Педагогикалық психология: Жоғары оқу орындарына арналған оқулық

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 252 бет
Таңдаулыға:

И. А. Зимняя

ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ПСИХОЛОГИЯ

Екінші, толықтырылған, түзетілген

және қайта өңделген басылым

Ресей Федерациясының және Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрліктері жоғары оқу орындарында педагогикалық және психологиялық бағыттар мен мамандықтарда оқитын студенттер үшін оқулық ретінде ұсынады

Москва • «Логос» • 2005

Алматы • «TST-company» • 2005

УДК 159. 9: 37. 0

ББК 88. 8

З-62

Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті «Педагогика және

психология» мамандығы бойынша оқу-әдістемелік бірлестігі ұсынған

Пікір жазғандар:

М. Ю. Кондратьев - психология ғылымдарының докторы

(РБА психология институты) ;

А. А. Реан - психология ғылымдарының докторы

(Санкт-Петербург мемлекеттік университеті) ;

А. А. Бейсенбаева - педагогика ғылымдарының докторы

(Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті)

Зимняя И. А.

З-62 Педагогикалық психология: Жоғары оқу орындарына арналған оқулық. Екінш., толықт., түзет. және қайта өңд. бас. / Орыс тілінен аударған М. А. Құсаинова. - М. : Логос; Алматы: TST-company, 2005. - 368 б.

ISBN

Педагогикалық психологияның тарихы, пәні, міндеттері, құрылымы және әдістеріне түсінік берілген. Білім берудің, оның субъекттері ретіндегі педагог пен шәкірттердің, оқу және педагогикалық іс-әрекеттің, оқу-педагогикалық еңбектестік пен қарым-қатынастың негізін ұйғарушы проблемалары қарастырылды. Отандық және шет елдік жалпы психологиялық білімдер көзін кеңінен пайдалана отырып, педагогикалық психология саласында тарихи тұрғыдан қалыптасқан бүгінгі күнгі көзқарастар мен зерттеушілік позициялар, оқытуға деген тұлғалық-іс-әрекеттік тұрғыдан келудің шығармашылық мүмкіндіктері көрсетілген.

Педагогикалық және психологиялық бағыттағы студенттер мен мамандықтар, педагогикалық психология саласындағы ғалымдар мен мамандар, сонымен қатар, жалпы білімдік және кәсіби оқу орындары мұғалімдері мен оқытушылары үшін қызығушылық туғызады.

ББК 88. 8

ISBN

ISBN:

түзету және қайта өңдеу, 1999

ISBN:

Автордың қазақ тілінде

шыққан басылымға алғысөзі

Менің «Педагогикалық психология» атты оқулығымның қазақ тілінде жарыққа шығып, Қазақстанның университеттері мен институттарының педагогикалық факультеттері студенттерінің кеңінен пайдалана алу мүмкінідігіне жетулері мен үшін өте қуанышты жағдай.

Қазақстанда адамның этникалық-мәдени, тарихи контекстердегі, сонымен қатар, педагогикалық және жас ерекшеліктік психология саласында адамның сөйлеу, ойлау және рефлексивтік іс-әрекетін кең тұрғыдан зерттеген белгілі зерттеуші М. Мұқановтың «Педагогикалық психология» атты оқулығы қолданыста жүр. Қазақ тіліне аударылған менің оқулығымның мәтінін оған қосымша толықтыру болады деп ойлаймын. Бірнеше оқулықтарды пайдалану студенттерге әрқашан өздерінің зерттейтін проблемаларын өзіндік көруін шығармашылық тұрғыдан дамыту, салыстыру, жалпылау мүмкіндігін береді.

Қазақ тіліне аударылған «Педагогикалық психология» оқулығында педагогикалық психологияның қазіргі уақыттағы жағдайы А. Н. Леонтьев пен С. Л. Рубинштейннің іс-әрекеттің отандық теориясы тұрғысынан, сонымен қатар А. Маслоу, К. Роджерстің гуманистік психологиясының негізгі ережелерімен және Я. Корчак, В. А. Сухомлинский, Ш. А. Амонашвили және т. б. гуманистік позицияларына сәйкес Д. Б. Эльконин мен А. К. Маркованың оқу іс-әрекетінің позициясынан ұсынылған.

Оқулықты құрастыруда білім беру процесінде оқушының өз-өзін өзектендіруі, оның өзін-өзі дамытуы және өзін-өзі жетілдіруіне ықпалын тигізетін жағдайлар туғызу арқылы жүзеге асырылатын адамгершіліктік принципі басшылыққа алынды. Оқулықтың лейтмотиві антикалық дәуірдің айнымас қағидасы «Адам - барлық заттардың өлшемі», ол дегеніміз адам - өркениеттің негізгі құндылығы, ал оның толыққанды рухани өмірі - кез-келген мемлекеттің қоғамдық дамуының және оның білім беру сияқты әлеуметтік құрылымының мағынасы дегенді білдіреді.

Мен Қазақстанның Білім беру министрлігіне менің оқулығыма қызығушылық тудырып, оны қазақ тіліне аударуға шешім қабылдағаны үшін, сонымен қатар оқулықты аударушы, педагогика ғылымдарының кандидаты, психология доценті М. А. Құсаиноваға өз ризашылдығымды білдіремін.

Мен «Педагогикалық психология» оқулығының қазақ тіліндегі аудармасын басып шығаруға шешім қабылдаған баспаға өз ризашылдығымды білдіремін.

30. 06. 2005 ж. И. А. Зимняя

Біз педагогтардан әрекеттесу-дің небір қағидаларын сақтауды талап етпейміз, бірақ біз оларға өздерің болашақта басқаратын пси-хикалық құбылыстардың заңдарын оқып, зерттеңдер және оларды өздерің қалап алған жағдайларда басшылыққа алып, солар бойынша әрекеттесіңдер демекпіз.

К. Д. Ушинский . Человек как предмет воспитания

Студентке - болашақ ұстазға айтарым

(алғысөз орнына)

Шығыстың ұлы ойшылы, дәрігері Ибн Синның (Авиценна) (980-1037) «Зияныңды тигізбе» деген дәрігерлердің негізгі адамгершіліктік - этикалық, кәсіби өсиеті бәрімізге белгілі. Ол туралы дәрігерлер дайындайтын жоғары оқу орны түлектерінің беретін Гиппократ антында айтылған. Ендеше, біздің алдымызда педагогикалық ықпалдың тиімділігін және сипатын анықтайтын педагогикада кәсіби уағыз бар ма деген сұрақ туады. Болашақ ұстаздарға сондай уағыз ретінде, біздің терең нанымымыздан туған екі ақыл кеңес берер едік: «оқушыны түсін» және «үйренуге көмектес. Осыған байланысты білім үрдісінің күрделілігін ескере отырып, педагогикалық ықпалдың заңдылықтарын және механизмі білімнің негізгі міндетін орындауға, яғни оқушының тұлға ретінде қалыптасуына және дамуына көмектесер еді.

Білім үрдісінің күрделілігі, адам өмірінде маңызды орын алғанымен тез арада көрнекі, нақтылы нәтиже бермейді. Білім үрдісінің нәтижесі (әрине ықпал әсерін ескеру және басқа да фактілердің (мысалы тұқым қуалаушылық, отбасы тәрбиесі, өзін-өзі тәрбиелеу т. б. ), адамның кейінгі өмір өнегесі, іс әрекеті, мінез-құлқы болып табылады. Сондықтан, кез-келген білім беру ордасында педагогикалық ықпалдың әсерін тікелей бақылау мүмкін емес.

Педагог мамандығын таңдаған әрбір адам, оқушы мен тәрбиеленушінің алдында ғана емес, сонымен қатар, өзіне-өзі жауап беруге және өзінің кәсіби даярлығы үшін Педагог, Оқытушы, Тәрбиеші құқына ие болуы үшін жауапкершілік алады. Кәсіби педагогикалық парызды лайықты орындау адамнан бірқатар міндеттер қабылдауын талап етеді.

Біріншіден, өзінің жеке мүмкіндіктерін объективті түрде бағалауы, осы кәсіпке байланысты маңызды қасиеттердің әлді, әлсіз жақтарын білуі (өзін-өзі реттеу ерекшелігі, өзін-өзі бағалау, эмоционалдық көріністер, коммуникативтік, дидактикалық қасиеттер т, б) . Мысалы, адамның өз мінез-құлқын сәйкес бағалай алу және түзету қабілеттілігі сияқты позитивтік кәсіптік қасиеті басқа адамдарға адекватты ықпал ете алудың алғышарттарының бірі болып табылады. Бұл қасиеттердің қалыптасуы болашақ педагогтардан рефлексивтік ойлаудың дамуын, өзін-өзі реттеу ерік жігерлігін, жоғары деңгейлі таным белсенділігін қажет етеді.

Екіншіден, болашақ педагог интеллектуалдық іс-әрекеттің жалпы мәдениетін (ойлау, ес, қабылдау, елестету, зейін), мінез-құлық мәдениеті, қарым-қатынас, атап айтқанда, педагогикалық қарым-қатынасты меңгеруі тиіс. Педагог - бұл оқушылар үшін еліктеу үлгісі болып табылады, олар мұғалімнің әрекетіне саналы түрде, көп жағдайларда ойланбай еліктейді. Осыған орай, болашақ педагог -студенттің рефлексияланған, түзетілген «Мен» бейнесі тұлғалық, коммуникативтік, кәсіби тренингті үнемі талап етеді.

Үшіншіден, педагог іс-әрекетінің негізгі және қажетті шарты - ол сыйластық, білім және өзінің оқушысын «Басқа адам» ретінде түсінуі. Құндылық жүйесі, бағалау, мінез-құлық моделі сәйкес келмеуіне қарамастан, мұғалім оқушыны қабылдауы, түсінуі қажет; бұл мәселе қарым-қатынас, әрекеттің психологиялық механизмі мен заңдылықтарын білуін қажет етеді.

Төртіншіден, педагог оқушылардың іс-әрекетін, олардың еңбектестігін ұйымдастырушы, сонымен бірге ол педагогикалық қарым - қатынасты жеңілдететін серіктес пен адам ретінде, яғни К. Роджерс бойынша «фасилитатор» болып табылады. Бұл - студенттен, яғни болашақ педагогтан ұйымдастырушылық, коммуникативтік қабілетін дамытуды міндеттейді. Осындай қабілеттілік оқу процесіне қатысушылардың танымдық белсенділігін ынталандыратын оқу іс-әрекетінің белсенді формаларын қатыстыра отырып, оқушылардың білім меңгеру процесін басқара алуға мүмкіндік береді. Осындай кәсіби шеберлікті дамыту тек терең психологиялық-педагогикалық білімді ұйғармайды, сондай-ақ студенттен үнемі, жүйелі кәсіби тренингті қажет етеді.

Демек, педагогтың кәсіби қасиеттері, оның психологиялық педагогикалық әрекетінің уағыздарымен, келесі постулаттармен ара қатынаста болуы тиіс:

Оқушыны Адам, Жеке тұлға ретінде құрметте (көнеден келе жатқан алтын қағида - өзіңе қалай қарасын десең, өзгеге де солай қараңыз) .
Үнемі өзіңді-өзің дамыту және өзіңді-өзің жетілдіру мүмкіндігін ізде (өзі үйреніп білмеген адам басқаға оқытудың, үйренудің дәмін, «ақыл-ой тәбетін» дамыта алмайды деген сөз белгілі) .
Білімді оқушыға үйренгісі келетіндей, өздігінен білім алуға және әртүрлі жағдайда қолдана алатындай беру қажет.

Бұл қағидалар көпке танымал тезистерді айқындаудың мәні: тек тұлға ғана жеке тұлғаны тәрбиелейді, тек мінез ғана мінезді қалыптастырады. Педагог Тұлға болуға міндетті, бұл оның кәсіби сипаттамасы.

Біз қарастырып отырған педагогикалық психология проблемалары, қазіргі кездегі білім берудің дамуының негізгі беталыстарының жалпы контекстінде, тұлғалық-іс-әрекеттік тұрғыда талданады. Осы тұрғыда, а) білім беру процесінің ортасында үйренушінің өзі тұрады, нақты оқу пәнінің құралдарымен оның тұлғасын қалыптастыру, б) оқу процесі оқушының жан-жақты дамуына және оның пән білімін меңгеруіне бағытталған оқу іс-әрекетін басқару мен ұйымдастыруы деп жобалайды. Оқып үйренуге деген тұлғалық - іс-әрекеттік ықпалдарға сәйкес кітапта бірқатар проблемалар қарастырылған, олар бүгінгі күні педагогикалық психологияның іргетасын құрайды. Олардың ішіндегі негізгілері: оқу-танымдық міндеттерді орындауға бағытталған, оқытушы мен оқып-үйренушінің өзара әрекеттесулері тең серіктердің оқудағы еңбектестігі ретінде; педагог пен оқып-үйренушінің оқу іс-әрекеті және педагогикалық қарым-қатынас субъектілері ретіндегі психологиялық сипаттамалары; оқу іс-әрекетінің өзінің психологиялық ерекшеліктері; меңгерудің психологиялық механизмдері мен заңдылықтары және т. б.

Қорыта келе, кез-келген оқулық өз тарапынан ғылыми білімдердің, көзқарастардың, түрлі авторлық позициялардан мазмұндалған, берілген жағдайда тұлғалық-іс-әрекеттік тұрғыдан алынған, тұжырымдамалар мен теориялардың құрылымданған жиынтығы болып келетінін атап өту қажет. Бұл амал отандық психологияда К. Д. Ушинский, М. Я. Басов, П. Ф. Каптерев, Л. С. Выготский, С. Л. Рубинштейн, А. Н. Леонтьев және т. б. көптеген ғалымдардың күш салуының арқасында қалыптасқан. Беріліп отырған келіс К. Роджерстің гуманистік психологиясының негізгі ережелерімен де үндеседі.

Оқырмандардан бірінші басылымның мәтінінде жіберілген қателер, мағыналық бұрмалаулар мен басқа да редакциялық басылудағы қателіктер үшін кешірім өтіне отырып, автор екінші басылым мәтіндеріне енгізілген бірқатар толықтырулар мен анықтауларға және әдебиеттерге цитата келтіру мен сілтемелерге назар аударуды сұрайды.

Оқулық мәтініне цитата келтіру мен сілтемелерде автор оқулықтың екінші басылымын қолдануды сұрайды.

Автор кітаптың бастапқы мәтінін ары қарай түзетуде өзінің қызығушылығын білдіргендерге ризашылдығын білдіреді.

І БӨЛІМ

ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ПСИХОЛОГИЯ:

ҚАЛЫПТАСУЫ, ҚАЗІРГІ КЕЗДЕГІ АХУАЛЫ

Педагогикалық психологияны қолданбалы психологияның ерекше бір тармағы, өз алдына дербес ғылым ретінде қарастыру керек.

Л. С. Выготский. Педагогическая психология.

1 тарау. Педагогикалық психология -

ғылыми білімнің пәнаралық саласы

§ 1. Педагогикалық психологияның

жалпы ғылыми сипаттамасы

Педагогикалық психология басқа

адамтану ғылымдарының ішінде

Қазіргі заман ғылымының дамуында оның ғылыми салалар, пәндер мен проблемалық салалардың (жүйелендіру, иерархияландыру, куммулятивтік сияқты беталыстармен қатар) ықпалдасуы мен саралап жіктелінуі сияқты негізгі екі беталысының өзара әрекеттесуі неғұрлым айқын көрініп келеді. Ғылымның ықпалдастығын талдай келе, Ж. Пиаже, Б. Г. Ананьев пен Б. М. Кедров ғылыми білімнің ортасында адам туралы ғылым - психология тұр деп көрсеткен. Ғылыми білім үшбұрышының Б. М. Кедров ұсынған түсіндірмесі (оның шыңы - жаратылыстану ғылымдары, оның тағандарының бұрыштары - философия және қоғамдық ғылымдар, ал оның ортасында осы ғылымдармен психология түйісіп тұр) Ж. Пиаженің келесі пайымдауымен сәйкестендіріледі « . . . психология барлық басқа ғылымдардың өнімі ретінде ғана маңызды орын алып тұрған жоқ, ол сондай-ақ олардың қалыптасуы мен дамуына түсініктеме бере алушы бастау ретінде де орталық орын алады » [172, 155 б. ] .

Адам проблемасының ғылым дамуындағы рөлін анығырақ Б. Г. Ананьев [7] анықтайды, оның ойынша адамды тереңірек зерттеу, саралап жіктеу, сонымен бірге осы саладағы барлық зерттеулердің ықпалдасуы адам проблемасының жалпы ғылымдық сипатқа ие болуына ықпалын тигізді. Осы адам мәселесін жаһандандыру беталыстарының педагогикалық психология саласындағы көрінісін кезінде К. Д. Ушинский да байқаған, яғни 1868-1869 жылдардағы «Адам тәрбие пәні ретінде. Педагогикалық антропология тәжірибесі» атты еңбектерінде, адам тәрбиесіне өз үлесін қосқан ғылымдардың бағыныстылығын анықтау негізінде психологияның жетекші рөлі атап көрсетілген.

Өз кезегінде, психология да күрделі ықпалдасқан білім болып табылады, оның құрылымдық көрінісінің негізінде, А. В. Петровскийге сәйкес, келесі психологиялық жақтары алынған: «1) нақты іс-әрекеттің, 2) даму, 3) адамның (дамуы мен іс-әрекеттің субъекті ретінде) қоғамға қатынасы (өзінің іс-әрекеті мен іске асатын дамуы) » [39, 80 б. ] . Педагогикалық психология көбінесе «нақты іс-әрекет» негіздемесі бойынша ажыратылатын жалпы психологиялық білімдердің дербес саласы ретінде қарастырылады, оның негізінде оның басқа тағы екі жағы өз көріністерін табады. Бұл тұжырым, педагогикалық психологияның негізін білім беру іс-әрекетінің өзі, немесе, педагогикалық психологияның негізін салушылардың бірі П. Ф. Каптеревтің анықтауындай, білім беру процесінің механизмдері мен заңдылықтары қалайтынын білдіреді.

Педагогикалық психология әр түрлі себептерге байланысты көптеген басқа ғылымдармен байланысты. Біріншіден, ол ғылыми білім үшбұрышының ортасында орналасқан жалпы психологиялық білімнің нақты саласы болып табылады. Екіншіден, оның басқа ғылымдармен байланыста болуының себебі, білім беру процесі өз мақсаты мен мазмұнына сәйкес әлеуметтік мәдени тәжірибені беруші болып табылатынында және осындай мәдениетте бүкіл өркениеттік білімдердің таңбалық, тілдік формада шоғырландырылғанына байланысты. Үшіншіден, оның зерттеу пәні өзі танып білуші және танып білуге үйретілуші, басқа да көптеген адамтанушы ғылымдармен зерттелінетін адам болып табылады. Педагогикалық психология, мысалға педагогика, физиология, философия, лингвистика, әлеуметтану және т. б. ғылымдармен үздіксіз байланыста екені анық. Соның өзінде, педагогикалық психология - жалпы психологиялық білімнің саласы деген тұжырымдама оның осы білімдердің негізінде, яғни психикалық даму, оның қозғаушы күштері, адамның даралық және жыныстық-жас ерекшеліктері, оның тұлға ретінде жетілуі мен дамуы жайлы білімдердің негізінде қалыптасатынын білдіреді. Сондықтан педагогикалық психология психологиялық білімдердің (әлеуметтік, дифференциалды психологиямен және т. б. ) басқа салаларымен, ең алдымен жас ерекшелік психологиямен байланысты.

Педагогикалық және жас ерекшелік психология бір-бірімен осы ғылымдардың зерттеу объекттерінің ортақтығымен байланысты. Яғни, олардың зерттеу объекті дамып келе жатқан адам болып табылады. Бірақ, жас ерекшелік психологиясы «адам психикасының жас ерекшелік динамикасын, дамып келе жатқан адамның психикалық процестері мен психологиялық қасиеттерінің онтогенезін» [43, 5 б. ] зерттесе, ал педагогикалық психология білім беру ықпалымен психикалық жаңа құрылымдардың қалыптасуының шарттары мен факторларын зерттейді. Осыған байланысты педагогикалық психологияның барлық проблемалары білім беру процесіндегі адамның жас ерекшеліктерін есепке алу негізінен қаралады. Сонымен бірге, (бұл жағдайды тағы да ерекше атап көрсетейік) педагогикалық та, жас ерекшелік психология да « . . . жалпы психологиялық заңдылықтарды ашып көрсететін, қалыптасып қойған адам тұлғасының психикалық процестерін, психикалық күйлерін және даралық-психологиялық ерекшеліктерін зерттейтін» жалпы психологияның білімдеріне жүгінеді [96, 7 б. ] . Педагогикалық психологияны бір жағынан пәнаралық ретінде, ал екінші жағынан - ғылыми білімнің дербес саласы ретіндегі осындай түсіндірмесі, Б. Г. Ананьев позициясымен теңестіріледі. Б. Г. Ананьев бойынша, педагогикалық психология - шекаралық, кешендік білімдер саласы, ол « . . . педагогика мен психологияның ортасынан белгілі орын алып, өсіп келе жатқан ұрпақты дамыту, оқыту, тәрбиелеу арасындағы өзара байланысты бірлесе зерттеу сферасына айналды » [8, 14 б. ] .

Алайда, мұндай түсіндірме басқа авторлар келтірген педагогикалық психологияның мәртебесінің анықтауларына сәйкес келмейді, мұның өзі осы сұрақты шешудің біржақтылы еместігін көрсетеді. Мысалы, «Жалпы, жас ерекшелік, педагогикалық психология курсында» « . . . егер жас ерекшелік және педагогикалық психологияның дамуының бірінші кезеңінде олардың жекелену беталыстары байқалса, онда біздің кезеңде, керісінше - жақындасу, кейбір жағдайларда тіпті қосылуы байқалады» [101, 4 б. ] деп көрсетілген. Екінші жағынан, «Жоғары мектеп педагогикасы мен психологиясының негіздерінде» бір кешендік ғылыми пәнді қалыптастырған, педагогика мен психологияның бірлігін, кешенділігін атап көрсетеді [157, 5-6 б. ] . Іс жүзінде педагогикалық психология кешендік болып табылды деп ұйғаруға болады. В. И. Гинецинский [52] бойынша педагогика оның теоретикалық және тәжірибелік жақтарында онымен тығыз байланысқан дербес ғылым болып табылады. Ал жалпы және жас ерекшелік психология онымен іштей тығыз, үздіксіз байланыста болатын жалпы психологиялық білім саласы.

Педагогикалық психологияның қалыптасуындағы

жалпы психологиялық контекст

Педагогикалық психология адам туралы ғылыми түсініктердің жалпы контекстінде дамиды. Олар әрбір нақты тарихи кезеңдерде педагогикалық ойларға үлкен әсерін тигізген негізгі психологиялық ағымдарда (теорияларда) жазылып көрсетілген. Бұл - оқу процесінің психология теориялары үшін қашанда табиғи зерттеу «полигоны» ретінде болуымен байланысты. Педагогикалық процесті ұғынуға ықпалын тигізе алатын психологиялық ағымдар мен теорияларды нақтырақ қарастырайық.

Ассоциативтік психология ( XVIII ғасырдың ортасынан бастап Д. Гартли және ХІХ ғасырдың аяғына дейін - В. Вундт), түп тамырында психикалық процестердің байланысы ретіндегі ассоциация механизмдері мен психика негіздері ретіндегі ассоциациялардың белгілі бір түрлері анықталған. Ассоциацияларды зерттеу материалдарында еске сақтау мен үйренудің ерекшеліктері зерттеліп қарастырылған. Осы жерде, психиканың ассоциативті баяндауының негізін Аристотель (384-322 ж. біздің эрамызға дейін) салғанын айта кету қажет, оған «ассоциация» түсінігін, оның түрлерін енгізу, ақыл-парасатын (нус) екі түрін теоретикалық және практикалық деп ажырату, қанағаттану сезімін үйрену факторы ретінде еңбектері тиесілі.

Г. Эббингауздың (1885) ұмыту процесін зерттеу бойынша эксперименттерінің эмпирикалық мәліметтері және алынған ұмыту «қисығының» сипаттарын одан кейінгі зерттеушілер дағдыларды өндіруде, жаттығуларды ұйымдастыруда есепке алады.

У. Джемс (ХІХ ғ. аяғы - ХХ ғасырдың басы) және Дж. Дьюидің (ХХ ғасырдың бірінші жартысы) прагмативті функционалды теориясы - бейімделуші реакцияларға, ортаға бейімделуге, ағзаның белсенділігіне, дағдыларды өндіруге акцент қояды.

Э. Торндайктың (ХІХ ғ. аяғы - ХХ ғ. басы) байқап көру және қателесу теориясы үйренудің негізгі заңдарын қалыптастырған - жаттығу, әсер және дайындық заңдары; үйрету қисығын және осы мәліметтерге негізделген жетістіктер тестерін сипаттаған (1904) .

Дж. Уотсонның бихевиоризмі (1912-1920) және Э. Толмен, К. Халл, А. Газри және Б. Скиннердің (ХХ ғ. бірінші жартысы) необихевиоризмі. ХХ ғасырдың ортасында-ақ Б. Скиннер оперантты мінез-құлық тұжырымдамасы мен бағдарламаланған оқыту тәжірибесін жетілдірген. Э. Торндайктің жұмыстарының бихевиоризмнің алдын-алуы, Дж. Уотсонның ортодоксалды бихевиоризмі және бүкіл необихевиористік бағыттардың еңбегі үйренудің (learning) тұтас тұжырымдамасын жетілдіру болып табылды, бұл тұжырымдама оның заңдылықтарын, фактілерін, механизмдерін қамтиды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.