Қазақстан 2030 жылға бастама

Кіріспе
Негізгі мәселені қозғау үшін банк жүйесін және қызметін талдап алайық. Нарық жағдайындағы банк жүйесі екі деңгейде болады: орталық банк (эмиссиялық) және коммерциялық (депозитттік) банк. Комерциялық банктердің негізгі функциясы несие беру және салыстарды өсіру. Осындай шаралардың нәтижесінде коммерциялық банктер ақша ұсынысын кеңейтеді. Банк жүйесі құнды қағаздарды алып-сатумен айналасады.
Орталық банк ұлттық валютаны айналымға шығарады, мемлекеттің
алтын резервтерін сақтайды, коммерциялық банктердің міндетті резервтері банктер арасындағы шот айыру ретінде пайдаланылады. Орталық банк халықаралық ақша нарығында сатушы мен сатып алушы қызметін орындайды және шет мемлекеттерде орталық банк банктерінің істерін үйлестіреді. Барлық мемлекеттерде орталық банк ақша – несие саясатын қалыптастырады және жүзеге асырады, коммерциялық банктердің іс-әрекетін қадағалайды және ұйымдастырады. Орталық банк пен коммерциялық банк операцияларының және банктен тыс секторлардың шешімдері нәтижесінде экономикадағы ақша ұсының өзгеруіне ықпалын тигізеді.
Орталық банк ақша ұсынысын ақша базасын және мультипликаторға әсер ету арқылы қағадағалайды. Ақша ұсынысының нақты көлемі коммерциялық банк операцияларының нәтижесінде несиені қабылдау және беру арқылы құрылады.
Қазақстанның Ұлттық банкі мемлекеттік ақша – несие саясатын анықтайтын және жүзеге асыратын орган болып табылады. Қазақстан Ұлттық банкі ақша – несие саясатының басты мақсаты: Ұлттық валютаның тұрақтылығын, яғни оның төлемқабілеттілігі мен басқа шетел валюталарына қатысты тұрақтылығын қамтамассыз етуді көздейді.

Қолданылған әдебиеттер мазмұны:
Оқулықтар
“Ақша. Несие. Банктер ”;
Макроэкономика;
“Қазақстан қаржы нарығы” О.Баймұратов
“ Банк ісіндегі тәуекл менеджмент” Ә.Д. Шелекбай, Н.А.Әлмереков
Газет беттерінен:
“Саясат” журналы
“Казахстанская правда”

Пән: Мемлекеттік басқару
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 29 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе

Негізгі бөлім
Қазақстан 2030 жылға бастама
Банк бизнесінің даму өзгерістері
Газет беттерінен
Банкаралық конференция
Банктердің нарықтық экономикадағы рөлі.
Қорытынды

Кіріспе

Негізгі мәселені қозғау үшін банк жүйесін және қызметін талдап
алайық. Нарық жағдайындағы банк жүйесі екі деңгейде болады: орталық банк
(эмиссиялық) және коммерциялық (депозитттік) банк. Комерциялық банктердің
негізгі функциясы несие беру және салыстарды өсіру. Осындай шаралардың
нәтижесінде коммерциялық банктер ақша ұсынысын кеңейтеді. Банк жүйесі құнды
қағаздарды алып-сатумен айналасады.
Орталық банк ұлттық валютаны айналымға шығарады, мемлекеттің
алтын резервтерін сақтайды, коммерциялық банктердің міндетті резервтері
банктер арасындағы шот айыру ретінде пайдаланылады. Орталық банк
халықаралық ақша нарығында сатушы мен сатып алушы қызметін орындайды және
шет мемлекеттерде орталық банк банктерінің істерін үйлестіреді. Барлық
мемлекеттерде орталық банк ақша – несие саясатын қалыптастырады және жүзеге
асырады, коммерциялық банктердің іс-әрекетін қадағалайды және
ұйымдастырады. Орталық банк пен коммерциялық банк операцияларының және
банктен тыс секторлардың шешімдері нәтижесінде экономикадағы ақша ұсының
өзгеруіне ықпалын тигізеді.
Орталық банк ақша ұсынысын ақша базасын және мультипликаторға әсер
ету арқылы қағадағалайды. Ақша ұсынысының нақты көлемі коммерциялық банк
операцияларының нәтижесінде несиені қабылдау және беру арқылы құрылады.
Қазақстанның Ұлттық банкі мемлекеттік ақша – несие саясатын
анықтайтын және жүзеге асыратын орган болып табылады. Қазақстан Ұлттық
банкі ақша – несие саясатының басты мақсаты: Ұлттық валютаның тұрақтылығын,
яғни оның төлемқабілеттілігі мен басқа шетел валюталарына қатысты
тұрақтылығын қамтамассыз етуді көздейді.

