Еліміздегі жаңа білім беру реформасы 12 жылдық білім беруге көшу арқылы шығармашылықпен дамуы
Кіріспе
1 Әдебиетке шолу
1.1 Әлемдік білім кеңістігіндегі оқытудың озық технологияларын қамтитын жаңа білім мазмұны
1.2 12 жылдық білім беру үрдісіне көшу қажеттігін айқындау мәселелері
1.3 Әлемдік оқу үрдісінің өзегінің бірі . жаңа технологиялар
1.4 Биология сабағында қазіргі биологияның негіздерін зерттеу
1.5 Педагогикалық зерттеу барысында тұлға қалыптастырудағы педагогикалық практиканың мәні
1.6 Жылдық мектепте жас ұрпаққа сапалы білім мен ұлғатты тәрбие беру
1.7 Қазіргі заман талабына сай шығармашылық қабілеттің дамуына бағытталған білім
1.8 Жаңашылдықтың мәні және оның қажеттілігі
1.9 Жаңа технологялар арқылы оқушыларды шығармашылыққа
баулу
1.10 12 жылдық жалпы орта білім берудің басты мақсаты мен күтілетін нәтижелері
2 Ғылыми . зерттеу бөлімі
2.1 12 жылдық білім беру жүйесіне көшу . әлемдік білім негізі
2.2 Білім беруді жаңарту .үнемі алға қарай ұмтылу мен дамыту үрдісі зерттеу
2.3 12 жылдық білім беру жағдайында жаңа тұрпатты биология маманын дайындау мәселелері
2.3.1 Биологияны оқытуда оқушылардың білім, білік, дағдыларын қалыптастыру
2.3.2 12 жылдық білім беруде биология сабағында кұзіреттіліктерді қалыптастыру
2.3.3 Биология оқытуда оқушыларды сын тұрғыдан ойлауға үйрету
2.4 12 жылдық білім беру де биологиялық білім беру мәселелері
2.5 Қазіргі даму кезеңі білім беру жүйедегі жаңашылдықты дамыту
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер:
1 Әдебиетке шолу
1.1 Әлемдік білім кеңістігіндегі оқытудың озық технологияларын қамтитын жаңа білім мазмұны
1.2 12 жылдық білім беру үрдісіне көшу қажеттігін айқындау мәселелері
1.3 Әлемдік оқу үрдісінің өзегінің бірі . жаңа технологиялар
1.4 Биология сабағында қазіргі биологияның негіздерін зерттеу
1.5 Педагогикалық зерттеу барысында тұлға қалыптастырудағы педагогикалық практиканың мәні
1.6 Жылдық мектепте жас ұрпаққа сапалы білім мен ұлғатты тәрбие беру
1.7 Қазіргі заман талабына сай шығармашылық қабілеттің дамуына бағытталған білім
1.8 Жаңашылдықтың мәні және оның қажеттілігі
1.9 Жаңа технологялар арқылы оқушыларды шығармашылыққа
баулу
1.10 12 жылдық жалпы орта білім берудің басты мақсаты мен күтілетін нәтижелері
2 Ғылыми . зерттеу бөлімі
2.1 12 жылдық білім беру жүйесіне көшу . әлемдік білім негізі
2.2 Білім беруді жаңарту .үнемі алға қарай ұмтылу мен дамыту үрдісі зерттеу
2.3 12 жылдық білім беру жағдайында жаңа тұрпатты биология маманын дайындау мәселелері
2.3.1 Биологияны оқытуда оқушылардың білім, білік, дағдыларын қалыптастыру
2.3.2 12 жылдық білім беруде биология сабағында кұзіреттіліктерді қалыптастыру
2.3.3 Биология оқытуда оқушыларды сын тұрғыдан ойлауға үйрету
2.4 12 жылдық білім беру де биологиялық білім беру мәселелері
2.5 Қазіргі даму кезеңі білім беру жүйедегі жаңашылдықты дамыту
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер:
12 жылдық білім берудің негізі адамның жеке тұлғалық қасиетін қалыптастыру болып табылады. 12 жылдық білім беру жүйесіне көшу-қоғамдағы елеулі өзгерістер мен адамдар арасындағы қарым-қатынас құралдарының қарыштап дамуына байланысты жаңа адамды қалыптастыруды көздеген заман талабы. Биологияны оқытуда әлемдік білім кеңістігіндегі озық технологияларын қамтитын жаңа білім мазмұны шынайы бәсеке арқылы меңгерген, адал бәсекеге қабілетті биология мамандарын дайындауды қамтамасыз ету.
12 жылдық білім беру жағдайында биология саласын оқытуда оқытудың басты мақсаты: биология ғылымын жетік меңгеріп жан-жақты зерттейге қабілетті, және қарқынды дамып келе жатқан ортада өмір сүруге қабілетті, өзін-өзі дамытуға, өз ойын еркін айта білуге, өз қалауымен қоғам талабына сай өзін көрсете білуге бейім, жоғары білімді шығармашыл дамыған кәсіби деңгейі жетік тұлғаны дайындау.
12 жылдық білім беру жағдайында биология саласын оқытуда оқытудың басты мақсаты: биология ғылымын жетік меңгеріп жан-жақты зерттейге қабілетті, және қарқынды дамып келе жатқан ортада өмір сүруге қабілетті, өзін-өзі дамытуға, өз ойын еркін айта білуге, өз қалауымен қоғам талабына сай өзін көрсете білуге бейім, жоғары білімді шығармашыл дамыған кәсіби деңгейі жетік тұлғаны дайындау.
1. 1.Назарбев Н.Ә. «Еркін елдің ертеңі – кемел білім мен кенен ғылымда», Астана, 2007 жыл.
2. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңы, Алматы, 2000 жыл.
3. 12 жылдық білім. (Республикалық ғылыми-әдістемелік және ақпарат-тық - сараптамалық журналдар)
4. Қазақстан Республикасы жалпы білім берудің мемелекеттік жалпыға міндетті стандарты. Алматы, 2002 жыл.
5. «Қазақстан – 2050» стратегиясы қаклыптасқан мемелекеттің жаңа саяси бағыты. «Алматы ақшамы», 15 желтоқсан, 2012 жыл.
6. 1.Назарбев Н.Ә. «Еркін елдің ертеңі – кемел білім мен кенен ғылымда», Астана, 2007 жыл.
7. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңы, Алматы, 2000 жыл.
8. 12 жылдық білім. (Республикалық ғылыми-әдістемелік және ақпараттық - сараптамалық журналдар)
9. Қазақстан Республикасы жалпы білім берудің мемелекеттік жалпыға міндетті стандарты. Алматы, 2002 жыл.
10. Бағдарлама Қазақстан Республикасы педагогикалық кадрлар біліктілігін көтерудің арнайы курсы "12 жылдық мектеп жағдайында жұмыс істеуге педагогтардың кәсіби-тұлғалық дайындығы". - Астана : РАДиАЛ, 2005. - 16 6.- (12 жылдық мектеп эксперимент)
11. Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарлама // Егемен Қазақстан. - 2010. - 14 желтоқсан. - 5 – 8 б.
12. «Қазақстан – 2050» стратегиясы қалыптасқан мемелекеттің жаңа саяси бағыты. «Алматы ақшамы», 15 желтоқсан, 2012 жыл.
13. Р. А. Бексұлтанова. 12 жылдық білім беруге көшу жағдайында // 12 жылдық білім. А., 2006, № 1, 25 – 26, 38, 78 б.
14. А. Б. Хайруллина. Оқушының интеллектуалдық икемділігі // 12 жылдық білім. А., 2006, № 3, 19 б.;
15. З. Ж. Әділбекова. 12 жылдық білімге көшу //12 жылдық білім. А., 2006, № 4, 14 б.
16. Ү.Б. Жексенбаева 12 жылдық білім берудің құрылымдық – мазмұндық ерекшеліктері //12 жылдық білім. А., 2006, № 5, 3-6б.
17. К. Ж. Аганина. Құзыреттілік тұрғылар негізінде білім мазмұнын жетілдіру //12жылдық білім. А., 2006, № 5, 7 – 9 б.
18. Л. Н. Хабарова. Кілтті құзыреттіліктер. //12жылдық білім. А., 2006, № 7, 45 б.
19. Г. Ж. Наменова.12жылдық білім беру жүйесіне көшу //12жылдық білім. А., 2008, № 12, 40 – 52 б.
20. 12 жылдық білім беруге көшуге байланысты оқушыларға арналған косымша білім берудің қазіргі жүйесі мен даму болашағы // Қосымша білім және тәрбие. - 2010. - №1. - 2-5 б.
21. Әлмұхамбетов Б.А. Жаңа мазмұнды білім беру асырудағы біліктілікті арттыру жүйесінің рөлі / Б.А. Әлмұхамбетов // Білім беру мекемесі басшыларының анықтамалығы =
Справочник образовательного учреждения. - 2007. - №1. - 23-28 б.
22. Аймағамбетова Д.К Оқулық-білім берудегі негізгі құрал / Д.К. Аймағамбетова, М.К.
23. Нұртазиева // 12-жылдық білім беру - 12-летнее образование. - 2011. - №3. - 27-29 б.
24. Аймағанбетова Д. Оқушы құзырлығын қамтамасыз ету / Д. Аймағанбетова // Мектеп директоры - Директор школы. - 2009.- №2. - 8-19 б.
25. Дәулетова, Р. Тұлға құзыреттілігін қалыптастыру / Р. Дәулетова // Қазақ тілі мен әдебиет.- 2007.- №3. - 3-8 б.
26. Омарова, В.К. Жалпы білім беретін мектептің 12-жылдық оқытуға ауысуының мәселелері: оқу-әдістемелік құрал / В.К. Омарова,А.Қ.Нұрғалиева.- Павлодар: ПМПИ, 2006.-136 б.
27. Темірбаева Қ. 12 жылдық білім - Қазақстан мектебінің болашағы / Қ. Темірбаева // Педагогика мәселелері - Вопросы педагогики. - 2011. - №1. - 7 – 8 б.
28. Аблесенова А. А. Портфолио оқушылардың оқу жетістіктері өлшеуіштерінің бірі ретінде / А. А. Аблесенова // Открытая школа. - 2007.- №5. - 10-11 б.
29. Қазақбаева Д. М. Бағдарлы оқытудың оқушының жеке тұлғасын дамытудағы маңызы / Д. М. Қазақбаева // Биология Қазақстан мектебінде. - 2006. - №5. - 7-10 б.
30. Сыдықов, Б.Д. Болашақ мұғалімдерді кәсіби дайындауда қолданылатын объектілі-бағдарлы жооқушыудың теориялық негіздері // Білім - Образование. - 2010. -№4.- 9-12б.
31. Сырғабаева, Т. Психологиялық қызметтің бағдарлы оқытудағы рөлі/ Т. Сырғабаева //Мектептегі психология. - 2008.- №4. - 40-42 б.
32. Шырынбаева Г. Қ. Мәдени- тарихи оқу материалдары - бағдарлы оқыту үлгісін жетілдірудің //Білім //. - 2010. - №4. - 13 – 16 б.
33. Р.К.Алшоразова 12 жылдық білім беру және жаңа мұғалім
12 жылдық білім № 8 2006 37 – бет.2. 12 жылдық білім № 9 2006 39 – бет.
34. Жошыбаева Г. 12 жылдық мектеп мұғалімдерін даярлаймыз. Қазақстан мұғалім. 2006 ж
35. Білім беру жүйесіндегі 12 жылдыққа өтудің көкейкесті
36. мәселелері. Қазақстан мектебі № 11 2001ж
37. А.С. Макаренко. Педагогические сочинения. М., «Педагогика»,1988.
38. А.С. Макаренко. Психология труда учителя.М., «Просвещение», 1993.
39. В.И. Андреева. Педагогика творческого саморазвития. Казань. 1996.
40. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңы // Алматы 2010.6-б
41. Қазақстан Республикасында 2015жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасы//Астана. 2004. 3-4б.
42. Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы // Астана . 2004. 28-б
43. С.Е. Шишов. Понятие компетенции в контексте проблемы качества образования // «Государство и образование», 2002. 88-б
44. В.А. Хуторской. Ключевые компетенции как компонент личностноориентированной парадигмы образования. // «Народные образования», №2, 2003. 58-94-б
45. Б.А. Тұрғынбаева. Мұғалімнің шығармашылық әлеуметін біліктілікті арттыру жағдайында дамыту.: теория және тәжірибе // Aлматы. 2005, 174-бет
46. К.Құдайбергенова. Құзырлылық – тұлға дамуының сапалық критерий // «білім сапасын бағалаудың мәселелері: әдіснамалық негізі және практикалық нәтижесі » атты халықаралық ғылыми – практикалық конференцияның материалдары. 2008. 30- 32-б
47. Абульханова - Славская К.А. Рубинштейновская категория субъекта и её различные методологические значения //Психология индивидуального и группового субъекта / Под ред. А.В. Брушлинского и М.И. Воловиковой. М.: Per Se, 2002. С.34 - 50.
48. Алеева Ю.В. Подготовка будущего учителя к формированию учебной деятельности младших школьников: Автореф. дис. канд. п. наук. -Барнаул, 1999.- 17 с.
49. Алферов А. Д. Теоретические предпосылки исследования проблемы отношения школьников к учению // Отношение школьников к учению; Межвуз. сб. научн. трудов / Отв. ред. А.Д. Алферов. Ростов н./Д.: Изд-во РГПИ, 1985. -С. 3-22.
50. Анциферова Л.И. Психологическое содержание феномена субъект и границы субъектно деятельностного подхода //Проблема субъекта в психологической науке / Под ред. А.В. Брушлинского и др. М.: Акад. проект, 2000. С.27-42.
51. Березанская Н.Б. Исследование продуктивности мышления в зависимости от внушаемого воздействия формулировки задачи // Новые исследования в психологии, 1978, N 2. -с. 3-8.
52. Березанская Н.Б. Роль внушаемости и критичности в процессе целеобразования // Психологические механизмы целеобразования: М., 1977, с.123-144.
2. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңы, Алматы, 2000 жыл.
3. 12 жылдық білім. (Республикалық ғылыми-әдістемелік және ақпарат-тық - сараптамалық журналдар)
4. Қазақстан Республикасы жалпы білім берудің мемелекеттік жалпыға міндетті стандарты. Алматы, 2002 жыл.
5. «Қазақстан – 2050» стратегиясы қаклыптасқан мемелекеттің жаңа саяси бағыты. «Алматы ақшамы», 15 желтоқсан, 2012 жыл.
6. 1.Назарбев Н.Ә. «Еркін елдің ертеңі – кемел білім мен кенен ғылымда», Астана, 2007 жыл.
7. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңы, Алматы, 2000 жыл.
8. 12 жылдық білім. (Республикалық ғылыми-әдістемелік және ақпараттық - сараптамалық журналдар)
9. Қазақстан Республикасы жалпы білім берудің мемелекеттік жалпыға міндетті стандарты. Алматы, 2002 жыл.
10. Бағдарлама Қазақстан Республикасы педагогикалық кадрлар біліктілігін көтерудің арнайы курсы "12 жылдық мектеп жағдайында жұмыс істеуге педагогтардың кәсіби-тұлғалық дайындығы". - Астана : РАДиАЛ, 2005. - 16 6.- (12 жылдық мектеп эксперимент)
11. Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарлама // Егемен Қазақстан. - 2010. - 14 желтоқсан. - 5 – 8 б.
12. «Қазақстан – 2050» стратегиясы қалыптасқан мемелекеттің жаңа саяси бағыты. «Алматы ақшамы», 15 желтоқсан, 2012 жыл.
13. Р. А. Бексұлтанова. 12 жылдық білім беруге көшу жағдайында // 12 жылдық білім. А., 2006, № 1, 25 – 26, 38, 78 б.
14. А. Б. Хайруллина. Оқушының интеллектуалдық икемділігі // 12 жылдық білім. А., 2006, № 3, 19 б.;
15. З. Ж. Әділбекова. 12 жылдық білімге көшу //12 жылдық білім. А., 2006, № 4, 14 б.
