Алғашқы қоғам тарихының зерттеу пәні

Жоспар
Кіріспе

І. Алғашқы қоғам тарихы пәнінің ғылым ретінде қалыптасуы
2 Алғашқы қоғам тарихының деректануы
3 Алғашқы тұрмыстық қоғамының ыдырау дәуірі: Классогенез дәуірі

Адамазат дамуындағы прогресс теориясын жақтайтындар бірнеше даму кезеңдерін бөліп көрсетеді. Осындай кезеңдердің түрлері де саны да көп. Бірақ, барлығы адамзат дамуының бастамасына алғашқы тұрмысытық қауым дәуірін қояды. Бұл кезең жер бетінде адамның пайда болуынан бастап алғашқы таптық қоғамдардың және мемлекеттердің пайда болуына дейінгі уақыт мерзімін қамтиды.
Осы адамзат таорихындағы бастапқы кезең алғашқы қоғам тарихының зерттеу пәніне жатады. Отан тарихы ғылымында алғашқы тұрмыстық қауымы тарихы жалпы тарихтың бір негізгі бөлігі болып табылады. Бірақ бұл бөлімінің ерекшеліктері бар. Жалпы тарихтың басқа бөлімдері зерттеулерінде негіз ретінде жазба деректерді қолданса, алғашқы қоғам тарихының мұндай деректері жоқ. Оның тарихи реконструкциясы – бірнеше ғылыми салаларының синтезінің нәтижесі. Бұл ғылыми салалардың қатарында ең маңыздылары этнология, археология және палеоантропология. Соның өзінде алғашқы қоғам тарихы жалпы тарихтың бөлінбес негізгі бөлігі болып есептеледі, өйткені оның зерттейтін негізіг пәні адамзат тарихы болып табылады. Сондықтан, шет елдерде бұл саланы антропология саласына жатқызуы дұрыс емес.

Пән: Жалпы тарих
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 18 бет
Таңдаулыға:

І. Алғашқы қоғам тарихы пәнінің ғылым ретінде
қалыптасуы (2 сағат)
1. Алғашқы қоғам тарихының зерттеу пәні және ғылымдар жүйесіндегі алатын
орны
2. Алғашқы қоғам тарихының хронологиясы және шежіресі
3. Алғашқы тұрмыстық қауымы тарихының негізгі кезеңдерінің жалпы
сипаттамасы

Әдебиет тізімі:
Оқулықтар:
1. Алексеев В.П., Першиц А.И. История первобытного общества. М., 2001
2. История первобытного общества. Общие вопросы. Проблемы
антропосоциогенеза. М., 1983

Қосымша әдебиет:
1. Мартынов А.И. Археология. М., 1996
2. Матюшин Г.Н. Археологический словарь.М., 1996
3. Семенов Ю.И. На заре человеческой истории. М. 1989