1
Қазақстан 2030 жылға бастама
Қазақстан Республикасының Индустриялық-инновациялық дамуының 2003-2015
жылдарға арналған мемлекеттiк стратегиясы (бұдан әрi - Стратегия) Қазақстан
Республикасы Президентiнiң "Елдегi жағдай туралы және 2002 жылға арналған
iшкi және сыртқы саясаттың негiзгi бағыттары туралы" Қазақстан халқына
Жолдауында және Қазақстан кәсiпкерлерiнiң оныншы форумында берген
тапсырмаларына сәйкес әзiрлендi.
      Стратегия Қазақстанның 2015 жылға дейiнгi кезеңге арналған
мемлекеттiк экономикалық саясатын қалыптастырады және экономика салаларын
әртараптандыру арқылы дамудың шикiзаттық бағытынан қол үзу арқылы елдiң
тұрақты дамуына қол жеткiзуге бағытталған.
      Өңдеушi өнеркәсiпте және қызмет көрсету саласында бәсекеге түсуге
қабiлеттi және экспортқа бағдарланған тауарлар, жұмыстар және қызметтер
өндiрiсi мемлекеттiк индустриялық-инновациялық саясаттың басты нысанасы
болып табылады.
      Дүиежүзiлiк экономиканың ғаламдануы аясында Қазақстан экономикасы
бiрқатар проблемаларға тап болып отыр. Негiзгi проблемаларға мыналарды
жатқызуға болады: бiр жақты шикiзат бағыттылығы, әлемдiк экономикаға
ықпалдасудың әлсiздiгi, ел iшiндегi салааралық және өңiраралық экономикалық
ықпалдасудың босаңдығы, iшкi рынокта тауарлар мен қызметтерге деген тұтыну
сұранысының мардымсыздығы (шағын экономика), өндiрiстiк және әлеуметтiк
инфрақұрылымның дамымауы, кәсiпорындардың жалпы техникалық және
технологиялық тұрғыдан артта қалушылығы, ғылым мен өндiрiстiң арасында
ықпалды байланыстың болмауы; ғылыми-зерттеу және тәжiрибелiк-конструкторлық
жұмыстарға (бұдан әрi - ЗТКЖ) қаржының аз бөлiнуi, менеджменттiң
экономиканы Ғаламдану процестерiне және сервистiк-технологиялық өтуге
бейiмдеу мiндеттерiне сәйкес келмеуi.
      Проблемаларды шешу және Стратегия аясында алға қойылған мақсаттар мен
мiндеттерге қол жеткiзу үшiн Даму Банкiнiң қызметiн жандандырумен қатар
Қазақстанның инвестициялық қоры, Экспортты сақтандыру жөнiндегi корпорация,
Инновациялық қор сияқты арнайы даму институттарын құру көзделiп отыр.
      Бұл ретте осы институттар қосылған құны жоғары жаңа өндiрiстердi
құруға және олардың жұмыс iстеп тұрғандарын дамытуға және келелi салаларды
кешендi талдау, олардың ең маңызды элементтерiн анықтау негiзiнде ғылыми
және ғылыми-техникалық зерттеулер мен әзiрленiмдерге қолдау көрсетуге
инвестициялау саясатын жүргiзетiн болады.
      Стратегия елде ғылымды және инновациялық қызметтi ынталандыруға
бағытталған белсендi мемлекеттiк ғылыми және инновациялық саясат жүргiзудi
көздейдi. Алға қойылған мақсаттарға қол жеткiзу үшiн қаржы рыногын одан әрi
дамыту және фискалдық, бiлiм бepу, монополияға қарсы, инфрақұрылымдық
саясатты жетiлдiру көзделiп отыр. Стандарттау саясаты шеңберінде
2
экономиканың және басқарудың барлық салаларында әлемдiк стандарттарға көшу
көзделуде. Стратегияны ойдағыдай iске асыру экономиканың адам капиталын,
өндiрiлген және табиғи капиталды тиiмдi пайдалануға негiзделген тұрақты
өркендеуiне алып келетiн оның құрылымында сапалы өзгерiстер жасауға,
Қазақстанның әлеуметтiк дамудың және қоғам құрылысының сапалық жаңа
деңгейiне шығуына ықпал етуi керек.
      Экономиканы мемлекеттiк реттеу әдiстерi мен тетiктерiн жетiлдiру
жөнiндегi жекелеген ұсыныстарды негiздеу үшiн Стратегияның тиiстi
бөлiмдерiнде импортты алмастыратын және экспортқа бағдарланған саясатты
iске асыру жөнiндегi шет елдердiң тәжiрибесi, оның iшiнде экспорттық
саясаттың әрқилы түрлерi мен кезеңдерi, сондай-ақ әлемдiк рыноктарда
бәсекелестiк артықшылыққа қол жеткiзуге мүмкiндiк беретiн факторлар
келтiрiлген.
      Жалпы алғанда Стратегияны iске асыру нәтижесiнде 2015 жылға қарай ел
экономикасы сервистiк-технологиялық дамуға өтуге дайын болуы керек.
Қазақстанның Даму Банкi. Қазақстанның Даму Банкiнiң негiзгi мiндетi
ұзақ мерзiмдi және орташа мерзiмдi төмен проценттi банк кредиттерiн, оның
iшiнде экспорттық кредиттер беру арқылы, сондай-ақ басқа кредиттiк
институттар беретiн заемдар мен кредиттер бойынша кепiлдi мiндеттемелер
беру арқылы жеке сектор мен мемлекеттiң бастамаларына (инфрақұрылымдық
жобалар бөлiгiнде) қаржылай қолдау көрсету болып табылады.
      Қазақстанның Даму Банкiнiң қызмет етуi қаржы жүйесiнiң банк
жүйесiндегi айтарлықтай тәуекелдерге және проценттiк ставкаларды төмендету
қажеттiлiгiне байланысты экономикадағы ұзақ мерзiмдi және төмен проценттi
кредиттердi берудi қамтамасыз ете алмауымен белгiленедi.
      Осындай қаржылай қолдау көрсету туралы шешiм ҚҚТ әдiснамасы бойынша
кешендi талдау жасалып, тiзбенiң неғұрлым маңызды элементтерi анықталғаннан
кейiн жүзеге асырылатын болады. ҚҚТ әдiснамасы бойынша талдау технологиялық
және жоба үшiн өзге де маңызды сипаттарда жүзеге асырылуы тиiс. Бұл ретте
жобаларды бағалаудың бiрiншi кезектегi өлшемдерiнiң бiрi олардың
коммерциялық қайтарымдылығы болып табылады.
      Таяу арада жарғылық капиталды ұлғайтуды, еншiлес маманданған қаржы
ұйымдарын, атап айтқанда лизингтiк ұйымдарды құру мүмкiндiгiн көздейтiн
Қазақстанның Даму Банкi институционалдық тұрғыда нығайтылатын болады.
Сонымен бiрге Қазақстанның Даму Банкiне Қазақстан Республикасынан тысқары
жерлерде жобаларды қаржыландыру құқығы берiлуi мүмкiн.
Қаржы рыногын дамыту
      Монетарлық саясат   Монетарлық саясаттың мақсаттары экономикалық
өсудiң жоғары қарқынын сақтайтын инфляцияның төменгi деңгейiн қамтамасыз
ету, отандық тауар өндiрушiлерге қолайлы бәсекелестiк жағдайды және елдiң
төлем теңгерiмiнiң тұрақтылығын қамтамасыз ету,
3
банктiк проценттiк ставкаларды төмендетуiн ынталандыру арқылы банктердi
экономиканың нақты секторына кредит беруiнiң одан әрi өсуi үшiн жағдай
жасау болмақ.
      Монетарлық саясаттың негiзгi мақсаты 2003-2004 жылдары орташа жылдық
инфляцияны 4-6% шегiнде ұстап тұру және оны 2005 жылға қарай 3-5%-ке дейiн,
ал одан кейiнгi жылдары 2-4%-ке дейiн азайту болады.
      Монетарлық саясаттың негiзгi құралдары РЕПО операциялары сияқты ашық
рынок операциялары, Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкiнiң қысқа мерзiмдi
ноталарын шығару және вексельдермен қайта есептеме операциялары болады.
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банктi РЕПО ставкасы және вексельдер
бойынша есептеу ставкасы сияқты өзiнiң ресми ставкаларының реттеушiлiк
рөлiн күшейту шараларын қолдануды жалғастыра бередi әрi оларды нақты
мәнiндегi әлсiз оң сипатын сақтайтын болады. Бұл ақша-кредит саясатын
инфляция көрсеткiштерiн жоспарлауға көшуге дайындық үшiн база болып
табылады. Инфляция көрсеткiштерiн жоспарлауға көшумен қатар жүргiзiлетiн
ақша-кредит саясатына сенімді арттырып, алға қойылған мақсатқа қол жеткiзу
жөнiндегi мiндеттемелердi қатаң сақтауды қамтамасыз ететiн тетiк жасалатын
болады.
      Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкi төлем жүйелерi саласында
микропроцессорлық карточкалар негiзiнде төлем карточкаларының ұлттық
банкаралық жүйесiн енгiзуге баса назар аударатын болады.
      Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкi алдағы жылдары EуpAзЭә
елдерiнiң орталық банктерiмен бiрлесiп ЕурАзЭҚ елдерiнiң ортақ төлем
жүйесiн ұйымдастыру және қаржы рыноктары интеграциясының басқа бағыттары
бойынша жұмысты жалғастыра бередi.
      Монетарлық саясат қаржы рыногының тұрақтылығын сақтауға, сақтандыру
рыногын, бағалы қағаздар рыногын одан әрi дамытуға және банк жүйесiн
нығайтуға, банктердiң экономиканың нақты секторына кредит беруiнiң одан әрi
өсуi үшiн жағдай жасауға, сондай-ақ жинақтаушы зейнетақы жүйесiн
жетiлдiруге жәрдемдесетiн болады.