16. Ү.Б. Жексенбаева 12 жылдық білім берудің құрылымдық – мазмұндық ерекшеліктері //12 жылдық білім. А., 2006, № 5, 3-6б.
17. К. Ж. Аганина. Құзыреттілік тұрғылар негізінде білім мазмұнын жетілдіру //12жылдық білім. А., 2006, № 5, 7 – 9 б.
18. Л. Н. Хабарова. Кілтті құзыреттіліктер. //12жылдық білім. А., 2006, № 7, 45 б.
19. Г. Ж. Наменова.12жылдық білім беру жүйесіне көшу //12жылдық білім. А., 2008, № 12, 40 – 52 б.
20. 12 жылдық білім беруге көшуге байланысты оқушыларға арналған косымша білім берудің қазіргі жүйесі мен даму болашағы // Қосымша білім және тәрбие. - 2010. - №1. - 2-5 б.
21. Әлмұхамбетов Б.А. Жаңа мазмұнды білім беру асырудағы біліктілікті арттыру жүйесінің рөлі / Б.А. Әлмұхамбетов // Білім беру мекемесі басшыларының анықтамалығы =
Справочник образовательного учреждения. - 2007. - №1. - 23-28 б.
22. Аймағамбетова Д.К Оқулық-білім берудегі негізгі құрал / Д.К. Аймағамбетова, М.К.
23. Нұртазиева // 12-жылдық білім беру - 12-летнее образование. - 2011. - №3. - 27-29 б.
24. Аймағанбетова Д. Оқушы құзырлығын қамтамасыз ету / Д. Аймағанбетова // Мектеп директоры - Директор школы. - 2009.- №2. - 8-19 б.
25. Дәулетова, Р. Тұлға құзыреттілігін қалыптастыру / Р. Дәулетова // Қазақ тілі мен әдебиет.- 2007.- №3. - 3-8 б.
26. Омарова, В.К. Жалпы білім беретін мектептің 12-жылдық оқытуға ауысуының мәселелері: оқу-әдістемелік құрал / В.К. Омарова,А.Қ.Нұрғалиева.- Павлодар: ПМПИ, 2006.-136 б.
27. Темірбаева Қ. 12 жылдық білім - Қазақстан мектебінің болашағы / Қ. Темірбаева // Педагогика мәселелері - Вопросы педагогики. - 2011. - №1. - 7 – 8 б.
28. Аблесенова А. А. Портфолио оқушылардың оқу жетістіктері өлшеуіштерінің бірі ретінде / А. А. Аблесенова // Открытая школа. - 2007.- №5. - 10-11 б.
29. Қазақбаева Д. М. Бағдарлы оқытудың оқушының жеке тұлғасын дамытудағы маңызы / Д. М. Қазақбаева // Биология Қазақстан мектебінде. - 2006. - №5. - 7-10 б.
30. Сыдықов, Б.Д. Болашақ мұғалімдерді кәсіби дайындауда қолданылатын объектілі-бағдарлы жооқушыудың теориялық негіздері // Білім - Образование. - 2010. -№4.- 9-12б.
31. Сырғабаева, Т. Психологиялық қызметтің бағдарлы оқытудағы рөлі/ Т. Сырғабаева //Мектептегі психология. - 2008.- №4. - 40-42 б.
32. Шырынбаева Г. Қ. Мәдени- тарихи оқу материалдары - бағдарлы оқыту үлгісін жетілдірудің //Білім //. - 2010. - №4. - 13 – 16 б.
33. Р.К.Алшоразова 12 жылдық білім беру және жаңа мұғалім
12 жылдық білім № 8 2006 37 – бет.2. 12 жылдық білім № 9 2006 39 – бет.
34. Жошыбаева Г. 12 жылдық мектеп мұғалімдерін даярлаймыз. Қазақстан мұғалім. 2006 ж
35. Білім беру жүйесіндегі 12 жылдыққа өтудің көкейкесті
36. мәселелері. Қазақстан мектебі № 11 2001ж
37. А.С. Макаренко. Педагогические сочинения. М., «Педагогика»,1988.
38. А.С. Макаренко. Психология труда учителя.М., «Просвещение», 1993.
39. В.И. Андреева. Педагогика творческого саморазвития. Казань. 1996.
40. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңы // Алматы 2010.6-б
41. Қазақстан Республикасында 2015жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасы//Астана. 2004. 3-4б.
42. Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы // Астана . 2004. 28-б
43. С.Е. Шишов. Понятие компетенции в контексте проблемы качества образования // «Государство и образование», 2002. 88-б
44. В.А. Хуторской. Ключевые компетенции как компонент личностноориентированной парадигмы образования. // «Народные образования», №2, 2003. 58-94-б
45. Б.А. Тұрғынбаева. Мұғалімнің шығармашылық әлеуметін біліктілікті арттыру жағдайында дамыту.: теория және тәжірибе // Aлматы. 2005, 174-бет
46. К.Құдайбергенова. Құзырлылық – тұлға дамуының сапалық критерий // «білім сапасын бағалаудың мәселелері: әдіснамалық негізі және практикалық нәтижесі » атты халықаралық ғылыми – практикалық конференцияның материалдары. 2008. 30- 32-б
47. Абульханова - Славская К.А. Рубинштейновская категория субъекта и её различные методологические значения //Психология индивидуального и группового субъекта / Под ред. А.В. Брушлинского и М.И. Воловиковой. М.: Per Se, 2002. С.34 - 50.
48. Алеева Ю.В. Подготовка будущего учителя к формированию учебной деятельности младших школьников: Автореф. дис. канд. п. наук. -Барнаул, 1999.- 17 с.
49. Алферов А. Д. Теоретические предпосылки исследования проблемы отношения школьников к учению // Отношение школьников к учению; Межвуз. сб. научн. трудов / Отв. ред. А.Д. Алферов. Ростов н./Д.: Изд-во РГПИ, 1985. -С. 3-22.
50. Анциферова Л.И. Психологическое содержание феномена субъект и границы субъектно деятельностного подхода //Проблема субъекта в психологической науке / Под ред. А.В. Брушлинского и др. М.: Акад. проект, 2000. С.27-42.
51. Березанская Н.Б. Исследование продуктивности мышления в зависимости от внушаемого воздействия формулировки задачи // Новые исследования в психологии, 1978, N 2. -с. 3-8.
52. Березанская Н.Б. Роль внушаемости и критичности в процессе целеобразования // Психологические механизмы целеобразования: М., 1977, с.123-144.
Мазмұны
Кіріспе
1
Әдебиетке шолу
1.1
Әлемдік білім кеңістігіндегі оқытудың озық технологияларын қамтитын жаңа білім мазмұны
1.2
12 жылдық білім беру үрдісіне көшу қажеттігін айқындау мәселелері
1.3
Әлемдік оқу үрдісінің өзегінің бірі - жаңа технологиялар
1.4
Биология сабағында қазіргі биологияның негіздерін зерттеу
1.5
Педагогикалық зерттеу барысында тұлға қалыптастырудағы педагогикалық практиканың мәні
1.6
Жылдық мектепте жас ұрпаққа сапалы білім мен ұлғатты тәрбие беру
1.7
Қазіргі заман талабына сай шығармашылық қабілеттің дамуына бағытталған білім
1.8
Жаңашылдықтың мәні және оның қажеттілігі
1.9
Жаңа технологялар арқылы оқушыларды шығармашылыққа
баулу
1.10
12 жылдық жалпы орта білім берудің басты мақсаты мен күтілетін нәтижелері
2
Ғылыми - зерттеу бөлімі
2.1
12 жылдық білім беру жүйесіне көшу - әлемдік білім негізі
2.2
Білім беруді жаңарту - үнемі алға қарай ұмтылу мен дамыту үрдісі зерттеу
2.3
12 жылдық білім беру жағдайында жаңа тұрпатты биология маманын дайындау мәселелері
2.3.1
Биологияны оқытуда оқушылардың білім, білік, дағдыларын қалыптастыру
2.3.2
12 жылдық білім беруде биология сабағында кұзіреттіліктерді қалыптастыру
2.3.3
Биология оқытуда оқушыларды сын тұрғыдан ойлауға үйрету
2.4
12 жылдық білім беру де биологиялық білім беру мәселелері
2.5
Қазіргі даму кезеңі білім беру жүйедегі жаңашылдықты дамыту
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер:
Анықтамалар
Білім беру жүйесі - сабақтастығы бар білім беру бағдарламалары мен әр түрлі деңгей мен бағыттағы мемлекеттік білім беру стандарттары жүйесінің, оларды әртүрлі ұйымдастыру құқықтық формадағы, типтегі және түрдегі білім беру мекемелерінде іске асырушы тармақтардың, сонымен бірге білім беруді басқару органдары жүйесінің жиыны.
Портфолио дегеніміз - білім алушының білім саласындағы жетістіктерінің жинағы.
Жасуша - тірі организмнің тым ұсақ құрылымдық бірлігі.
Оқытушы - тәрбие үрдісінің мазмұнына және ұйымдастырылуына комплексті тұрғыда қарайтын, зерттеушілік ыңғайға бейім, теория мен практика іс - әрекетін біріктіре білетін, өмірлік құндылық қағидалары - адамгершілік, ізгілік еңбекқорлық, парасатты мінез - құлық қасиеттерді бойына сіңірген ұстаз.
Шығармашылық дегеніміз - бұл, тани білу, жаңа бір нәрсені анықтауға ұмтылу және өз тәжірибесін терең түйсіне білу қабілеті.
Тұлға - өз-өзіне тұтас дүниемен өзара қатынастарын үнемі баяндайтын және ойдағы әңгімелесушімен ішкі полемика барысында өзін-өзі анықтайтын, кіналайтын, қорғайтын, өзін-өзі жетілдіріп, өзгертетін адам.
Тұлға дегеніміз - қарым-қатынастың, сонымен бірге адамдармен байланысудың толып жатқан басқа да түрлерінің нәтижесі.
Электрондық оқулықтар - ғылыми негізде дайындалған педагогикалық ақпараттық өнім.
Білім беруді жаңарту - үнемі алға қарай ұмтылу мен дамыту үрдісі, бұл білім беруде кезең-кезеңімен өтетін және алынған нәтижелерге сәйкес түзету енгізіліп, талданатын өзгерістер.
Дамыта оқыту дегеніміз - ақыл - ойдың дамуының көрсеткіші ретінде жинақтай, қорытындылай алу дағдысы
Қысқартылған сөздер
т.б. - тағы басқа
ДНҚ
РНҚ
АКТ - Ақпараттық -- коммуникациялық технологияны
Кіріспе
Зерттеу жұмысының өзектілігі: Биология саласын оқытуда жаңа шығармашылықпен дамыған жеке тұлғаны қалыптастыруға бағытталған жаңа ұлттық үлгіні жасау және ендіру.
Жұмыстың мақсаты: Еліміздегі жаңа білім беру реформасы 12 жылдық білім беруге көшу арқылы шығармашылықпен дамыған, жеке тұлғаны қалыптастыруға бағытталған жаңа ұлттық үлгіні жасауды, жалпыға арналған білімнен, білім әркімге өмір бойы үлгісіне көшуді және әлемдік білім беру кеңістігіне жедел енуді қамтамасыз етуді мақсат етеді. Сондықтанда кәсіби деңгейі жоғары биология мамандығын дайындауға сапалы білім беру , оқытушының басты міндеті.
12 жылдық білім берудің негізі адамның жеке тұлғалық қасиетін қалыптастыру болып табылады. 12 жылдық білім беру жүйесіне көшу-қоғамдағы елеулі өзгерістер мен адамдар арасындағы қарым-қатынас құралдарының қарыштап дамуына байланысты жаңа адамды қалыптастыруды көздеген заман талабы. Биологияны оқытуда әлемдік білім кеңістігіндегі озық технологияларын қамтитын жаңа білім мазмұны шынайы бәсеке арқылы меңгерген, адал бәсекеге қабілетті биология мамандарын дайындауды қамтамасыз ету.
12 жылдық білім беру жағдайында биология саласын оқытуда оқытудың басты мақсаты: биология ғылымын жетік меңгеріп жан-жақты зерттейге қабілетті, және қарқынды дамып келе жатқан ортада өмір сүруге қабілетті, өзін-өзі дамытуға, өз ойын еркін айта білуге, өз қалауымен қоғам талабына сай өзін көрсете білуге бейім, жоғары білімді шығармашыл дамыған кәсіби деңгейі жетік тұлғаны дайындау.
Жұмыстың міндеті: - Биологиялық білім беру мен ғылыми тәжірибе жүргізу аясында сапалы жұмыс жасауға қабілетті, білім беруді жалғастыруға және меңгерген әмбебеп және кәсіби біліктілігінің негізінде жаңашыл әрекет етуге дайын түлекті кәсіби деңгейде қалыптастыру;
-Білім беру саласын 12 жылдық жүйеге көшірудің басты негізі - жеке тұлғаның құзыреттілігін қалыптастыру жолдарын зерттеу;
-Оқу мен өмір жағдаяттарын шешу кезінде білім алушылардың білімді, іскерлікті, дағдыны, сондай-ақ білім алудың сан-салалы тәсілдерін, тәжірибеге бағдарланған білім негіздерін зерттеу;
-Тәуелсіз Қазақстан Республикасында да жас ұрпақты әлемдік озық технологияны меңгертуге мүмкіндік беретін 12 жылдық білім беру жүйесіне көшірудің өзіндік ерекшелігі жан-жақты талдау және тәжірибе жүзінде іске асырылуын зерттеу.
12 жылдық мектептің басты ерекшелігі - оқушының жан-жақты дамуына, өз пікірі мен ойын ашық жеткізуіне, әр адамға табиғатынан берілген шығармашылық әлеуетін толық іске асыруына ықпал ететін, өзін-өзі танып, келешегін айқындауға саналы түрде дайын болуға, қоғамның экономикалық, мәдени, саяси, өміріне белсенді араласуға мүмкіндік беретін ұлттық мүдесі жоғары тұлға тәрбиелеу.
Зерттеу нысаны: М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университетінің биология мамандығы бойынша оқитын студенттерінің зерттеушілік біліктіліктерін дамыту. Жоғары биологиялық білім берудің мақсаты жауапкершілігі жоғары, биологиялық білім беру мен ғылыми тәжірибе жүргізу аясында сапалы жұмыс жасауға қабілетті, білім беруді жалғастыруға және меңгерген әмбебеп және кәсіби біліктілігінің негізінде жаңашыл әрекет етуге дайын түлекті кәсіби деңгейде қалыптастыру.
Биолог мамандарды дайындауда жергілікті жерде өсетін өсімдік түрлеріне, жылыжайда өсірген өсімдік түрлеріне, ботаникалық бақта өсірілген өсімдіктерге фенологиялық бақылауға үйретудің маңызы зор. Себебі, фенологиялық бақылау биология саласы бойынша ғылыми зерттеу жүргізудің арнайы зерттеу әдістерінің бірі. Осы әдісті меңгеру олардың биология пәніне қызығушылығын арттырады, сонымен қатар, мектепте оқушыларды табиғи нысандарға бақылау жасауға үйретуде кәсіби әдістемелік дайындығын іске асырады.
Күтілетін нәтиже: Өзінің және қоғамның мүддесінде өзін-өзі белсенді етуге дайын, өзгермелі даму үстіндегі ортада өмір сүруге бейім, бәсекеге қабілетті және құзыретті, шығармашыл, білімді тұлғаны дамыту және қалыптастыру. Жаңащыл биология мамандарын дайындау. Эксперименттердің барлық категорияларын қамтитын, педагогикалық тиімділігі мен әлеуметтік әсерін айқындау мақсатында мониторингтер жүргізіледі. Биология саласын оқытуда жаңа шығармашылықпен дамыған жеке тұлғаны қалыптастыруға бағытталған жинақ құрастырылды.
1 Әдебиетке шолу
0.1 Әлемдік білім кеңістігіндегі оқытудың озық технологияларын қамтитын жаңа білім мазмұны
Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңында: Білім беру жүйесінің басты міндеті ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау делінген. Осыған байланысты оқытудың басты мақсаты әрбір студенттің өз тәжірибесін, мүмкіндіктерін, шығармашылық әлеуетін жүзеге асыруына жан-жақты жағдай туғызу болып табылады.
Жоғары педагогикалық білім беруді дамыту болашағы іргелі және практикалық бағдарланған білімді біріктірумен тікелей байланысты. Жоғары педагогикалық мектепті реформалаудың маңызды ұстанымы іргелендіру - нарықтық еңбек жағдайында студентті кәсіби қызметке және өмірге теориялық және практикалық дайындаудың өзара байланысын арттыру. Студент тәжірибеде білімнің орнын және ролін ұғынып, оны жүзеге асыру жолдарын және құралдарын табуға және теорияны өз тәжірибесінде пайдалануға, теория мен практиканың өзара байланысын ұғынуға міндетті.
Бүгінгі күні әлемде жалпы білім берудің 12-жылдық мектепке арналған халықаралық стандарты қалыптасып отыр. Орта мектептегі 12-жылдық білім АҚШ, Канада, Жапония, Швеция, Францияда; Германия, Чехия, Италия, Швейцарияда - 13 жылдық ; Голландияда - 14 жылдық жүйе қабылданған.
12 жылдық білім берудің негізі адамның жеке тұлғалық қасиетін қалыптастыру болып табылады.[ ]
Адам тұлға болып тумайды, ол өмір сүру барысында тәрбие арқылы қалыптасады. Тұлғалық туралы адам өзін-өзі танып, өз өмірін өзі жасай бастағанда сөз ету керек. Білімді, шығармашыл, бәсекелік қабілеті мол тұлға тәрбиелеу негізінде Қазақстан Республикасында 12 жылдық жалпы орта білім беру тұжырымдамасы жасалып отыр. 2020 жылға арналған орта жалпы білім беру орындарының құрылымы мен мазмұнын құруда республикалық эксперимент шеңберінде тәжірибелік-эксперменталды жұмыс жүргізілуде. Егер 2020 жылға бұл экспериментке 52 мектеп қатысса, олардың саны 104- ке жетті, ал ауылдық жерлерде олардың 45-і, қалалық 59 мектепті құрайды. Қазірдің өзінде 12-жылдық білім модельдерін байқаудан өткізу жөніндегі эксперименталды ұйымдар туралы оң деректер бар.
12 жылдық білім 3 сатыдан тұрады. Бірінші - бастауыш (1-4 сыныптар) сыныптардың педагогтары олардың оқуға деген ынтасын арттыруға көп көңіл бөледі, екінші - (5-10) сыныптар оқушылардың базалық білімін анықтап, қарым-қатынас мәдениетін, ғылыми әдістерді түсінуге баулу, ал үшінші - (11-12 сыныптар) болашақ мамандық таңдауды негізге алады. Бұлардан басқа да толықтыратын, өзгертетін проблемалар, 12 жылдық оқуға ауысудың басқа да әдістерін табу мәселелері толып жатыр. Осы іспеттес тапсырма дәл осы мақсатта арнайы құрылған Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің 12-жылдық білім мәселелерінің Республикалық ғылыми-тәжірибелік орталығы республикалық мемлекеттік қазыналық кәсіпорынның құзырына берілген. [3; 19]
ХХ ғасырдың 60-жылдарынан бастап-ақ білім берудегі күтілетін нәтижелердің жетістіктерін бағалауды халықаралық критерий бойынша жүргізуге салыстырмалы зерттеулер жасап, оқушылардың білімділігінің үлгісі мен білім берудің құзыреттілігіне баса назар аударуды. [ ]
Тәуелсіз Қазақстан Республикасында да жас ұрпақты әлемдік озық технологияны меңгертуге мүмкіндік беретін 12 жылдық білім беру жүйесіне көшірудің өзіндік ерекшелігі жан-жақты талданып, тәжірибе жүзінде іске асырылу үстінде. [ ]
Білім беру жүйесі - сабақтастығы бар білім беру бағдарламалары мен әр түрлі деңгей мен бағыттағы мемлекеттік білім беру стандарттары жүйесінің, оларды әртүрлі ұйымдастыру құқықтық формадағы, типтегі және түрдегі білім беру мекемелерінде іске асырушы тармақтардың, сонымен бірге білім беруді басқару органдары жүйесінің жиыны. Бiлiм беру жүйесi қоғамның әлеуметтiк - экономикалық дамуында жетекшi роль атқарады, сондай - ақ оны әрi қарай айқындай түседi. Ал бiлiмнiң қалыптасып, дамуының жалпы шарттары философияның негiзгi мәселесi - рухтың материяға, сананың болмысқа қатынасы тұрғысынан зерттелетiн iлiм таным теориясы деп аталады. Таным теориясының басқа ғылыми теориялардан түбiрлi айырмашылығы - ол бiлiмнiң қалыптасуы мен негiзделуiнiң жалпы ұстанымдарын, объективтiк қатынастарды қалыптастырады.
Орыс педагогі К.Д.Ушинский айтқандай, қазіргі заман талабына сай, әр мұғалім, өз білімін жетілдіріп, ескі бірсарынды сабақтардан гөрі, жаңа талапқа сай инновациялық технологияларды өз сабақтарында күнделікті пайдаланса, сабақ тартымды да, мәнді, қонымды, тиімді болары сөзсіз. Бұл жөнінде Қазақстан Республикасы Білім туралы Заңының 8-бабында Білім беру жүйесінің басты міндеттерінің бірі - оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу деп атап көрсеткен. Елбасымыз Н.Ә. Назарбаев жолдауында айқандай: Болашақта өркениетті дамыған елдердің қатарына ену үшін заман талабына сай білім қажет. Қазақстанды дамыған 50 елдің қатарына жеткізетін, терезесін тең ететін - білім. Сондықтан, қазіргі даму кезеңі білім беру жүйесінің алдында оқыту үрдісінің технологияландыру мәселесін қойып отыр. Оқытудың әртүрлі технологиялары сарапталып, жаңашыл педагогтардың іс - тәжірибесі зерттеліп, мектеп өміріне енуде.[ ]
1.2 12 жылдық білім беру үрдісіне көшу қажеттігін айқындау мәселелері
Ғылыми - технология өркендеп, барынша қанат жайған қазіргі таңдағы білім беру саясатындағы басым бағыт - 12 жылдық білім жүйесіне көшу болып табылады. Білім берудің аталмыш үлгісі әлем елдерінің 80%-ында қолданылуда. 1992 жылғы Еуропа Кеңесі Декларациясының келісімімен әлемдік білім беру кеңістігінде орта білім берудің 12 жылдық жүйесі жүзеге асырылып, экономикалық ынтымақтастық пен әлемнің даму ұйымына мүше елдер Бұл орайда, Қазақстандағы жоғары оқу орындарының міндеті - әлемдік стандартқа сай білім беру, ал олардан алынған дипломдар дүние жүзі мойындайтындай болуы қажет[1, 53], - деп, болашақ мамандарды дайындауға қойылатын талапты ерекше атап көрсеткен. Ал болашақ мамандыққа баулу ісінің түп арнасы мектеп қабырғасындағы білім негізінен бастау алары сөзсіз.
Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың: Білім мен ғылымды өз дәрежесінде меңгерген елдер ғана әлемдік дамудың алдында болады. Ендеше біз халыққа білім беру және ғылымды дамыту, оларды реформалау ісін қарқынды жолға қоюымыз керек[2], - деген сөзін басшылыққа алған жөн.
Қазақстандағы орта білім беру саласын 12 жылдық білім беру жүйесіне көшіру саясаты жаңа мазмұнды тұжырымдамалық сипатымен ерекшеленеді. Жалпы білім беру жүйесіндегі 12 жылдық білім беру стандартының жалпы қағидалары мен ұстанымдары Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңында нақтыланып, Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға арналған мемелекеттік бағдарламасында тұжырымдалған.
Білімді ізгілендіру адамның тұлға ретінде жан-жақты дамуына, еркіндікке, бақытқа, өз қабілетін дамыту мен жұзеге асыру құқығына ие болуға мүмкіндік береді. Жаңа білім беру реформасының мәні мен маңызы азаматтардың қажеттіліктеріне бағдарланып, өз бетінше білім алу мен өмірлік ұстанымдарын тиімді құру, материалдық және моральдық жетістікке жету мүмкіндігін жүзеге асыруға негізделген. Қазіргі таңда жүзеге асырылуға бағытталып жатқан 12 жылдық білім берудің педагогикалық, психологиялық мақсаты мен міндетіне - жан-жақты дамыған, ой-өрісі кеңейген, ой түйіндей алатын жеке тұлғаны оқытып, тәрбиелеп шығару. Бұл мақсат пен міндетті жүзеге асыру жолында орындалатын басты жұмыс - білім мазмұны мен көлемін, әлемдік деңгейге көтеру, кәсіптік бағдар беру ісінде әр тұлғаның мүмкіндігі мен қабілет-қарымына қарай мамандыққа баулу, әр оқушының психологиялық, физиологиялық ерекшеліктерін зерттеп, білім мен тәрбие үдерісінде басшылыққа алып отыру, оқушының өзіндік ойлау, ойын еркін жеткізу мүмкіндіктерін кеңейтуді басты назарда ұстау.
Қазіргі ғылым мен техниканың қарыштап дамыған кезінде оқу-білімнің, соның ішінде болашағымыз - бүгінгі мектеп оқушысының білімі мен тәрбиесі маңызды мәселе. Еліміздің әлеуметтік экономикасының дамуына өзіндік үлес қоса алатын, өзіндік ой - пікірі бар, жан-жақты дамыған, білімді де білікті тұлғаны дайындап, тәрбиелеу - аса құрметті қоғамдық міндет. Себебі, ел тұтқасын жан - жақты білімді ұрпақ ұстанған шақта ғана өркениет алға дамымақ.
Жас ұрпаққа білім беруде, оларды болашақ еліміздің тұтқасы етіп тәрбиелеу - әр ұстаздың, әрбір мектептің ең қасиетті міндеті. Осы міндеттерді орындау мақсатында білім беру саласында да елеулі әрі ауқымды өзгерістер өрістеуде. Осы мақсатта мемлекетіміздің білім сапасын арттыратын түрлі құжаттар қабылданып, бағдарламалар енгізілуде.
Оқушыны айналаны өз бетімен танып білуге деген табиғи ұмтылысы негізінде құрылған оқытудағы зерттеу тәсілін пайдалану ерекше орын алады. Зерттеуге бағытталған оқытудың басты мақсаты - адамзат мәдениетінің кез - келген саласындағы іс - әрекеттің жаңа тәсілдерін оқушының өз бетімен, шығармашылықпен, меңгеру қабілеті мен дайындығын қалыптастыру.
Оқушыны оқытуда зерттеу тәсілін қолданудың қажеттілігі оқушы болмысының білмекке құмарлығымен, оның қоршаған дүниені зерделеуге деген қызығушылығымен түсіндіріледі. Оқушылардың өзіндік зерттеулері, олардың жеке қажеттіліктері сұраныстарын қанағаттандыруға септігін тигізеді. Сонымен қатар, өзіндік зерттеулер интеллектуалды және шығармашылық қабілеттерді, ойлау және зерттеу біліктерін дамытуға мүмкіндік береді. Өзіндік зерттеулердің көмегімен оқушылар дүниені тани келе, өздері үшін жаңа білімдерді дайын күйде алмай, өз бетімен ашады. Зерттеушілік жұмыс оқушылардың өз қызығушылығынан басталады.
12 жылдық білім беру технологияларының ерекшелік жағы ол жеке тұлғалық қасиеттерге бағдарланған оқыту, проблемалық бағытқа және шығармашылық сипатқа ие, оның басты бағдары - білім беру, жаңа дүниені ашу мен іздену арқылы білімді іс жүзінде қолдану; оқушының жалпы және арнайы қабілеттерін дамыту, білім біліктерді игеру мүмкіндіктерімен оларды қолдану жолдарын көрсетеді. Қазіргі кездегі оқушының интеллектісіне, дербес ойлауын дамытуға бағытталған, өз бетімен ізденуге даярлайтын жеке жұмыстар көптеп беруге болады. Оқушыларды мектепке дайындау, мектепке бейімделуін және оқытудың жетістігін қамтамасыз ететін маңызды құрамы психологиялық дайындық компоненттері болып табылады.
Оқушының жеке тұлғасының даму мәселесін шешу, оқытудың тиімділігін арттыру, оқушылардың мектепте оқуының дайындық деңгейін дұрыс ескере отырып, жұмыс жасау керек.
Интеллектуалдық дайындық - оқушының мектепке интеллектуалды дайындық компоненті оның ой -- өрісін, нақты білім қорын қарастырады. Жалпы айтқанда, мектепте оқытуға интеллектуалды дайындықтың дамуы былай болады:
- Дифференциалдық қабылдау;
- Аналитикалық ойлау;
- Болымсызға рационалды жақындау (фантазия рөлі);
- Есте сақтау;
- Білімге қызығушылық;
- Ести отырып сөйлеу және түсіну, әр түрлі символдарды қолдана білуі;
- Қол қимылдарының, көру, қимыл кординацияларының дамуы.
12 жылдық білім беру жағдайында мұғалім биологияны оқытудың әр алуан компоненттеріне сүйене отырып, әрбір технологияны өздік жолда әдіс - тәсілдермен ерекшелендіріп, өз өмірлік және оқытушы тәжірибесін пайдаланып, оқушыларды бірлескен әрекеттерге тартудың әр алуан түрлі әдістерін, өз бойында бар мүмкіндіктерін жүзеге асыру. [4; 10]
Биология пәнінен білім беруде, білім алушыларды еліміздің тұтқасы етіп тәрбиелеу - әр оқытушының міндеті, әрбір оқу орнының ең қасиетті міндеті. Осы міндеттерді орындау мақсатында білім беру саласында да елеулі әрі ауқымды өзгерістер өрістеуде. Осы мақсатта мемлекетіміздің білім сапасын арттыратын түрлі құжаттар қабылданып, бағдарламалар енгізілуде.
12 жылдық жалпы орта білім берудің құрылымдық-мазмұндық моделі төмендегі ұстанымдар негізінде ұйымдастырылады: - жеке тұлғаның жас кезеңдерінің ескерілуі; - күтілетін нәтижелердің жетістіктеріне бағыттылығы; - оқытудың сабақтастығы; - әрбір оқыту сатысының даралығы; Жалпы 12 жылдық орта білімге көшу барысында мына мәселелерге аса көңіл аударылып отыр: 1.Білім беруге арналған оқулықтар мен оқу құралдарының оқушылардың жас ерекшелігіне сәйкестігі. 2.Мұғалімдердің білім беру барысында қолданатын әдіс - тәсілдерінің оқушылармен жұмыс тиімділігін арттыруға мүмкіндік туғызу жағдайы. 3.Бірінші сынып оқушыларына білім берудің ойын әрекетіне негізделіп, біртіндеп оқу әрекетіне көшу талабының орындалуы, алты жасар оқушының ерекшеліктерін ескеру мүмкіндігі. 4.Оқушының ойы мен тілін дамытудың, олардың еркін сөйлеуін, пікір сайысына қатысу деңгейін байқау. 5.Берілетін білімнің өмірмен, ұлттық салт-дәстүрлермен, жергілікті өлкетану материалдарымен байланысын қамтамасыз ету мүмкіндігі. 6.Білім беру барысында мұғалімнің бақылау, тәжірибе әдістерін ұтымды жерінде қолдана білу шеберлігі. 7.Сабақ мерзімінің 30-35 минуттан аспауы. 8.Мұғалімнің оқу - әдістемелік кешендерді пайдалану және оған талдау жасау шеберлігі. 9.Мектеп басшылары мен қоғамдық ұйымдар тарапынан эксперименттік сыныптар мұғалімдеріне көмек беру деңгейі. 12 жылдық оқытуға көшу жалпы алғанда қазақстандық білім беруді реформалаудың стратегиялық мақсатын: білім берудің ойлы, шығармашыл тұлғаны қалыптастыруға бағдарланған жаңа ұлттық үлгісін дамытуға, баршаға білім беру үлгісінен әрбір адамға өмір бойында білім беру үлгісіне өтуге мүмкіндік береді және әлемдік білім беру кеңістігіне жедел енуді қамтамасыз етеді[ ].
Бәсекеге қабілетті маман дайындау. Мектеп - үйрететін орта, оның жүрегі - мұғалім. Ізденімпаз мұғалімнің шығармашылығындағы ерекше тұс - оның сабақты түрлендіріп, тұлғаның жүрегіне жол таба білуі. Ұстаз атана білу, оны қадір тұту, қастерлеу, арындай таза ұстау - әр мұғалімнің борышы. Ол өз кәсібін, өз пәнін , барлық шәкіртін , мектебін шексіз сүйетін адам.Өзгермелі қоғамдағы жаңа формация мұғалімі - педагогикалық құралдардың барлығын меңгерген, тұрақты өзін - өзі жетілдіруге талпынған, рухани дамыған, толысқан шығармашыл тұлға құзыреті. Жаңа формация мұғалімі табысы, біліктері арқылы қалыптасады, дамиды. Нарық жағдайындағы мұғалімге қойылатын талаптар : бәсекеге қабілеттілігі, білім беру сапасының жоғары болуы, кәсіби шеберлігі, әдістемелік жұмыстағы шеберлігі. Осы айтылғандарды жинақтай келіп, жаңа формация мұғалімі- рефлекцияға қабілетті, өзін-өзі жүзеге асыруға талпынған әдіснамалық , зерттеушілік, дидактикалық - әдістемелік, әлеуметтік тұлғалы, коммуникативтілік, ақпараттық және тағы басқа құдыреттіліктердің жоғары деңгейімен сипатталатын рухани- адамгершілікті, азаматтық жауапты, белсенді, сауатты, шығармашыл тұлға. Нәтижеге бағытталған білім моделі мен басқарудың жаңа парадигмасы аясында жекелеген ұғымдар мен нормаларды және тиімді педагогикалық технологияларды меңгеру үшін педагогтардың кәсіби мәдениетін дамытуға бағытталған оқу қажеттіліктері туындылап отыр. Біліктілік арттыру жүйесінде педагогтардың оқу қажеттіліктері нақты білімнің мәнін түсінуге, соның нәтижесінде өзіндік іс- әрекетке енуге және жеке өміріндегі тәжірибені жетілдіру мақсаттарына байланысты қалыптасады. Осы заманғы мұғалім оқуға үлкен потенциалдық мүмкіндіктермен келеді. Сондықтан олардың функционалдық сауаттылықтарын кәсіби шеберлікпен ұштастыру үшін нәтижеге бағытталған білім беру үлгісінде мақсатты түрде білім беретін, қалыптастыратын, дамытатын андрогогикалық процесс қажет. Басқаша айтқанда ересектерге арналған, жалпы және кәсіби білімнің қажеттілігін дамыту, ғылым, білім мен мәдениет жетістіктері арқылы адамдардың жалпы мәдениеті мен әлеуметтік белсенділікті дамытуға бағытталған танымдық іс-әрекетке ынталандыру үшін білім беру. Қазіргі білім беру парадигмасы білікті адамға бағытталған білімнен мәдениет адамына бағытталған білімге көшуді көздейді. Бұл білім беру жаңаша ұйымдастыру- оның философиялық , психологиялық, педагогикалық негіздерін, теориясы мен тәжірибесін тереңірек қайта қарауды қажет етеді.[ ]
1.3 Әлемдік оқу үрдісінің өзегінің бірі - жаңа технологиялар
Әлемнің бірнеше елінде сынақтан өтіп, жаңа әдіс-тәсілдермен ерекшеленетін эксперимент сыныптарында жеке тұлғалық бағдарлы оқыту технологияларын қолданамыз: Үшөлшемді әдістемелік жүйе (Караев технологиясы) М.Д Кобешова, ұжымдық ойлау технологиясынан "Өзара тапсырма алмасу" әдісін, рейтингі - рангілік бақылау, бағалау технологиясын А.Қ.Қасымгалиева. Ж.Д. Рамазанова оқу үрдісінде қолданады. Оқушылардың есте сақтау қабілетін дамытуға, оқушы бойына негізгі құзыреттіліктерді қалыптастыруға, оқу сапасын арттыруға тиімді әдіс-тәсілдерді, АҚТ-ы қолдану арқылы жұмыс жасайтын мұғалімдер Хуандық Айбек, Т.Қ. Қаржасбаев, Н. А. Қадыров. Ақпараттық-коммуникативтік технологиялар заман талабына сай жоғары деңгейде қолданса ғана оқушылардың қызығушылығын арттырады. [3] Тәжірибе түрінде экспериментатор-мұғалімдердің алға қойылған мақсат-міндеттерді жүзеге асыруына, оқушылардың өз бетінше білім игеру белсенділігінің қалыптасуына жағдай жасалған. Оқушылар өздерінің шығармашылық практикалық іс-әрекет нәтижесінде жаңа білім мен құзыреттіліктерін қалыптасуына қол жеткізе алады.[ ]
12 жылдық мектептің тағы бір ерекшелігі - оқу жылының басында барлық оқушылар портфолио жүргізе бастайды. Бұған дейін оқушының еңбегі алған білім көлеміне қарай бағаланып келсе, енді оның білім алу процесіндегі жетістігі жас және жеке ерекшелігіне байланысты өмір сүрген ортасына бейімделуіне, жинаған тәжірибесіне қарай икемделуіне, құзырлық негізінде қалыптасқан қабілетіне, білім мазмұнының рухани қажеттілігіне қарай игере білуіне орай бағаланатын болады. Портфолио дегеніміз - білім алушының білім саласындағы жетістіктерінің жинағы. Мұнда оқушының өзінің маршруттық беті бойынша жетістіктері, яғни жетістіктер парағы, ілгерілеу кестесі, шығармашылық жұмыстары, нәтижелері жинақталады. Портфолио жүргізудің нәтижесінде оқушылар білім, білік дағдыларын бақылауға үйрене бастады, пәнге деген қызығушылығы артады, оқушы, мұғалім, ата - ана қарым-қатынасы нығаяды, бақылау жұмысынан анықталған нәтижелерді бақылап отыруға ықпал етеді, оқушылардың ғылыми дүниетанымын, шығармашылық қабілеттерін, ынтасын дамытады. Оқушылар портфолио безендіру, толтыру жұмыстарын қызыға орындады және өз біліміне баға беру, өз жетістігін көре білуді үйренді. Бүгінде оқушылар мен мұғалімдер портфолионың үш түрін қолданады: жеке жетістіктер портфолиосы; пән портфолиосы; зерттеу жұмыстарының портфолиосы. [1, 38] Француз қайраткері Адамға оқып - үйрену өмірде болу, өмір сүру үшін қажет дегендей оқыту процесін технологияландыру, осыған сәйкес оқу бағдармаларын жасау, ғалымдар мен жаңашыл педагогтардың еңбектерімен танысу жұмыстары мұғалімдердің үздіксіз ізденісін айқындайды. Жаңа педагогикалық технологиялардың негізгі мәні пассивті оқыту түрінен активті оқытуға көшу оқу танымын ұйымдастырудағы бастамашылдығына жағдай туғызу, субьективтік позицияны қалыптастыру.
Білім сапасын арттыру және нәтижеге бағытталған үлгіге беталуы барысында мұғалімдер мемлекеттік стандарт берілген нәтижелерге жетуде кәсіби шеберлікпен меңгерген зерттеу біліктері мен дағдылары нәтижесінде проблеманың шешімін таба алатын, ақпараттық - коммуникативті мәдениеті жоғары тұлғалық - дамытушылық функцияны атқарады. Қазіргі заман адамның осы құзыреттілікті меңгере отырып тек кәсіби икемділігін оңтайландыруды қамтамасыз ету ғана емес, іске асырылу мүмкіндігін үнемі оқып - үйрену және өзін-өзі жасау талабын қалыптастыра алады.[ ]
Шығармашылық критерийлер. Мұғалім өз кәсібінің шекарасынан шыға алуы, сол арқылы өз тәжірибесін, еңбегін өзгерте алуы жатқызылады. Шығармашыл мұғалім үшін біреудің тәжірибесін қайталағаннан гөрі өз жаңалықтарын, білгендері мен түйгендерін басқаларға ұсына алуының, шығармашылық бағыттылықтың болуының мәні зор. Кәсібиліктің бірден келе салмайтындығы белгілі, оны әр мұғалім ерте ме, кеш пе меңгеруі тиіс. А.Маркова оның кезеңдерін төмендегідей етіп бөледі: мұғалімнің өз мамандығына бейімделу кезеңі; мамандықта өзін-өзі өзектендіру кезеңі; мамандықты еркін меңгерген кезең; мамандықта шығармашылық деңгейге жеткен кезең. Осылайша ғалым кәсіби құзыреттіліктің сипаттамасын шебер- мұғалімнің, жаңашыл - мұғалімнің, зерттеуші - мұғалімнің, кәсіби дәрежесіне көтерілген мұғалімдердің жиынтық бейнесі ретінде қарастырады.
1.4 Биология сабағында қазіргі биологияның негіздерін зерттеу
Бүгінгі күні әлемдік қауымдастық қатарында өзіне лайық орнын белгілеген біздің мемлекетіміз үшін, қазіргі заман талаптарына байланысты демократиялық қоғамға сай өзіндік көзқарасы, саяси түсінігі бар, білімді, әрі жоғары білікті жас ұрпақты тәрбиелеу
қажеттігі бізден 12 жылдық білім беру жүйесіне өтуді талап етіп отыр. Сол талапқа сай мұғалімде 12 жылдыққа дайын болу керек. 12 жылдык мектепте мұғалімнің түзету - дамыту жұмыстары мен жеке тұлғаның қалыптасуының түрлі жастағы мөлшеріне бағдарланған ағарту жұмыстарына бағытталуға тиіс қызметіне зор көңіл бөлінеді. Білім беру жүйесін тиімді басқару мен сапалы оқытуды қамтамасыз ету үшін мектептің, жергілікті қауымдастықтың, әлеуметтік әріптестер мен мемлекеттік басқару органдарының қызметін білу қажет. Білім берудің сапасын арттырудың ықпалы мынадай болуы тиіс: 1. Есеп беру және басшылық, басқару, тиісті құжаттарын әзірле жүйесін жетілдіру; 2. Білім сапасын
диагностикалау мен мониторинг мектеп қызметінің жүйесіне; 3. Тұлғалық - қызметтік, құзіреттілік тәсілдерге оқытудың әдістемелік жүйесіне; 4. Білім сапасын бағалаудың жаңа рейтингтік енгізу.
Оқушы тұлғасына бағытталған білім беру адамның белсенділігін, шығармашылық қабілетін, әлеуметтік жауапкершілігін, өмірде өз білімін іске асыру мүмкіндігін дамытуға қолайлы жағдайлар туғызады. Мұғалімнің кәсіби-әдістемелік даму деңгейіне, тұлғалық қажеттілігі мен сұранысына негізделе отырып, инновациялық мектептерге қойылатын талаптарға сай әдіснамалық ұйымдастырылатын басқару жүйесі нәтижелі болатыны белгілі.
Қазір оқыту үрдісінде дәстүрлі емес сабақ түрлері көптеп қолданылады. Оқшылардың әр пәннен алған білімін әр жүйеге келтіріп, жинақтап тереңдетуге мүмкіндік береді. Шығармашылықпен іздену нәтижесінде оқушылардаң пәнге қызығуы артады. Биология - жаратылыстану ғылымдарының бір саласы. Тірі организмдерді және олардың қоршаған ортамен арақатынасын зерттейтін ғылым. Италия ғалымы Д. Борелли жануарлардың қозғалу механизмдерін сипаттау арқылы физиологияның дамуына жол салды. XVI - XVII ғасырларда микроскоптың ашылуына байланысты өсімдіктердің ішкі құрылысы (Р. Гук, 1665; М. Мальпиги, 1675 -- 79; Н. Грю, 1671 - 82), олардың жыныстық ерекшеліктері (Р. Камерариус, 1694, т.б.), микроорганизмдер, эритроциттер мен сперматозоидтер (А. Левенгук, 1673) зерттеліп, жәндіктердің құрылысы мен дамуы (М. Мальпиги, 1669; Я. Сваммердам, 1669) анықталды. Бұл жаңалықтар эмбриологияда бір-біріне қарама-қайшы түрлі бағыттарды (овизм, анималькулизм, преформизм, эпигенез, т.б.) қалыптастырды.
1670 ж. Ағылшын ғалымы Дж. Рей "Өсімдіктер тарихы" атты еңбегінде 18 мың өсімдік түрлеріне сипаттама берді. Биология жанды нәрселерде тіршіліктің барлық көріністерімен айналысады. Биология ғылымы тірі организмдердің құрылысын, функциясын, өсіп-жетілуін, шығу-тегін, эволюциясы мен жер бетінде таралуын қарастырады. Бұл ғылым организмдердің классификациясын жасап оларды суреттейді, олардың функцияларына үңіледі, түрлердің қалай пайда болатынын сипаттаумен қатар организмдердің бір-бірімен қатынасын және табиғи ортасымен ара-қатынасын зерттейді. Қазірде биологияның барлық тармақтарын біріктіретін бес принцип бар. Жасуша теориясы (клеточная теория); (гр. teoria cellulae cellula -- жасуша және жасуша теория) -- жасушалар туралы биологиялық жалпы қорытынды, ғылыми тұжырым. Жасуша теориясының негізін қалаған неміс ғалымы Т. Шванн (1838-1839ж.). Жануарлар жасушасын зерттеген Т. Шванмен қатар, Жасуша теориясын жасауға өсімдіктер жасушаларын зерттеген М. Шлейден де атсалысты. Өздеріне дейінгі ғалымдар еңбектері жинақталған деректер мен өздерінің ғылыми мәліметтеріне сүйене отырып, Т. Шванн мен М. Шлейден жануарлар мен өсімдіктер организмдері органикалық табиғатының біртекті екендігін көрсете білді. Жасуша теориясы 19 ғасырда ашылған ұлы жаңалықтардың бірі болып саналады. Оның негізгі қағидалары: 1. жасуша - тірі организмнің тым ұсақ құрылымдық бірлігі; 2. жануарлар мен өсімдік организмдеріндегі әртүрлі ұлпалар жасушалары құрылысы жағынан бір-біріне ұқсас, жасуша ядродан, цитоплазмадан, негізгі органеллалардан құралған; 3. жасуша тек бөліну арқылы көбейеді; 4. жасушалар біртұтас организмнің бір бөлігі. Организм ұлпаларында жасушалардан басқа жасуша туындылары - бейжасушалық құрылымдар (симпласт, синцитий) және оның өнімдері - жасушааралық зат болады. Тірі организмдердің жасушалық құрылымының ашылуы - күрделі оптикалық аспаптардың микроскоптардың) ойлап табылуымен тығыз байланысты болды. Өсімдік жасушасы протоплазмасындағы ядроны ағылшын ботанигі Р.Броун (1773 - 1858) ашты (1830). Дегенмен ядроға көп көңіл бөлген және оны жасуша құратын цитобласт деп анықтама берген неміс ботанигі М.Шлейден (1804 - 1881). Шлейден теориясын одан әрі талдап, Жасуша теориясын құруда неміс зоологы Т.Шванның (1810 - 1882) еңбегі зор болды. Ол жануарлар мен өсімдік жасушасы құрылымын салыстыруда ядроның маңызы үлкен екенін анықтады. Организм құрылысы күрделіленген сайын, оның тұтастық қасиеті анық байқалып, ол жануарларда жүйке, гуморалдық жүйелер, ал өсімдіктерде жасушалардың цитоплазмалық байланысы арқылы жүреді.
Қазіргі заманғы электрондық микроскоп арқылы алынған ғылыми мәліметтер жасуша теориясысын одан әрі байытып, барлық тірі организмдердің құрылымдық және қызметтік бірлігі - жасуша екендігін одан әрі дәлелдей түсті. [25] Тұқым қуалау белгілерінің сақталуы мен ұрпақтан ұрпаққа берілуін жасуша ядросы басқаратынын Э.Геккель анықтады (1866). 1970 - 80 ж. Барлық жасушалы организмдерге тән жасуша бөлінуінің тәсілі митоз ашылды. Қазіргі кезде жасуша теориясы көп жасушалы организмдер бірлескен жеке жасушалардан тұрады және олардың өзара байланыстылығынан организмнің тұтастығы туады деп тұжырымдайды. Жасуша теориясының бұдан кейінгі дамуы протоплазма мен жасуша бөлінуі ашылуына байланысты болды. XIX ғ - дың орта кезінде неміс патологы Р.Вирхов (1821 - 1902) патологиялық құбылыстарды Жасуша теориясы тұрғысынан қарастырып, жасушадағы ядроның маңызы аса зор екеніне көз жеткізіп, жасушалардың бөліну арқылы көбейетіндігін дәлелдеп берді. Оқушыларға эволюцияның негізгі заңдылықтары туралы түсініктеме беру. Биологиядағы маңызды түсініктердің бірі тіршіліктің эволюция арқылы өзгеріп дамитындығы және қазіргі тіршіліктің барша түрінің ортақ тегінің болуында. Бұл, алдыңғы секцияларда көрсетілген бірліктер мен процесстердің таңқаларлық ұқсастығына алып келді. Биологтар эволюциялық қатынастарды филогенетика, фенетика және кладистика сияқты әдістерді қолдана отырып қалыптастырады және анализ жасайды. [ ] Қазіргі теорияның жасалуында эволюциялық дамудың қосымша механизмі ретінде генетикалық дрифт қабылданды. Дамып шыққан сан алуан түрлерінің қасиеттерін сипаттайтын түрлердің эволюциялық тарихы мен белгілі бір түрдің басқа әр түрге генеалогиялық туыстығы оның филогениясы деп аталады. Биологиядағы бір-біріне ұқсамайтын әдістемелер филогения туралы мәліметтер үшін таптырмас қайнар көз болып табылады. Олардың қатарына молекуляр биология я болмаса геномикада жасалатын ДНҚ тізбектерін салыстыру және палеонтологиядағы фосилдерді немесе көне организмдердің басқа да іздерін салыстыру бар.[]
Биологиялық форма мен функция мирастың негізгі бірлігі болып табылатын гендерден бастау алады және келесі ұрпаққа да осы гендер арқылы өтеді. Организмнің ішкі ортасына деген физиологиялық бейімділік оның гендерінде код түрінде жазулы болуы және оның ұрпағына тұқым қуалауы мүмкін емес. Сан алуан организмдер - бактериялар, өсімдіктер, жануарлар және саңырауқұлақтарда ДНҚ-ның көшірілу мен протеиндерге аударылу механизмдерінің бір-бірінен аумайтыны таңдай қақтырады. Мысалы, адам ДНҚ-сы салынған бактерия сәйкес протеиндерді түзеді.
Организмдегі немесе жасушадағы гендердің жиынтығы оның геномы болмақ. Ол біреу, я болмаса одан да көп хромосомаларда сақталады. Хромосома - организмге байланысты мыңдаған гендер код түрінде жазулы болатын жалғыз, ұзын ДНҚ шүйкесі. Ген белсендік танытқан жағдайда ДНҚ кодтары транскрипция арқылы геннің РНҚ көшірмесіне өтеді. Кейіннен рибосома РНҚ трансляциясын жасап құрамдас протеин немесе каталитик протеин түзіп шығарады. [ ] Тіршілік эволюциясындағы негізгі оқиғалардың қысқаша баяндамасы үшін эволюциялық уақытнаманы қараңыз. ХІХ ғасырға дейін тіршілік формалары белгілі шарттар аясында спонтанды түрде пайда бола алуы мүмкін деген түсінік болды. Бұған Уильям Гарвей келіспеді және ол бұған "бар өмір жұмыртқадан" ( латыншадан "Omne vivum ex ovo") деген кәламмен қарсы шықты. Бұл қағида қазіргі биологияның түпкі негізі. Ол қарапайым ғана тілмен тіршіліктің үзілмейтін жалғастығын баяндаса керек. [ ]
Үздіксіз педагогикалық білім беру жүйесі - бұл көп
деңгейлілігімен, ізгіліктілігімен, көп сатылығымен және ашықтығымен ерекшеленетін динамикалық даму жүйесіне байланысты. Осыған қарай мұғалім заман талабына сай жан-жақты дамыған, жеке тұлғамен жұмыс істей алатын, шығармашылықпен айналысатын болу қажет.[ ]
1.5 Педагогикалық зерттеу барысында тұлға қалыптастырудағы
педагогикалық практиканың мәні
Мемлекет басшысы Н.Назарбаев Қазақстан халқына арнаған былтырғы Жолдауында ұлттың бәсекелестік қабілеті бірінші кезекте оның білімділік деңгейімен айқындалатынын, осыған орай білім жүйесін реформалаудың нәтижелерінің бірі жаңа сатыдағы педагогтың өмірге келуі болуға тиіс екенін айырықша атап өтті. Елбасымыздың биылғы Жолдауында да жаңа дәуір туғызған міндеттерді толық жүзеге асыру мақсатында заман талабына сай білім беру жүйесін жасап, болашақтың жоғары технологиялық және ғылыми өндірістері үшін алысты барлап, кең ауқымда ойлай білетін, бәсекелестік қабілеті жоғары, қарымы мол басқарушы кадрлар қорын жасақтау туралы тұжырым Жолдаудың ғылыми және тәжірибелік құндылығын айқындай түседі. Жақсы педагог-оқытушы - қазіргі таңда қоғам үшін аса қымбат қазына. Бәсекеге қабілетті Қазақстан, бәсекеге қабілетті қазақстанның қарышты экономикасы десек те, жақсы экономикадан демеу алатын, қуатты әлеуметтік мемлекеттің қабілетті халқы үшін де ең қажеттісі - білімділік.
Жаңа мазмұндағы білім жүйесін мектеп өміріне енгізуде мұғалім педагогикалық, психологиялық, философиялық, физиологиялық және т.б. ғылым салаларының тиімді зерттеу нәтижелері мен әлемдік озық тәжірибелердің алдыңғы қатарлы идеяларын басшылыққа алады. Сосын да ұлттық бәсекелестік қабілеті бірінші кезекте оның білімділік деңгейімен айқындалатыны риясыз шындық. ХХІ ғасыр білімнің жаңа философиясын, жаңа ақпараттық-коммуникациялық және педагогикалық технологияларды талап етеді.[1] Жаңа кезеңдегі мұғалімнің шығармашылық іс - әрекетінің мазмұны зерттеушілік қызметтен, жаңа ізденістерден, оқушымен, ата - анамен тығыз ынтымақтастықтан тұрады. Жеке тұлға қабілеттеріне бағытталған оқыту процесі әр педагогтің өзіне, өз ісіне және өзгеге деген жауапкершілігі артып, оқушымен қарым - қатынасын берік сенімге негіздегенде ғана игі нәтижесін байқатуы мүмкін. А.К.Марковтың пікірі бойынша мұғалімнің кәсіптік зерттеушілік позициясы өз кәсібін шығармашылық деңгейде жетік меңгерген кезде ғана айқындала түседі. 12 жылдық білім беру жүйесіне көшу тұсында мұғалімнің кәсіптік жетілуі мен дамуы тұрғысында көп мәселелер қалыптастырылуы қалыпты жағдай. Өйткені, Ы.Алтынсариннің Мұғалім - мектептің жүрегі, - деп айтқанындай, барлық күш мұғалімге түседі. Ойы жүйрік, ақылы жетік, бәсекеге қабілетті, өзгерістерге бейім жеке тұлғаны тек қана жаңа тұрпатты педагог қалыптастыра алады. Ахмет Байтұрсынов Жақсы мұғалім мектепке жан кіргізеді деген ғой.[ ]
Әр ғалым педагогикалық зерттеу барысында тұлға қалып-тастырудағы педагогикалық практиканың мәніне тоқтала отырып, әр түрлі анықтама береді. Мәселен, А.И.Щербаков өз еңбегінде тұлға қалыптасуының психологиялық тұстарына үлкен мән беріп, оқу - әдістемелік әрекеттің мұғалімнің жеке тұлғасының қалыптасу-ына үлкен әсер ететіндігін айта келе, ол әдістемелік икемдіктерді бірнешеге бөледі: ақпараттық, ұйымдастырушылық, зерттеушілік. Егер, мұғалім тұлғасының қалыптасуындағы педагогикалық практиканың мәнін сөз ететін болсақ, сынып мұғалімдері ақпараттық қызметтің басым болуы керектігін естен шығармауға тиіспіз. Себебі, оқушыларды күнделікті жаңалықтармен таныстыру сабақ барысында ғана емес, сабақтан тыс жұмыстар барысында да басым орын алады. И.Я.Лернер еңбегінде мұғалімнің мақсатты түрде ұйымдастырған әрбір әрекеті оның нәтижесін алдын ала біліп отыруға жағдай жасауға тиіс деп көрсетеді. Ғалым - педагогтің пікірі бойынша мұғалім өзінің жұмысының нәтижесін алдын ала сезіп отыратын зерек, болжамы жетілген тұлға болуы тиіс. Мұғалім тұлғасын сөз еткенде қай ғалым болса да, оның кәсіптік шеберлікпен байланысты қалыптасатынын айтпай өте алмайды. И.Я. Лернер өзінің бұл пікірін оқу үрдісі және оның заңдылықтарын сөз еткенде тағы да қайталап, оқытудағы басты заңдылықтардың бірі ретінде мұғалім тұлғасының оқытып білім берудің барлық талаптарына сай келуін талап етеді.[ ] Мұғалім тұлғасының сапасын айқындау қоғамның жеке тұлға дайындығына қойып отырған талаптарынан, қаулы - қаралар шешімінен туындайды. Олай болса, қазіргі қоғамда мұғалім тұлғасына қойылатын талап өте жоғары. Қазіргі мұғалім жоғары білімді, дене еңбегіне де, ой еңбегіне де дайын, ғылым мен мәдениет салаларынан хабардар, жаңа типті оқу орындарының кез - келген саласында қызмет етуге оңтайлы, ортамен қарым - қатысы, этикалық, адамгершілік сапалары жетілген тұлға болуға тиіс. Мұғалім тұлғасының қалыптасуында ең бірінші мәселе оның кәсіби дайындығының жоғарылығы, оқу үрдісін ұйымдастыра білу шеберлігі. Жоғарыда келтірілген мұғалім тұлғасына қойылатын талаптар бүкіл пәндер мұғаліміне тән деуге болады. Біздің зерттеуіміздің бағыты бойынша осылардың бәрін ескере отырып, мұғалімдерінің басты қасиеті оқушы жанын түсіну.[ ]
Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев: Сіздер мен біздер тек болашақ буынды ғана емес, жалпы адамзаттық қадір - қасиеттердің мән - маңызын түсінетін жаны да, тәні де таза, білімді, жан - жақты мәдениетті, патриот - азаматтар болуын тәрбиелеуге міндеттіміз, - деп атап айтты. Ендеше осындай ұлы істе жеке тұлғаның жан - жақты өсуіне бір кісідей ат салысу қажет.[] Сонымен, қорыта айтқанда, 12 жылдық білім беру жағдайында педагог - бұл қай кезде де, ең алдымен, кәсіби деңгейі жоғары, интеллектуалдық, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
1
Әдебиетке шолу
1.1
Әлемдік білім кеңістігіндегі оқытудың озық технологияларын қамтитын жаңа білім мазмұны
1.2
12 жылдық білім беру үрдісіне көшу қажеттігін айқындау мәселелері
1.3
Әлемдік оқу үрдісінің өзегінің бірі - жаңа технологиялар
1.4
Биология сабағында қазіргі биологияның негіздерін зерттеу
1.5
Педагогикалық зерттеу барысында тұлға қалыптастырудағы педагогикалық практиканың мәні
1.6
Жылдық мектепте жас ұрпаққа сапалы білім мен ұлғатты тәрбие беру
1.7
Қазіргі заман талабына сай шығармашылық қабілеттің дамуына бағытталған білім
1.8
Жаңашылдықтың мәні және оның қажеттілігі
1.9
Жаңа технологялар арқылы оқушыларды шығармашылыққа
баулу
1.10
12 жылдық жалпы орта білім берудің басты мақсаты мен күтілетін нәтижелері
2
Ғылыми - зерттеу бөлімі
2.1
12 жылдық білім беру жүйесіне көшу - әлемдік білім негізі
2.2
Білім беруді жаңарту - үнемі алға қарай ұмтылу мен дамыту үрдісі зерттеу
2.3
12 жылдық білім беру жағдайында жаңа тұрпатты биология маманын дайындау мәселелері
2.3.1
Биологияны оқытуда оқушылардың білім, білік, дағдыларын қалыптастыру
2.3.2
12 жылдық білім беруде биология сабағында кұзіреттіліктерді қалыптастыру
2.3.3
Биология оқытуда оқушыларды сын тұрғыдан ойлауға үйрету
2.4
12 жылдық білім беру де биологиялық білім беру мәселелері
2.5
Қазіргі даму кезеңі білім беру жүйедегі жаңашылдықты дамыту
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер:
Анықтамалар
Білім беру жүйесі - сабақтастығы бар білім беру бағдарламалары мен әр түрлі деңгей мен бағыттағы мемлекеттік білім беру стандарттары жүйесінің, оларды әртүрлі ұйымдастыру құқықтық формадағы, типтегі және түрдегі білім беру мекемелерінде іске асырушы тармақтардың, сонымен бірге білім беруді басқару органдары жүйесінің жиыны.
Портфолио дегеніміз - білім алушының білім саласындағы жетістіктерінің жинағы.
Жасуша - тірі организмнің тым ұсақ құрылымдық бірлігі.
Оқытушы - тәрбие үрдісінің мазмұнына және ұйымдастырылуына комплексті тұрғыда қарайтын, зерттеушілік ыңғайға бейім, теория мен практика іс - әрекетін біріктіре білетін, өмірлік құндылық қағидалары - адамгершілік, ізгілік еңбекқорлық, парасатты мінез - құлық қасиеттерді бойына сіңірген ұстаз.
Шығармашылық дегеніміз - бұл, тани білу, жаңа бір нәрсені анықтауға ұмтылу және өз тәжірибесін терең түйсіне білу қабілеті.
Тұлға - өз-өзіне тұтас дүниемен өзара қатынастарын үнемі баяндайтын және ойдағы әңгімелесушімен ішкі полемика барысында өзін-өзі анықтайтын, кіналайтын, қорғайтын, өзін-өзі жетілдіріп, өзгертетін адам.
Тұлға дегеніміз - қарым-қатынастың, сонымен бірге адамдармен байланысудың толып жатқан басқа да түрлерінің нәтижесі.
Электрондық оқулықтар - ғылыми негізде дайындалған педагогикалық ақпараттық өнім.
Білім беруді жаңарту - үнемі алға қарай ұмтылу мен дамыту үрдісі, бұл білім беруде кезең-кезеңімен өтетін және алынған нәтижелерге сәйкес түзету енгізіліп, талданатын өзгерістер.
Дамыта оқыту дегеніміз - ақыл - ойдың дамуының көрсеткіші ретінде жинақтай, қорытындылай алу дағдысы
Қысқартылған сөздер
т.б. - тағы басқа
ДНҚ
РНҚ
АКТ - Ақпараттық -- коммуникациялық технологияны
Кіріспе
Зерттеу жұмысының өзектілігі: Биология саласын оқытуда жаңа шығармашылықпен дамыған жеке тұлғаны қалыптастыруға бағытталған жаңа ұлттық үлгіні жасау және ендіру.
Жұмыстың мақсаты: Еліміздегі жаңа білім беру реформасы 12 жылдық білім беруге көшу арқылы шығармашылықпен дамыған, жеке тұлғаны қалыптастыруға бағытталған жаңа ұлттық үлгіні жасауды, жалпыға арналған білімнен, білім әркімге өмір бойы үлгісіне көшуді және әлемдік білім беру кеңістігіне жедел енуді қамтамасыз етуді мақсат етеді. Сондықтанда кәсіби деңгейі жоғары биология мамандығын дайындауға сапалы білім беру , оқытушының басты міндеті.
12 жылдық білім берудің негізі адамның жеке тұлғалық қасиетін қалыптастыру болып табылады. 12 жылдық білім беру жүйесіне көшу-қоғамдағы елеулі өзгерістер мен адамдар арасындағы қарым-қатынас құралдарының қарыштап дамуына байланысты жаңа адамды қалыптастыруды көздеген заман талабы. Биологияны оқытуда әлемдік білім кеңістігіндегі озық технологияларын қамтитын жаңа білім мазмұны шынайы бәсеке арқылы меңгерген, адал бәсекеге қабілетті биология мамандарын дайындауды қамтамасыз ету.
12 жылдық білім беру жағдайында биология саласын оқытуда оқытудың басты мақсаты: биология ғылымын жетік меңгеріп жан-жақты зерттейге қабілетті, және қарқынды дамып келе жатқан ортада өмір сүруге қабілетті, өзін-өзі дамытуға, өз ойын еркін айта білуге, өз қалауымен қоғам талабына сай өзін көрсете білуге бейім, жоғары білімді шығармашыл дамыған кәсіби деңгейі жетік тұлғаны дайындау.
Жұмыстың міндеті: - Биологиялық білім беру мен ғылыми тәжірибе жүргізу аясында сапалы жұмыс жасауға қабілетті, білім беруді жалғастыруға және меңгерген әмбебеп және кәсіби біліктілігінің негізінде жаңашыл әрекет етуге дайын түлекті кәсіби деңгейде қалыптастыру;
-Білім беру саласын 12 жылдық жүйеге көшірудің басты негізі - жеке тұлғаның құзыреттілігін қалыптастыру жолдарын зерттеу;
-Оқу мен өмір жағдаяттарын шешу кезінде білім алушылардың білімді, іскерлікті, дағдыны, сондай-ақ білім алудың сан-салалы тәсілдерін, тәжірибеге бағдарланған білім негіздерін зерттеу;
-Тәуелсіз Қазақстан Республикасында да жас ұрпақты әлемдік озық технологияны меңгертуге мүмкіндік беретін 12 жылдық білім беру жүйесіне көшірудің өзіндік ерекшелігі жан-жақты талдау және тәжірибе жүзінде іске асырылуын зерттеу.
12 жылдық мектептің басты ерекшелігі - оқушының жан-жақты дамуына, өз пікірі мен ойын ашық жеткізуіне, әр адамға табиғатынан берілген шығармашылық әлеуетін толық іске асыруына ықпал ететін, өзін-өзі танып, келешегін айқындауға саналы түрде дайын болуға, қоғамның экономикалық, мәдени, саяси, өміріне белсенді араласуға мүмкіндік беретін ұлттық мүдесі жоғары тұлға тәрбиелеу.
Зерттеу нысаны: М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университетінің биология мамандығы бойынша оқитын студенттерінің зерттеушілік біліктіліктерін дамыту. Жоғары биологиялық білім берудің мақсаты жауапкершілігі жоғары, биологиялық білім беру мен ғылыми тәжірибе жүргізу аясында сапалы жұмыс жасауға қабілетті, білім беруді жалғастыруға және меңгерген әмбебеп және кәсіби біліктілігінің негізінде жаңашыл әрекет етуге дайын түлекті кәсіби деңгейде қалыптастыру.
Биолог мамандарды дайындауда жергілікті жерде өсетін өсімдік түрлеріне, жылыжайда өсірген өсімдік түрлеріне, ботаникалық бақта өсірілген өсімдіктерге фенологиялық бақылауға үйретудің маңызы зор. Себебі, фенологиялық бақылау биология саласы бойынша ғылыми зерттеу жүргізудің арнайы зерттеу әдістерінің бірі. Осы әдісті меңгеру олардың биология пәніне қызығушылығын арттырады, сонымен қатар, мектепте оқушыларды табиғи нысандарға бақылау жасауға үйретуде кәсіби әдістемелік дайындығын іске асырады.
Күтілетін нәтиже: Өзінің және қоғамның мүддесінде өзін-өзі белсенді етуге дайын, өзгермелі даму үстіндегі ортада өмір сүруге бейім, бәсекеге қабілетті және құзыретті, шығармашыл, білімді тұлғаны дамыту және қалыптастыру. Жаңащыл биология мамандарын дайындау. Эксперименттердің барлық категорияларын қамтитын, педагогикалық тиімділігі мен әлеуметтік әсерін айқындау мақсатында мониторингтер жүргізіледі. Биология саласын оқытуда жаңа шығармашылықпен дамыған жеке тұлғаны қалыптастыруға бағытталған жинақ құрастырылды.
1 Әдебиетке шолу
0.1 Әлемдік білім кеңістігіндегі оқытудың озық технологияларын қамтитын жаңа білім мазмұны
Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңында: Білім беру жүйесінің басты міндеті ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау делінген. Осыған байланысты оқытудың басты мақсаты әрбір студенттің өз тәжірибесін, мүмкіндіктерін, шығармашылық әлеуетін жүзеге асыруына жан-жақты жағдай туғызу болып табылады.
Жоғары педагогикалық білім беруді дамыту болашағы іргелі және практикалық бағдарланған білімді біріктірумен тікелей байланысты. Жоғары педагогикалық мектепті реформалаудың маңызды ұстанымы іргелендіру - нарықтық еңбек жағдайында студентті кәсіби қызметке және өмірге теориялық және практикалық дайындаудың өзара байланысын арттыру. Студент тәжірибеде білімнің орнын және ролін ұғынып, оны жүзеге асыру жолдарын және құралдарын табуға және теорияны өз тәжірибесінде пайдалануға, теория мен практиканың өзара байланысын ұғынуға міндетті.
Бүгінгі күні әлемде жалпы білім берудің 12-жылдық мектепке арналған халықаралық стандарты қалыптасып отыр. Орта мектептегі 12-жылдық білім АҚШ, Канада, Жапония, Швеция, Францияда; Германия, Чехия, Италия, Швейцарияда - 13 жылдық ; Голландияда - 14 жылдық жүйе қабылданған.
12 жылдық білім берудің негізі адамның жеке тұлғалық қасиетін қалыптастыру болып табылады.[ ]
Адам тұлға болып тумайды, ол өмір сүру барысында тәрбие арқылы қалыптасады. Тұлғалық туралы адам өзін-өзі танып, өз өмірін өзі жасай бастағанда сөз ету керек. Білімді, шығармашыл, бәсекелік қабілеті мол тұлға тәрбиелеу негізінде Қазақстан Республикасында 12 жылдық жалпы орта білім беру тұжырымдамасы жасалып отыр. 2020 жылға арналған орта жалпы білім беру орындарының құрылымы мен мазмұнын құруда республикалық эксперимент шеңберінде тәжірибелік-эксперменталды жұмыс жүргізілуде. Егер 2020 жылға бұл экспериментке 52 мектеп қатысса, олардың саны 104- ке жетті, ал ауылдық жерлерде олардың 45-і, қалалық 59 мектепті құрайды. Қазірдің өзінде 12-жылдық білім модельдерін байқаудан өткізу жөніндегі эксперименталды ұйымдар туралы оң деректер бар.
12 жылдық білім 3 сатыдан тұрады. Бірінші - бастауыш (1-4 сыныптар) сыныптардың педагогтары олардың оқуға деген ынтасын арттыруға көп көңіл бөледі, екінші - (5-10) сыныптар оқушылардың базалық білімін анықтап, қарым-қатынас мәдениетін, ғылыми әдістерді түсінуге баулу, ал үшінші - (11-12 сыныптар) болашақ мамандық таңдауды негізге алады. Бұлардан басқа да толықтыратын, өзгертетін проблемалар, 12 жылдық оқуға ауысудың басқа да әдістерін табу мәселелері толып жатыр. Осы іспеттес тапсырма дәл осы мақсатта арнайы құрылған Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің 12-жылдық білім мәселелерінің Республикалық ғылыми-тәжірибелік орталығы республикалық мемлекеттік қазыналық кәсіпорынның құзырына берілген. [3; 19]
ХХ ғасырдың 60-жылдарынан бастап-ақ білім берудегі күтілетін нәтижелердің жетістіктерін бағалауды халықаралық критерий бойынша жүргізуге салыстырмалы зерттеулер жасап, оқушылардың білімділігінің үлгісі мен білім берудің құзыреттілігіне баса назар аударуды. [ ]
Тәуелсіз Қазақстан Республикасында да жас ұрпақты әлемдік озық технологияны меңгертуге мүмкіндік беретін 12 жылдық білім беру жүйесіне көшірудің өзіндік ерекшелігі жан-жақты талданып, тәжірибе жүзінде іске асырылу үстінде. [ ]
Білім беру жүйесі - сабақтастығы бар білім беру бағдарламалары мен әр түрлі деңгей мен бағыттағы мемлекеттік білім беру стандарттары жүйесінің, оларды әртүрлі ұйымдастыру құқықтық формадағы, типтегі және түрдегі білім беру мекемелерінде іске асырушы тармақтардың, сонымен бірге білім беруді басқару органдары жүйесінің жиыны. Бiлiм беру жүйесi қоғамның әлеуметтiк - экономикалық дамуында жетекшi роль атқарады, сондай - ақ оны әрi қарай айқындай түседi. Ал бiлiмнiң қалыптасып, дамуының жалпы шарттары философияның негiзгi мәселесi - рухтың материяға, сананың болмысқа қатынасы тұрғысынан зерттелетiн iлiм таным теориясы деп аталады. Таным теориясының басқа ғылыми теориялардан түбiрлi айырмашылығы - ол бiлiмнiң қалыптасуы мен негiзделуiнiң жалпы ұстанымдарын, объективтiк қатынастарды қалыптастырады.
Орыс педагогі К.Д.Ушинский айтқандай, қазіргі заман талабына сай, әр мұғалім, өз білімін жетілдіріп, ескі бірсарынды сабақтардан гөрі, жаңа талапқа сай инновациялық технологияларды өз сабақтарында күнделікті пайдаланса, сабақ тартымды да, мәнді, қонымды, тиімді болары сөзсіз. Бұл жөнінде Қазақстан Республикасы Білім туралы Заңының 8-бабында Білім беру жүйесінің басты міндеттерінің бірі - оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу деп атап көрсеткен. Елбасымыз Н.Ә. Назарбаев жолдауында айқандай: Болашақта өркениетті дамыған елдердің қатарына ену үшін заман талабына сай білім қажет. Қазақстанды дамыған 50 елдің қатарына жеткізетін, терезесін тең ететін - білім. Сондықтан, қазіргі даму кезеңі білім беру жүйесінің алдында оқыту үрдісінің технологияландыру мәселесін қойып отыр. Оқытудың әртүрлі технологиялары сарапталып, жаңашыл педагогтардың іс - тәжірибесі зерттеліп, мектеп өміріне енуде.[ ]
1.2 12 жылдық білім беру үрдісіне көшу қажеттігін айқындау мәселелері
Ғылыми - технология өркендеп, барынша қанат жайған қазіргі таңдағы білім беру саясатындағы басым бағыт - 12 жылдық білім жүйесіне көшу болып табылады. Білім берудің аталмыш үлгісі әлем елдерінің 80%-ында қолданылуда. 1992 жылғы Еуропа Кеңесі Декларациясының келісімімен әлемдік білім беру кеңістігінде орта білім берудің 12 жылдық жүйесі жүзеге асырылып, экономикалық ынтымақтастық пен әлемнің даму ұйымына мүше елдер Бұл орайда, Қазақстандағы жоғары оқу орындарының міндеті - әлемдік стандартқа сай білім беру, ал олардан алынған дипломдар дүние жүзі мойындайтындай болуы қажет[1, 53], - деп, болашақ мамандарды дайындауға қойылатын талапты ерекше атап көрсеткен. Ал болашақ мамандыққа баулу ісінің түп арнасы мектеп қабырғасындағы білім негізінен бастау алары сөзсіз.
Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың: Білім мен ғылымды өз дәрежесінде меңгерген елдер ғана әлемдік дамудың алдында болады. Ендеше біз халыққа білім беру және ғылымды дамыту, оларды реформалау ісін қарқынды жолға қоюымыз керек[2], - деген сөзін басшылыққа алған жөн.
Қазақстандағы орта білім беру саласын 12 жылдық білім беру жүйесіне көшіру саясаты жаңа мазмұнды тұжырымдамалық сипатымен ерекшеленеді. Жалпы білім беру жүйесіндегі 12 жылдық білім беру стандартының жалпы қағидалары мен ұстанымдары Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңында нақтыланып, Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға арналған мемелекеттік бағдарламасында тұжырымдалған.
Білімді ізгілендіру адамның тұлға ретінде жан-жақты дамуына, еркіндікке, бақытқа, өз қабілетін дамыту мен жұзеге асыру құқығына ие болуға мүмкіндік береді. Жаңа білім беру реформасының мәні мен маңызы азаматтардың қажеттіліктеріне бағдарланып, өз бетінше білім алу мен өмірлік ұстанымдарын тиімді құру, материалдық және моральдық жетістікке жету мүмкіндігін жүзеге асыруға негізделген. Қазіргі таңда жүзеге асырылуға бағытталып жатқан 12 жылдық білім берудің педагогикалық, психологиялық мақсаты мен міндетіне - жан-жақты дамыған, ой-өрісі кеңейген, ой түйіндей алатын жеке тұлғаны оқытып, тәрбиелеп шығару. Бұл мақсат пен міндетті жүзеге асыру жолында орындалатын басты жұмыс - білім мазмұны мен көлемін, әлемдік деңгейге көтеру, кәсіптік бағдар беру ісінде әр тұлғаның мүмкіндігі мен қабілет-қарымына қарай мамандыққа баулу, әр оқушының психологиялық, физиологиялық ерекшеліктерін зерттеп, білім мен тәрбие үдерісінде басшылыққа алып отыру, оқушының өзіндік ойлау, ойын еркін жеткізу мүмкіндіктерін кеңейтуді басты назарда ұстау.
Қазіргі ғылым мен техниканың қарыштап дамыған кезінде оқу-білімнің, соның ішінде болашағымыз - бүгінгі мектеп оқушысының білімі мен тәрбиесі маңызды мәселе. Еліміздің әлеуметтік экономикасының дамуына өзіндік үлес қоса алатын, өзіндік ой - пікірі бар, жан-жақты дамыған, білімді де білікті тұлғаны дайындап, тәрбиелеу - аса құрметті қоғамдық міндет. Себебі, ел тұтқасын жан - жақты білімді ұрпақ ұстанған шақта ғана өркениет алға дамымақ.
Жас ұрпаққа білім беруде, оларды болашақ еліміздің тұтқасы етіп тәрбиелеу - әр ұстаздың, әрбір мектептің ең қасиетті міндеті. Осы міндеттерді орындау мақсатында білім беру саласында да елеулі әрі ауқымды өзгерістер өрістеуде. Осы мақсатта мемлекетіміздің білім сапасын арттыратын түрлі құжаттар қабылданып, бағдарламалар енгізілуде.
Оқушыны айналаны өз бетімен танып білуге деген табиғи ұмтылысы негізінде құрылған оқытудағы зерттеу тәсілін пайдалану ерекше орын алады. Зерттеуге бағытталған оқытудың басты мақсаты - адамзат мәдениетінің кез - келген саласындағы іс - әрекеттің жаңа тәсілдерін оқушының өз бетімен, шығармашылықпен, меңгеру қабілеті мен дайындығын қалыптастыру.
Оқушыны оқытуда зерттеу тәсілін қолданудың қажеттілігі оқушы болмысының білмекке құмарлығымен, оның қоршаған дүниені зерделеуге деген қызығушылығымен түсіндіріледі. Оқушылардың өзіндік зерттеулері, олардың жеке қажеттіліктері сұраныстарын қанағаттандыруға септігін тигізеді. Сонымен қатар, өзіндік зерттеулер интеллектуалды және шығармашылық қабілеттерді, ойлау және зерттеу біліктерін дамытуға мүмкіндік береді. Өзіндік зерттеулердің көмегімен оқушылар дүниені тани келе, өздері үшін жаңа білімдерді дайын күйде алмай, өз бетімен ашады. Зерттеушілік жұмыс оқушылардың өз қызығушылығынан басталады.
12 жылдық білім беру технологияларының ерекшелік жағы ол жеке тұлғалық қасиеттерге бағдарланған оқыту, проблемалық бағытқа және шығармашылық сипатқа ие, оның басты бағдары - білім беру, жаңа дүниені ашу мен іздену арқылы білімді іс жүзінде қолдану; оқушының жалпы және арнайы қабілеттерін дамыту, білім біліктерді игеру мүмкіндіктерімен оларды қолдану жолдарын көрсетеді. Қазіргі кездегі оқушының интеллектісіне, дербес ойлауын дамытуға бағытталған, өз бетімен ізденуге даярлайтын жеке жұмыстар көптеп беруге болады. Оқушыларды мектепке дайындау, мектепке бейімделуін және оқытудың жетістігін қамтамасыз ететін маңызды құрамы психологиялық дайындық компоненттері болып табылады.
Оқушының жеке тұлғасының даму мәселесін шешу, оқытудың тиімділігін арттыру, оқушылардың мектепте оқуының дайындық деңгейін дұрыс ескере отырып, жұмыс жасау керек.
Интеллектуалдық дайындық - оқушының мектепке интеллектуалды дайындық компоненті оның ой -- өрісін, нақты білім қорын қарастырады. Жалпы айтқанда, мектепте оқытуға интеллектуалды дайындықтың дамуы былай болады:
- Дифференциалдық қабылдау;
- Аналитикалық ойлау;
- Болымсызға рационалды жақындау (фантазия рөлі);
- Есте сақтау;
- Білімге қызығушылық;
- Ести отырып сөйлеу және түсіну, әр түрлі символдарды қолдана білуі;
- Қол қимылдарының, көру, қимыл кординацияларының дамуы.
12 жылдық білім беру жағдайында мұғалім биологияны оқытудың әр алуан компоненттеріне сүйене отырып, әрбір технологияны өздік жолда әдіс - тәсілдермен ерекшелендіріп, өз өмірлік және оқытушы тәжірибесін пайдаланып, оқушыларды бірлескен әрекеттерге тартудың әр алуан түрлі әдістерін, өз бойында бар мүмкіндіктерін жүзеге асыру. [4; 10]
Биология пәнінен білім беруде, білім алушыларды еліміздің тұтқасы етіп тәрбиелеу - әр оқытушының міндеті, әрбір оқу орнының ең қасиетті міндеті. Осы міндеттерді орындау мақсатында білім беру саласында да елеулі әрі ауқымды өзгерістер өрістеуде. Осы мақсатта мемлекетіміздің білім сапасын арттыратын түрлі құжаттар қабылданып, бағдарламалар енгізілуде.
12 жылдық жалпы орта білім берудің құрылымдық-мазмұндық моделі төмендегі ұстанымдар негізінде ұйымдастырылады: - жеке тұлғаның жас кезеңдерінің ескерілуі; - күтілетін нәтижелердің жетістіктеріне бағыттылығы; - оқытудың сабақтастығы; - әрбір оқыту сатысының даралығы; Жалпы 12 жылдық орта білімге көшу барысында мына мәселелерге аса көңіл аударылып отыр: 1.Білім беруге арналған оқулықтар мен оқу құралдарының оқушылардың жас ерекшелігіне сәйкестігі. 2.Мұғалімдердің білім беру барысында қолданатын әдіс - тәсілдерінің оқушылармен жұмыс тиімділігін арттыруға мүмкіндік туғызу жағдайы. 3.Бірінші сынып оқушыларына білім берудің ойын әрекетіне негізделіп, біртіндеп оқу әрекетіне көшу талабының орындалуы, алты жасар оқушының ерекшеліктерін ескеру мүмкіндігі. 4.Оқушының ойы мен тілін дамытудың, олардың еркін сөйлеуін, пікір сайысына қатысу деңгейін байқау. 5.Берілетін білімнің өмірмен, ұлттық салт-дәстүрлермен, жергілікті өлкетану материалдарымен байланысын қамтамасыз ету мүмкіндігі. 6.Білім беру барысында мұғалімнің бақылау, тәжірибе әдістерін ұтымды жерінде қолдана білу шеберлігі. 7.Сабақ мерзімінің 30-35 минуттан аспауы. 8.Мұғалімнің оқу - әдістемелік кешендерді пайдалану және оған талдау жасау шеберлігі. 9.Мектеп басшылары мен қоғамдық ұйымдар тарапынан эксперименттік сыныптар мұғалімдеріне көмек беру деңгейі. 12 жылдық оқытуға көшу жалпы алғанда қазақстандық білім беруді реформалаудың стратегиялық мақсатын: білім берудің ойлы, шығармашыл тұлғаны қалыптастыруға бағдарланған жаңа ұлттық үлгісін дамытуға, баршаға білім беру үлгісінен әрбір адамға өмір бойында білім беру үлгісіне өтуге мүмкіндік береді және әлемдік білім беру кеңістігіне жедел енуді қамтамасыз етеді[ ].
Бәсекеге қабілетті маман дайындау. Мектеп - үйрететін орта, оның жүрегі - мұғалім. Ізденімпаз мұғалімнің шығармашылығындағы ерекше тұс - оның сабақты түрлендіріп, тұлғаның жүрегіне жол таба білуі. Ұстаз атана білу, оны қадір тұту, қастерлеу, арындай таза ұстау - әр мұғалімнің борышы. Ол өз кәсібін, өз пәнін , барлық шәкіртін , мектебін шексіз сүйетін адам.Өзгермелі қоғамдағы жаңа формация мұғалімі - педагогикалық құралдардың барлығын меңгерген, тұрақты өзін - өзі жетілдіруге талпынған, рухани дамыған, толысқан шығармашыл тұлға құзыреті. Жаңа формация мұғалімі табысы, біліктері арқылы қалыптасады, дамиды. Нарық жағдайындағы мұғалімге қойылатын талаптар : бәсекеге қабілеттілігі, білім беру сапасының жоғары болуы, кәсіби шеберлігі, әдістемелік жұмыстағы шеберлігі. Осы айтылғандарды жинақтай келіп, жаңа формация мұғалімі- рефлекцияға қабілетті, өзін-өзі жүзеге асыруға талпынған әдіснамалық , зерттеушілік, дидактикалық - әдістемелік, әлеуметтік тұлғалы, коммуникативтілік, ақпараттық және тағы басқа құдыреттіліктердің жоғары деңгейімен сипатталатын рухани- адамгершілікті, азаматтық жауапты, белсенді, сауатты, шығармашыл тұлға. Нәтижеге бағытталған білім моделі мен басқарудың жаңа парадигмасы аясында жекелеген ұғымдар мен нормаларды және тиімді педагогикалық технологияларды меңгеру үшін педагогтардың кәсіби мәдениетін дамытуға бағытталған оқу қажеттіліктері туындылап отыр. Біліктілік арттыру жүйесінде педагогтардың оқу қажеттіліктері нақты білімнің мәнін түсінуге, соның нәтижесінде өзіндік іс- әрекетке енуге және жеке өміріндегі тәжірибені жетілдіру мақсаттарына байланысты қалыптасады. Осы заманғы мұғалім оқуға үлкен потенциалдық мүмкіндіктермен келеді. Сондықтан олардың функционалдық сауаттылықтарын кәсіби шеберлікпен ұштастыру үшін нәтижеге бағытталған білім беру үлгісінде мақсатты түрде білім беретін, қалыптастыратын, дамытатын андрогогикалық процесс қажет. Басқаша айтқанда ересектерге арналған, жалпы және кәсіби білімнің қажеттілігін дамыту, ғылым, білім мен мәдениет жетістіктері арқылы адамдардың жалпы мәдениеті мен әлеуметтік белсенділікті дамытуға бағытталған танымдық іс-әрекетке ынталандыру үшін білім беру. Қазіргі білім беру парадигмасы білікті адамға бағытталған білімнен мәдениет адамына бағытталған білімге көшуді көздейді. Бұл білім беру жаңаша ұйымдастыру- оның философиялық , психологиялық, педагогикалық негіздерін, теориясы мен тәжірибесін тереңірек қайта қарауды қажет етеді.[ ]
1.3 Әлемдік оқу үрдісінің өзегінің бірі - жаңа технологиялар
Әлемнің бірнеше елінде сынақтан өтіп, жаңа әдіс-тәсілдермен ерекшеленетін эксперимент сыныптарында жеке тұлғалық бағдарлы оқыту технологияларын қолданамыз: Үшөлшемді әдістемелік жүйе (Караев технологиясы) М.Д Кобешова, ұжымдық ойлау технологиясынан "Өзара тапсырма алмасу" әдісін, рейтингі - рангілік бақылау, бағалау технологиясын А.Қ.Қасымгалиева. Ж.Д. Рамазанова оқу үрдісінде қолданады. Оқушылардың есте сақтау қабілетін дамытуға, оқушы бойына негізгі құзыреттіліктерді қалыптастыруға, оқу сапасын арттыруға тиімді әдіс-тәсілдерді, АҚТ-ы қолдану арқылы жұмыс жасайтын мұғалімдер Хуандық Айбек, Т.Қ. Қаржасбаев, Н. А. Қадыров. Ақпараттық-коммуникативтік технологиялар заман талабына сай жоғары деңгейде қолданса ғана оқушылардың қызығушылығын арттырады. [3] Тәжірибе түрінде экспериментатор-мұғалімдердің алға қойылған мақсат-міндеттерді жүзеге асыруына, оқушылардың өз бетінше білім игеру белсенділігінің қалыптасуына жағдай жасалған. Оқушылар өздерінің шығармашылық практикалық іс-әрекет нәтижесінде жаңа білім мен құзыреттіліктерін қалыптасуына қол жеткізе алады.[ ]
12 жылдық мектептің тағы бір ерекшелігі - оқу жылының басында барлық оқушылар портфолио жүргізе бастайды. Бұған дейін оқушының еңбегі алған білім көлеміне қарай бағаланып келсе, енді оның білім алу процесіндегі жетістігі жас және жеке ерекшелігіне байланысты өмір сүрген ортасына бейімделуіне, жинаған тәжірибесіне қарай икемделуіне, құзырлық негізінде қалыптасқан қабілетіне, білім мазмұнының рухани қажеттілігіне қарай игере білуіне орай бағаланатын болады. Портфолио дегеніміз - білім алушының білім саласындағы жетістіктерінің жинағы. Мұнда оқушының өзінің маршруттық беті бойынша жетістіктері, яғни жетістіктер парағы, ілгерілеу кестесі, шығармашылық жұмыстары, нәтижелері жинақталады. Портфолио жүргізудің нәтижесінде оқушылар білім, білік дағдыларын бақылауға үйрене бастады, пәнге деген қызығушылығы артады, оқушы, мұғалім, ата - ана қарым-қатынасы нығаяды, бақылау жұмысынан анықталған нәтижелерді бақылап отыруға ықпал етеді, оқушылардың ғылыми дүниетанымын, шығармашылық қабілеттерін, ынтасын дамытады. Оқушылар портфолио безендіру, толтыру жұмыстарын қызыға орындады және өз біліміне баға беру, өз жетістігін көре білуді үйренді. Бүгінде оқушылар мен мұғалімдер портфолионың үш түрін қолданады: жеке жетістіктер портфолиосы; пән портфолиосы; зерттеу жұмыстарының портфолиосы. [1, 38] Француз қайраткері Адамға оқып - үйрену өмірде болу, өмір сүру үшін қажет дегендей оқыту процесін технологияландыру, осыған сәйкес оқу бағдармаларын жасау, ғалымдар мен жаңашыл педагогтардың еңбектерімен танысу жұмыстары мұғалімдердің үздіксіз ізденісін айқындайды. Жаңа педагогикалық технологиялардың негізгі мәні пассивті оқыту түрінен активті оқытуға көшу оқу танымын ұйымдастырудағы бастамашылдығына жағдай туғызу, субьективтік позицияны қалыптастыру.
Білім сапасын арттыру және нәтижеге бағытталған үлгіге беталуы барысында мұғалімдер мемлекеттік стандарт берілген нәтижелерге жетуде кәсіби шеберлікпен меңгерген зерттеу біліктері мен дағдылары нәтижесінде проблеманың шешімін таба алатын, ақпараттық - коммуникативті мәдениеті жоғары тұлғалық - дамытушылық функцияны атқарады. Қазіргі заман адамның осы құзыреттілікті меңгере отырып тек кәсіби икемділігін оңтайландыруды қамтамасыз ету ғана емес, іске асырылу мүмкіндігін үнемі оқып - үйрену және өзін-өзі жасау талабын қалыптастыра алады.[ ]
Шығармашылық критерийлер. Мұғалім өз кәсібінің шекарасынан шыға алуы, сол арқылы өз тәжірибесін, еңбегін өзгерте алуы жатқызылады. Шығармашыл мұғалім үшін біреудің тәжірибесін қайталағаннан гөрі өз жаңалықтарын, білгендері мен түйгендерін басқаларға ұсына алуының, шығармашылық бағыттылықтың болуының мәні зор. Кәсібиліктің бірден келе салмайтындығы белгілі, оны әр мұғалім ерте ме, кеш пе меңгеруі тиіс. А.Маркова оның кезеңдерін төмендегідей етіп бөледі: мұғалімнің өз мамандығына бейімделу кезеңі; мамандықта өзін-өзі өзектендіру кезеңі; мамандықты еркін меңгерген кезең; мамандықта шығармашылық деңгейге жеткен кезең. Осылайша ғалым кәсіби құзыреттіліктің сипаттамасын шебер- мұғалімнің, жаңашыл - мұғалімнің, зерттеуші - мұғалімнің, кәсіби дәрежесіне көтерілген мұғалімдердің жиынтық бейнесі ретінде қарастырады.
1.4 Биология сабағында қазіргі биологияның негіздерін зерттеу
Бүгінгі күні әлемдік қауымдастық қатарында өзіне лайық орнын белгілеген біздің мемлекетіміз үшін, қазіргі заман талаптарына байланысты демократиялық қоғамға сай өзіндік көзқарасы, саяси түсінігі бар, білімді, әрі жоғары білікті жас ұрпақты тәрбиелеу
қажеттігі бізден 12 жылдық білім беру жүйесіне өтуді талап етіп отыр. Сол талапқа сай мұғалімде 12 жылдыққа дайын болу керек. 12 жылдык мектепте мұғалімнің түзету - дамыту жұмыстары мен жеке тұлғаның қалыптасуының түрлі жастағы мөлшеріне бағдарланған ағарту жұмыстарына бағытталуға тиіс қызметіне зор көңіл бөлінеді. Білім беру жүйесін тиімді басқару мен сапалы оқытуды қамтамасыз ету үшін мектептің, жергілікті қауымдастықтың, әлеуметтік әріптестер мен мемлекеттік басқару органдарының қызметін білу қажет. Білім берудің сапасын арттырудың ықпалы мынадай болуы тиіс: 1. Есеп беру және басшылық, басқару, тиісті құжаттарын әзірле жүйесін жетілдіру; 2. Білім сапасын
диагностикалау мен мониторинг мектеп қызметінің жүйесіне; 3. Тұлғалық - қызметтік, құзіреттілік тәсілдерге оқытудың әдістемелік жүйесіне; 4. Білім сапасын бағалаудың жаңа рейтингтік енгізу.
Оқушы тұлғасына бағытталған білім беру адамның белсенділігін, шығармашылық қабілетін, әлеуметтік жауапкершілігін, өмірде өз білімін іске асыру мүмкіндігін дамытуға қолайлы жағдайлар туғызады. Мұғалімнің кәсіби-әдістемелік даму деңгейіне, тұлғалық қажеттілігі мен сұранысына негізделе отырып, инновациялық мектептерге қойылатын талаптарға сай әдіснамалық ұйымдастырылатын басқару жүйесі нәтижелі болатыны белгілі.
Қазір оқыту үрдісінде дәстүрлі емес сабақ түрлері көптеп қолданылады. Оқшылардың әр пәннен алған білімін әр жүйеге келтіріп, жинақтап тереңдетуге мүмкіндік береді. Шығармашылықпен іздену нәтижесінде оқушылардаң пәнге қызығуы артады. Биология - жаратылыстану ғылымдарының бір саласы. Тірі организмдерді және олардың қоршаған ортамен арақатынасын зерттейтін ғылым. Италия ғалымы Д. Борелли жануарлардың қозғалу механизмдерін сипаттау арқылы физиологияның дамуына жол салды. XVI - XVII ғасырларда микроскоптың ашылуына байланысты өсімдіктердің ішкі құрылысы (Р. Гук, 1665; М. Мальпиги, 1675 -- 79; Н. Грю, 1671 - 82), олардың жыныстық ерекшеліктері (Р. Камерариус, 1694, т.б.), микроорганизмдер, эритроциттер мен сперматозоидтер (А. Левенгук, 1673) зерттеліп, жәндіктердің құрылысы мен дамуы (М. Мальпиги, 1669; Я. Сваммердам, 1669) анықталды. Бұл жаңалықтар эмбриологияда бір-біріне қарама-қайшы түрлі бағыттарды (овизм, анималькулизм, преформизм, эпигенез, т.б.) қалыптастырды.
1670 ж. Ағылшын ғалымы Дж. Рей "Өсімдіктер тарихы" атты еңбегінде 18 мың өсімдік түрлеріне сипаттама берді. Биология жанды нәрселерде тіршіліктің барлық көріністерімен айналысады. Биология ғылымы тірі организмдердің құрылысын, функциясын, өсіп-жетілуін, шығу-тегін, эволюциясы мен жер бетінде таралуын қарастырады. Бұл ғылым организмдердің классификациясын жасап оларды суреттейді, олардың функцияларына үңіледі, түрлердің қалай пайда болатынын сипаттаумен қатар организмдердің бір-бірімен қатынасын және табиғи ортасымен ара-қатынасын зерттейді. Қазірде биологияның барлық тармақтарын біріктіретін бес принцип бар. Жасуша теориясы (клеточная теория); (гр. teoria cellulae cellula -- жасуша және жасуша теория) -- жасушалар туралы биологиялық жалпы қорытынды, ғылыми тұжырым. Жасуша теориясының негізін қалаған неміс ғалымы Т. Шванн (1838-1839ж.). Жануарлар жасушасын зерттеген Т. Шванмен қатар, Жасуша теориясын жасауға өсімдіктер жасушаларын зерттеген М. Шлейден де атсалысты. Өздеріне дейінгі ғалымдар еңбектері жинақталған деректер мен өздерінің ғылыми мәліметтеріне сүйене отырып, Т. Шванн мен М. Шлейден жануарлар мен өсімдіктер организмдері органикалық табиғатының біртекті екендігін көрсете білді. Жасуша теориясы 19 ғасырда ашылған ұлы жаңалықтардың бірі болып саналады. Оның негізгі қағидалары: 1. жасуша - тірі организмнің тым ұсақ құрылымдық бірлігі; 2. жануарлар мен өсімдік организмдеріндегі әртүрлі ұлпалар жасушалары құрылысы жағынан бір-біріне ұқсас, жасуша ядродан, цитоплазмадан, негізгі органеллалардан құралған; 3. жасуша тек бөліну арқылы көбейеді; 4. жасушалар біртұтас организмнің бір бөлігі. Организм ұлпаларында жасушалардан басқа жасуша туындылары - бейжасушалық құрылымдар (симпласт, синцитий) және оның өнімдері - жасушааралық зат болады. Тірі организмдердің жасушалық құрылымының ашылуы - күрделі оптикалық аспаптардың микроскоптардың) ойлап табылуымен тығыз байланысты болды. Өсімдік жасушасы протоплазмасындағы ядроны ағылшын ботанигі Р.Броун (1773 - 1858) ашты (1830). Дегенмен ядроға көп көңіл бөлген және оны жасуша құратын цитобласт деп анықтама берген неміс ботанигі М.Шлейден (1804 - 1881). Шлейден теориясын одан әрі талдап, Жасуша теориясын құруда неміс зоологы Т.Шванның (1810 - 1882) еңбегі зор болды. Ол жануарлар мен өсімдік жасушасы құрылымын салыстыруда ядроның маңызы үлкен екенін анықтады. Организм құрылысы күрделіленген сайын, оның тұтастық қасиеті анық байқалып, ол жануарларда жүйке, гуморалдық жүйелер, ал өсімдіктерде жасушалардың цитоплазмалық байланысы арқылы жүреді.
Қазіргі заманғы электрондық микроскоп арқылы алынған ғылыми мәліметтер жасуша теориясысын одан әрі байытып, барлық тірі организмдердің құрылымдық және қызметтік бірлігі - жасуша екендігін одан әрі дәлелдей түсті. [25] Тұқым қуалау белгілерінің сақталуы мен ұрпақтан ұрпаққа берілуін жасуша ядросы басқаратынын Э.Геккель анықтады (1866). 1970 - 80 ж. Барлық жасушалы организмдерге тән жасуша бөлінуінің тәсілі митоз ашылды. Қазіргі кезде жасуша теориясы көп жасушалы организмдер бірлескен жеке жасушалардан тұрады және олардың өзара байланыстылығынан организмнің тұтастығы туады деп тұжырымдайды. Жасуша теориясының бұдан кейінгі дамуы протоплазма мен жасуша бөлінуі ашылуына байланысты болды. XIX ғ - дың орта кезінде неміс патологы Р.Вирхов (1821 - 1902) патологиялық құбылыстарды Жасуша теориясы тұрғысынан қарастырып, жасушадағы ядроның маңызы аса зор екеніне көз жеткізіп, жасушалардың бөліну арқылы көбейетіндігін дәлелдеп берді. Оқушыларға эволюцияның негізгі заңдылықтары туралы түсініктеме беру. Биологиядағы маңызды түсініктердің бірі тіршіліктің эволюция арқылы өзгеріп дамитындығы және қазіргі тіршіліктің барша түрінің ортақ тегінің болуында. Бұл, алдыңғы секцияларда көрсетілген бірліктер мен процесстердің таңқаларлық ұқсастығына алып келді. Биологтар эволюциялық қатынастарды филогенетика, фенетика және кладистика сияқты әдістерді қолдана отырып қалыптастырады және анализ жасайды. [ ] Қазіргі теорияның жасалуында эволюциялық дамудың қосымша механизмі ретінде генетикалық дрифт қабылданды. Дамып шыққан сан алуан түрлерінің қасиеттерін сипаттайтын түрлердің эволюциялық тарихы мен белгілі бір түрдің басқа әр түрге генеалогиялық туыстығы оның филогениясы деп аталады. Биологиядағы бір-біріне ұқсамайтын әдістемелер филогения туралы мәліметтер үшін таптырмас қайнар көз болып табылады. Олардың қатарына молекуляр биология я болмаса геномикада жасалатын ДНҚ тізбектерін салыстыру және палеонтологиядағы фосилдерді немесе көне организмдердің басқа да іздерін салыстыру бар.[]
Биологиялық форма мен функция мирастың негізгі бірлігі болып табылатын гендерден бастау алады және келесі ұрпаққа да осы гендер арқылы өтеді. Организмнің ішкі ортасына деген физиологиялық бейімділік оның гендерінде код түрінде жазулы болуы және оның ұрпағына тұқым қуалауы мүмкін емес. Сан алуан организмдер - бактериялар, өсімдіктер, жануарлар және саңырауқұлақтарда ДНҚ-ның көшірілу мен протеиндерге аударылу механизмдерінің бір-бірінен аумайтыны таңдай қақтырады. Мысалы, адам ДНҚ-сы салынған бактерия сәйкес протеиндерді түзеді.
Организмдегі немесе жасушадағы гендердің жиынтығы оның геномы болмақ. Ол біреу, я болмаса одан да көп хромосомаларда сақталады. Хромосома - организмге байланысты мыңдаған гендер код түрінде жазулы болатын жалғыз, ұзын ДНҚ шүйкесі. Ген белсендік танытқан жағдайда ДНҚ кодтары транскрипция арқылы геннің РНҚ көшірмесіне өтеді. Кейіннен рибосома РНҚ трансляциясын жасап құрамдас протеин немесе каталитик протеин түзіп шығарады. [ ] Тіршілік эволюциясындағы негізгі оқиғалардың қысқаша баяндамасы үшін эволюциялық уақытнаманы қараңыз. ХІХ ғасырға дейін тіршілік формалары белгілі шарттар аясында спонтанды түрде пайда бола алуы мүмкін деген түсінік болды. Бұған Уильям Гарвей келіспеді және ол бұған "бар өмір жұмыртқадан" ( латыншадан "Omne vivum ex ovo") деген кәламмен қарсы шықты. Бұл қағида қазіргі биологияның түпкі негізі. Ол қарапайым ғана тілмен тіршіліктің үзілмейтін жалғастығын баяндаса керек. [ ]
Үздіксіз педагогикалық білім беру жүйесі - бұл көп
деңгейлілігімен, ізгіліктілігімен, көп сатылығымен және ашықтығымен ерекшеленетін динамикалық даму жүйесіне байланысты. Осыған қарай мұғалім заман талабына сай жан-жақты дамыған, жеке тұлғамен жұмыс істей алатын, шығармашылықпен айналысатын болу қажет.[ ]
1.5 Педагогикалық зерттеу барысында тұлға қалыптастырудағы
педагогикалық практиканың мәні
Мемлекет басшысы Н.Назарбаев Қазақстан халқына арнаған былтырғы Жолдауында ұлттың бәсекелестік қабілеті бірінші кезекте оның білімділік деңгейімен айқындалатынын, осыған орай білім жүйесін реформалаудың нәтижелерінің бірі жаңа сатыдағы педагогтың өмірге келуі болуға тиіс екенін айырықша атап өтті. Елбасымыздың биылғы Жолдауында да жаңа дәуір туғызған міндеттерді толық жүзеге асыру мақсатында заман талабына сай білім беру жүйесін жасап, болашақтың жоғары технологиялық және ғылыми өндірістері үшін алысты барлап, кең ауқымда ойлай білетін, бәсекелестік қабілеті жоғары, қарымы мол басқарушы кадрлар қорын жасақтау туралы тұжырым Жолдаудың ғылыми және тәжірибелік құндылығын айқындай түседі. Жақсы педагог-оқытушы - қазіргі таңда қоғам үшін аса қымбат қазына. Бәсекеге қабілетті Қазақстан, бәсекеге қабілетті қазақстанның қарышты экономикасы десек те, жақсы экономикадан демеу алатын, қуатты әлеуметтік мемлекеттің қабілетті халқы үшін де ең қажеттісі - білімділік.
Жаңа мазмұндағы білім жүйесін мектеп өміріне енгізуде мұғалім педагогикалық, психологиялық, философиялық, физиологиялық және т.б. ғылым салаларының тиімді зерттеу нәтижелері мен әлемдік озық тәжірибелердің алдыңғы қатарлы идеяларын басшылыққа алады. Сосын да ұлттық бәсекелестік қабілеті бірінші кезекте оның білімділік деңгейімен айқындалатыны риясыз шындық. ХХІ ғасыр білімнің жаңа философиясын, жаңа ақпараттық-коммуникациялық және педагогикалық технологияларды талап етеді.[1] Жаңа кезеңдегі мұғалімнің шығармашылық іс - әрекетінің мазмұны зерттеушілік қызметтен, жаңа ізденістерден, оқушымен, ата - анамен тығыз ынтымақтастықтан тұрады. Жеке тұлға қабілеттеріне бағытталған оқыту процесі әр педагогтің өзіне, өз ісіне және өзгеге деген жауапкершілігі артып, оқушымен қарым - қатынасын берік сенімге негіздегенде ғана игі нәтижесін байқатуы мүмкін. А.К.Марковтың пікірі бойынша мұғалімнің кәсіптік зерттеушілік позициясы өз кәсібін шығармашылық деңгейде жетік меңгерген кезде ғана айқындала түседі. 12 жылдық білім беру жүйесіне көшу тұсында мұғалімнің кәсіптік жетілуі мен дамуы тұрғысында көп мәселелер қалыптастырылуы қалыпты жағдай. Өйткені, Ы.Алтынсариннің Мұғалім - мектептің жүрегі, - деп айтқанындай, барлық күш мұғалімге түседі. Ойы жүйрік, ақылы жетік, бәсекеге қабілетті, өзгерістерге бейім жеке тұлғаны тек қана жаңа тұрпатты педагог қалыптастыра алады. Ахмет Байтұрсынов Жақсы мұғалім мектепке жан кіргізеді деген ғой.[ ]
Әр ғалым педагогикалық зерттеу барысында тұлға қалып-тастырудағы педагогикалық практиканың мәніне тоқтала отырып, әр түрлі анықтама береді. Мәселен, А.И.Щербаков өз еңбегінде тұлға қалыптасуының психологиялық тұстарына үлкен мән беріп, оқу - әдістемелік әрекеттің мұғалімнің жеке тұлғасының қалыптасу-ына үлкен әсер ететіндігін айта келе, ол әдістемелік икемдіктерді бірнешеге бөледі: ақпараттық, ұйымдастырушылық, зерттеушілік. Егер, мұғалім тұлғасының қалыптасуындағы педагогикалық практиканың мәнін сөз ететін болсақ, сынып мұғалімдері ақпараттық қызметтің басым болуы керектігін естен шығармауға тиіспіз. Себебі, оқушыларды күнделікті жаңалықтармен таныстыру сабақ барысында ғана емес, сабақтан тыс жұмыстар барысында да басым орын алады. И.Я.Лернер еңбегінде мұғалімнің мақсатты түрде ұйымдастырған әрбір әрекеті оның нәтижесін алдын ала біліп отыруға жағдай жасауға тиіс деп көрсетеді. Ғалым - педагогтің пікірі бойынша мұғалім өзінің жұмысының нәтижесін алдын ала сезіп отыратын зерек, болжамы жетілген тұлға болуы тиіс. Мұғалім тұлғасын сөз еткенде қай ғалым болса да, оның кәсіптік шеберлікпен байланысты қалыптасатынын айтпай өте алмайды. И.Я. Лернер өзінің бұл пікірін оқу үрдісі және оның заңдылықтарын сөз еткенде тағы да қайталап, оқытудағы басты заңдылықтардың бірі ретінде мұғалім тұлғасының оқытып білім берудің барлық талаптарына сай келуін талап етеді.[ ] Мұғалім тұлғасының сапасын айқындау қоғамның жеке тұлға дайындығына қойып отырған талаптарынан, қаулы - қаралар шешімінен туындайды. Олай болса, қазіргі қоғамда мұғалім тұлғасына қойылатын талап өте жоғары. Қазіргі мұғалім жоғары білімді, дене еңбегіне де, ой еңбегіне де дайын, ғылым мен мәдениет салаларынан хабардар, жаңа типті оқу орындарының кез - келген саласында қызмет етуге оңтайлы, ортамен қарым - қатысы, этикалық, адамгершілік сапалары жетілген тұлға болуға тиіс. Мұғалім тұлғасының қалыптасуында ең бірінші мәселе оның кәсіби дайындығының жоғарылығы, оқу үрдісін ұйымдастыра білу шеберлігі. Жоғарыда келтірілген мұғалім тұлғасына қойылатын талаптар бүкіл пәндер мұғаліміне тән деуге болады. Біздің зерттеуіміздің бағыты бойынша осылардың бәрін ескере отырып, мұғалімдерінің басты қасиеті оқушы жанын түсіну.[ ]
Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев: Сіздер мен біздер тек болашақ буынды ғана емес, жалпы адамзаттық қадір - қасиеттердің мән - маңызын түсінетін жаны да, тәні де таза, білімді, жан - жақты мәдениетті, патриот - азаматтар болуын тәрбиелеуге міндеттіміз, - деп атап айтты. Ендеше осындай ұлы істе жеке тұлғаның жан - жақты өсуіне бір кісідей ат салысу қажет.[] Сонымен, қорыта айтқанда, 12 жылдық білім беру жағдайында педагог - бұл қай кезде де, ең алдымен, кәсіби деңгейі жоғары, интеллектуалдық, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz