Қазақстан Республикасындағы өнеркәсіп кәсіпорындарда салық салудың теоретикалық аспектілері

Пән: Салық
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 30 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе1

1 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ӨНЕРКӘСІП КӘСІПОРЫНДАРДА САЛЫҚ САЛУДЫҢ ТЕОРЕТИКАЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ. 3

1. 1 Салық жүйесінің түсінігі және оның экономикалық мәні3

1. 2 Салықтың түрлері5

1. 3 Кәсіпорын табысына салынатын салық12

2 «МАҢҒЫСТАУМҰНАЙГАЗ» АҚ-НЫҢ САЛЫҚ ТӨЛЕУ ЖҮЙЕСІ. 17

2. 1 «Маңғыстаумұнайгаз» АҚ-ның даму тарихы және кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау18

2. 2 «Маңғыстаумұнайгаз» АҚ-ның салық төлеу жүйесі21

3 КӘСІПОРЫНДАРҒА САЛЫҚ САЛУДЫ ЖЕТІЛДІРУДІҢ КЕЙБІР МӘСЕЛЕЛЕРІ. 23

3. 1 Кәсіпкерлік қызмет субъектісі ретінде тіркелген жеке заңды тұлғалар салықтың дұрыс төлеуіне бақылау жасау23

3. 2 Қосылған құн салығының шаруашылық субъектілердің экономикалы әрекетіне әсері25

Қорытынды29

Қолданған әдебиет көздері31

Кіріспе

Заңды тұлғаларға салынатын салықтар заңды тұлға болып табылатын кәсіпорындар, өнеркәсіптер, корпоративтер және тағы басқа ұйымдар мен мекемелердің салық салынатын объектілері және салық салуға байланысты объектілергет салынатын салықты айтамыз. Бұл салықтың экономикадағы алатын орны мен мәнін көру үшін ең алғашқыда заңды тұлға болып табылатын ұйымдар мен мекемелердің маңызын ұғынуымыз керек.

Кәсіпорындар, өнеркәсіптер, корпоративтер, ауылшаруашылығындағы шағын бизнес субъектілері және тағы да басқа көптеген ірі немесе көп салалы ұйымдарды қазіргі нарықтық экономикада, аралас экономикада өте қажет болып отыр.

Елбасы 2030 стратегиялық жолдауында кәсіби мемлекет болуға шақырады. Сонымен қатар президенттің орта және шағын бизнесті дамуын жандандыру мен мемлекеттік қолдануды күшейту бойынша шаралар туралы 2001 жылдың 6-шы наурызында қаулы қабылданды.

2005 жылы Қазақстан Республикасында шағын кәсіпкерліктің 348 мың субъектілері тіркелген. Бұл елдің жұмыспен қамтылғандардың жалпы санын ¼ - құрайды. Шағын кәсіпорындар санын 500 мыңға дейін, ал оларда жұмыс істеушілер саны халықтың жұмыспен қамтылғанын 40 пайызға жеткізу міндеті қойылды.

Мемлекет нарықтық жүйеге көшкеннен бері мемлекеттің меншігіндегі кәсіпорындарды, өндірістерді, ауылшаруашылығын жекешелендіру жүргізіледі. Себебі, бұл салалардың қажетті шығындарын қамтамасыз ете алмады. Ал жекешелендіру арқылы осы кәсіпорындардың ары қарай жұмыс істеуіне мүмкіндік туады. Сонымен мемлекете өз меншігін пайдаланғаны үшін заңды тұлғаларға салық салына бастайды, сонымен қатар пайда көзіне де табыс салығы ретінде салық салынады. Яғни олар: корпоративтік жер қойнауын пайдаланғаны үшін, әлеуметтік салаларға, жеке табысқа, қосымша құнға, мүлікке, көлікке және тағы да басқа салық түрлері бойынша салық салынады . Осы салық түсімдері арқылы мемлекет өз қажеттіліктерін қамтамасыз етеді. Олар: әлеуметтік - мәдени шаралар қорғаныс, байланыс, білім беру, денсаулық сақтау, транспорт, табиғи ортаны қорғау және тағы да басқа шараларды жүзеге асырады. Сондықтан бұл жерде біріншіден мемлекеттің бюджет қаражатының негізгі көзі деп айтуға болады. Себебі, мемлекеттің бюджетінің едәуір бөлігін осы салықтардың түрі құрайды.