Валюта қатынастарын ырықтандыру.   Қазақстан Республикасының қолданыстағы
валюталық заңнамасымен белгiленген шектеулер мен кедергiлер нарықтық
қатынастар дамып келе жатқан елдердiң көпшiлiгiне тән.
      Мiндет валюталық операциялар жүргiзу, уақыттың және халықаралық
практиканың талаптарына сәйкес валюталық операцияларды реттеудiң өзге
әдiстерiн қолдану кезiнде жекелеген шектеулердi кезең - кезеңмен алып
тастауға келiп саяды. Бағамдық саясат өңдеушi өнеркәсiп пен экспортқа
бағдарланған саланы қолдауға бағытталатын болады.
      Валюта режимiн толық ырықтандыруға 2007 жылы қол жеткiзу көзделуде.
Қазақстандық тауарлар мен қызмет көрсетудiң бәсекелестiгiн арттыру
мақсатында АҚШ долларымен салыстырғанда теңгенiң айырбас бағамын
4

реттеуде Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкi тарапынан валюталық реттеу
деңгейi бiртiндеп төмендетiлетiн болады. Қазақстанның қаржы рыногында
шетелдiк банктердiң қатысуын кеңейту көзделуде.
      Қазақстан стратегиялық тұрғыдан алғанда тауарлар мен қызмет
көрсетулер, капитал экспортына бағдар ұстанған шағын, ашық экономикалы ел
ретiнде қалыптасуда.
      Экономиканың ғаламдануы жағдайында дамыған iрi рыноктар тауарлар мен
қызмет көрсетулерден гөрi, инвестиция iздестiруге неғұрлым баса назар
аударады. Бұл олар үшiн ұзақ мерзiмдi кiрiстердiң жаңа көздерiн ашуға
мүмкiндiк бередi. Егер Қазақстандық қаржы ресурстары Қытай мен Ресей сияқты
iрi рыноктардың дамуына қатысатын болса, онда бұл кәсiпкерлерге табыстардың
тұрақты және сенiмдi көзiне ие болуға мүмкiндiк бередi.
      Қаржы рыногының қатысушыларын институционалдық дамыту
      2004 жылы қаржы рыногын қадағалау жөнiндегi дербес бiрыңғай реттеушi
орган құру жоспарлануда, оның қызметi аясында барлық қаржы институттарына
жедел бақылау жасау және инвесторлардың құқықтары мен мүдделерiн кешендi
қорғау жүзеге асырылатын болады.
Банк секторын дамыту, Банк секторын дамытудың негiзгi бағыттарының бiрi
банктерден, банк қызметiнiң жекелеген түрлерiн жүзеге асыратын ұйымдардан
және микрокредиттiк ұйымдардан тұратын кредиттеу жүйесiнiң үш деңгейiн құру
болып табылады. Бiрiншi деңгей - банк секторын одан әрi дамыту, бұл орайда
екiншi деңгейдегi банктерде корпорациялық басқару және тәуекелдердi басқару
жүйесiн енгiзу, сондай-ақ ағымдағы қадағалау, оның iшiнде банк қадағалауы
жөнiндегi Базель комитетiнiң Негiзгi қағидаттары мен стандарттарына сәйкес
топтастырылған қадағалау әдiстерiн одан әрi жетiлдiру жөнiндегi iс-
шараларды жүзеге асыру көзделедi. Қаржылық жағынан тұрақты шетелдiк банктер
үшiн банк секторының тартымдылығын арттыру жұмысы жалғастырылатын болады.
Бұған қоса қызметi банк қызметтерiнiң белгiлi тiзбесiн жүргiзудi
көздейтiн мамандандырылған банктер құрылатын болады. Атап айтқанда, осындай
банктер құрудың тұрғын үй құрылыс жинақтары жүйесi, мамандандырылған
ипотекалық банктер шеңберiнде келешегi бар.
      Екiншi деңгей - қаржы институттарының кредиттiк серiктестiктер сияқты
түрлерi дамытылатын болады, бұл орайда олардың заемшылары клиентураның
негiзгi бөлiгiн құрайтын шағын және орта заемшылар бола алады.
      Үшiншi деңгей - микрокредит берумен ғана айналысатын ұйымдардың
қызметiмен тiкелей байланысты кредит беру жүйелерi. Микрокредиттiк ұйымдар
кредит берудi өз капиталы, гранттар және шағын кәсiпкерлерге арналған
бағдарламаға қатысушылар жарналары есебiнен жүзеге асыратын болады.
5

