құрылымдары қарастырылып , мамандардың арқасында әр түрлі құрылғыларды
пайдалана отырып , массалық қопарылыс жұмыстары жүргізілді. Осының
нәтижесінде кен орнының аумағы үлкейіп, техника- эканомикалық жағдайы өсті.
1960 жылға қарағанда 1947жылғы кен өндірудің көлемі 4,3 есеге өсті,
нәтижесінде кеннің бағасы 2 есеге азайды, жұмысшылардың айлықтары өсіп,
ормандар мен тағы да басқа заттарды пайдалану азайтылды.
1964 жылға Соколь кенінің үстінгі бөлігінде көптеген
микрокварциттерді минерализоциялау жұмыстары жүргізілді. Осылай кендерді
дұрыс өндірмеуден кен құрамындағы ақуыздар мөлшері азайып, өзінің
құндылығынан айырыла бастады, нәтижесінде шығындар көбейіп, кендерді сыртқа
шығару жұмыстары тоқтатылды. Сондықтанда кенді өндіру жұмыстарын қайта
қарастырып, жоспар құрастырылды.
1958 жылдан бастап осы уақытқа дейінгі қолданылып келе жатқан
техникалардың барлығы жарамсыз болды. Жаңадан құрылған жоспар бойынша 1964
жылдан бастап кен орындарында жаңа механикалық автоматтандырылған
техникаларды пайдалана бастады.
Лининогорск кенінде 1957 жылдан бастап ең алғаш рет кен орындарын
қопару арқылы , кенді өндіру жұмыстары жүргізіле бастады. Осындай қопару
жұмыстары 1959 және 1961 жылдары Риддер-Соколовский кенінің барлық жерінде
қолданылды.
Қолданыстағы тау кен геологиялық, кен техникалық жағдайларды ескере
отырып, жоспардағы тау кен жұмыстарын дамытуда 2010 жылғы үлес салмағын
құрайтын Риддер-Соколовский кен орнының кенді қазe жүйелері: қабатты қопару
– 16,7 %, ккөпқабатты қопару – 50,2 %, кеңістіктегң толтырмамаен өндіру –
33,1%. Тау-кен жұмыстарына 8 кен шоғыры (Орталық, Жеңіс, Перспективалық,
Белкина, Риддер-Соколовскийая, II және III Оңтүстік-Батыс, Быструха) және
11- пайдалану деңгейжиектері (8-18) іске қосылды.
1. Кен орнының геологиялық құрылуы
1. Риддер-Соколовский кен орны
Риддер-Соколовский кен орны Лениногорск ауданының солтүстігінде
орта жағында орналасқан.
Тау жыныстарын пайдалану кезінде ордовик (0) кезеңінің жыныстары
метоморфоздық өзгерістерге ұшыраған, ал кейбір жерлері девондық орта және
төменгі бөліктері шөгінді жыныстарға айналып , жер астында қалып қалған.
Төменгі девондық (D1) тау жыныстарының қалыңдығы 50-80метрді
құрайды. Оның құрамында алевролиттар, алевропесчанкалар, грубозернисталар
бар. Негізгі бөлігін құмдық- қатпарлы қалыңдықтар алып жатады және құрамы
конгломераттардан , гравилеттерден тұрады. Оның қалыңдығы 10-50см құрайды,
сонымен қатар әртүрлі метаморфоздық қатпарлар мен қызғылт түсті
көмірсулардан тұрады.
Орта девондық (D2) тау жыныстары төрт қабаттан тұрады.Оларға:
Ленинорск, Кюрковск, Ильинск, Соколь жатады.
Ленинорск кен қабаты (D 2е2ln) екі бөлімге бөлінеді: төменгі бөлігі
60 - 250м, бұның құрамында лавробрекчиттық кварцевтық фельзитпорфировтан
және құрылыс материалы ретінде қолданылатын тау жыныстарында , яғни
туфтардан тұрады. Туфтардың негізгі құрамына жоғары жағында орналасқан
алеврополиттік қабаттардан тұратын агломераттық туфтардан тұрады, туфтардың
қалыңдығы 50-300м-ді құрайды.
Жоғарғы кюрковсктық жыныстармен байланысқанда ол біртіндеп кремнилі
туфтық цементтердің түсі жасыл-сұр түстен, қара –сұр түске немесе сұр және
ашық сұр түске ауысып серицитизировандық микрокварциттер түзеді.
Крюковсктық жыныстар (D2е2kr) басқа үлкен тау жыныстарынан
айрмашылықтары болады, яғни фацияльдық ауысулар кезінде жыныстарының
қалыңдықтары өзгермелі келеді. Батыстан шығысқа қарай тау жыныстарының
қалыңдықтары 400м батыс, солтүсік батыс бөліктерін және орталық бөлігінің
200-300м жерін алып кетеді. Ал шығыс бөлігінің 50-100м тау жыныстары алып
тұрады. Крюковсктық жыныстар өздерінен заводтық кендерді бөлмейді.
Тау жыныстарының құрамында известковистер, глинисттер, кремнилер,
углистық-кремнилік, углистік-сазды қабатты алевропелитті құмдардан тұрады.
Жоғарғы бөлімінен алевропелитті горизонттармен ашық сұр түсті 0-50м
болатын қалыңдықтар түзіледі. Төменгі бөлігі кремнистық алевропелитты және
микрокварцитты жыныстардан тұрады. Микрокварциттер өзінің қалыңдығын тез
арада өзгерте алады , сол арқылы алевропелитовтардың құрамына енеді.
Микрокварциттердің біраз бөлігінің қалыңдығы орталық және төменгі бөлігі
350м-ге дейін болады. Осы жерлердің көп бөлігі тау жыныстарына бай болып
келеді және купольдық құылымдармен, күрделі барит-кварцевтердің
жыныстерынан тұрады.
Крюковсктық тау жыныстарыда игнимбриодтық кварцевтық альбитофирлар
(серицит-хлорит-кварцевтер) болады.
Ильинсктік жыныстары (D2еfil) әр түрлі боялған (жасыл, қызыл, жасыл
сұрлау түстерден) жыныстардан тұрады. Төменгі тау жыныстарының бөлігі
жұқа ақшыл кремниден және қара сазды алевропелиттермен алевролитерден,
сонымен қатар жасыл түсті майда құмдармен сазды алевроқұмдардан тұрады.
Ортаңғы бөлігі гематитизировандық алевролитты шие түсті қызыл түспен
боялған, бұлар өзара кішкене қабаттарды құра отырып орналасады және
жыныстардың құрамында (орталық немесе төменгі бөлігінде ) бір-бірімен
араласып кеткен ұсақ туфтар болады. Ұсақ туфтардың құрамында фельзиттарен
порфириттар және басқа да кварцтерден тұрады. Туффиттарының қалыңдығы 2-
3 м-ден 30-40 м-ге дейін жетеді.