І. Адамазат дамуындағы прогресс теориясын жақтайтындар бірнеше даму
кезеңдерін бөліп көрсетеді. Осындай кезеңдердің түрлері де саны да көп.
Бірақ, барлығы адамзат дамуының бастамасына алғашқы тұрмысытық қауым
дәуірін қояды. Бұл кезең жер бетінде адамның пайда болуынан бастап алғашқы
таптық қоғамдардың және мемлекеттердің пайда болуына дейінгі уақыт мерзімін
қамтиды.
Осы адамзат таорихындағы бастапқы кезең алғашқы қоғам тарихының зерттеу
пәніне жатады. Отан тарихы ғылымында алғашқы тұрмыстық қауымы тарихы жалпы
тарихтың бір негізгі бөлігі болып табылады. Бірақ бұл бөлімінің
ерекшеліктері бар. Жалпы тарихтың басқа бөлімдері зерттеулерінде негіз
ретінде жазба деректерді қолданса, алғашқы қоғам тарихының мұндай деректері
жоқ. Оның тарихи реконструкциясы – бірнеше ғылыми салаларының синтезінің
нәтижесі. Бұл ғылыми салалардың қатарында ең маңыздылары этнология,
археология және палеоантропология. Соның өзінде алғашқы қоғам тарихы жалпы
тарихтың бөлінбес негізгі бөлігі болып есептеледі, өйткені оның зерттейтін
негізіг пәні адамзат тарихы болып табылады. Сондықтан, шет елдерде бұл
саланы антропология саласына жатқызуы дұрыс емес.
Алғашқы қоғам тарихын атау жағынан да біркелкілік жоқ. Кейбір
әдебиеттерде оны тарихқа дейінгі кезең деп атаса, кейбіреулерінде қарапайым
тарих деп атайды. Бірақ бұл атаулар алғашқы қоғам тарихының мазмұнын
ашпайды. Алғашқы тұрмысытық қауым тарихы деген атауда толығымен пәннің
негізін білдірмейді. Бірақ қалған атауларға қарағанда пәннің бұл атауы
мазмұнына жақын келеді.
Адамзат тірішілігіндегі көптеген негізіг құбылыстар алғашқы тұрмысытқ
қауымы дәуірінде пайда болған немесе қалыптасуын осы кезеңде бастаған.
Соның ішінде: Тұрғын үй, киім, егіншілік пен мал шаруашылығы, қоғамдық
еңбектің бөлінуі, неке және жанүя, адамгершілік және этикет, пайдалы
білімдер, өнер және діни көзқарастары. Материалдық мәдениеттің, әлеуметтік
ережелердің, идеологиялық көзқарастардың бір қатар элементтерінің
эволюциясын түсіну үшін олардың бастамасына көңіл бөлуге тура келеді. Осы
факт алғашқы қоғам тарихының білімтанушылық қызметін анықтайды.
Алғашқы тұрмытық қауымы тарихының негізінде зерттелетін мәселелердің
қатарында дүниетанулық қөзқарастарын анықтайтын мәселелер бар. Мысалы
адамның пайда болуы мәселесі, адамзат нәсілдерінің қалыптасуы мәселесі,
жеке меншіктің, мемлекеттік зорлаудың, әлеуметтік теңсіздіктің пайда болуы
мәселелері және т.б. Осы мәселелердің идеологиялық маңыздылығы өте жоғары
екені анық. Сондықтан, алғашқы қоғам тарихының дүниетанулық маңыздылығы да
өте жоғары.
Алғашқы қоғам тарихының білімдік жүйесін тәжірибелік жолмен де қолдануға
болады. Азия, Африка, Латын Америкасының, Океанияның көптеген халықтары
алғашқы тұрмыстық қауымының ыдырауының даму денгейінің бір сатысында екені
белгілі. Алғашқы тұрмыстық қауымының сарқыншақтарын талдау арқылы
мемлекеттік, мәдени, экономикалық құрылысын дамытуға көмек беретіні анық.
Алғашқы қоғам тарихы ғылымы осы мәселелерді зерттеуде маңызды қызмет
атқарады.
ІІ. Алғашқы тұрмыстық қауымы құрылысы бойынша адамзат тарихындағы ең ұзақ
кезеңге жатады, , шамамен 1 млн жылдан астам уақыт мерзімін қамтиды. Оның
төменгі шектеуін анықтауыу күрделі мәселеге жатады. Бірақ, ғалымдардың бір
бөлігінің пікірі бойынша, ежелгі адам, яғни адамзат қоғамы 1,5 – 1 млн. жыл
бұрын пайда болды, ал екінші бөлігінің пікірі бойынша, 2,5 млн. жыл бұрын.