Банк бизнесінің даму өзгерістері

Американ әдебиетшісі Уилл Роджерс – ықылым заманнан бері әлемде үш әйгілі
өнертабыс: отты пайдалану, дөңгелек және орталық банк жүйесі бол ды деп
санаған. Бұл пікірге келіспеу мүмкін емес, себебі қаржылық түсінісіздіктер
мен ретсіздіктерді банкілер ретпен тәртіпке келтірудің ерекше жүйесін
енгізеді. Алайда, банкілердің рөлін дұрыс ескеру қажет. Кейбір қаржылық
емес салада, бұл институттар қаражаттарды табыстаған немесе аударған кезде
бар болғаны делдал ғана болады деген пікір қалыптасқан. Банкілердің қызмет
ету аясы мен олардың атқаратын нақты қызметі әлдеқайда күрделі
болатындықтан, бұл – біршама үстірт пікір. Нарық қатынастарына көшкеннен
бастап олардың рөлі де арта түсті, міндеттері де өзгерді. Бүгінгі таңда
банкілер үш түрлі рөлдегі қызмет атқарады, атап айтқанда:
➢ Қаржы делдары (төлем жүйесіне қатысу және борышқорларға кредит
беру);
➢ Елдегі ақша айналымын реттейтін Ұлттық банкінің ақша – кредит
саясатын орындаушылары. Бұл реттеудің дәрежесі өзін - өзі реттейтін
жүйенің сыртқы ортасы мен ішкі әлеуетіне (материалдық, қаржы, кадр
ресуртарына) байланысты. Егер әлеует жеткіліксіз немесе сыртқы орта
әлеует үшін қолайсыз болса, онда бұл жүйені бір қалыпсыз реттеуіштер
қолданылады.
➢ Инвесторларға – меншікті капитал есебінен қызмет көрсету.
Қызмет көрсетулердің алғашқы екеуінде классикалық нысан басым,
үшіншісі – олардан гөрі жаңа даму сатысында тұр. Бұл жерде капиталды қандай
амалмен жинақтау маңызды емес, әрине меншікті капитал өркениетті түрде
жинақталады. Оның жинақталуы – заңды құбылыс. Банк капиталы, клиенттер
қаражаттары емес, банк оны көбейту мақсатында ала алады. Мұндай жағдайда
ақшалай қаражаттың тапшылығын сезінетін, сатып алу құнын бір экономикалық
субъектіден екінші экономикалық субъектіге ауыстыруды жүзеге асыратын
банкілер мен компаниялар, фирмалар арасында қандай да болмасын қаржы
делдалы болмайды. Ақшаны көбейтудің бірден – бір жолы – экономиканың нақты
секторларындағы инвестициялық қызмет.
Жемісті инвестициялық қызмет, банктің делдалдық функциясын жүзеге
асыруға қолайлы жағдай жасайды, өйткені, инвестициядан түскен пайда
банкілердің қаржы тұрақтылығын нығайтады, заңды және нақты тұлғалардың
жаңа ақша ресурстарының шоғырлануына мүмкіндік туғызады. Сондықтан,
делдалдық пен инвестициялық қызметті бір-біріне қарама-қарсы қою, менің
көзқарасым бойынша – негізсіз. Шын мәнінде, олар осы заманғы банкингте
бірін - бірі толықтырушылар болып саналады. Коммерциялық банкілердің
инвестициялық қызметін меншікті капиталдың нормативтерін белгілеумен
жасанды шектеу – тиімсіз. Мұндай тікелей сырттан әсер ету тек КБ мен нақты
сектордың мүддесін сәйкес келмейді, сонымен бірге жаңа банкілердің пайда
болуын қиындатады, кредит нарқындағы бәсекелестікте тайталастық туғызады,
оларды белсенділіктен, қызмет бағытын таңдап алудан айырады. Ақырында
бүкіл банк жүйесі әлсірейді. Коммерциялық банкілердің қызметіне шамадан
6

тыс араласудың соңы осыларға әкеп соғады. Осы заманғы коммерциялық банк,
әрі қаржы делдалы, әрі институционалдық инвестор болып саналады – ол өзінің
саясаты мен Ұлттық банк саясатын қолдайтын меншік иесі.
Банк секторы ақша қаржы саласында жүйе құрайтын міндеттерді орындай
отырып, басты орынды иеленеді. Банкілер, қаржы делдалдары мен бірлескен
инвесторлар институттары ретінде қалыптасуға және экономикалық субъектілер
(кәсіпорындар, үй шаруашылықтары, қаржы институттары, мемлекет) арасындағы
қаржы ағынына өздерінің қатысуына тікелей атсалысады. Қысқасы, олар, ішкі
валюталық экономикалық қызметтің барлық түрлерінде өнім банктік қызмет
құрылуы арқылы әсер етеді. Қазіргі банк жүйесі экономикалық қатынастарды
ырықтандыру, кеңестік және коммерциялық банкілерді реформалау нәтижесінде
дамуда. Бұның негізі 1990 ж. қабылданған Қазақ КСР –дағы банкілер және
банк қызметері туралы заңмен бекітілген.
Қазақстан егемендігін жарияланғаннан кейін банк жүйесінің қалыптасуы
басталды және тұрақтылығы төмен бола тұра ондағы мекемелердің саны қарқыны
өсуімен сипатталды. Жаңа банкілер ашылуы мен қабілетсіз немесе нашарларының
жабылуы қосарлана жүрді. Мұндай белсенділіктің экономикалық себептері –
экономикалық нақты сектордың дағдарысының үдеуі, инфляцияның өсуі, банк
қызметтерінің басқа түрлерімен салыстырғанда әлеуітті жоғары табыстылығы.
Осы орайда, салықтар коммерциялық банкілер үшін осы уақытқа дейін,
экономиканың басқа салаларына қарағанда, айтарылықтай төмен болғанын атап
өту керек. Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі мен Қаржы министрлігінің
құнды қағаздар операцияларынан алынған табыс сияқты инвестициялық несие
үшін банк сыйақысы 2004 жылғы 1 қаңтарына дейін салықтан босатылған
болатын. Ұқсас салық пұрсаттылығы нәтижесінде Қазақстан Республикасының
банк жүйесінің басқа қаржы институттарына қарағанда бәсекелесттік
артықшылығы болды және бола береді. Қор және сақтандыру нарықтарының
жеткілікті дамымауы жағдайында оның қаржы нарығында оның орны ерекшелеу
болады, сөйтіп банкілерге салық жеңілдіктерінен түсетін пайдаларына
толықтыру ретінде сыйақының жоғары пайыздарын қамтамасыз етеді. Бастапқыда
банк жүйесі, негізінен, бір құрылымды болады. Банкілік операциялар жүргізе
алатын банкілік емес ұйымдар атымен жоқ болды. Дегенмен кейінгі кездері
ондай ұйымдардың өсуі байқала бастауда. Ырықтандыру саясатының арқасында
банк жүйесі кеңеюде, оның құрылымы күрделенуде, әр қилы түрде болуда, әр
түрлі, меншіктегі қаржы ұйымдары құрылуда, отандықтан басқа, шетел
институттары да қызмет көрсете бастауда. Банк саласы бір қалыпсыз жүйенің
басты ерекшеліктеріне ие болуда, бұл оны басқару мен реттеуде бір қалыпсыз
әдістерді қолдануды қажет еткізеді.
1993-1996 жылдардағы қарқыны өсуден кейін, ЕДБ желісінің заңды
таралуы жүрді. Банк секторының әрі мемлекеттік, әрі аймақтық деңгейде
қысқартылуы басталды. Филиал желісі азайды. Бұған несие нарықтарындағы
7
өсіп келе жатқан бәсекелестік, банкілердегі капиталдандыру үдерістері,
Ұлттық банкінің, жеке банкілер мен олардың филиалдарын жабу жөніндегі
стратегиялық шешім қабылдауға әсері мүмкіндік туғызды. ЕДБ- лердегі
капиталдандырудың ауқымы мен қарқынының біркелкі еместігіне жарғылық
капитал мен активтердің айтарлықтай саралануы себепші болды.
Банк жүйесін талдау ҚР Екінші дейгейлі банкілер санының (1-кесте)
қысқаруының қарқыны жоғары екенін көрсетеді. Онда 1999-2001 жылдары
коммерциялық банкілер санының азаю үдерісі айқын байқалады, алайда 2002
жылдан бері бұл үдеріс кері сипатқа ие болуда.

