Шахтинск шахтасының «K-6 блоктың №4 кенішінің, және тау-кен жұмыстарын дайындау, ашу, өндіру»

Кіріспе

Болжамдарға сай өндіріліп отырған газ көлемін төмендеуіне байланысты Қазақстанның даму стратегиясында отын-энергетикалық кешенін алдағы жылдары үлес салмағының артуы көмірдің отын-энергетика балансында қарастырылады. Модельдеу нәтижелері бойынша энергетикалық нарықтардың талап етілетін шегі көмір өндіру көлемі бойынша елімізде жылына 300-ден 360 млн. т, 2010 ж. және 340 дейін 430 млн. т, 2020 жылы Болжамдарға сай 2020 жылға дейін көмір өндіретін кәсіпорындар көмір өндіру көлемін еселеуі керек.

Көптеген жұмыс істеп тұрған кәсіпорындарда өндірістік қуаты "тар буын" неғұрлым шектеулі (қор тазарту жұмыстарын, көлік, желдету және т. б. ) . Жеткілікті түрде шағын қаражат салынса "тар буын" көптеген кәсіпорындарда көмір өндіру қуатын айтарлықтай арттыру мүмкін болады.

Көмір өндіру көлемінің қысқаруының негізгі себебі жұқа қабаттарды өңдейтін өнімділігі жоғары техниканың болмауы болып табылады, оларды өңдеу, қолдану кезінде комбайновой алу барысында - забойда жүктемені тазалау өте төмен ал жұмыс көлемі көп.

Осы жұмыста " Шахта "Шахтинск филиалы №4 шахта өрісінің 6 блоктағы ашу, дайындау және өңдеу қыртысында және барлық көмір өндіруші кәсіпорындар тап болып отырған мәселе қаралады.

Әдетте, олардың балансында оннан астам қабаттар тұрады, бірақ олардың бірнешеуі ғана, яғни қуаты 2 және одан да көп метрден астамында ғана жұмыс жасалады. Аз қуатты қабаттар өңделмейді, олардың өңделуі болашақтың еншігінде қала бермек. Себебі, тастанды қабаттарды өңдейтін болсақ ол өһнім өз құнын өтемейді, яғни шығынға ұшыраймыз.

Қазіргі уақытта " Шахтинск шахтасында" көмір өндіретін кәсіпорындардың өндірістік қуатты ұлғайту үшін қыртысын өңдеу қажеттілігі туындады. Бұл кәсіпорынның бірқатар міндеттерді шешуге яғни көмір қабаттарын игерудің жаңа жүйесі мен тәсілдеріне, технологиялық процестер мен жабдықтарға әкеледі.

Осылайша, Шахта "Шахтинск филиалы №4 блок К-6 қыртыстағы жұмыстың мақсаты ашу, дайындау және өңдеу ұлғайту мақсатында оңтайлы нұсқасын әзірлеу болып табылады.

1. Шахта өрісінің геологиялық сипаттамасы

1. 1 Шахта туралы жалпы мәліметтер

"Шахтинск" шахтасы пайдалануға 1998 жылы берілді, ол бұрынғы "Капитальная" шахтасының базасында құрылған. Қалған бағалы маркалы кокстелетін көмір қолданыстағы 160 м және 360 м көкжиектегі қорлардың құрамынан ашу, өндіру мақсатында ашылған. не дайындау және қорларды көмір шахтасының. пысықтау қабылданды көмір қоры технологиялық шарттары бойынша механикаландырылған алу салыстырмалы түрде қолайлы тау-геологиялық жағдайларда пайдалану көзделген қолданыстағы тау-кен қазбаларын бұрынғы "Капитальная" шахтасының жер бетіндегі ғимараттар мен құрылыстардың және т. б.

Шахта Қарағанды қаласының оңтүстік шегінде орналасқан. Қала мен шахта арасы темір жол және автомобиль жолдары арқылы байланысқан.