Алғашқы тұрмыстық қауымы құрылысының хронологиялық жоғарғы шектеуі
шамамен 5 мың жыл бұрын уақытымен белгіленеді. Бірақ, бұл шектеудің де
ерекшеліктерін ескеру қажет. Азия мен Африкада алғышқы мемлекеттер шамамен
4-3 мың жыл бұрын пайда болса, Америкада алғашқыф мемлекеттер б.э. 1 мың
жылдығында қалыптасқан.
Алғашқы қоғам тарихының шежіремі мәселесі де күрделі мәселелердің
қатарына жатады. Оның себебі: бірнеше қатар қолданылатын шежірелердің өмір
сүруі. Негізінде алғашқы қоғам тарихының шежірелері арнайы және жалпы-
тарихи түрлеріне бөлінеді. Арнайы шежірелері арнаулы ғылыми пәндердің
жетістіктеріне негізделіді.
Арнайы шежірелердің ішінде ең маңыздысы еңбек құралдарының
материалдарының және жасау әдісінің өзгешелігіне сүйенетін археологиялық
шежіре болып табылады. Ежелгі Қытай және Ежелгі Рим философтарына белгілі
болған адамзат тарихының үш кезеңге бөлінуі (тас, қола, темір), ХІХ-ХХ ғғ.
ғылыми негізделген. Осы уақытта дәуірлердің түрлері нақты анықталып
кезеңдерге бөлінген. Тас ғасыры көне тас (палеолит) дәуірінен басталады.
Палеолиттің өзін, қазіргі кезде, ғалымдар төменгі және жоғарғы палеолит
кезеңдеріне бөліп көрсетеді. Төменгі палеолиттің өзі олдувай, ашель және
мустье кезеңдеріне бөлінеді. Палеолиттен кейін өтпелі орта тас дәуірі
(Мезолит) көрсетіледі. Тас ғасырының соңғы кезеңі жаңа тас (неолит) дәуірі
болып табылады. Неолит дәуірінің соңында адамзаттың материалдық
мәдениетінде мыс қолданыла бастайды. Бұл кезеңді энеолит немесе халкоит деп
аталып кеткен. Мезолит, неолит, қола дәуірінің және темір ғасырының ішкі
дәуірленуі тұтас емес.
Археологиялық шежіре алғашқы қоғам тарихының нақты және салыстырмалы
хронологиясының анықталуына көп мүмкіндік туғызады. Нақты хронологиясын
анықтау үшін жаратылыстану ғылымдарының ғылыми әдістері қолданылады:
радиокарбондық және калий аргондық изотоптық әдістері, геохронологиялық,
дендрохронологиялық және т.б. Осы әдістердің арқасында тас дәуірнің уақыт
мерзімдерін анықтауға болады. Қола дәуірінен бастап күнтізбелік әдісі
қолданылады. Бұл әдіс сол кездегі алғашқы мемлекеттердің ескерткіштерінің
хронологиясына негізделеді. Ойкуменаның негізгі бөлігінде төменгі палеолит
шамамен 40-35 мың жыл бұрын, жоғарғы палеолит 10-12 мың жыл бұрын
аяқталса, мезолит дәуірі б.э.д. 8-6 мыңжылдықтарды, неолит 5-3
мыңжылдықтарды қамтиды. Қола дәуірі 3 мыңжылдық пен 1 мыңжылдықтың ҮІІІ
ғасырына дейінгі уақыт мерзімін қамтиды. Яғни, темір дәуірі ҮІІІ ғасырынан
басталады.
Хронологияның салыстырмалы әдісі археологиялық мәдени қабаттарын және
археологиялық тұрпаттарды бір-бірімен сәйкестендіру арқылы немесе табиғи
ортадағы өзгерістерімен сәйкестендіру арқылы анықталады. Археологиялық
дәуірлерді геологиялық кезеңдермен сәкестендіру өте маңызды болып келеді.
Адамның өмір сүрген ауқытына геологиялық төрттік кезең сәкес келеді. Бұл
кезең мұздақ алды, мұздақ (плейстоцен), мұздақ кейінгі (голоцен)
дәуірлеріне бөлінеді. Плейстоцен дәурінде Солтүстік Евразия және Солтүстік
Американың негізгі бөліктерін кезеңімен мұздақ басып тұрған. Соның ішінде
төрт ең ірі мұздақ кезеңдерін мен үш жылу кезеңдерін бөліп көрсетеді: гюнц,
миндель, рисс, вюрм. Гюнц пен миндель кезеңдері төменгі плейстоценге, рисс
орта плейстоценге, вюрм жоғары плейстоценге жатқызылады. Археологиялық