1-кесте Қазақстан Республикасының екінші дәрежелі банкілер санындағы
өзгерістер

Банкілердің экономикалық мүдделері шалғайдағы аймақтарды дамытуға
бағытталған мемлекеттің әлеуметтік міндеттерінен басым болатынын көрсетеді.
Бұл барлық коммерциялық банкілерге, оның ішінде халықтың қалың тобына
қызмет көрсетуге міндетті Халық банкісіне де қатысты. Бұл банкілер мен
мемлекет мүдделері арасындағы қарама - қайшылық - өндіргіш күштердің
біркелкі орналаспау себебінен болғаны шындық. Автоматты түрде, әрі бүгінгі
күні ол жойылмайды, бірақ болашақта, барлық аймақтардың дамуына байланысты
шешілетін болады. Алайда біршама өзекті мәселелерді мемлекет тұрғысынан
банк қызметінің әлеуметтік құрамдас бөлігін қолдау бойынша ынталандырылатын
шараларды қабылдау арқылы шешуге болады: шығындардың өтемі, салық
жеңілдіктері т.б. Дегенмен, егер банкілер менеджментінің деңгейі төмен
немесе олар жемқорлыққа ұшыраған болса, онда мемлекет қолдауынан тиімділік
болмайды.
Нақтылық біркелкі емес күрделі жағдайларына жеткілікті капиталы,
салыстырмалы түрде менеджменті жоғары, ірі коммерциялық жобаларға немесе
экспорттық өндіріске, яғни ішкі нарыққа қарағанда несиелік тәуелділіктері
болатын операциялары айтарлықтай аз болған банкілер төтеп бере алады.
Алайда қауіп – қатері аз өріс созылмалы емес және де ұсақ банкілерді ірі
өнеркәсіп топтарымен үлестес банкілер тез ығыстырып шығарды.
Банкілердің бастапқы қарқынды өсуін және олардың одан әрі
тұрақтылыққа екшелуін қоғамның ділінде қабылданған экономикалық
ырықтандыру және ақшаны нарық әдісімен табу мүмкіндігімен, бір қалыпсыз
емес ойлау заңдарымен байланыстыруға болады. Әрине, жеке банкілер
жобылуының негізгі себептерінің бірі – нарықтық шаруашылық жүргізуде
тәжірибесінің болмауы, олардың дағдарыстан аман қалуға бейімделмеуі болып
табылады. Сонымен бірге банк менеджерлері баға жетпес сабақ алды, оладың
көпшілігі әлі де өнеркәсіптік бизнес пен коммерция саласында, ал басқалары
парабанк саласында (кредит серіктестері, ломбардтар т.б.) еңбек етуде.
Әр түрлі банк инститтуттарының қарқынды өсуін тек Қазақстан
Республикасының банк секторының ырықтандырылу саясатымен байланысты
стихиялық немесе жүйесіздікпен ғана түсіндіруге болмайды. Бұл үдерісті
8
реттеу берілген және кері алынған лицензиялар көрсеткіштері растайды.
Сонымен, 1993-2004 жылдары банкілерден 215 лицензия, оның ішінде жұмыстағы
кемшіліктері үшін – жартысына жуығы кері қайтарылынып алынды. Бұған
қарамастан, егемендіктің бірінші жылдары мемлекеттік реттеудің деңгейі
мүлдем жеткіліксіз болғанын ескеру керек. Ол банк жүйесін қалыптастыру мен
реформалаудың осы кезеңдегі ерекшеліктеріне сәйкес болмады.
Банк секторындағы реформалардың ресми бірінші бағдарламасы,
реформалау әжептеуір дербес белсенді дамыған кезде, тек 1995 ж.
қабылданды. Ол ақша ресурстарын мейлінше орталықсыздандыруға және
коммерциялық банкілердің ақша – несие саясатын әзірлеу мен қызметтерін
реттеу бойынша еліміздің орталық банкінің классикалық міндеттерін Ұлттық
банкіге қайта беруге бағытталған болатын. Банк жүйесі, өзінің бастапқы бір
құрылымдығын жеңіп және құрылымдық өзгерістерге ұшырай отырып, күрделі және
әр түрлі бола бастайды, демек, бұл бұл үдеріс ақша эмиссиясы және
пруденциялық нормативтермен шектелетініне қарамастан, өзін - өзі реттейтін,
тіршілікке қабілетті жүйенің әлпетіне көбірек ие болады.
Банк жүйесінің озық дамуы түрлі қаржы топтарының қалыптасуы үшін
жағдай жасады. Қазақстан Республикасындағы банкілер мен банк қызметі
жөніндегі заң банкілердің үлестес тұлғалар құрылымына қатысуына рұқсат
береді. Алайда мұндай құқықты тек ірі банкілер ғана пайдалана алады,
сондықтан жетекші ЕДБ-лер маңында қаржы топтары құрылды. Мұны банк
секторындағы саны жағынан басым орташа және шағын банкілер жөнінде айтуға
болмайды.
Менің көзқарасымша, Қазкоммерцбанк, Валют-Транзит және ТұранӘлем
банкілердің қаржы топтары айтарлықтай өкілдікті болып табылады. Мысалы,
ТұранӘлем қаржы қызметтерінің толық шоғырына ие,бұл лизинг (Orix лизинг
ТӘБ), зейнетақы қоры (Құрмет Қазақстан ТӘБ),сақтандыру қызметтері (БТА
Ипотека), бағалы қағаздар нарығы (ТұранӘлемҚаржыВV), ТМД-дағы ТӘБ желісі
(8-стратегиялық серіктестер банкі және 9-өкілдік).
Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасының банк секторы Еуроодақтың
халықаралық стандарттарына жақындай түсті. Қолда бар деректер бойынша, ол
Орталық Азия елдеріндегі ұқсас жүйелерді басып озуда, ал бірқатар
параметрлері бойынша ол ТМД-да ең дамыған болып есептеледі. Банк саласын
нығайту және дамыту үдерісі жалғасын табуда, әрі ол тұрақты бола түсуде.
Банк саласы басқа экономикалық жүйеден, бірінші кезекте оған
мемлекеттің ерекше көңіл бөлуімен айтқарлықтай ерекшеленеді және оның
уәкілетті өкілі Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі болып есептеледі.
Ұлттық банк ұлттық валюта эмиссиясына монолиялық құқығы бар - жалғыз заңды
төлем құралының, ақша мөлшері мен ақша айналымының санын реттейді,
пруденлық нормативтерді белгілейді, банк қызметіне лицензиялауды жүргізеді.
Банк және салық - бюджет жүйесі сияқты экономиканың бірде - бір басқа
секторы қатаң реттелмейтініне көз жеткізуге болады. Мұнда
9
экономикалық еркіндік шектелген, басқарудың ең жиі тарағаны – бір қалыпсыз
тәсіл. Дүние жүзінде жеке ақша түрлерінің көп болғанына жауап әрекеті
сияқты мемлекеттің банк жүйесіндегі анықталу жағдайы тарихи түрде
қалыптасты. Алайда қазіргі кезде ақшаның бірлескен нысандарын қолданып,
ақпараттық технологияларды пайдалануға байланысты, оның нысандарының алуан
түрлерін шығару әрекеттері алынып тасталмайды.
Қазақстанда банк саласын реформалау басталғаннан бері қос деңгейлі
қалыптасты, бірінші деңгейі – Ұлттық банк және оның облыстық бөлімшелері,
ал екіншісі коммерциялық банкілер болып табылады.
Қазіргі даму банкі қызметерінің жеке түрлерін жүзеге асыратын банктер
мен ұйымдардан және микрокредиттік ұйымдардан тұратын үш деңгейлі жүйе
жағдайында жүруде. Шын мәнінде кредиттеудің берілген жүйесі 2000 жылы
анықталды, ал 2002 жылды кредит серіктестерінің уақыты деп айтуға болады,
өйткені, активтер мен меншікті капитал өсуінің рекордттық қарқыны осы кезде
байқалды. Кредит серіктестіктерінің шапшаң қарқынмен дамуын, әдетте, ұсақ
аймақтық банкілердің іріленген серіктестіктерге қайта құрылуымен
түсіндіруге болады. Мұндай түрлендірулер қазақстан Республикасының кредит
жүйесі алдында тұрған екі маңызды міндетті шешуге мүмкіндік береді. Бірінші
жағынан, ЕДБ-терді халықаралық деңгейге көтеру үшін оларға талап күшейеді,
екінші жағынан, аймақтар кредиттік серіктестіктерінің ресурстарымен
кредиттеледі.
Сондай – ақ парабанк жүйесінің басқа сегментерін де күшейте дамыту
қажет. Бірінші кезекте көлеңкелі өрістен көлемдері үлкен емес бейресми
кредиттеу нарығын шығарған жоқ. Дүниежүзілік банк есебіндегі 2000 жылғы
бейресми қаржыландыру 8 млрд АҚШ долларына теңелді. Мұнда кредит беру тез
жүргізіледі, кепілмен қамтамасыз етуге қойылатын талаптар салыстырмалы
түрде жоғары емес. Қорытындысында микрокредит ұйымдарға (негізінде
ломбардтарға) берген кредиттері үшін сыйақының жоғарырақ пайыздарын алуға
мүмкіндік береді. Берілген секторды жария бизнес саласында Микрокредит
ұйымдары жөніндегі Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес келтіру, мүлік
пен қызметті жария ету, сөзсіз ұсақ кәсіпкерлердің қаржы ресурстарына қол
жеткізуіне мүмкіндік жасайды және кредит ресурстары нарығының баламалы
көрінісін құрайды.
Алайда, Қазақстан Республикасының кредит жүйесінің даму барысында
басқа элементтердің алға шығуына қарамастан, банк саласы негізгі орынды
алады. Барлық банктердің капиталында өсу үрдісінде ұлттық капитал басым.
Шетел капиталы онымен салыстырғанда шамалы. Қазақстан Республикасының
қазіргі банк секторы меншік нысанының көп түрлілігі ұлттық жүйе болып
есептеледі дұрыс деген пікір әділ болады. Оған мыналар тән:
➢ Шетел банктері банк операцияларының белгілі бір сегментінің мөлшерлік
шекараларындағы қолданыстағы заңдарға сәйкес қызмет етуі. Осымен
Қазақстан Республикасының банк жүйесі дүниежүзі банк жүйесінің
көпшілігінен, мысалға алғанда Франция және т.б-дан) ерекшеленеді;
10
➢ Жеке меншік, акционерлік коммерциялық банктердің тек саны ғана
бойынша емес, сонымен бірге жиынтық жарғы капиталы бойынша басым
болуы;
➢ Екінші дәрежедегі банктердің жиынтық жарғылық капиталындағы мемлекет
үлесінің үздіксіз қысқаруы. Қазіргі кезде Даму банкі мен Тұрғын үй
құрылыс банкінің осындай үлесі бар, алайда олар іс жүзінде ақша
ресурстарын орталықтандырып бөлуге ықпал етпейді.
Мемлекеттік банкілер өз қызметтерін нарық ережелері бойынша жүргізеді,
Екінші деңгейлі банктер мен мемлекет арасындағы өзара міндеттемелер жоқ,
ал банкілердің өзара іс-әрекеттері нарық қатынастары негізінде орындалады.
Банк саны қысқарған кезде банкке жатпайтын қаржы ұйымдарының желісі
тез өседі, сөйтіп ол банк секторы құрылымын күрделенеді. Несие нарығында
банктерде банкке жатпайтындармен оларға уақыт көрсетіп отырғандай, сұраным
бар ішінара орын алмасу жүруде. Банктік кредит нарығы мемлекеттің әсерінен
бос емес, одан да қатаң пруденциялық нормативтермен реттеледі, онда Ұлтттық
банкінің ақша – кредит саясаты сезіледі. Банкке жатпайтыны - мейлінше
ырықтандырылған. Енді мемлекетті қандай да болмасын бір міндеттемелерден
босатуға болады пікірдемін,, атап айтқанда, жеке тұлғалардың салымдарына
кепіл беру қорында құрылтайшылар қатарында Республиканың Ұлттық банкі бар.
Енді қор өзін-өзі басқару қағидалары негізінде дербес қызмет ете алады.
Қазақстан Республикасы банк жүйесінің бұдан әрі қарай дамуы қаржылық
жаһандану әсерінің барған сайын көбеюіне болады. Ол мына бағыттарда жүреді:
➢ Алматы қаласын Орталық Азияның аймақтық қаржы орталығы ретінде
дамыту;
➢ ТМД елдерінің нарығына экспансия;
➢ Дамыған Батыс елдерінің банк жүйелерімен байланыстарды күшейту,
олармен Ресейді және Орталық Азияны байланыстыратын буын – Қазақстан
болуы.
Шын мәнінде, үдеріс басталып кетті. Оны құптайтын дәлелді фактілер
Қазкоммерцбанктің Ресейдің Москоммерцбанкті, Қырғызстанның
Қырғызавтобанкті сатып алуы, ТұранӘлемнің Славинвестбанкін сатып алу ниеті
болып табылады.
Алматы қаласында аймақтық орталық-азиялық қаржы орталығының құрылуы
тек республикада капиталдың салыстырмалы түрде арттықтығымен ғана емес,
сонымен бірге ірі қарыз ресурстарымен, бұрыңғы одақтық бағыныштағы, ұлттық
кәсіпорындарды қамтамасыз ету қабілетсіз Орталық Азия елдерінің ұлттық
қаржы жүйелерінің әлсіздігін ен туындаған. Қазақстан банктерінің тіпті
олардың арзан қарыз ресурстарын ұсына алмайтынына қарамастан, батыстікіне
қарағанда белгілі бір артықшылықтары бар. Бүл бірінші кезекте, жергілікті
ділге сүйену, яғни олардың менеджментін тиімдірек етуі. Сондай – ақ кейбір
нарықтарының географиялық жақындығы, мысалы, қырғыздыкі Қазақстанда
қолданатын технологияларды, банктің көрсететін
11
қызметері мен өнімдерінің өзіндік құнын күрт арттырмай – ақ ендіруге
мүмкіндік береді. Халықарлық қаржы институттары, атп айтқанда ЕДБЖ, олардың
шағын және орта бизнесті несиелеу бағдарламасын жандандыру үшін кейінгі
нарықта сенімді банктердің болуына мүдделі.
Әлемдік іс – тәжірибеге сәйкес әлдеқашан елге инвестициялық деңгей
рейтингін бергеннен кейін 2-2,5 жылдан соң шетел капиталының ағыны келде
бастайды. Бұл ЕДБ-де капиталданудың әрі артуына, сонымен бірге
Қазақстандағы жобалардың инвестициялауға, ал ТМД-ның басқа елдеріндегі
банктердің филиалдары мен еншілес бөлімшелері арқылы арзан батыс капиталын
ендіруге мүмкіндік жасайды.
Бәсекелестік өсу жағдайында өзін-өзі ұйымдастыру мен өзін - өзі
басқару негізінде өтетін банк жүйесінің өзін - өзі тазартуы оның жетіле
түсуі мен тұрақтылығына әкелді. Қазір бұл – экономиканың пайдалы және
тартымды
секторы. Қазақстандық банк жүйесі ТМД елдері, сондай – ақ Орталық және
Шығыс Еуропада өзіне ұқсас елдер ішінде айтарлықтай жоғары бағаланады.
Алайда, өсіп келе жатқан, жаһандану үдерісі бірегей, жалпы планеталық
нарықтың пайда болуына әкеледі және отандық банкілерге жүздеген жылдық
шежіресі бар шетелдік банкілермен бәсекелесуге тура келеді. Және де
Ұлттық банк жүйесін әлемдік нарықтың бәсекелестігіне алдын ала дайындау
керек. Банктерді капиталдандыру, пруденциялық нормативтерді орындау т.б.
жөніндегі ҚҰБ талаптары – бұл жұмыстың бастамасы ғана. Бірақ оны үзінді
түрде көрсетпей, бір қалыпсыз әдістерді ескеріп, жүйелілеу жүргізу қажет.
Алайда, әлемдік тәжірибелерге сәйкес, еліміздің коммерциялық банктері
қол жеткізген дамушылқты анықтаған кезде, отандық банктердің жұтылып кету
қаупі мен қаржы саласында тұрақсыздандыруды құруы негіссіз және оның
үстіне, бәсекелестіктің күшеуіне кедергі жасайды, оның бұдан әрі дамуы мен
реформалануын тежейді. Отандық банк бизнесінде шетелдік ойыншылардың
болмауы құнды қағазадар нарығы мен несиелер құнына т.б. жағымсыз әсер
етеді. Мемлекеттің банк секторына айтарлықтай қатысуы екі жақты нәтиже
беруде. Бір жағынан, мемлекет өз капиталымен ЕДБ-дің ресурстық базасын және
отанымыздың инвестициялық әлеуетін арттырады. Екінші жағынан – мемлекеттік
кредиттерді пайдалану тиімділігі жеке салымдардың көрсеткіштерінен кем
болып шығады. Елімізде кредит ресурстарының салыстырмалы түрдегі
артықтылығы жағдайында мемлекеттік банктердің үлес салмағын азайту қажет.
Жуық арада мемлекеттік екінші дәрежедегі банктерді жекешелендіру
қажеттілігінің тууы ықтимал.
Банк нарығын ырықтандыру бір қалыпсыз тәсіл негізінде жүреді. Бұл әрі
шетелдік, әрі отандық банктердің, ұжымдық серіктестіктердің қызметіне
шоғырландырма қаржы қадағалауын мүлдем мойындауды білдермейді, олардың
кейбіреулеріне қатысты шектелмелі, бірақ еліміздің заңдарына, банк
қадағалануының қағидаларына сәйкес әсер етудің орынды шараларын, осындай
әлемдік тәжірибелерге сәйкес – мемлекеттік кепілдік пен ата-аналық
жүйелер арқылы жеке тұлғалардың депозиттерін қорғау бойынша орынды
шараларды қабылдау болып есептелінеді.
12

Газет беттерінен

Шетелдік сарапшылардың болжамына сүйенсек, Қазақстандағы екінші
деңгейлі банктердің көпшілігі дефолтқа ұшырайтын секілді. Ол республика
экономикасына өз әсерін тигізбей қоймайтыны белгілі. ҚР былтырғы Үкімет
басшысы Даниал Ахметов: банк секторының сыртқа қарызы сын көтермейді, –
деп ашық айтты да. Осы туралы пікіріңіз қандай?
– Әлемдік рейтинг агенттіктері және халықаралық қаржы институттары,
оның қатарында Халықаралық валюта қоры да бар, Қазақстанның банктері өзінің
даму жолында дағдарысты кезеңіне аяқ басты деген пікірді айта бастағанымен
келісуге болады. Олардың айтуы бойынша, егер жаһандық қаржы рыногында
тиімсіздеу ахуалдар туындай қалатын болса, олардан айтарлықтай қомақты
қарыз алған Қазақстан банктерінің де жағдайы қиындау болады дегенді алға
тартады. Шындығында да, халықаралық қаржы институттарының жасаған
қорытындысы астарында, біздің еліміздің банк секторындағы тәуекелдің
күшеюіне алаңдаушылық жатыр. Бірақ белгілі бір банк те немесе тұтастай банк
секторында дефолт болжамы болған емес. Тек қысқа мерзімді сыртқы қарыздар
бойынша міндеттердің орындалу бөлігінде қауіп бар. Қазақстандық банктер
шетелдік банктерден қарызды негізінен еркін айналымдағы пайыздық ставкамен
алады. Капиталдың әлемдік рыногында күрт өзгерістер бола қалған жағдайда,
олар өздерінің қарыздық міндеттерін уақытында өтей алмай қалулары мүмкін.
Отандық банктер келесі ұзақ мерзімді жобаларды қаржыландыру үшін сырттан
қысқа мерзімді қарыз алады, бұл еліміздің банк секторының өтімділігіне
айтарлықтай нұқсан келтіруі мүмкін.
Осыған байланысты ҚР қаржы рыногын және қаржы ұйымдарын реттеу мен бақылау
жөніндегі агенттік 2006 жылдың 1 шілдесінен бастап екінші деңгейлі банктері
үшін ҚР резиденттері еместердің алдындағы қысқа мерзімді міндеттерін
банктің өз капиталы мөлшерінен асырмау жөнінде шектеу қойды. Сонымен қатар
банктердің осы уақытқа дейін алып қойған қарыздарын есепке ала отырып,
оларға қажетті шаралар кешенін қабылдау үшін бір жылдай адаптациялық мерзім
де берілді. Банктердің несиелік портфельдерін әртараптандыру, қарыз үлесін
ұзақ мерзімдік етіп ұлғайту, өздерінің капиталдарының көлемін бір жылда
ұлғайту мүмкіндіктері бар.
Несиелеуді ұлғайтуға байланысты несиенің жорықсыз көп болып кетуі
тұтастай алғанда ссудалық портфель сапасының нашарлауына, барлық
бағыттардағы тәуекелділіктің ұлғаюына алып барады. Осындай қауіптерді
негізге ала отырып, Ұлттық банк банк секторының өтімділігін, банктердің
несиелік белсенділігін және инфляциялық қысымды қысқарту мақсатында екінші
деңгейлі банктерге қойылатын ең төменгі резервтік талапты күшейтті. Яғни
екінші деңгейлі банктердің ішкі міндеттері үшін ең төменгі резервтер талабы
– 6 пайыз, ал басқа міндеттемелері үшін (соның ішінде сыртқы) 8 пайыз
нормативі бекітілді. Бұл өз кезегінде ең төменгі резервтік талаптың көлемін
ұлғайтуға жол ашты. Осындай өзгерістердің нәтижесінде ағымдағы жылдың
13

қыркүйек айының ортасына қарай банк жүйесінің өтімділігі осы жылдың
шілдесімен салыстырғанда 2,4-тен 1,1 есеге қысқарды. Сонымен бірге ең
төменгі резервтік талап сомасы 4,5 есе өсіп, қазіргі жағдайда ол банк
секторының өтімділік деңгейін нашарлатып отырған жоқ. Қайта оның дұрыс
қызмет істеуіне жол ашуда. Ең төменгі резервтік талап механизмінің
өзгеруіне, сонымен қатар Ұлттық банк операциялары бойынша ставкалардың
көтерілуіне байланысты несие ресурстарының бірқатар қымбаттауына тура
келді. Осылай, тек екінші деңгейлі банктердің несиесі бойынша орташа ставка
2005 жылдың желтоқсанындағы 12,9 пайыздан 2006 жылдың тамызында 13,5
пайызға өсті. Сөйтіп, қабылданған шаралар банктердің асып-тасқан
өтімділігін оперативті түрде қысқартуға мүмкіндік берді. Алдағы уақытта
экономиканы несиелеу қарқыны төмендеуі әбден мүмкін.
ХВҚ сарапшыларының ұсыныстары да өтімділікке тосқауыл қою үшін резервтік
талаптарды көтеруге саяды. Біздің тарапымыздан жасалған шаралардың салдарын
банктер ссудалық ставкаларды қымбаттату ретінде клиенттерге жүктеді. Мұндай
бетбұрысты ХВҚ мақұлдады, өйткені бұл несиеге деген сұранысты шектейді.
Осылай реттеуші органдар жасаған қауіпсіздік шаралар арқылы қазақстандық
банктердің банкротқа ұшырау мүмкіндігі немесе барлық банк секторының
жүйелік дағдарысы болуы мүмкін қаупінің беті қайтарылды. Және бұл шаралар
банк жүйесі қандай да бір соққы алуы мүмкін жағдайдың алдын алады. Ендігі
алдымызда тұрған маңызды мәселе – банк жүйесі өзінің қауырт өсуінің өтпелі
кезеңінен еркін шығып, тәжірибелі де, пісіп-толысқан менеджменттің
арқасында өздерінің жақсы қаржылық көрсеткіштерін ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.