Екіншіден заңды тұлға болып табылатын ұйымдар мен мекемелер көптеген жұмыссыздарға жұмыс көзі болып табылғандықтан экономикадағы жұмыссыздар санын азаюына көмектеседі. Ал жұмысшылар саны артса салық салу көзі де көбейіп, мемлекеттің қаржы көзі де артады.

Үшіншіден бұл саланың дамуы Ғылыми Техникалық Прогресс пен экспорттың дамуына үлкен әсер етіп, мемлекеттің экономикалық жағдайы дамыған мемлекеттердің қатарына қосылуға әсер етеді.

Себебі, дамыған мемлекеттердің барлығының да экспорты импортынан жоғары. Сонымен қатар импортымыз азайса онда бюджеттің шығыны азаяды.

Бұл жерде отандық өндірістің бағасы шетелдік импорт бағасынан төмен екендігін білдіреді және бұл өзімізге белгілі жағдай. Сонымен жоғарыда айтылғандар арқылы заңды тұлғалардың салығын қай жағынан алсақ та экономикада орны мен мәнін ерекше екенін көруге болады.

1 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ӨНЕРКӘСІП КӘСІПОРЫНДАРДА САЛЫҚ САЛУДЫҢ ТЕОРЕТИКАЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ.

1. 1 Салық жүйесінің түсінігі және оның экономикалық мәні

Салық - бұл мемлекеттік органдардың қызметін қамтамасыз ету мақсатында заңды және жеке тұлғалардан алынатын мемлекет бекіткен міндетті төлем, яғни мемлекет бір нақты тәртіппен заң жүзінде белгіленген, белгілі бір мөлшерде жүргізілетін қайтарымсыз және өткізу сипатта болатын, бюджетке төленетін міндетті ақшалай төлемдер.

Салықтар - шаруашылық жүргізуші субъектілердің, жеке тұлғалардың мемлекетпен екі арадағы мемлекеттік бюджет арқылы жүзеге асырылатын, қаржы қатынастарын сипаттайтын экономикалық категориялар. Салықтардың экономикалық мәні мынада:

Салықтар шаруашылық жүргізуші субъектілер мен халық табысының қалыптасуындағы қаржылық қатынастардың бір бөлігін білдіреді. Сондай-ақ шаруашылық жүргізуші субъектілер мен халық табысының белгілі бір мөлшерін мемлекет үлесіне жинақтап, жиынтықтаудың қаржылық қатынастарын көрсетеді.

Салықтар мемлекеттің құрылуымен бірге пайда болады және мемлекеттің және мемлекеттің өмір сүріп, дамуының негізі болып табылады. Мемлекет құрылымының өзгеруі, өркендеуі қанша да болса оның салық жүйесінің қайта құрылуымен, жаңаруымен бірге қалыптасады.

Әрбір мемлекетке өзінің ішкі және сыртқы саясатын жүргізу үшін белгілі бір мөлшерде қаржы көздері қажет. Сондықтан - мемлекеттің тұрақты қаржы көзі. Мемлекет салықтарды экономиканы дамыту, тұрақтандыру барысында қуатты экономикалық тетік ретінде пайдаланады.

Салықтардың мәнін толық түсіну үшін, олардың экономикалық маңызын түсіну керек. Ал салықтардың экономикалық маңызы олардың атқаратын қызметіне тікелей қатысты.

Салықтардың мынадай негізгі қызметтері бар:

Реттеушілік;

Фискалдық;

Қайта бөлу;

Жоғарыда көрсетілген негізгі қызметтермен қатар салықтардың ынталандыру, бақылау функцияларын да атауға болады.

Реттеушілік қызметі- салықтың ең негізгі қызметі. Осы қызмет арқылы салықтар ел экономикасына өз ықпалын тигізеді, яғни салықтық реттеу жүзеге асырылады. Салықтық реттеудің ең басты мақсаты- өндірістің дамуына ықпал ету. Салық түрлері, салық ставкалары, салық жеңілдіктері, салық салу әдістері салықтық реттеудің тетіктері болып саналады.

Жоғарыда көрсетілген салықтық реттеудің тетіктері тек ғана өндірістің дамуын реттеп қана қоймайды, сонымен қатар ақша және баға саясаты, шетелдік инвесторларды ынталандыру, шағын және кіші кәсіпкерлікті дамыту жұмыстарын жүзеге асырады. Әрине, салықтық реттеу тетіктері тиімді қызмет атқару үшін, олардың басқа да экономикалық тетіктерімен тығыз байланысты болуы керек. Салықтық реттеуде салық ставкалары мен салық жеңілдіктерінің алатын орны ерекше. Себебі ғылыми негізделген, шектен тыс жоғары қойылған ставкалар кәсіпкерлердің ынтасын төмендетіп, өндіріс қарқынын белсеңдетеді, ал шектен тыс төмен қойылған ставкалар салық төлеушілердің жауапкершілігін азайтып, өндірістің төмендеуіне және мемлекеттік бюджет кірісінің азаюына әкеліп соқтырады. Осы сияқты салық жеңілдіктерінің де тиімсіз жағы да бар. Дамыған елдердің тарихынан салық ставкалары жөнінде мынаны байқауға болады:

а) Егер төленетін салық мөлшері салық төлеуші табысының 50%-нан асып кетсе, онда өндірістің тоқтап қалуына соқтырады;

ә) Егер салық мөлшері салық төлеуші табысының 45-50% аралығында болса, онда жай, ұдайы өндіріске әкеледі;

б) Егер салық мөлшері, салық төлеуші табысының 35-40% мөлшері аралығында болса, онда ұлғаймалы ұдайы өндіріске әкеледі;

Функционалды немесе бюджеттік - бұл қызметі арқылы мемлекеттік бюджеттің кіріс бөлімі құрылып, салықтардың қоғамдық міндеті артады. Себебі, салықтардың мемлекеттік бюджеттің кірісін топтастыра отырып, әлеуметтік, әскери - қорғаныс, тағы басқа да шаралардың іске асуын қамтамасыз етеді.

Қайта бөлу қызметі арқылы түрлі субъектілер табысының бір бөлшегі мемлекет пайдасына өтеді. Бұл қызметтің іс- әрекетінің көлемі ішкі жалпы өнімді салықтардың алатын үлес салмағы арқылы анықтайды. Соңғы жылдардағы мәліметтер бойынша ҚР- ның ішкі өніміндегі салықтардың үлес салмағы 40% көбірек болып отыр. Бұл экономикасы дамыған басқа елдерден әлде қайда жоғары. Еліміздегі мемлекет мүддесі үшін қаржы көздерін орталықтандырудың бір айғағы осы.

Мемлекет мына жоғарыда көрсетілген салықтардың қызметін пайдалана отырып еліміздің салық жүйесін анықтайды. Салық механизімінің қызмет ету жолдарын белгілейді, жалпы экономикалық саясатты негізге ала отырып, салық саясатын анықтайды.

Салықтардың анықтамасы, мәні және мазмұны жоғарыда айтылған болатын. Оған тоқтамай, енді салықтардың топтасуы туралы айтып өтеміз.

Салықтардың мынандай нысаны, белгілері бойынша топтастырамыз:

Салық салу объектісіне байланысты;
Қолданылуына қарай;
Салық салу органына байланысты;
Экономикалық ерекшелігіне байланысты;
Салық салу объектісін бағалау дәрежесіне қарай;

1. 2 Салықтың түрлері

Салықтар салық салу объектісіне қарай тікелей және жанама салықтар болып бөлінеді. Тікелей салықтар жалғаусыз немесе тікелей табысқа немесе мүлікке салынады.

Тікелей салықтарға мына салықтар жатады:

Заңды және жеке тұлғалардың табысына салынатын салық;

Мүлік салығы;

Жер салығы;

Бағалы қағаздар мен жүргізілетін операцияларға салынатын салық;

Жер қойнауын пайдаланушылардың арнайы салығы мен төлемі;

Көлік құралдарына салынатын салық;

Әлеуметтік салық;

Жанама салықтарға салықтар жатады:

Қосылған құн салығы;

Акциздер;

Баж салығы;

Яғни бұлар тікелей, жанама түрде тауар немесе қызмет құны арқылы алынады.

Жанама салықты сатушы емес, сатып алушы, яғни тұтынушы төлейді.

Тауар немесе қызмет бағасына алдын ала салық енгізілгендіктен, іс жүзінде оны бюджетке сатушы аударады.

Бюджетке түскен соң қандай шараларға жұмсалатын белгісіне қарай салықтар:

1) Жалпы

2) Арнайы болып бөлінеді.

Жалпы салықтар бюджетке түскен соң ешқандай дербессіз жалпы мақсатқа жұмсалады. Бұған жататын салықтар: заңды және жеке тұлғалардан алынатын табыс салығы, қосылған құн салығы, акциздер және т. б.

Арнайы салықтар бюджетке түскен соң алдын ала белгіленген міндеттер бойынша нақтылы шараларға жұмсалады. Мысалы: көлік құралдарына салынатын салық. Бұлар жол қорын құруға жұмсалады.

Салықты алатын және оған иелік ететін органдардың ерекшелігіне қарай салықтар 2 бөлінеді:

Жалпы мемлекеттік
Жергілікті.

Жалпы мемлекеттік салықтарға мыналар жатады:

Заңды және жеке тұлғалардың алынатын табыс салығы;

Қосылған құн салығы;

Акциздер;

Бағалы қағаздар мен жүргізілетін операцияларға салынатын салық;

Жер қойнауын пайдаланушылардың арнайы салығы мен төлемі;

Жергілікті салықтар мен алымдар;

Жер салығы;

Көлік құралдарына салынатын салық;

Заңды және жеке тұлғалардың табысына салынатын салық;

Кәсіпкерлік қызметпен айналысатын жеке тұлғаларды және заңды тұлғаларды тіркегені үшін алынатын алым;

Жекелеген қызмет түрлерімен айналысу құқы үшін алынатын алым;

Аукционда сатудан алынатын алым;

Табысқа салынатын салықтар салық төлемінің кез келген салық салатын объектісінен түсетін табысынан алынады. Олардың қатарына мыналар жатады: заңды және жеке тұлғалардан алынатын табыс салығы, жер салығы мүлік салығы, т. б.

Тұтынуға салынатын салықты салық төлеуші тұтынушы ретінде тауар немесе қызмет ақысын төлеген кезде өзінің шығынынан төлейді. Бұдан қосылған салығы мен акциздер жатады.

Салық салу объектісіне бағалау дәрежесіне қарай салықтар нақтылы және дербес салықтар болып бөлінеді.

Нақты салықтар - салық төлеушінің салық салу объектісінен алынатын табысының мөлшеріне байланысты емес, яғни салық төлеушінің мүлкінің сыртқы белгісіне қарай алынады. Бұған жер салығы, мүлік салығы, бағалы қағаздармен жүргізілетін операцияларға салынатын салықтар жатады.

Дербес салықтар- салық төлеушінің салық төлейтін объектісіне салынатын табысының мөлшеріне байланысты алынады. Оларға заңды және жеке тұлғалардан табыс салығы жатады.

Қазақстандағы жаңа салық кодексіне сәйкес 2002 жылдан бастап келесідей салықтар, алымдар және міндетті төлемдердің түрлері бар:

Салықтар:

Коорпорациялық төлем салығы;

Жеке табыс салығы;

Қосылған құн салығы;

Акциздер;

Жер пайдаланушылардың әлеуметтік төлемдері және салықтары;

Әлеуметтік салық;

Жер салығы;

Көлік құралдарына салынатын салық;

Мүлік салығы;

Алымдар: мемлекеттік тіркеу үшін алымдар:

Заңды тұлғаларды;
Жеке кәсіпкерлерді;
Жылжымайтын мүлікке және онымен жасалатын мәліметтерге құқықтары;
Радиоэлектрондық құралдарды және жоғары жиіліктегі құрылғыларды;
Механикалық көлік құралдары мен тіркемелерді;
Теңіз, өзен кемелері мен шағын көлемді кемелерді;
Азаматтық әуе кемелерін;
Дәрі- дәрмек құралдарын;
Автокөлік құралдарының ҚР-ның аумағы бойынша жүргені үшін алым;
Аукциондардың алынатын алым;
Елтаңбалық алым;
Жекелеген қызмет түрлері мен айналысу құқығы үшін лицензиялық алым;
Телевизия және радиохабарларын тарту ұйымдарына радиожиілік спектірін пайдалануға рұқсат бергені үшін алым.

Төлемдер:

Жер учаскілерін пайдаланғаны үшін төлем ақы;

Жер үсті көздерінің су ресурстарын пайдаланғаны үшін төлем ақы;

Жануарлар дүниесін пайдаланғаны үшін төлем ақы;

Орманды пайдаланғаны үшін төлем ақы;

Ерекше қорғалатын табиғи аймақтарды пайдаланғаны үшін төлем ақы;

Радиожиілік спектірді пайдаланғаны үшін төлем ақы;

Кеме жүзетін су жолдары пайдаланғаны үшін төлем ақы;

Сыртқы жарнамаларды орналастырғаны үшін төлем ақы.

Басқа да төлемдер:

Мемлекеттік баж;
Кеден төлемдері;

*Кеден бажы;

*Кеден алымы;

*Төлемақы;

* Алым.

ҚР-ның салық заңында неғұрлым маңызды салық заңды және жеке тұлғалардан түсетін табыс салығы, ҚҚС-ғы және акциздер болып саналады. 2002-2005 жылдардағы ҚР-сы мемлекеттік бюджеттің жалпы табысындағы салықтың негізгі түрлерінің үлес салмағы.

Салық түрлері

2002

2003 2003

2004

2005

Салық түрлері: Табыстар, барлығы, оның ішінде

2002: 100

2003 2003: 100

2004: 100

2005: 100

Салық түрлері: Заңды тұлғалардан түсетін табыс салығы

2002: 17, 1

2003 2003: 14, 4

2004: 13, 4

2005: 15, 9

Салық түрлері: Жеке тұлғалардан түсетін табыс салығы

2002: 12, 9

2003 2003: 14, 8

2004: 10, 5

2005: 10, 3

Салық түрлері: ҚҚС-ғы

2002: 22, 2

2003 2003: 21, 0

2004: 28, 2

2005: 25, 1

Салық түрлері: Акциздер

2002: 4, 5

2003 2003: 5, 0

2004: 6, 6

2005: 6, 6

Салық түрлері: Меншік салығы

2002: 5, 3

2003 2003: 7, 5

2004: 7, 7

2005: 7, 0

Салық түрлері: Жерді пайдаланушылардан түсетін арнайы төлемдер

2002: 2, 8

2003 2003: 4, 1

2004: 3, 5

2005: 2, 6

Салық түрлері: Бюджеттің салықтық және салықтық емес кірістері

2002: 35, 2

2003 2003: 33, 2

2004: 30, 1

2005: 32, 5

Кестеден көріп тұрғандағыдай, мемлекеттік бюджеттің кірісі құрылымында неғұрлым жоғары үлес салмақты ҚҚС-ғы, заңды және жеке тұлғалардан түсетін табыс салығы алады.

Заңды тұлғалардан алынатын табыс салығы салық жүйесінің құрамының бір бөлігі болып табылады. Бұл салық заңды тұлғалардың табысына салынатын тікелей салық. Салық төлеушілер- салық жылында салық салынатын табысы бар заңды тұлғалар (мемлекеттік кәсіпорындар, шаруашылық серіктестіктері, өндірістік коорпоративтер, коммерциялық ұйымдар) . Оның ішінде:

-ҚР-сы Ұлттық банкісінен басқа резиденттер және резидент емес заңды тұлғалар;

-Кәсіпкерлік қызметтен алынған табыс бойынша коммерциялық емес және бюджеттік ұйымдар;

Салық салу объектісі болып салық салынатын табыс саналады. Салық салынатын табыс жылдық жиынтық табыс пен белгіленген шегерістер арасындағы айырма ретінде анықталады.

Жылдық жиынтық табыс- заңды тұлғалардың күнтізбелік жыл ішінде түрлі көздерден алынған табысы. Бұған кәсіпкерлік қызметтен түскен табыстардың барлық түрі жатады.

Заңды тұлғалар үшін табыс салығының ставкасы мынадай мөлшерлерде белгіленеді:

Жалпы заңды тұлғалар үшін - 30%
Негізгі құралдар жабдығы болып табылатын заңды тұлға оны тікелей пайдаланудан алынған табысынан - 10%
Арнайы экономикалық аймақтарда жұмыс жасайтын заңды тұлғалар үшін - 20%

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.