1. 1-кесте

"Шахтинск" шахта филиалының сипаттамасы

Қазіргі уақытта жұмыстар Е5 қыртысында жүргізіледі . Осы кезеңде жұмыста бір кешенді-механикаландырылған тазалау забойы орналасқан. Ол Glinik 21-45 кешенімен және KSW-1140 комбайнымен жабдықталған. Одан әрі Е1, К5, К4 қыртыстардағы қорларды өңдеу қаралады.

1. 2 Шахта өрісінің стратиграфиясы және литологиясы

Қазіргі уақытта қолданыстағы шахталық өріс шекарасындағы көмір құрамының қалыңдығы 14 көмір қабаттарының (жоғарыдан төмен қарай) - Е7, Е6, Е5, Е4, Е3, Е1, К5, К4, К3, К2, К1а, К1в+н, К1вп, К1нп. Олардың жұмыс мәні бүкіл 10 қабаттардың алаңында сақтайды (Е6, Е5, Е4, Е1, К5, К4, К3, К1в+н, К1вп, К1нп), олар бойынша баланстық қорлар ғана есептеулі. Е7, Е3, К2 қабаттары алаң бөлігінде жұмыс мәнін жоғалтады, ал К1а пласты көбінесе баланстан тыс қуаты бойынша.

Аталған 14 көмір қабаттарының төрт қабаты Е3, К2, К1а, К1нп нәзік қуаты қабаттарға жатады (0, 70 - 1, 20 м), қалған қабаттар - орташа қуатты қабаттар (1, 21 - 3, 50 м) . Ең қуатты қабаттар Е5 және К1в+н. болып табылады. (қуаттылығы тиісінше 3, 2 2, 7 м) . Қалған 8 қабаттардың (Е7, Е6, Е4, Е1, К5, К4, К3, К1вп), орташа қуаты қабаттар қатарына жатады, орташа мәндері соңғы шегінде 1, 3 - 1, 6 м, т. е., ең төменгі орташа қуаты қабаттардың аралық шекарасына жақын.

қабаттардың құрылыс - қарапайымнан күрделіге дейін. Қарапайым құрылымы бар қабаттарға Е6, Е4, Е3, Е1, К5, К3, К1нп жатады, ал күрделі құрылымды қабаттарына Е7, Е5, К4, К2, К1а, К1в+н, К1вп. жатады. Ең көп "колчедан" саны бар қаттағы Е7 (11% - ға дейін) және жоғарғы байламдағы қыртысты Е5 (6% - ға дейін) ; сондай-ақ "колчедандар" Е3, Е1, К4, К3, К1а (1-4 %) тақталарда бар.

Құрылыстар мен қуатын көпшілігі бойынша қабаттар ұстамдылық және салыстырмалы ұстамдылық түріне жатады; ұстамдылығы жоқтарға тек екі қабат К2, К1а жатады.

Кольчугиндік көмірлі шөгінділерінің басым бөлігі алаңның шахталық өріс тарбагандық көмірлі өнеркәсіптік сериясына барып жабылады, ең жоғары қуаты оның оңтүстік-шығыс бөлігінде 500 м дейін жетеді.

Юр шөгінділер құрамында қоңыр көмір қабаттары бар ("Жаңа", "Күрделі", "Орташа") . Көмірдің таралуына шахта өрісінің шегінде негізінен борпылдақ шөгінділер пайдаланады.

Жанас жыныстары өнімді қалыпты көмірлі шөгінділер жыныстарының қабат қалыңдығы дамуымен сипатталады. Алевролитті әдетте тікелей шатыр мен топырақ қабаттарының ұсынылды, қара-сұр, ұсақ және жұқа қабатты түрлермен (f - 3÷4) .

Құмдақтар негізгі шатыр қабаттарына сүйенеді. Олар ақшыл-сұр түсті бояумен ерекшеленеді, көбінесе массивті текстуралы, айтарлықтай қатты (f - 6÷8) . Тікелей шатыр қабаттары негізінен орташа төзімді; құбылмалы шатырға тән қабаттар Е5 және К4, тұрақты қабаттар үшін Е6 және К1в. Көптеген қабаттарда жалған төбе орнатылған (қуаты 0, 1-0, 2 м) . Тікелей топырақ қабаттары көбінесе құмайттастар мен қаттылығы орташа алевролитті болып қалыптасқан, К3 топырақ қабатын бейімділігі байқалады - пучению.

1. 3 К-6 қыртысының тау-кен-геологиялық сипаттамасы

К-6 қыртысының құрылысы қарапайым. К-6 қыртысы Е1 қабатынан 18 м төмен тереңде жатқандықтан ең төзімді құрылысы қуатты газды тақталардың бірі болып қалады. Қыртыстың толық қуаты 1, 3 - 1, 56 м құрайды, ал орташа мәні 1, 45 м; қабаттың құрылысы қарапайым, сондықтанда онда "колчедан" жоқ. Тікелей шатыр қыртысты орташа төзімді алевролитпен қалыптасқан.

Өздігінен жану бойынша қыртыс қауіпті емес. Қыртыс жарылғыштығы бойынша газ метан және көмір шаңына қауіпті. Қыртыс тау-кен соққыларына және кенеттен лақтырылыстан қауіпті. Жарықшақтық жоғары аймақтарында жыныстардың капеж болуы мүмкін. Орташа су жиналу 3, 0 - 5, 0м3/сағ құрайды, су болат астаулы бөліктерінде жиналуы мүмкін.

2. "Шахтинск" шахтасы филиалы жағдайында К-6 қыртысын ашу

2. 1. Қалыптасқан жағдай

Шахта өрісін ашудың жүзеге асырылуы клетевым, жаңа клетевым және екі скиповыми №1 және №2 тік оқпандармен, "Шахтинск шахтасында негізгі алаңдағы жұмыс 160 м көкжиекке дейін " " деңгейжиектерде 60 және 160 м оқпан алаңы бар.

Клетевой және жаңа клетевой оқпандар калорифермен және адамдарға аралған көтергі қондырғылармен жабдықталған. Қондырғы жабдықтарды, материалдарды тасымалдауға, адамдарды түсіріп-көтеруге және шахтаға таза ауа беру үшін пайдаланылады.

Клетевой оқпан тереңдігі 479, 5 м және диаметрі 8, 0 м, екі екі қабатты клетями 5-тонналы вагонмен және 2Ц-6х2, 4 көтергіш машинамен жабдықталған. Жаңа клетевой оқпан тереңдігі 479, 5 м және диаметрі 6, 5 м, екі клетями 3 тонналы вагонмен және 2Ц-4х2, 3көтергіш машинамен жабдықталған. Диаметрі 6, 5 м болатын №1 және №2 скиптік оқпандар, тау-кен массасын жабдықталған сыйымдылығы 14, 1 м3 скип және 2Ц-5х2, 3 көтергіш машиналармен жер бетіне шығару үшін пайдаланылады.

Шахта өрісінің оңтүстік шекарасынның көкжиектегі 60 м дейін №6 оқпаны желдету жүйесі ВЦД-47, 5 У сору желдеткіш құрылғысымен жабдықталған. Ол шахтаға ауаның беру, шығару үшін жүргізілген. Оқпанның тереңдігі 449 м, диаметрі-6, 0 м құрайды.

Сонымен қатар, "Шахтинск" шахтадағы №2 учаскелерінің блогын бұруға арналған метан қоспасын оқшауланған кен алуға тік фланговый оқпан пайдаланылады, оңтүстік-батыс бетте бұрынғы "Капитальная" шахтасының арасындағы шекарасында газ сорғышпен жабдықталған УВЦГ-15 желдеткіш жүріп өткен.

Қазіргі уақытта шахта өрісінің орталық бөлігінде №1 диаметрі 8, 5 м тік желдеткіш оқпанның ұңғылау жұмыстары жүргізілуде, 160 м квершлагқа дейінгі жүргізілу жұмыстары жүргізілді.

160 метрдегі горизонттағы шахта өрісін ашу жұмыстары бас және желдету квершлагтары арқылы жүзеге асырылды. Жүргізілген қазбаның оқпан жанындағы ауланың 160 м қорларының барын және оның орналас қабаттардың №1 және №2, осьтік жол квершлагтары оңтүстік-шығыс бағытта, № 69, 71, 73, 78, 94. квершлагтары солтүстік-шығыс бағытта жүргізілген. 160 м горизонттағы шахталық өрісті дайындау далалық штректермен жүзеге асырылды. Қабаттарды ашу далалық штректермен аралық квершлаг арқылы жүзеге асырылады.

Қабаттарды дайындау жұмыстары пысықтауға қорытындыланады олардың әрқайсысы бойынша жол, конвейерлік және желдету бремсбергтер немесе еңістердің және бремсберга үшін газды басқару. Блоктағы қабаттарды өңдеу бір немесе екі панельдер арқылы жүргізіледі.

2. 2 К-6 қыртысын ашу түрлері

1989 жылы "Шахтинск". шахтасының қайта құру жұмыстары аяқталды және пайдалануға қал. -160м берілді. Үлкен мерзімді қайта құру уақытының ұзақтығы 160м қорларды өңдеу жұмыстарының аяқталуына әкеліп соқты. Сондықтан да 260м өрістермен дайындау жұмыстары бірденен іс жүзінде жүзеге аса басталды . Бұл үлкен және ұзын тау-кен қазбаларының желдету жұмыстарын қиындатты.

Бұл тау-кен жұмыстарының одан әрі дамытуна байланысты, қал-160м төмен №1 желдеткіш оқпанын ұңғылау, бас желдету желдеткіші бар ғимарат салу қажет.

Бұл мүмкіндік береді:

а) ішкі және сыртқы ауаның шығуын төмендетеді;

б) апат болған кезінде адамдардың жол қозғалысын қосалқы шығуға дейін 3 км азайтады.

Жоба бойынша 460м көкжиекті ашу үшін ұсынылады:

1-Нұсқасы:

160м қабаттан 460м өтуге дейін конвейер және жол еңістігі бойынша ұзындығы 1700м. 94 гор квершлагтан. -160 м өту үшін К-6 қыртысты конвейерлік бремсберг, ұзындығы 2125м, К-6 қыртысты жол бремсберг, ұзындығы 2125м және К-6 қыртысты фланговый бремсберг, ұзындығы 2050м.

2. 1-кесте

№ 1 нұсқа бойынша шығындарды есептеу

2-Нұсқасы:

Е1 қыртысты магистральды конвейерлік штректен К5 қыртысына өту ұзындығы 100м. 94 гор квершлагтан. -160 м өту үшін К-6 қыртысты конвейерлік бремсберг, ұзындығы 2125м, К-6 қыртысты жол бремсберг, ұзындығы 2125м және фланговый ұзындығы 2050м.

2. 2 - кесте

№ 2 нұсқа бойынша шығындарды есептеу

Ескерту Ѕсв. * - жауын-шашыннан кейінгі жарықтағы қимасының ауданы.

Бұрынғы салыстырмалы талдауды негізге ала отырып, екінші нұсқа неғұрлым үнемді болып табылады:

Магистральды конвейерлік штрека қыртысты Е1 өту пласт К5 конвейер промквершлаг қыртысты К5 ұзындығы 100м, магистральды жол штрека қыртысты Е1 өту пласт К5 жол промквершлаг қыртысты К5 ұзындығы 100м. 94 гор квершлагтан. -160 м өту үшін К-6 қыртысты конвейерлік бремсберг ұзындығы 2125м, К-6 қыртысты жол бремсберг, ұзындығы 2125м және фланговый ұзындығы 2050м.

2. 3 Өндірістік шахта қуаты

2. 3. 1 Шахтаның жұмыс режимі

Шахтаның келесі жұмыс режимі қабылданады:

жылдық жұмыс күн саны 305

айлық жұмыс күн саны 30

тәуліктегі ауысым жұмыс саны 4

соның ішінде көмір өндіру 3

жұмыс ауысымының ұзақтығы:

жерасты жұмыстарында 6 сағат

жер бетінде 8 сағат

апталық жұмыс ұзақтығы:

шахта үшін 7 күн

жұмысшылар 5 күн

2. 3. 2 К-6 қыртысының өндірістің қуаты мен уақыты

Шахтаның жобалық қуаты - бұл белгіленген сапа мен уақытта барынша мүмкін болатын көмір өндіру, шахтаны белгілі бір жобамен құрылыс жүргізу немесе қайта жаңарту. Шахтаның жобалық қуаты шахта өріс қорларынан анықталады, қуатты қабаттарды, әзірлеуге қабылданған, орналасу бұрышы, жалпы қабаттардың саны мен жүргізу жұмыстарыныңң тереңдігі.

Қабылданған жүйесіне қарай жүктеме тазалау забой мен барлық әзірленетін қабаттарды әзірлеу белгіленеді, қабылданған технологиялық құралдар мен басқа да барлық әсер ететін факторлар. Дайындық жұмыстарындағы көмір өндірудің учаскесі ескере отырып орташа тәуліктік жүктеме белгіленеді.

Учаскідегі орташа тәуліктік жүктеме:

мұндағы, ғы К _оч -тазарту жұмыстарының көмірді шығу коэффициенті (0, 85-0, 89аралығында қабылданады) ;

А _{оз. ср} - тазалау забойдағы орташа жүктеме, т/тәул.

тазалау забойдағы орташа жүктеме мына формула бойынша айқындалады:

(2. 2)

мұндағы, m _ср -өңделетін көмір қабатының орташа қуаты, м .

т/тәул.

т/тәул.

Шахтаның көмір өндіруін анықтайтын мүмкіндіктері бойынша басты буыны тау-кен жұмыстары болып табылады. Шахтаның қуаты тау-кен мүмкіншілігіне байланысты қарқындату және шоғырлануына тәуелді. Тау-кен жұмыстары және шарттары ұтымды орналастыру қолданыстағы желілер үзілісті кезінде симметричном бөлу забойларлар бойынша анықталады, қабаттар және өрістер мынадай формула бойынша есептеледі:

мұндағы, N _{к. г.} - көкжиек қанаттарының бір мезгілдегі жұмыс саны (қабылдайды тең, 1) ;

N _пл. - көкжиектегі қабаттардың саны (қабатта), 1;

N _{в. п.} - қаттағы қазу алаңдарының саны (панельдер, блоктар), 1;

N _{о. з.} - кен алу жолында тазарту забойларының саны (панельдер, блокта), 1;

N _дн. - жылдық жұмыс күн саны 305.

шахтаның өндірістік қуаты жобамен қабылданады мәні А _г = 0, 8 ∙ 10 ⁶ т/жыл.

К-6 қыртысты өңдеу уақыты құрайды:

(2. 4)

Т _р = = 21 жыл .

К-6 қыртысты толық өңдеу уақыты:

мұндағы, ғы Т _осв. - игеру кезеңінде жобалық қуаты 1 жылға тең қабылданады;

Т _ст. - тұрақты пайдалану кезеңі;

Т _уг. -тау-кен жұмыстарын 1жылға тең болып қабылданады.

Ескере отырып, бұл бірінші жылы игерудің жобалық қуаты және тау-кен жұмыстарының % игеру қуаттың 50% құрайды, тұрақты пайдалану шамамен:

Т _осв. = Т _р - 0, 5(1+1) =21-0, 5(1+1) ≈20 лет .

Т _п = 1 + 20 + 1 = 22 года .

2. 3. 3 Қолданыстағы забойлар желісін анықтау .

Қолданыстағы тазарту забойлар желісі мына формула бойынша анықталады:

(2. 6)

мұндағы, К _д - қолданыстағы забойдағы көмір өндіру коэффициенті, (0, 94) ;

V _год - тазарту забойдағы орташа жылдық жүргізу желісі;

Р _ср - қабаттың орташа өнімділігі, т/м ² ;

А _г - шахтаның өндірістік қуаты, т/жыл;

К _оч - тазарту забойларын көмір алу коэф., 0, 98.

Бұл бір мезгілде әзірлеуде бір пласт орналасқан:

, (2. 7)

онда γ _ср - көмірдің орташа тығыздығы;

(2. 8)

мұндағы, ғы N _дн - жылдық жұмыс күн саны, 305;

К _ц - учаскі бойынша көмір алу коэффициенті;

L -тазарту забойының ұзындығы, 220м.

Тазарту забойының орташа тәуліктік жүктемесі мына формула бойынша анықталады:

(2. 9)

мұндағы, m _ср - өңделетін қабаттың қуаты, 1. 45 м;

l - тазарту забойының ұзындығы, 220м;

γ = көмір тығыздығы-1, 3, т/м 3;

r = Сүргі қармау шамасы-0, 12, м;

n _ц - циклдарының саны, 60.

А _м =1, 45∙220∙0, 12∙60∙1, 3∙0, 98=2930 т/ай,

=2204м,

182м.

Жұмыс істейтін забойлардың саны мына формула бойынша анықталады:

(2. 10)

0, 83.

2. 4 К5 промквершлага конвейерлік жүргізу

2. 4. 1 Қима әзірлеу таңдау

Көлденең қимасының ауданы қазбаның мынадай нұсқаулары бойынша анықталуы тиіс:

- ауа ағынының рұқсат етілген жылдамдығы,

- жылжымалы құрамның габаритті көлемі мен жабдықтарды орналастыруда ескерілетін, ең төменгі рұқсат етілген саңылау,

- тау қысымы әсерінен кейінгі бекітпе шөгуінің көлемі және бүкіл жұмыс кезеңі ішінде жөндеу жұмыстарынсыз пайдалану.

Әзірлеу, пайдалану кезеңі бойынша өтілуі тиіс ауа саны анықталады:

, (2. 12)

мұндағы, ғы - ауа жеткізу коэффициентінің әркелкілігі;

- көмір өндіру учаскелерін ауамен желдету жүйесі олардың өнімділік бойынша, т/тәул ;

- салыстырмалы газ бөліну, м ³ /т;

- рұқсат етілген метанның шығыс ағыны, %;

28, 8 м3/c.

Қазбадағы ең аз ауа қимасы, қажетті мөлшердегі ауа өтіп жатқан әзірлеу және олардың барынша жоғары жылдамдық қозғалысына сүйене отырып анықталады(рұқсат етілген бойынша ТБ) :

, (2. 13)

мұндағы, ғы v _доп - әзірлеу бойынша барынша рұқсат етілетін ауа қозғалысының жылдамдығы, м/с .

S _св ≥ _. =4, 8 м. ²

2. 4. 2 Ашу жұмыстары үшін қажетті техникалық құралдарды таңдау

Талдауға сүйене отырып, қолда бар шахта жабдықтарын, тау-кен-геологиялық жағдайларын және қажетті қарқынын үңгілеу жүргізу үшін комбайн КСП-32 пайдалану ұсынылады. Ал 2ЛТ-120У конвейердің тау-кен массасын тасымалдау КЛ-600 ленталық жүктеме арқылы таспалы жүзеге асырылады.

2. 3- кесте

КСП- 32 ұңғымалық комбайнның техникалық сипаттамасы

... жалғасы

КЕНОРЫННЫҢ ГЕОЛОГИЯСЫ ЖӘНЕ ҚОРЛАРЫ

Қазақстан Республикасының минералдық-шикізат базасын дамыту және қор ретінде сақтау - өзекті мәселелер

Е2 қабатының қорларын алу арқылы, «Шахтинск» шахта өрісін кеңейту

Шахта алаңының шекарасы

Шиелібұлақ карьері - фосфорит кенін ашық тәсілмен өндіру

Костенко шахтасының сутөкпе қондырғысын есептеу

Өрлеме қазбаларын өтудің жалпы тәжірибелердегі қолданылатын технологиялары

Тау жыныстарын тиеу

Өндірістердің айналасындағы тау жыныстарының қысымын есептеу

Зырян өндірістік алаңы, Грехов кенішінің өндірістік алаңы және Малеев кенішінің өндірістік алаңы

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс