Экологиялық тәрбиелеу және білім беру

І. Кіріспе
ІІ.Негізгі бөлім
1. Экологиялық тәрбиелеу және білім беру
2. Экологиялық бiлiм берудiң мақсаты
3. Қоғамның экологиялық мәдениетiн және мамандардың
кәсiби даярлық
4. Қоршаған ортаны қорғау жөнінде халықаралық бірлестіктер
Қорытынды
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

Экология мәселесі - бүгінгі таңдағы адамзат өркениетінің аса ауқымды проблемаларының бірі болып отыр. Аталмыш проблеманың пайда болуының басты алғышарты - қоршаған ортаға адамзат перзентінің антропогендік һәм техногендік ықпалдарының ұзақ жылдар бойы тигізіп келген әсері деп тұжырым жасауымызға болады. ХХ ғасырдың аяғы мен ХХІ ғасырдың басында адамзаттың шаруашылық әрекеттері мен өндірістік қатынастарының ғылыми-техникалық жаңару биігіне көтерілуі - экономикалық реформалардың ерекше сипат алуына (модернизациялануы мен интеграциялануына) түрткі болды.
Экономикалық дамудың кешенді стратегиялық бағытын таңдауға мәжбүр болған көптеген мемлекеттердің жоспарлы әрекеттері - әсіресе табиғат ресурстарының байлықтарын ысырапсыз игеру үрдістерін қалыптастырды.

1. А.Ж. Ақбасова ., Г.Ә. Саинова «Экология» Алматы – 2003ж.
2. Ж. Жатқанбаев., «Экология терминдерінің түсіндірме сөздігі» Алматы – 2000ж.
3. Қазақ әдебиетінің қысқаша тарихы: Оқу құралы /Әл-Фараби атынд. Қаз. Мем. Ұлттық ун-ті; Жалпы ред. басқ. Т. Кәкішұлы. – Алматы: Қазақ университеті, 2001. 1-кітап. 2001.
4. Қазақ әдебиетінің тарихының өзекті мәселелері. – Алматы: Қазақ университеті, 1993

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Жоспар
І. Кіріспе
ІІ.Негізгі бөлім
1. Экологиялық тәрбиелеу және білім беру
2. Экологиялық бiлiм берудiң мақсаты
3. Қоғамның экологиялық мәдениетiн және мамандардың
кәсiби даярлық
4. Қоршаған ортаны қорғау жөнінде халықаралық бірлестіктер
Қорытынды
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

Кіріспе
Экология мәселесі - бүгінгі таңдағы адамзат өркениетінің аса ауқымды
проблемаларының бірі болып отыр. Аталмыш проблеманың пайда болуының басты
алғышарты - қоршаған ортаға адамзат перзентінің антропогендік һәм
техногендік ықпалдарының ұзақ жылдар бойы тигізіп келген әсері деп тұжырым
жасауымызға болады. ХХ ғасырдың аяғы мен ХХІ ғасырдың басында адамзаттың
шаруашылық әрекеттері мен өндірістік қатынастарының ғылыми-техникалық
жаңару биігіне көтерілуі - экономикалық реформалардың ерекше сипат алуына
(модернизациялануы мен интеграциялануына) түрткі болды.
Экономикалық дамудың кешенді стратегиялық бағытын таңдауға мәжбүр
болған көптеген мемлекеттердің жоспарлы әрекеттері - әсіресе табиғат
ресурстарының байлықтарын ысырапсыз игеру үрдістерін қалыптастырды. Соңғы
жылдары шаруашылық-өндірістік нысандарында экологиялық қауіпсіздік
шараларын қамтамасыз етуге бағытталған әрекеттерге қарамастан,
антропогендік-техногендік ықпалдар - глобальді масштабты қамтып, Жер
планетасының табиғи балансының ауытқуына қауіп төндіруде.
Біріккен Ұлттар Ұйымының бастамасымен өткен Ү Халықаралық экологиялық
конгресс (Жапония, 1990), Қоршаған ортаны қоғау жөніндегі конференция
(Бразилия, 1992), ХХҮІІ Халықаралық географиялық конгресс (АҚШ, 1992) және
Йоханнесбург (ОАР, 2003) қаласында өткен бүкілдүниежүзілік экологиялық
форум - аталмыш мәселенің өзектілігін көрсетіп отыр
Экология гректің эйкос - үй, жай , және логос - ілім деген
сөзінен шыққан. Экология терминін ғылыми айналымға неміс биологы Э.Геккель
( 1866 жылы ) ұсынған.
Экология ғылымы жөнінде батыс ғалымдары: Ю. Одум, Р. Дажо, Н.Ф.
Реймерс, П. Троян, Р.Риклефс, К. Армс, П. Кемп, У. Линден, Ж.Леме, ресейлік
ғалымдар: В.А.Вронский, Ю.Н. Куражковский, Д.Ж. Маркович, К.С. Лосев, Н.М.
Чернова, А.М. Былова және қазақстандық ғалымдар Ә.С. Бейсенова, С.
Әубәкіров, А. Әбдірахманов, Ұ.М.Ысқақов, Н. Сейітов, В.С. Слащев және басқа
эколог ғалымдардың еңбектері құнды. Экология сондай-ақ: география, химия,
биология, табиғаттану, жаратылыстану және басқа пәндермен тығыз байланысты.
Экология ілімінің түпнамасын жұмыр Жер жаратылысының тарихынан бастап
таратқан дұрыс. Оның себебі: әуел бастағы Жердің протобиологиялық эволюция
дәуірлерін геохронология тұрғысынан сараптайтын болсақ, даму мен қалыптасу
эраларындағы: эндогендік, экзогендік және тектоникалық табиғи апаттар
күштерінен пайда болған экологиялық құбылыстарды байқауымызға болады.
Антропогендік ықпалға дейінгі қалыптасқан орасан сыртқы және ішкі күштер
жиынтықтары (космостық, вулкандық, магмалық, сейсмикалық, геосинклинальдік,
гидрокатастрофалық т.б.) жер ландшафтысы мен биосферасын, рельефін қатты
өзгерістерге ұшыратумен бірге, айтарлықтай экологиялық проблемаларды
туындатқаны анық.
Экономикалық қажеттіліктерден туындаған адамзат перзентінің ғылыми
техникалық жетістіктерге сүйене отырып, жер қойнауындағы байлықтарды
молынша игеруге күш салуы - экологиялық сауатсыздықтың белгісі екені анық.
Аталмыш үрдістер, қазба байлықтарды ысырапсыз пайдаланумен шектелмей,
ғарыш кеңістігін игеруде, атомдық станциялар мен электр желісі жүйелері
өнеркәсібін дамытуда, шикізат қорларын өңдейтін химиялық өндірістік
орындардың ашылып, қарқынды түрде жүргізілуін жеделдетті. Адамзаттың ғарыш
айлағын зерттеп, атомдық кешенді қондырғыларды іске қосуы - ғылыми-
техникалық прогрестің бұрынғыдан гөрі қарыштап дамуын жеделдеткенімен - ол
жетістіктер экологиялық проблемаларды шешудің басты алғышарттары бола
алмады.
Әлем кеңістігінде белең ала бастаған экологиялық апаттар ареалдары жыл
өткен сайын кеңейе түсуде. Әсіресе, жер шарындағы атмосфералық жауын-шашын
мөлшерін реттеп отыратын әлемдік мұхит экожүйесінің ластануы - биогеоценоз
айналымының тежелуіне ұйытқы болуда. Сондай-ақ, ірі өнеркәсіп
орындарының зиянды қалдықтарының ауа қабатына араласуы, жасыл желек
алқаптарының жойылуы, флора мен фауна дүниелерінің деградациялануы сияқты
көріністер жыл өткен сайын жиі қайталануда.

Экологиялық тәрбиелеу және білім беру
XXI ғасырда қоғамымыз нарықтық кезеңнен тұрақты даму парадигмасына
ойысып барады. Осы жаңа бағыттағы тенденциялар, жаңа концепциялардың мәні
де, мақсаты да адамның экологиялық санасын, мінез-құлқын, табиғатпен қарым-
қатынасын жақсарту, яғни жалпы адамзат ізгілігінің құндылығын биік деңгейге
жеткізу. Ал, бұл болса тәлім-тәрбиенің ауқымды мақсаттарының бірі болып
табылады. Соңғы жылдары көптеген зерттеушілер, Қазақстанның эколог-педагог
ғалымдары экологиялық білім, экологиялық тәрбие мәселелерімен шұғылданып,
бұл жалпы білім беретін мектептердің алдында тұрған күрделі міндеттерді
шешуге атсалысуда. Атап айтқанда: Н.С.Сарыбеков, Ә.С.Бейсенова,
М.Н.Сарыбеков, Ж.Б.Шілдебаев т.б. өз еңбектерінде балалардың экологиялық
білім - біліктері мен дағдыларын қалыптастыру жақтарына баса назар аударса,
ал Ө.Т.Танабаев, С.Әбубәкіров, Қ.Нұрланова, З.Серікқалұлы, Д.Н.Сарыбеков,
К.Ж.Бұзаубақова, Г.К.Құрманбаева, М.А.Лигай, А.Болтаев, Г.М.Сабденалиева,
С.Тілеубергенов, Д.І.Жангельдина, В.П.Кәрібжанова, А.Қ.Егенисова,
Н.Т.Есеналина, К.И.Исламова т.б. ғалымдардың зерттеу жұмыстары экологиялық
білім мен тәлім-тәрбие берудің әдістемелік жолдары мен шарттарын
қарастырады. Психологтар Л.Выготский, С.Рубинштейн, И.Кон, Е.Кудрявцева,
В.Ясвин, Л.Божович, М.Мұқанов, Т.Тәжібаев, т.б. өз еңбектерінде оқушылардың
экологиялық ұғым-түсініктерін қалыптастыру қоршаған ортамен қарым-қатынаста
психологиялық жас ерекшеліктерін ескергенде ғана нәтижелі болады деген
пікірлер айтқан. С.Рубинштейн әрбір жеке адамның қоршаған ортамен
байланысының басты бөліктерінің бірі – қарым-қатынас деп санайды. Ол
табиғатқа адамгершілік қатынасы мен мінез-құлық нормаларын қалыптастыру
екенін көрсете отырып “...басқа адамдармен жарамды қатынасқа ену, басқа
адамдардың адамша тіршілік етуіне жағдай жасай білу тек толы бағалы адамның
қолынан келуі мүмкін, ал ол дегеніміз – дүниеге, өмірге, табиғатқа шын дос
қатынастағы адам” - дейді. Аталған еңбектерде бала тәрбиесі мәселесі әр
қырынан қарастырылғанымен оқушыларға экологиялық тәрбие беру үрдісінде
зерттеу аясында ішінара зерттеледі. Сондықтан да бүгінгі күнге дейін
бастауыш сыныптарда оқушылардың дүниетанымын қалыптастыру жүйелі ұғым беру
ісі жете зерттелмеген, тың мәселе. Осы мәселеге байланысты төмендегідей
бірнеше қарама-қайшылықтарды атап айтсақ: - оқушылардың табиғатпен дұрыс
қарым-қатынаста болмауы; - табиғат тазалығын сақтау дағдылары
қалыптаспағандығы; - табиғатқа қамқорлық жасау, экологиялық мәдениетті
қалыптастырудың жеткіліксіздігі; - табиғатты қорғау, дүниетанымдық
көзқарасты қалыптастыруға арналған әдістемелік құралдардың аздығы; Осы
қарама-қайшылықтарды ескере отырып, Қазақстанның жергілікті табиғатына сай,
өлке тану принципіне негізделген, нақтылы қай көлемде, қандай мазмұнда
табиғат жайында материалдарды енгізу керек? Оны оқытудың жолын талдайтын,
балаға табиғат жайында жүйелі ұғым бере отырып, оның дүниетанымын
қалыптастырудың жолдары мен әдістерін анықтап, саралайтын ғылыми зерттеу
жұмыстарының теориялық-әдістемелік базасы жеткіліксіз даму деңгейде келе
жатқаны нақтылы және тиімді зерттеулерді қажет етеді. Мұндай өзекті
мәселенің зәрулігі дипломдық жұмыс тақырыбын "Бастауыш сыныпта экологиялық
тәрбие беру негізінде оқушылардың дүниетанымын қалыптастыру" - деп атауға
негіз болды

Экологиялық бiлiм берудiң мақсаты
Осы орайда, экологиялық бiлiм берудiң мақсаты - жеке адамның бойында
табиғатқа деген iзгiлiк қатынастарды қалыптастыра отырып, “адам-қоғам-
табиғат” арасындағы толық үйлесiмдiлiк рухында тәрбиелеу турасында
айқындалып, бiлiм жүйесiнде экологиялық бiлiм мен тәрбие беру
тұжырымдамасының жобасы да жасалып қойылған.
Соның нәтижесiнде жеке адам мен қоғамның табиғатқа деген оң көзқарасын,
экологиялық мәдениетiн қалыптастыру үшiн кейбiр әлеуметтiк және
экономикалық мәселелердi шешу қажеттiгi экологиялық бiлiм берудiң басты
мiндеттерi болып табылатындығы нақты танылған.
Оларға:
1) экологиялық және табиғат қорғау заңдарын жетiлдiру және оларды
бұлжытпай орындау;
2) табиғи ресурстарды тиiмдi пайдалануда жауапкершiлiктi күшейту;
3) қоршаған ортаның тазалығы мен адам денсаулығының үйлестiгiн
сәйкестендiрудi;
4) үздiксiз экологиялық бiлiм берудi ұйымдастыруды тездетудi;
5) елдегi экологиялық жағдайлар мәлiметтерiнiң көпшiлiкке жетуiн
қамтамасыз етудi жатқызуға болады.
Әлемдiк тәжiрибе көрсеткенiндей, экологиялық проблемаларды табысты шешу
мен экологиялық апаттардың алдын-алудың негiзi кез-келген мемлекеттiң
әлеуметтiк-экономикалық жүйесiн экологияландыру болып табылатынын аңғартса
да, жаңа ғасырдың экологиялық дағдарыс пен табиғи дүлей апаттармен басталуы
бүгiнгi қоғам үшiн экологиялық құқықтық сананың жетiлу толғағында
ойланарлық жағдайды қалыптастырып отыр.
Бұл бағытта елiмiз келешекте экологиялық қауiпсiздiк мүддесiне үмiт
артып, “Қазақстан-2030” даму стратегиясының басымдықтарын ескере отырып,
Қазақстан ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.