Ильинсктік жыныстардың жоғарғы бөлігі жақсы, тұрақты жыныстардан
тұрады , оның құрамына алевропелиттермен алевролит, жасыл түсті
вулканомиктық кұмдармен гравелиттен тұрады. Жалпы жыныстың қалыңдығы
өзгермелі келеді , ол 30-100 м-дей шаманы құрайды. Кейбір жерлерінің
флангтардың қалыңдығы артады бұл порфирит жыныстарына байланысты болып
келеді.
Сокольдық жыныстар (D2еfsk) девондық қабаттарды аяқтайды. Бұл
жыныстың құрамында алевропелиттер, аргиллитармен аз мөлшерде линзалық
кварцтық құмдық қабаттардан тұрады. Ал төменгі бөлігінің жыныстарының
құрамына субвулкандық кварцтық альбитофировтар кіреді.
2. Магмалық тау жыныстары
Кен орнында келесі магмалық тау жыныстар тобы орналасқан: кварцтық
албитофирлер, альбитофирлер, плагиоклазды және авгитовты порфориттер
(көбіне миндалды тастар) порфориттер, диабаздар (меншікті және порфоритті
диабаздар) және эксплозивті (эруптивты) жентек тастар.
Кварцтық альбитофирлер кен орнының сокольной және крюковской кен
қабаттарының бүкіл алаңында таралған. Олардың Сокольный кен қабатындағы
қалыңдығы 40-160м. Кварцтық альбитофирлердің ішкі құрылымы біркелкі емес.
Олар флюидально-полосчатты, автобрекчировты, массивты туфовидты және т.б.
құрылымынан тұрады.
Крюковской кен қабатындағы игнимбрит тәріздес кварцты
альбитофирлердің пласт денелері (серицит-хлорит-кварцты),
күшті гидротермальды метаморф әсерінен екінші өнім агрегаттарымен толық
орын ауыстырады. Кен орнының орталық бөлігінде олар үш пластты және дене
қуаты 40-45м құрайтын бірнеше ұсақ денелерге бөлінеді. Кен орнының шығғыс
бөлігінде (Крюковский шоғырында) игнибрит тәріздес альбитофирлер шөгінді
жыныстарды толықтай жонып бір қалыңдықты (200 м дейін) құрайды.
Шағын қалыңдықты құрайтын (10 метрге дейін), пластты денелерге
сәйкес, миндалтасты плагиоклазды порфориттер ильинск кен қабаттарында кең
таралған.
Олар Крюковск кен қабатында Риддер және Орталық кендер арасында
ойысты иіліспен, жанас жыныстарға қима бетпен, солтүстік – батыс бағытында
ығысу қуысында орналасады.
Диабаз және диабазды порфориттер, қалыңдығы 0,2-3,0 м және ұзындығы 1-
3 км құрайтын, солтүстік – шығысқа қарай, тік құлама бағытпен (70-900)
созылып жатқан дайка жыныстары.
Дайкалар кен орнында ең жас құрылымдар болып табылады: олар кен
орнының барлық жыныстардан және кен денесінен өтеді.
Эксплозивті (эруптивты) жентек тастар кен орынның бүкіл алаңында
таралған, бірақ әсіресе оңтүстік жартысында. Кен денесі күрделі форманы
құрап, кварц кенді желілер секілді, көбінесе тектоникалық және ұсақтау
аймақтарында, сондай жарықтар жасап орналасады.
Сынықтар құрамына кен орнының барлық жыныстары кіреді, сондай ақ гранит
сынықтары да.
3. Метаморфизм
Ордовик жыныстары, кеніш астында жатып, қайта криссталдануға,
қатпарлары жапырылысқа және серицитизация, хлоритизацияға ұшыраған серицит-
хлорит кварц жыныстары секілді айқын көрінеді. олардың алғашқы құрамы әзер
байқалынады.
Девон жыныстарында көбіне гидротермальды метаморфизм: серицитизация,
карбонатизация, окварцевание қабаттарыы түзілген.
Серецит және доломит іс жүзінде барлық вулканды және шөгінді
жыныстарда кездеседі. Серицитизация процессі рудный стадиясынан бұрын
қалдықтардан түзілген.
Әсіресе терең метаморфизм игнимбрит тектес кварцты
альбитофирлермен қамтылған (хлорит-серицит-кварц жыныстары), онда сынық
және бастапқы цемент жыныстары толығымен серицитизирленген, шақпақталған.
Кен орнында гидротермальды метаморфизм аймақтары байқалады, гипогенді кен
қабатының өңіріне тиісінше: жоғарғы горизонтта қорғасын-мырыш кендері
серицитизация және окварцевание процесімен, ал төменгі мырыш-мыс кендері
хлоритизация процесімен жалғасады..
4. Техникалық- құрылымдылық маңыздылығы
Риддер-Соколовскийтік кен орны екі антиклиналдық бөліктерге
бөлінеді, ол солтүстік Риддер-Соколовский және солтүстік- батыс Крюковск.
Солтүстік бөлігіндегі антиклиналдар бірігеді, ал олардың аралары берік
формада болып келеді. Жазық кеніштер 8-200 құрайды. Антиклиндар Крюковсктік
жыныстарда екіге бөлінеді.
Деформациялық пликативтері солтүстік және солтүстік- батыс
бөліктері күшейіп, нәтижесінде горстантиклиналдық құрылымды құрайды.Оларға:
Шығыстық, Николаевсктік жылжулар жасайды. Бұлар 50-53, 153-158 айналулар
жасайды. Батыстық бөлігі бірінші, екінші, үшінші Быструшинсктік және
Оңтүстңк –Заводсктық жылжулар жасайды. Барлық жылжулардың жоғарғы
горизонтальдық бөлігі анық фиксирленеді (Ильинсктік туфовтар және
алевропелитті Крюковсктер жатады). Олардың ішкі құрылымдары ұңғымалардың
көмегімен жыныстар алынады, нәтижесінде жыныстардың мөлшерімен көлемі
азаяды.
50-53 ұңғыманың ығысуы, ұзындығы 3 км және тереңдігі 400 м. Ол
Риддер-Соколовскийтің батыс қанатында горст-антиклинал және оның құлауы
жыныс құлауына сәйкес орналасқан,. Құлау бұрышы 60-700 , жоғарғы
горизонттарда жатықталу тереңдігі жағымен 40-45о, созылып жату бұрышы 310-
3300. Тік ығысуы бойынша шамамен 90 м. Ығысу бір немесе бірнеше (2-3)
сызаттар немесе аймақтарды ұсату қуаты 1-2 м түрінде көрінеді. Қуыс
жарықтары сазды үйкеліспен, кей жерлерде кальцитпен, ақ түсті кварцпен, осы
минералдардың созылып жатуы байланысқан өзара күрделі жарықты құрап
түзіледі.
Кен орынның солтүстік бөлігіндегі ығысу тармақталады. Тармақтардың
бірі Риддерский және Риддерский 2 кен шоғырларын бөліп жатса, ал екіншісі
Риддерский кен шоғырында жатқан Серецито – кварцты кендер қабатында
серецито – кварц жыныстары микроциттермен өзара байланысына себеп болған
көптеген жарықтармен ұштасады.
Николаевской шахтасының ығысуы Риддер – Сокольный горст –
анклиналының шығыс қанатында орналасқан. Созылып жату ұзындығы 1,5 км,
ығысу амплитудасы 12 – 40м, шығысқа қарай құлау бұрышы 400 – қа дейін,
солтүстік созылып жату бұрышы 340 - 3450.
153-158 ұңғыманың ығысуы, оның атауы мен 336 және 785 ұңғымаларды
анықтацтын, ұңғыманы кесуде жыныстардың орны үйлесімсіздіепен орныққан.
Ығысу солтүстік – шығысқа қарай 11 горизонтта квершлагпен қиылысады, онда
ол ұсақтау аймағында және кремнийлі алевропиттердің жіктелуінде көрініс
табады. Созылып жату азимуты 300 – 3200, шығысқа құлау бұрышы 50 -550.
Ығысу амплитудасы 70 м дейін бағаланады, бірақ нақты дерек жоқ.
Батыс ығысу, 2 Оңтүстік – Батыс кен шоғырының батыс қанатында
орналасқан және бірнеше қосалқы параллель жарықтармен көрінеді, олардың
екеуі басқаларынан ерекшелініп тұрады. Олардың батысқа қлау бұрышы 310-
3500. Ығысудың созылып жатуы 500м дейін,құлауы бойынша 300-3500.
Эксполозивті жентектастардың кеңінен дамуы осы ығысумен ұштасады, әсіресе
оңтүстік бөлігінде. Көрініс сипаты және жарықтардың минералдық сипаты
бойынша Батыс ығысу 50-53 ұңғыма ығысуына ұқсас келеді.
Бірінші Быструшинский ығысуы 11,13,14,16 горизонттағы қазбалармен
аршылған және 200 м дейін созылып жатыр, құлау сызығы 150 м – ді құрайды.
Созылып жатқан азимут бұрышы 3300, солтүстік – шығысқа қарай құлауы 45-500.
Ығысу қуысы саздың үйкелісімен жыныстардың сынықтарынан пайда болған. Оның
құлауы Быстрышунской анклиналының қанатының жазықтығымен сәйкес келеді.Тау
жыныстарының орнының жылжуы үйлесімсіздігімен анықталған. 25 – 30 м – ге
жетеді. Быструшинской кен аймағында 2 – ші және 3 – ші Быструшинской
ығысулары солтүстік – шығысқа қарай құлау бұрышы 50-400. Амплитуданың
жылжу бағыты бойынша 10-15 м анықталған.
Шығыс ығысу Крюковск анклиналының ядросынан өтеді. Жыныс қимасының
үйлесімсіздігімен және ұңғымалардың ұсақтау аймағы қиылысы бойынша
белгіленген. Ығысу солтүстік – шығысқа қарай созылып жатыр, құлау бұрышы 60-
650.
Жоғарыда аталған ығысулар терең сынықтар болып табылмайды және егер
терең құрылымдармен байланысты болса, онда ол тек жанама түрде элементтер
ретінде блокты складтың құрылымына кіреді.,
Кен орнында тектоникалық жарықтар аршылған, миндалтасты
порфиритттер, эксплозивті жентектастармен, желілік материалмен бастап,
сульфидты минералдармен: (төгінділері; Поперечный, шх. Оңтүстік, ұңғ. 107)
жасалған. Бұл ығысулар кеннің орналасуы алдында және күрделі жүйедегі
жарықтар терең арналарымен байланысты болуы мүмкін. Тектоникалық бұзылыстар
қосалқы енді созылу, жанас ығысу диабаздары болып бөлінеді. Олар кен
орынның құрылымдардың қалыптасуына ықпал етпеді.
Кен орны солтүстік бөлігіндегі солтүстік қаусырмамен шектеледі.
Араластырғыштың жазықтығын оның әлсіз толқынды беті, солтүстік-батыс
бағытта 25-400 бұрышпен құрылады. Милонтизированды, жентектасты жыныстар
және саздың үйкеліс қуаты 1-4 м болатын аймақтарда бұзылулар көрінеді.
Созылып жатқан солтүстік-батыс ығысулары Риддер-Сокольный горст-антиклиналы
мына блоктартарға бөлінеді: Орталық, Батыс және Шығыс.
Орталық блокта Николаевский шахтасының және 50-53 ұңғыма ығысуларымен
шектесіп, Заводская, Риддер-Соколовскийая, Глубокая, Центральная, Победа
кендерінде орналасады. Шығысында Николаевский шахтасының ығысуынан шығысқа
қарай Новая, Северо-восточная, 2-я Северо-восточная, Белкина, Перспективная
кендерінде орналасады. Батыс блокта 50-53 ұңғ. ығысуынан батысқа қарай, 2-
ші Риддер-Соколовскийая, 1,2,3 Юго-Западные және Быструшинская кендерімен
мәлім. Кен орынның шығыс қанатында Крюковская және Дальняя кендері жатады.
5. Кенді оқшаулау шарттары
Риддер-Соколовский кен орны төрт стратиграфиялық деңгейде оқшауланады.
Бірінші Крюковск кен қабатының жоғарғы бөлігінде, критикалы деп аталатын
горизонтта, микрокварцтың кең таралған жерлерінде, серицивты кварцититтер.
Кеннің құрамы алтын және күміс құрамдас полиметаллдан тұрады. Екінші
крюковск және Ленингорск шекарасының төменгі жағында, мыс, мыс-мырышты
кендерінен тұрады.
Солтүстік бөлікте және солтүстік-шығыс қанатындағы кен орнында
ұңғымамен үшінші деңгейдегі оқшауланған кендер аршылады. Мұнда негізгі
кендер құрамының басым түрі мырыш және мыс, мыс-мырыш, қорғасын- мырыш
кендері кең тараған.