шежіре бойынша плейстоцен толығымен палеолит дәуірі мен мезолит кезеңінің
негізгі уақытын қамтиды. Неолит дәуірі голоцен кезеңіне сәйкес келеді.
Археологиялық шежіре технологиялық қасиеттеріне негізделгенімен және
өндірістің дамуын толығымен көрсетпегенімен оның шығуы ірі ғылыми
жетістікке жатады. Оның негізінде өндіріс құралдарының дамуын көруге
болады, яғни, белгілі бір дәрежеде әлеуметтік қатынастардың дамуы туралы
түсінік алуға болады. Сонымен қатар археологиялық шежіренің кемшіліктері де
бар. Оның әмбебабтық қасиеті жоқ. Біріншіден аймақтық шежірелер бір бірімен
сәйкес келмийтіні анықталды. Бір келкі қоғамдардың материалдық
өзгешеліктері болуы да айқындалды. Сондықтан археологиялық шежіре көбінесе
аймақтық шежірелердің жиынтығына айналды. Бірақ, сонда да ол өз
маңыздылығын жоғалтқан жоқ.
Алғашқы қоғам тарихының адамның биологиялық эволюциясына негізделген
палоантропологиялық шежіресі алдына қойған мақсаттары бойынша шектеулі
болып келеді. Бұл шежіре бойынша адамзат тарихы ежелгі (архантроп), көне
(палеоантроп) және қазіргі адам (неоантроп) кезеңдеріне бөлінеді.
Палеоантропологиялық шежіре археологиялық шежіре мен сәйкестігі байқалады.
Алғашқы қоғам тарихының шежірелерінің ерекше орын алатын дәуірлену
алғашқы тұрмыстық қауымдарды алғашқы өркениеттердің алдында тіршілік
жасағандар мен өркениеттермен қатар өмір сүрген қауымдарға бөлу шжіресі.
Бұл шежіре деректанулық қасиеттеріне негізделеді. Егер алғашқы қауымдар
археологиялық деректер бойынша зерттелсе, өркениеттермен қатар өмір срген
алғашқы тұрмыстық қауымдар жазба деректер арқылы да зерттеледі. Қауымдардың
екі түріде бір әлеуметтік-экономикалық құрылысқа жатады, себебі олардың
негізгі қасиеті өндірістік әдістерінің бірлігі. Бірақ олардың дамуы тұтас
болмаған. Себебі, өркениеттермен қатар тіршілік жасаған қауымдардың өміріне
өркениеттердің ықпалы зор болады. Сондықтан кейінгі кездері алғашқы
қауымдарды апополитейлік деп атаса, кейнгілерді синполитейлік деп атайды.
Арнайы шежірелердің маңыздылы қанша үлкен болғанымен олар жалпы тарихи
шежіренің денгейіне жете алмайды. Бұл шежіренің өнделу тарихы жүз жыл уақыт
мерзімін қамтиды және көбінесе археологиялық пен этнологиялық ақпараттарға
сүйенеді.
Осы салада алғашқы әрекет жасаған америка этнологы Л.Г. Морган болатын.
ХҮІІІ ғасырда тұрақталған тарихи үрдісті тағылық, варварлық және өркениет
кезеңдеріне бөлуін қолданып, өндірістік кұштердің дамуын негізге алып,
Морган әр даму кезеңін төменгі, орта және жоғары даму сатыларына бөледі.
Тағылық дәуірдің төменгі сатысын адам және оның сөйлеу қасиетінің пайда
болуынан бастап орта сатысының басталуын балықшылықтың және оттың
қолдануымен негіздейді. Ал жоғарғы даму сатысын садақ пен жебенің пайда
болуымен негіздейді. Варвар дәуірінің томенгі сатысы, Морганның пікірі
бойынша, керамиканың шығуымен басталса, орта сатысы егіншілік пен мал
шаруашылыған өту мен айқындалады. Жоғарғы даму сатысын темірдің қолдануымен
бастайды. Жазудың шығуымен өркениет дәуірі басталады деп есептейді.
Энгельс Морганның шежіресін пайдаланып оны қайта қарастырудың жолын
бастайды. Ол тағылық дәуірге дайын өнім пайдаланатын шаруашылық кезеңін
жатқызып, варварлық дәуірге өндірістік шаруашылықты сәйкестендіреді.
Тағылық дәуірдің ең төменгі даму сатысын адамзат тобыры дәуірінен бастауға
ұсынады. Ал варвар дәуірінің соңғы даму сатысының сапалық өзгешелігін Ф.
Енгельс өзінің Жанүя, жеке меншік және мемлекеттің қалыптасуы деген
еңбегінде анықтап көрсетеді. Морганның жүйесіндегі ескерілмей қалған
алғашқы тұрмыстық қауымының егіде дәуірін оның қалыптасу және ыдырау
дәуірлерінен бөліп көрсететін шектеулерді анық көрсетпегендігі алғашқы
қоғам тарихының жаңа шежіресін жасауға қажет етті.
Бірнеше шежірелерді ұсынылғанымен олар сыннан өтпеді. Тек өндірістің
күштерінің даму денгейі шежіренің негізі ретінде алынуы дұрыс болып
шықпады. ¤йткені, кейбір өркениеттерде металлдарды жетік менгермермей
жүргенде, алғашқы тұрмыстық денгейдегі кейбір қоғамдар темірді ьолық
менгергені анықталды. Сондықтан ғалымдар, солардың ішінде әсіресе
этнологтар шежіренің негізі ретінде өндірістің тұрпатының өзгешелігіне,
соның ішінде, өндірістік қатынастардың ерекшеліктеріне сүйенуге дұрыс
көрді. Осыған байланысты алғашқы тұрмыстық меншіктің эволюциясын анықтауға
әрекет жасалынды. Осының негізінде алғашқы тұрмыстық рулық қауымы кезеңі
мен алғашқы тұрмыстық көршілік қауымы дәуірлерін бөліп көрсетуге ұсынылды.
Алғашқы тұрмыстық экономикасының кейінгі зерттеулері алғашқы тұрмыстық
қауымы дамуының негізгі кезеңдеріндегі өнімді үйлестіру және меншік
тұрпаттарының өзгешеліктерін анықтады. Ерте алғашқы тұрмысытық қауымында
дайын өнім пайдалану шаруашылығы үстемділігіне және тіршілігін қамтамасыз
етуге қана жеткілікті өнімді табуына байланысты жалпы ортақ меншік пен тепе-
теңдік үйлестіру үстемділік жасайды. Қауымның әр мүшесі өндіріске қатысуына
қарамастан өндірілген өнімнен өз үлесіне хақылы болған. Кейнгі алғашқы
тұрмыстық қауымы дәурінде өндірістік шаруашылыққа өтуіне және тұрақты артық
өнімді өндіргеніне байланысты тепе-теңдік үйлестірумен қатар еңбек үлесіне
қарай үйлестіру да пайда болды. Осы кезде өнімнің бір бөлігі қауымның
кейбір мүшелерінің арасында ғана бөлінген және ортақ меншік пен қатар
дербес меншік те дами бастайды.
Теориялық талдау арқылы алғашқы тұрмыстық қауымына дейінгі кезеңді де
анықтауға мүмкіндік туғызды. Оны алғашқы адамзат тобыры дәуірі деп атады.
Ал алғашқы тұрмыстық қауымы дәуірді ауыстырған алғашқы тұрмыстық көршілес
қауымы кезеңі. Алғашқы тұрмыстық экономиканы зерттеу жұмыстары жалғасуда,
бірақ жасалынған жұмыстар да алғашқы қоғам тарихының жалпы шежіресінің
белгіленген талаптары дұрыс екені расталды. Яғни, алғашқы тұрмыстық қауымы
дамуының негізгі тұрпаттарымен тарихи дамуын сәйкестендіру шежірені
жасаудың дұрыс бағыты.
Осы типологиялық қатар – алғашқы адамзат тобыры, ерте алғашқы тұрмыстық
қауымы мен кейінгі алғашқы тұрмыстық қауымы, алғашқы тұрмыстық көршілес
қауымы – алғашқы қоғам тарихының негізгі даму дәуірлеріне сәйкес келеді.
Бірақ, кеәбір дәуірлердің белгілері әлде де пікір таласты болып келеді.
Сондықтан, әр түрлі ғалымдарда даму кезеңдері әр-түрлі көрсетіледі. Оларды
төртеу деп санаймыз, егер ортасындағы екеуін біріншісі мен төртіншісіне сай
келеді деп есептесек. Осындай шежіре дайын өнім пайдалану шаруашылық пен
өндірістік шаруашылықтардың ауысуын ескереді. Үшеу деп санасақ, ортасындағы
екі кезең бір негізгі кезеңнің бөліктері болып шығады. Осындай шежіре дайын
өнім пайдалану шаруашылығанан өндірістік шаруашылыққа өтудің әлеуметтік-
экономикалық ықпалдары бір шамада көрінбегенін көрсетеді. Сондықтан, ерте
және кейінгі алғашқы тұрмыстық қауымдардың өзгешеліктері бірден көрінбеген.
Кейнгі кездері бұл дәуірлерді алғашқы тұрмыстық қауымның
антропосоциогенездің және таптардың қалыптасуының кезеңдері деп атайды.
ІІІ. Алғашқы тұрмыстық қауымы дәуірі адамзат тобыры дәурінен басталады.
Бұл кезең мақсатты құралдық іс-әрекеттерінің шығуынан басталады, яғни,
архантроптардың пайда болуынан. Адамның осы түрі өндірістік ұжымдарды
алғашқы болып құрайды.
Еңбек іс-әрекеттері үрдісінде адам тектес маймылдардан және қалыптасып
келе жатқан адамдардан қалып кеткен хауандық қасиеттерінен айырылу,
әлеуметтік байланыстарды нығайту, адамның биологиялық дамуының аяқталуы -
дәуірдің негізгі мазмұны болып табылады. Дәуірдің шежірелік және
хронологиялық шектеулері тұрақталмаған. Оның төменгі шектеуі нақты адаммен
оның ата-тегінің арасындағы өзгешелігін толық анықталмағанына байланысты
пікірталасты болып келеді. Жоғарғы шектеуі орта палеолитпен
палеоантроптардың уақытындағы әлеуметтік құрылысы туралы пікірлердің бір
келкілігі болмағандығына байланысты нақтыланбаған. Ғалымдардың көпшілігі
бұл дәуірді адамзат тобыры дәуірі ретінде қарастырады. Яғни, қауымдық
құрылыстың қасиеттері болмаған деп есептейтін. Бірақ, соңғы жаңалықтар сол
кезде жасанды ұжымдық үйлер, адамзат ұжымының бірігудің қасеттері пайда
болғанын көрсетеді. Осыған байланысты, адамзат тобыры дәуірінің жоғарғы
шектеуі орта палеолит пен палеантроптардың кезеңіне дейін төмендету
қажеттілігі туды. Бірақ, бұл да міндетті талап емес. ¤йткені, адамның
биологиялық түрі палеантроптар дәуірінде өзгерісте болатын, сондықтан,
әлеуметтік құрылымдар толығымен қалыптасып бітпеген. Сондықтан, бұл мәселе
әлі ашық.
Алғашқы тұрмыстық қауымы дәуірі реттелген әлеуметтік құрылым
тұрпаттарының – ру және рулық қауымның пайда болуынан басталады. Алғашқы
тұрмыстық қоғамы құрылысының негізгі қасиеттері осы кезеңде толық көрінеді.
Ол өндірістегі және тұтынудағы ұжымдық қасиеттерінің үстемділігі, ортақ
меншік және тепе-теңдік үйлестіру. Бұл қасиеттері әсіресе ерте алғашқы
тұрмыстық қауымы кезеңінде анық көрінеді. Ал кейінгі тұрмыстық қауымы
дәуірінде сақталғаны мен үстемділік жасамаған. Дәуірдің төменгі шектеуі
орта палеолиттен, яғни, палеоантроптардың немесе жоғарғы палеолитпен, яғни,
неоантроптардың кезеңімен белгіленсе жоғары шектеуі неолит дәуіріне сәкес
келеді.
Егер адамзат тобыры дәуірі адамзаттың қалыптасу дәуірі болса, алғашқы
тұрмыстық қауымы дәуірі ересектік кезең, таптырдың қалыптасу дәуірі алғашқы
тұрмыстық қауымы құрылысының ыдырауы кезеңіне жатады. Соңғы дәуір
шаруашылық іс-әрекеттердің прогрессивті дамуымен және артық өнімнің
шығуымен сипатталады. Қауымның ортақ меншігінің орнына үй шаруашылығының
дербес меншігі үстем жасай бастайды. Тепе-теңдік үйлестірудің орнына еңбек
үлестік бөлу үстемдейді. Қауымдық-рулық қатынастар ыдырап өз орнын қауымдық-
көршілік қатынастарға береді. Қанаушылықтың алғашқы тұрпаттары пайда болып,
артық өнім қосалқы өнімге айнала бастайды. Сонымен қатар, жеке меншік,
әлеуметтік таптар және мемлекеттік құрылымдар қалыптасады. Дәуірдің төменгі
шектеуі дамыған қоғамдарда жоғарғы неолитпен белгіленсе, басқа қауымдарда
металл дәуірінде басталады. Жоғарғы шектеуі – таптық қоғамдардың және
мемлекеттердің қалыптасуымен анықталады, жобамен 5 мың жыл бұрын.

Тарихи дәуірлер Археологиялық Палеоантропологиялық
дәуірлер дәуірлер
Таптардық қалыптасуы дәуірі Кейінгі неолит, Неоантроптар дәурір
энеолит, ерте металл
дәуірі
Алғашқы Ерте алғашқы Неолит
тұрмыстық тұрмытық қауымы
қауымы дәуірі
Кейінгі алғашқы Жоғарқы палеолит пен
тұрмытық қауымы мезолит
Адамзат тобыры Төменгі және орта Архантроптар мен
палеолит палеоантроптар
дәуірі

Алғашқы қоғам тарихының деректануы

1. Тарихи дерек ұғымы
2. Алғашқы тұрмыстық қауымы тарихның тарихи деректері
3. Археологиялық деректер
4. Этнологиялық деректер
5. Тарихи антропология
6. Төрттік геология және палеогеография
7. Археозоология және археоботаника
8. Лингвистика және жазба деректер

Әдебиет тізімі:
Оқулықтар:
1. Алексеев В.П., Першиц А.И. История первобытного общества. М., 2001
2. История первобытного общества. Общие вопросы. Проблемы
антропосоциогенеза. М., 1983

Қосымша әдебиет:
1. Мартынов А.И. Археология. М., 1996
2. Матюшин Г.Н. Археологический словарь.М., 1996
3. Семенов Ю.И. На заре человеческой истории. М. 1989
4. Этнография, как источник реконструкции истории первобытного общества.
М., 1979
5. Алекусеев В.Н. Историческая антропология. М. 1979

І. Тарих әр-түрлі тарихи ақпарат беретін объектілер арқылы танылады. Бұл
ақпараттарды басқа объектілермен жанасқан немесе байланыста болған және осы
байланыстардың іздері сақталған заттар береді. Осындай заттардағы тарихи
ақпарттар объетивті түрде өмір сүреді, бірақ белгілі бір субъекттің
-зерттеушінің өңдеуінен өткеннен кейін ғана ақпараттарды береді. Бұл өңдеу
белгілі бір зерттеушілік әрекеттерден тұрады және де осы әрекеттер
қаншалықты толық және мазмұнды болып келес, соншалықты тарихи білімнің
объектівтілігі және жан-жақтығы жоғары болады. Тарих ғылымының тарихында
тарихи дерекетердің қасиеттері туралы ұзақ пікір таластар өткізілген. Яғни,
тарих туралы ақпараттары бар тарихи дерекетердің қатарына жатқызылған
объектілер қандай және оларды өңдеу тәсілдері қандай болуы тиіс. Бұл пікір
талас әлі күнге дейін созылып келеді. Тарихи деректердің қатарына тек жазба
және тарихтың іздері бар басқа да объектілер жатама, әлде, олардың қатарына
және адамзат тарихының күәгері болаған географиялық және биологиялық
мағлуматтар жататыны туралы пікірлер оның негізгі мәселесі болып табылады.
Адамзат тарихы белгілі бір географиялық ортада болғаны және адам дамуының
биологиялық мағлуматтары адамзат тарихының реконструкциясын жасауда үлкен
қызмет атқаратыны белгілі. Тарихи мағлумат бере алатын кезе келген
объектілер және жаратылыстану үрдістері туралы ақпарат беретін объектілерде
тарихи деректердің қатарына жатады.
ІІ. Алғашқы тұрмыстық қоғам өте кұрделі тарихи құбылыс болып
табылады. ¤йткені осы кезеңде адамзаттың барлық матералдық және рухани
жетістіктердің бастауы қалыптасады, сонымен қатар, бұл дәуір табиғи ортамен
тығыз байланыста болғанына байланысты адам табиғаттан тәуелді болған.
Барлық жағынан алғашқы қоғам тарихы кезінде тарихи үрдісті табиғи
құбылыстардың бір бөлігі ретінде қарастыруға болады, әсіресе оның бастапқы
кезінде. Әріне кейнгі кезде адамзат табиғаттан толық тәуілсіздігін алуға
тырысты.
Сондықтан алғашқы қоғам тарихы ғылымы бастауынан кешенді ғылыми
бірлестік ретінде қалыптасты. Сонымен қатар, бұл ғылым тарихи ғылымдардың
қатарына жатуы айқын. Бірақ, жоғарыда көрсетілгендей, алғашқы қоғам тарихы
өзінің зерттеулерінде адамзат және оның мәдениетінің тануға байланысты
барлық ғылыми жетістіктерді қолданған. Сондықтан, алғашқы қоғам тарихы
өзінің реконструкцияларының негізін жасауындағы қолданатын деректер әр-
түрлі және де әр-түрлі ғылыми салалардың, соның ішінде, гуманитарлық пен
жаратылыстанулық ғылымдарының мағлуматтары. Алғашқы тұрмыстық тарихи
мәселелерді зерттеуде көптеген ғылымдардың мағлуматтары бір-бірімен тығыз
байланыста қарастырылады, сондықтан оларды жүйелеп топтастыруға мүкіндік
жоқ. Бұл ғылыми салалар келесі: адамзатттың заттай мәдениетінің қалдықтары
арқылы және осылардың кеңістіктегі топографиясының негізінде нақты
қоғамдардағы ішкі әлеуметтік қатынастарын және рухани тіршілігін қалпына
келтіруге әрекет жасайтын ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.