Төртінші оқшаулану девонның құмайтты тақта тас қалыңдығының төменгі
жағында және лелингорск кен қабатының жыныстары мен байланысқан метаморфты
қалыңдықтағы жыныстар. Мұнда оқшаулану типтері өзекти, сирек дақты, ұялы
жыныстарынан тұрады.Құрамы бйынша поли металды, месмырышты, қорғасын
мырышты кендер қалыптасқан және кен денесінің формасы пласт образды.
Барлық кен орындар генетикалық тәсілді, әртүрлі құрылымды әр алуан
оқшаулану түрлерінен және солардың үйлесімін табатын формадан тұрады. Кенді
оқшаулау сипаты, олардың қабаттануы тектоникалық құрылымдарда жабық
көрсетеді. Ең жақсы дамыған, пластаралық бұзылу және қабатталу, тор көзді
және субпараллельді жарықтар жүйесі және аралас пішіндер. Ерекше
генетикалық түрге алевропелиттердегі гидротермальды-қалдық кендер жатады.
Микрокварцит және алевропелит кен шоғырындағы Н.Н. Куреку бойынша
күрделі горизонтпен шектелетін, кен орнының бүкіл аймағында, пласт аралық
бұзылу мен қабатталу айқындалған. Осы горизонттаі қорғасын-мырыш кені
құрамының басым бөлігі шоғырланған. Мұнда күмбез және пластты шоғырды
құрайтын, кварц-баритты, барит-кварцты жыныстар кеңінен дамыған.
Риддер кеніш алаңындағы құрылымдық горизонтта доломитті
серицитолитпен көмкерілген массивті полиметаллды кен денелері жатады.
Тор көз желілі жүйе микрокварциттің сынғыш қабатында серицитизированды
қабатша түрлерімен дамыған. Желінің кеңістіктегі жатысы бұл құрылымда
әртүрлі: күртқұлама, микрокварциттер қабатына перпендикуляр. Сонымен қатар
әртүрлі бұрыштармен және азимут бағытымен қиылысуы үйлесімді. Бұл жүйелер
кварц-баритты күмбездермен біртіндеп біреуінен келесісіне көшу арқылы дами
бастады.
Субпараллельді желілі жүйе мен тор көзді желі тереңдікті алғанда
оларды ауыстып отыруымен тығыз байланысты. Орталық кеніш аймағында мыс-
мырыш оқшаулану горизонтында бұл желілі жүйе өздігінен дамуды қамтиды.
2. Кен орындарын ашу және дайындық жұмыстары
Риддер-Соколовский кенішінде жұмыс істейтін бас оқпан шахталары:
Новая, Скиповая-1, Скиповая-2, Андреевская, Белкина-1, Белкина-
2, шахта №3, Южная, Быструшинская, Слепая-Быструшинская,
Вентиляционная, Соколок, және Риддерская штольнясы мен Северный.
шурф.
Новая шахта оқпаны – дөңгелек қимасы, диаметрі 5,5 м, 18 горизонтқа
өтетін, адамдардың түсіп-шығуына, материалдарды, мыс-мырышты кендерді
тасымалдау, таза ауа алмасу қызметін атқарады. Кен орынды пайдаланып
біткенше осы ерекшеліктермен жұмыс жасайды.
Скиповая-1 шахта оқпаны – тікбұрышты қимамен, 18 горизонтқа өтетін,
қорғасын-мырышты кендерді тасымалдау қызметін атқарады. 1999 жылы
арматураны реконструкциялаудан кейінде сол ерекшіліктермен, Долинный немесе
Ново-Лениногорск кен орнынын аршуға дейін жұмыс жасады.
Скиповая-2 шахта оқпаны – дөңгелек қима, диаметрі 7,5 м, 20
горизонтқа дейін өтетін, қаражаттың жоқтығынан кен беру комплексінің
құрылысы тоқтап қалуына байланысты, Долинном немесе Ново-Лениногорск кен
орнының аршылуына дейін, Новая және Скиповая-1 шахталарында оқпан маңы
қазбаларына желдету үшін ауа беруші (44 м3сек) қызметін атқарады.
Андреевская шахта оқпаны – тік бұрышты қимада, 11 горизонтқа
өтетін, адамдардың түсіп-шығу, материалдарды тасымалдау және Орталық кенді
(8-9-10 горизонттарына) таза ауамен (58 м3сек) қаматамсыз ету қызметін
атқарады. Жоғарғы горизонттағы қорларды аршып болғаннан кейін таза ауамен
қамтамасыз ету қызметін Белкина-1 оқпан шахтасы орындайды.
Белкина-1 оқпан шахтасы – дөңгелек қимада, диаметрі 4,5 м, 16
горизонтқа өтетін және таза ауаны тарату қызметін атқарады. Тау-кен
жұмыстарындағы керекті берілетін таза ауаның мөлшері 250 м3сек болуы үшін,
желдеткіш қондырғыларына құрылыс жұмыстарын, ВЦД-31,5М2 және калориферді
желдеткіштерін орнатып және ғимараттағы көтергіш машиналарына қайта қалпын
келтіру жұмыстарын жүргізу керек.
Белкина-2 оқпан шахтасы – дөңгелек қимада, диаметрі 4,5 м, лас ауаны
92,4 м3сек сыртқа шығару қызметін атқарады. Желдеткіш қондырғыларын қайта
қалпына келтіру жұмыстарынан кейін (ВУПД-2,8 желдеткіш қондырғысын ВЦ Д-
31,5М2 желдеткіш қондырғысына ауыстырылды) лас ауаны сыртқа шығару
қызметін №3 және Вентиляционная шахта оқпандары орындап отыр.
№3 оқпан шахтасы – дөңгелек қимада, диаметрі 4,5 м, 13 горизонттқа
дейін өтетін, ластанған ауаны шығару қызметін атарады. Күзетші целиктердің
қорларын аршуды бастғаннан кейін қызметі өтеледі.
Южная шахта оқпаны - дөңгелек қимада, диаметрі 4,5 м, 13
горизонттқа дейін өтеді. Күзетші целиктердегі қорларды алу кезінде №3 және
Вентиляционная шахта оқпандары бұзылған жағдайда Южная шахта оқпаны ауа
беру қызметін атқарады. Бұл ғимаратттағы ГВУ-ВЦД-31,5М2 желдеткіш
қондырғысын орнату және қауғаны (бадья) көтеру үшін көтергіш машиналарының
құрылысын жасау керек.
Быструшинская шахта оқпаны - дөңгелек қимада, диаметрі 5,5 м,
пройден до 16 горизонттқа дейін өтеді. Адамдардың түсіп-шығу, материалдарды
тасымалдау, және таза ауаны беру қызметін атқарады. Шахта астындағы
ғимараттарды қайта қалпына жұмстары мен калориферлі желдеткіш
қондырғыларының орнату құрылысынан кейін негізгі Быструшинской, II Юго-
Западной, III Юго-Западной кендер және оңтүстік Быструшинской кендерінің
төменгі горизонтына ауа таратушы (до 145 м3сек) оқпаны болып табылады.
Слепая-Буструшинская шахта оқпаны - дөңгелек қимада, диаметрі 4,5
м, 15 горизонттан 18 горизонтқа өтеді. Клеттік көтергішпен жабдықталған,
адамдардың түсіп - шығу, материалдарды төменгі горизонтұа тасымалдау, 15
горизонтқа руда мен жыныстарды беру және Быструшинская шахтасынан
төменгі горизонтқа дейін таза ауаны тарату қызметтерін атқарады.
Вентиляционная оқпан шахтасы – дөңгелек қимада, диаметрі 4,5 м, 13
горизонтқа өтетін, пайдаланған ауаны шығару қызметін атқарады.
Соколок оқпан шахтасы - дөңгелек қимада, диаметрі 5,5 м, 18
горизонтқа дейін өтеді. Қайта қалпына келтіру жобасы бойынша ВОД-30
желдеткішімен таза ауаны тарату қызметін атқарады. Қаржының жоқтығына
байланысты құрылыс жұмыстары тоқтап қалған. Табиғи тартылыспен осы оқпан
арқылы 20 м3сек мөлшердегі таза ауа Быструшинской кеніне беріліп отыр.
Риддер штольнясы - қимасы 10,8 м, Риддерская солтүстік шоқысы
баурайынан, шольнялардың горизонт деңгейінен өтетін, бейтарап, жұмысы
тоқтатылған штольня болып табылады.
Северный шурф – дөңгелек қимасы, диаметр 6,0 м, жоғарғы
горизанттағы Тау-кен жұмыстары кезіндегі мөлшері 545 м2сек ластанған ауаны
жығару қызметін атқарады, Центральная, Риддерская, Заводская кендерін аршу
кезіндегі жұмыстардың барлық кезеңінде осы функциялары сақталып қалады.
Риддер – сокольный кендерін қайта қалпына келтіру жобасымен сәйкес
құрылыс және кенді пайдалану жүргізіледі, сондай ақ жылына руда шығарудың
максимальды өнімділігінің көлемі 2850 мың т болуын қарастырады. Жобадағы
өнімді шығару үшін Тау-кен жұмыстарын таза ауамен қамтамасыз ету мақсатында
кен орынын ашу схемасын қайта қалпына келтіру ұсынылды.
Жобада қосымша оқпан шахталарын Скиповая-2, Соколок,
Вентиляционная-2 өтіуін, Риддерская штольнясын және бас оқпан
шахталарына Белкина-1, Быструшинская, Скиповая-1, Соколок,
Вентиляционная-2 желдеткіш қондырғыларын орнатуды және Риддерская
штольнясында желдетудің сору әдісін айдама-сору әдісіне ауыстыру
қарастырылады.
Обектілерді салу жобасы 1990 жылдың басына дейін жалғасып кәсіп
орынның қаржы жағдайының қиындауына байланысты тоқтатылды. Қазіргі уақытта
Риддер – сокольный кен орнының оқтайлы өнімділігі 2200 мың тонна руда
жылына. 2012 жылдан 2600 мың рудасы және 2016 жылы 4000 тонна руда жылына
шығару жоспарланып отыр. Бұл күрделі салымдарды айтарлықтай артырады, бірақ
метал бағасының өсіуіне байланысты кеніш тиімді болып қалады.
3. Тау-кен жұмыстарындағы желдету.
1. Желдету схемаларының сипаттамасы.
Риддер-Соколовский кенішінде сору желдету жүйесі қолданылады.
Өңдеу жұмыстарының, қопару шұңқырларының және аэродинамикалық
алаңдардың және жер бетімен байланысы тереңдегін сайын Тау-кен қазбаларын
желдету қиындай түседі.
Мұндай жағдайда, толық жүктер және шамадан тыс жүктер ауа шығарушы
оқпан шахталарында тасмалданған кезде, ауа тусіруші оқпандар пайдаланбай
тұруын қадағалау керек.
Бұл қопару зонасы арқылы жер асты жұмыстарына 150 м2 сек ауа жер
бетінен ағылып келеді деп түсіндіреді. Қыс кезінде, өз еркімен, жер асты
қазбаларына мұндай ауа, желдеткіш ағынының бағытын өзгерте отырып және
желдету жұмысының жалпы режимін бұза отырып түседі.
Шараларды ескере отырып қолданыстағы сору әдісі желдету
қондырғыларының жұмысына жақсару әкелмейді, сондай – ақ бас желдетіс
қондырғысына, қопарудан түсетін қосымша жүктер ауа таратуға мүмкіндік
бермей, Тау-кен жұмыстары кезінде пайдаланылған ауаның сыртқа шығуын
қиындатады.
Шахтаның желдетуін зерттеу институттары мен басқа тау-кен практикалық
тәжірибе жасаушылардың нәтижелері бойынша желдетудің түбегейлі жақсаруына
тек ағызу-сору әдісімен қол жеткізеді деп тұжырымдады.
Сондықтан, Андреевскач карьер борты мен түбіндегі Тау-кен жұмыстарының
перспективалық дамуын ескере отырып, Победа, Перспективная, Белкина
және II-ші Юго-Западная кендерінің қопару жүйесімен, негізгі көлемді
өнімдерді төменгі горизонтқа ауыстырып, ТЭН нұсқалары бойынша, Риддер-
Соколовский кен орнын неғұрлым нақты шарттарына сәйкес айдама-сору желдету
тәсілі қарастырылды.
Желдету схемасы мен тәсілін қарастырған кезде келесі техникалық
шарттар ескерілді:
– Белкина-2, №3, Вентиляционная оқпан шахталарының бас желдетіс
қондырғыларын орнатқан кездегі әсер ететін техникалық жағдайлары;
– №3 және Вентиляционная шахталарды 2012 жылдан бастап күзетші
целиктерді баланыстық қорларының қажеттілігі пысықтау және оныың
салдары ретінде, 2012 жылына дейінгі осы оқпандарда орналасқан бас
желдетіс қондырғыларын бөлшектеу.
– Тау-кен жұмыстарын таза ауамен желдетудің шекті мүмкіндігі:
Быструшинская, оңтүстік қанаттағы Быструшинской кендері, II Юго-
Западная, III Юго-Западная төменгі 14-18 горизонтынан Быструшинская
шахтасы арқылы өтетін 150 м3сек көлемдегі, ауа жылдамдығы оқпан
бойымен 7,5 мсек.
– Тазарту жұмыстары жүргізілетін негізгі желдету қиын аудандарды
"Победа", "Быструшинская" Быструшинской кен шоғырының оңтүстік
қанатындағы кен шоғырларды төменгі горизонтқа (14-16-18) жылжытып,
қолданыстағы желдеткіш схемасы бойынша желдеткіштің сору әдісімен
желдету жұмыстарын жүргізу;
– Желдеткіш қондырғыларының техникалық жай-күйі, моральдық және
физикалық тозған болса шартсыз ауыстыруды талап етеді.
Техникалық-экономикалық бағалау нәтижесінде жоғарыда аталған
факторлардың ең қолайлысы күрделі шығындар бойынша және қамтамасыз ету тау-
кен жұмыстарының желдету үшін қажетті ауаның көлемі Быструшинская,
Белкина-1 шахта оқпандарындағы ауа беруші басты желдету қондырғыларын
монтаждау және Белкина-2, Южная шахта оқпандары үшін де ауа беруші
басты желдету қондырғыларын монтаждау пайдалану нұсқасы болып табылады.
Бұл нұсқа бойынша 2011 жылға дейінгі қаматамасыз ету үшін Тау-кен
қазбаларына берілетін таза ауа көлемі 526,0 м3сек, Тау-кен жұмыстарын
қамтамасыз ететін жоспардағы желдету көлемі – 376,0 м3сек, жер бетінен
келетін тіреу ағынының көлемі – 150 м3сек
- қолданыстағы ауа түсіргіш оқпандарын "Быструшинская", "Белкина-
1"шахталарындағы келесі айдау желдеткіш қондырғысын (типі ВЦД-31,5М2)
калорифирлі орнатқышымен орнату;
- Қазіргімен салыстырғанда Белкина-2 шахтасындағы ауаның көп мөлшерін
беру үшін, жаңа желдеткіш қондырғысын (ВЦД-31,5М2), ВУПД-2,8,
желдеткіш орнына жөндеп техникалық жағынан ескірген ретінде (35 жылдан
астам пайдаланылады). Бұл пайдаланылған ауаны беру көлемі 160÷180 м3-
қа дейін болуға мүмкіндік береді;
- Южная шахтасындағы ауа беретін бас желдеткіш қондырғысына
пайдаланған 160÷200 м3сек көлемдегі ауаны беру үшін құрылыс
жұмыстарын жүргізу керек
- Тау-кен жұмыстарын төменгі горизонттарда Риддерской, Заводской кен
шоғырларында дамытуда, ластанған ауаны сыртқа шығару үшін ВОД-21
маркалы желдеткішін Риддер-Соколовскийая штольнясына, Северный
шурфының орнына орнатылады;
- № 3 және Вентиляционная шахталарындағы күзет целиктегі қорларды
өндіру кезінде желдету схемасынан көрсетілген оқпандар алып
тасталынсын;
- Андреевская шахтасында жоғарғы горизонттқа таза ауа берілетін,
қазіргі уақытта бас желдеткіш құралы ВОД-30М орнатылып жатыр;
Риддер-Соколовский кен орнының кеніштегі ауа бөлудің 2010 жылға жиынтық
есебі 1 кестеде көрсетілген:
1 кесте
2010 жылғы кенде қолданылған ауа мөлшерін есептеу
Жұмыстың түрі Забойлар саныАуаның
шт мөлшері
м3сек
Тазарту 20,0 46,0
Жарылған ұңғымаларды бұрғылау 17, 35,7
Барлығы тазартуды 37,0 81,7
ескере отырып 123,0
К=1,5
Горизонтальдық забой (ГПР+НР) 10,3 21,0
Вертикальдық забои (ГПР+НР) 15,0 30,0
Забои ГКР 1,4 5,5
Промразведка кезінде забой 0,7 2,2
Эксплоразведка кезінде забой 2,3 5,5
Тіреуші қазбалар 69,3
Арнайы камера 29,7
Барлығы 286,2
К=1,2 343,4
К=1,087 373,3
Жер бетінің ауа ағыны 150,0
Ағызу-сору әдісімен ауаның берілу көлемі 523,3
100т.өнімдегі ауаның сыбағалы шығыны 373,3 = 21,3
1750,0
100т. өнімдегі ауаның ағынды есептегенде 523,3 = 29,9
сыбағалы шығыны 1750,0
2 кесте
Салалар бойынша жалпы депрессиялық кесте
№ Учестік көлемі Ауаның көлемі
сх м3сек Жалпы
ем депрессия
ас Па
ы
алым салым Учетпен
К=1,0 К=1,2
1 шахта Быструшинская – 16 тау. – ЮФБЗ 146 161 7670 9200
– 13 тау. – вент.шығ. 1528 13 тау. –
11 тау. – вент.восст. 018 – 10 тау.
– шх. Белкина-2
1ашх. Быструшинская – 16тау– ЮФБЗ – 146 161 7680 9210
вент.шығ. 1528 13 тау. – 11 тау. –
вент.шығ. 018 – 10 тау.. – шх.
Белкина-2
2 шх. Быструшинская – 16 тау. – шх. 146 161 7570 9100
Слепая-Быструшинская – 18 тау. –
Быструшинская тау жынысы– вент.шығ..
1623 16 тау. – сб.вент.канал 16 гор.
– накл.съезд 16 тау. – вент.восст.
112 – 14 тау. – вент.шығ. 924 – 13
тау. (Победа) – шх. Белкина-2
3 шх. Белкина-1 – 13 тау. – вент.шығ. 204 165 7930 9515
85 (45) 13 гор. (14 гор.) – 15 тау.
– II ЮЗЗ – штр.12 – 14 тау. Орт 02
на юг 14 тау. – вент.шығ. 152 (III
ЮЗЗ) – 13 тау. – вент.шығ. 3с28
(Победа) – 12 тау. шх. Оңт
3ашх. Белкина-1 – тот же маршрут, но 204 165 9020 10820
через штр. 0 гор. 14 через сборный
вент.выработки сечением 5,6 м2 – 14
тау – шх. Оңт
3бсол маршрут, бірақ құрама ауа 204 165 7824 9390
құбырларының көлденең қимасы 14 тау.
Биіктігі до 7,0м2
4 шх. Жаңа– 15 гор. – зал. Победа – 14 106 165 1760 2120
тау. – шх. Оңт
5 шх. Соколок – 16 тау. – ЮБФЗ – 13 186 161 8020 9630
тау. – вент.шығ. 1528 (1223) 13
тау. – 11 тау. – вент.шығ. 018 – 10
гор. – шх. Белкина-2
5ашх. Соколок – 16 гор. – сол маршрут, 186 161 7350 8820
бірақ ауада тарату 17 и 18 тау. – шх.
Белкина-2
5бшх. Соколок – 16 тау. – III ЮЗЗ – шығ186 165 4885 5860
3с28 13 тау. – 12 тау. – шх. Оңт
5вшх. Соколок – 16 гор. – СФБЗ –жиынтық186 161 7150 8580
вент.орт 13 СФБЗ – накл.съезд 16 гор.
– вент.восст. 112 16– 14 тау.
вент.ход.шығ 924 – 13 тау. – шх.
Белкина-2
2 кестенің жалғасы
№ Учестік көлемі Ауаның көлемі Жалпы
сыз м3сек депрессия
бас Па
ы
алым салым Учетпен
К=1,0 К=1,2
5г шх. Соколок – 16 тау СФБЗ –жалпы 186 165 6640 7970
вент.орт. 13 СФБЗ – вент.шығ 1013а
16 тау. – 14 тау.. – орт 5 14 тау. –
орт 02 на юг по 14 тау. – квершлаг
шх. Оңт14 тау. – шх. Оңт
5д Шх. Белкина-1 – 16 тау. – СФБЗ – 204 165 7400 8880
вент.восст. 1013а 16 тау. – 14 тау.
– накл.съезд – шх. Оңтүстік
6 Шх. Быструшинская – 15 тау. – шх. 146 165 6014 7220
Слепая-Быструшинская 16– 16 тау.
орт 20 – СФБЗ –жиынтық вент.орт 13
СФБЗ 16 гор. – шх. Оңтүстік
Ескерту: Тау-кен жұмыстарын жақсы желдетумен қамтамасыз ету үшін 17,18
горизонттағы Быструшинской және II Юго-Западной кендеріндегі Тау-кен
жұмыстарының төмендеуіне байланысты және үлкен өндіру көлемнің төменгі
горизонтқа жылжуына байланысты кендерді 13 ортпен 1618 ден 17 горизонтқа
жейін көтергіш желдетіс қазбалары арқылы 80м х 8,0 = 640м3 ұзындықпен өту
қажет.
2. Жұмыс істеп тұрған тазарту және үңгілеу забойының санын есептеу
(жоспар бойынша 2012 жылға арналған)
Жұмыс істеп тұрған үңгілеу забойының санын есептейміз:
Этаждағы штректерді бөлшектеп қопаратын жүйе.
Жылдық көрсеткіштері: Жүйе бойынша кен өндіру, т.т.
– 1160
Жол жөнекей, т.т.
– 148
Тазартпа, т.т.
– 1012
Тау-кен дайындық жұмыстары,
п.м. – 3008
S=4,625м2
м3 – 13912
Горизонтты п.м.м3
– 241511173
Вертикальды п.м.м3
– 5932742
Кесу жұмыстары, п.м.
– 8113
S=4,625м2 м3
– 37525
Горизонтты. п.м.м3
– 449720800
Вертикальды п.м.м3
– 361616725
Қазып алу бірліктерінің есептік саны:
Q = N N = 7 (1)
мұндағы Q = 1160 т.т - осы жүйе бойынша кеніштегі кеннің жылдық
өнімділігі;
N = 165 т.т осы жүйе бірлігі бойынша кеннің жылдық өнімділігі.
N = 1160165 = 7
Кенді өндірумен кеніштің ауысымдық өнімділігін қамтамасыз ету үшін сырма
қазабаларының есептік саны:
N=1012000(80,2*3*305)=11,9 (2)
мұндағы, 862 т.т – осы жүйе бойынша кен өндірудің кеніш бойынша жылдық
өнімі;
80,2 т м3 – осы жүйе бойынша 55ЛС-2С скреперлік лебедкасының 50
м сырып әкелгендегі ауысымдық өнімділігі;
3 смен - тәулігіне ауысым саны;
305 күн - жылына жұмыс күндер саны.
Кен өндіруде бұрғылау забойының есептік саны: (ұңғыларды бұрғылау):
N=1012000(8,0*11,9*3*305)=10 (3)
мұндағы, 862 т.т – осы жүйе бойынша кен өндірудің кеніш бойынша жылдық
өнімі;
8,0 тп.м. –1 п.м. ұңғымасы бойынша руда шығару;
11,9 п.м.см – ЛПС-3М ұңғымаларды бұрғылау станогымен қазба
нормасы ;
3 смен - тәулігіне ауысым саны;
305 күн - жылына жұмыс күндер саны.
ГПР және НР горизонталь қазбаларынан өтетін забойлардың есептік саны:
N=(11173+20800)(4,625*105*12)=5,5 (4)
мұндағы, (11173+20800) м3 – горизонталь қазбаларының жылдық көлемі
(ГПР+НР);
4,625 м2 – горизонталь қазбаларының орташа қимасы;
105 ммес – өту жылдамдығының нормасы;
12 мес – жылдағы айлар саны.
ГПР және НР вертикаль қазбаларынан өтетін забойлардың есептік саны:
N=(2742+16725)(4,2*45*12)=8,6 (5)
мұндағы, (2742+16725) м3 – вертикаль қазбаларының жылдық көлемі
(ГПР+НР);
4,2 м3 – вертикаль қазбаларының орташа қимасы;
45 ммес – өту жылдамдығының нормасы;
12 мес – жылдағы айлар саны.
Камераны төгіндімен толтыру жүйесі
Жылдық көрсеткіштері: Жүйе бойынша кен өндіру, т.т.
– 647,5
Жол жөнекей, т.т.
– 63,3
Тазартпа, т.т.
– 584,2
Тау-кен дайындық жұмыстары, п.м. – 3905
S=4,625м2
м3 – 18060
Горизонтты п.м.м3
– 280312964
Вертикальды п.м.м3
– 11025096
Кесу жұмыстары, п.м.
– 3177
S=4,625м2 м3
– 14695
Горизонтты. п.м.м3
– 18048343
Вертикальды п.м.м3
– 13736352
Қазып алу бірліктерінің есептік саны:
N= 647,571,8=9 (1)
мұндағы Q = 647,5 т.т - осы жүйе бойынша кеніштегі кеннің жылдық
өнімділігі;
N = 71,8 т.т осы жүйе бірлігі бойынша кеннің жылдық өнімділігі.
Кенді өндірумен кеніштің ауысымдық өнімділігін қамтамасыз ету үшін сырма
қазабаларының есептік саны:
N=584200(100*3*305)=6,5 (2)
мұндағы, 584,2 т.т. – осы жүйе бойынша кен өндірудің кеніш бойынша жылдық
өнімі;
100 тм3 – осы жүйе бойынша 55ЛС-2С скреперлік лебедкасының 50 м
сырып әкелгендегі ауысымдық өнімділігі;
3 смен - тәулігіне ауысым саны;
305 күн - жылына жұмыс күндер саны.
Кен өндіруде бұрғылау забойының есептік саны: (ұңғыларды бұрғылау):
N=584200(10,0*12,0*3*305)=5,4 (3)
мұндағы, 584,2 т.т. – осы жүйе бойынша кен өндірудің кеніш бойынша жылдық
өнімі;
10,0 тп.м. –1 п.м. ұңғымасы бойынша руда шығару;
12,0 п.м.см – ЛПС-3М ұңғымаларды бұрғылау станогымен қазба
нормасы ;
3 смен - тәулігіне ауысым саны;
305 күн - жылына жұмыс күндер саны.
ГПР және НР горизонталь қазбаларынан өтетін забойлардың есептік саны:
N=(12964+8343)(4,625*105*12)=3,6 (4)
мұндағы, (12964+8343) м3 – горизонталь қазбаларының жылдық көлемі
(ГПР+НР);
4,625 м2 – горизонталь қазбаларының орташа қимасы;
105 ммес – өту жылдамдығының нормасы;
12 мес – жылдағы айлар саны.
ГПР және НР вертикаль қазбаларынан өтетін забойлардың есептік саны:
N=(5096+6352)(4,2*45*12)=5,1 (5)
мұндағы, (5096+6352) м3– вертикаль қазбаларының жылдық көлемі
(ГПР+НР);
4,2 м3 – вертикаль қазбаларының орташа қимасы;
45 ммес – өту жылдамдығының нормасы;
12 мес – жылдағы айлар саны.
Этажды түгел қопартын жүйе.
Жылдық көрсеткіштері: Жүйе бойынша кен өндіру, т.т.
– 192,5
Жол жөнекей, т.т.
– 18,9
Тазартпа, т.т.
– 173,6
Тау-кен дайындық жұмыстары,
п.м. – 1087
S=4,625м2
м3 – 5028
Горизонтты п.м.м3
– 8654000
Вертикальды п.м.м3
– 2221028
Кесу жұмыстары, п.м.
– 1033
S=4,625м2 м3
– 4780
Горизонтты. п.м.м3
– 6072809
Вертикальды п.м.м3
– 4261971
Қазып алу бірліктерінің есептік саны:
N= 192,5320,8=1 (1)
мұндағы Q = 192,5 т.т - осы жүйе бойынша кеніштегі кеннің жылдық
өнімділігі;
N = 192,5 т.т осы жүйе бірлігі бойынша кеннің жылдық өнімділігі.
Кенді өндірумен кеніштің ауысымдық өнімділігін қамтамасыз ету үшін сырма
қазабаларының есептік саны:
N=173600(123,4*3*305)=1,6 (2)
мұндағы, 173,2 т.т. – осы жүйе бойынша кен өндірудің кеніш бойынша жылдық
өнімі;
123,4 тм3 – осы жүйе бойынша 55ЛС-2С скреперлік лебедкасының 50 м
сырып әкелгендегі ауысымдық өнімділігі;
3 смен - тәулігіне ауысым саны;
305 күн - жылына жұмыс күндер саны.
Кен өндіруде бұрғылау забойының есептік саны: (ұңғыларды бұрғылау):
N=173600(10,0*11,9*3*305)=1,6 (3)
мұндағы, 173,2 т.т. – осы жүйе бойынша кен өндірудің кеніш бойынша жылдық
өнімі;
10,0 тп.м. –1 п.м. ұңғымасы бойынша руда шығару;
11,9 п.м.см – ЛПС-3М ұңғымаларды бұрғылау станогымен қазба
нормасы ;
3 смен - тәулігіне ауысым саны;
305 күн - жылына жұмыс күндер саны.
ГПР және НР горизонталь қазбаларынан өтетін забойлардың есептік саны:
N=(4000+2809)(4,625*105*12)=1,2 (4)
мұндағы, (4000+2809) м3 – горизонталь қазбаларының жылдық көлемі
(ГПР+НР);
4,625 м2 – горизонталь қазбаларының орташа қимасы;
105 ммес – өту жылдамдығының нормасы;
12 мес – жылдағы айлар саны.
ГПР және НР вертикаль қазбаларынан өтетін забойлардың есептік саны:
N=(1028+1971)(4,2*45*12)=1,3 (5)
мұндағы, (1028+1971) м3 – вертикаль қазбаларының жылдық көлемі
(ГПР+НР);
4,2 м3 – вертикаль қазбаларының орташа қимасы;
45 ммес – өту жылдамдығының нормасы;
12 мес – жылдағы айлар саны.
Пром барлау және экспло барлау кезіндегі ГКР вертикаль қазбаларынан
өтетін забойлардың есептік саны:
N = V(SвVnn) (6)
NГКР=10120(8,43*70*12)=1,4
Nпр.раз-ки=5000(8,33*70*12)=0,7
Nэкс.раз-ки=11900(4,15*105*12)=2,3
мұндағы, V = 10120 м3 5000 м3 11,900 м3 - пром барлау және экспло барлауға
сәйкесінше ГКР жылдық өнімі;
Sв = 8,43 м2; 8,33 м2; 4,15 м2 – қазба кесіндісі;
Vn = 70ммес, 105 ммес – пром барлау және экспло барлау
кезіндегі ГКР нормалық жылдамдығы;
n = 12 – жылдағы айлар саны.
3. Тау-кен жұмыстарын желдетуге қажетті ауа мөлшері
Тау-кен жұмыстарын желдетуге қажетті кеніштегі ауа мөлшері.
Есептеу келесі факторлармен жүзге асырылады:
- бір мезгілде шахтада болатын адамдардың ең көп саны бойынша;
- жару жұмыстары кезінде түзілетін газдар бойынша;
- ең төменгі рұқсат етілген ауаның жылдамдығы бойынша.
Мына формулалар ауаның сомасын есептеу үшін пайдаланылады:
Адамдардың ең көп саны:
Q=N*g (м3сек) (7)
мұндағы N - адамдардың ең көп саны;
g - бір адамға жететін таза ауа жылдамдығы.
Жару жұмыстары кезінде түзілетін газдар бойынша
Q=(3,4t)*(AbV (м3сек) (8)
мұндағы А – АЗ бір мезгілде аттырылған мөлшері (кг);
b – АЗ ның газдылығы (лкг);
V – кен өндіру забойының желдету көлемі (м3);
t – желдету уақыты (сек).
Жару жұмыстары кезінде түзілетін газдар бойынша (кен өндіру жұмыстары
кезінде)
Q=(2,32Kтt)*(AbVk ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz