Антика әлемінің мәдениенті



1. Грекия мәдениеті
2. Рим мәдениеті
1. Грекия мәдениеті
2. Рим мәдениеті

1. Грекия мәдениеті
Антик дүнтесінің өнері деп аталатын ежелгі Грекия мен Рим мәдениетінің әлемдік өркениетте алатын орны ерекше. «Антик» - көне, ежелгі деген ұғым. Қайта өрлеу дәуірінде дүнтеге келген, бұл терминді итальян ойшыл-гуманистері грек-рим мәдениетіне байланысты қолдаған. Бұл атаудың түп-төркіні «ежелгі», «көне», «қадым заман» мағынасын беретін «антиквус» деген латын сөзінен шыққан.
Грекияның көне мәдениетінің тамыры тереңде жатыр, өйткені оның бастауында б.з.д. III-II мыңжылдықтарда Грекия жері мен Эгей теңізі аралдарын мекендеген тайпалардың өркениеті жатыр. Эгей өркениеті мәдениеттің қайнар бұдағы болды, міне сондықтан да грек халқының ежелгі мәдениетінің ең ерте шағы Эгей өнерімен сабақтас. Б.з.д. II мыңжылдықта Эгей мәдениетінің аса маңызды орталықтары Крит аралы мен Пелопоннес түбегіндегі Микені болғандықтан да Эгей өркениетінің Крит-Микені мәдениеті деп атайтын болған.
Ежелгі Грекия мәдениетінің келесі кезеңі ұлы Гомердің атымен – Гомер кезеңі деп аталады. Олай деп аталатын себебі , бұл дәуір жайындағы басты деректердің негізгі көзі - б.з.д. VIII ғ. туған «Иллиада» мен «Одиссея» дастандары. Гомер дәуірінен бізге келіп жеткен мәдени ескерткіштер онша көп емес. Солардың ішінде біздің заманымызға келір жеткн бағалы ескерткіштердің қатарына геометриялық ою-өрнектермен әшекейленген құмыралар мен қолдан жасалған мүсіндер жатады.
Грекия мәдениетінің архайкалық кезеңі б.з.д. VIII- VI ғ, аралығын қамтиді. («Архайос» грек сөзі, көне ұғымын білдіреді). Бұл кезең гректердің Мрамор және Жерорта теңіздерінің жағалауларындағы жерлерді меңгеру - ұлы отаршылық кезеңі, бұл – құлиеленушілік құрылыстың кірігу кезеңі, грек мемлекет-қалаларының өзара саяси-әлеуметтік күрес жағдайында қалыптасу кезеңі, дәлірек айтқанда қилы-қилы қоғамдық-саяси оқиғаларға толы түбегейлі терең өзгерістер кезеңі.
Б.з.д. грек-парсы соғыстары (500-449 жылдар) ежелгі Грекияның тарихындағы бетбұрыс кезеңі болды, өйткені дәл осы уақыттан бастап грек мәдениетінің классикалық кезеңі басталды. Азаттық жолындағы күресте парсылардың талқандалуы ежелгі Грек мемлекет-қалаларының қоғамдық құрылысының артықшылығын көрсетіп қана қоймай, азаматтық сананың артуына, ең бастысы – классикалық құлдық қоғамның толық қалыптасуына, ал ол кезеніңде полистік димократияның дамуының нәтижесінде экономикалық және саяси өмірдің жанданып, мәдениеттің гүлденуіне әкеліп соқты.
Эллинизм – ертедегі грек құлиеленушілік қоғамның соңғы, аяқталған кезеңі болды. Грекия тарихындағы бұл кезең Александр Макендонскийдің (б.з.д. 356-323 ж.) бүкіл Грекияны жаулап алуымен тығыз байланысты болды. Бұл кезеңді Шығыс және Батыс елдері мәдениетінің тоғысу кезеңі десек те қателеспеген болар едік.
Грек мифологиясы - осы күнгі уақытқа дейін адамзатты таңдандыратын мәдени құбылыс. Ол бүкіл Еуропа өркениетінің іргетасына сіңген, бүкіл ағарған адамзаттың рухани өмірін осы уақытқа дейін ықпалын тигізіп, шығармашылық шабыт туғызатын көне мәдениет туындылары.
Грек мифологиясы сонау көне замандағы адамдардың өмірің, салтын, олардың қиялдары мен үміттерін, табиғаттың құбылыстарына, оның ашылмаған сырларына деген көзқарастары мен қорқыныш сезімдерін, табиғатғаттың құбылыстарына оның ашылмаған сырларына деген көзқарастары мен қорқыныш сезімдерін, Дүниенің қалайша пайда болғаны жөніндегі алғашқы түсініктерін байқауға болады. Грек мифологиясының кейіпкерлері осы уақытқа дейін өнер, философия, әдебиетте қолданылады.
Көне грекиялық дін басқа хрестияндық емес діннен бірінші болып зерттеле басталды, бірақ әлі күнге дейін толығымен талдана қойылған жоқ.
Грекиялық дінді қазіргі кезге дейін, Гегельдің пайындауынша "сұлулық діні" деп атайды. Бұл дінді осылай анықтаудың негізгі себептері: Гомер поэмалары және классикалық мүсіндер мен құдайларға арналған храмдар еді. Гомерлік эпостар сөзсіз өте күрделі де, әдемі әдеби шығармалар, бірақ гректердің діні туралы бұл поэмаларда айтылған сөз аз. Гомердің құдайларға деген көзқарасын, сол кедегі антикалық гректердін өздерлері күманға салған. Ал сол кездегі классикалық өнер туындылары – храмдар мен
Пайдаланған әдебиеттер тізімі:
1. «Мәдениеттану» Т.Ғабитов, Ж.Мүтәліпов, А.Құсариева;
2. «Религия в истории мира» С.А.Токарев;
3. «Философия» Ж.Алтаев

Пән: Жалпы тарих
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:   
Антика әлемінің мәдениенті

1. Грекия мәдениеті
2. Рим мәдениеті

1. Грекия мәдениеті
Антик дүнтесінің өнері деп аталатын ежелгі Грекия мен Рим
мәдениетінің әлемдік өркениетте алатын орны ерекше. Антик - көне,
ежелгі деген ұғым. Қайта өрлеу дәуірінде дүнтеге келген, бұл
терминді итальян ойшыл-гуманистері грек-рим мәдениетіне байланысты
қолдаған. Бұл атаудың түп-төркіні ежелгі, көне, қадым заман
мағынасын беретін антиквус деген латын сөзінен шыққан.
Грекияның көне мәдениетінің тамыры тереңде жатыр, өйткені оның
бастауында б.з.д. III-II мыңжылдықтарда Грекия жері мен Эгей теңізі
аралдарын мекендеген тайпалардың өркениеті жатыр. Эгей өркениеті
мәдениеттің қайнар бұдағы болды, міне сондықтан да грек халқының
ежелгі мәдениетінің ең ерте шағы Эгей өнерімен сабақтас. Б.з.д. II
мыңжылдықта Эгей мәдениетінің аса маңызды орталықтары Крит аралы
мен Пелопоннес түбегіндегі Микені болғандықтан да Эгей
өркениетінің Крит-Микені мәдениеті деп атайтын болған.
Ежелгі Грекия мәдениетінің келесі кезеңі ұлы Гомердің атымен –
Гомер кезеңі деп аталады. Олай деп аталатын себебі , бұл дәуір
жайындағы басты деректердің негізгі көзі - б.з.д. VIII ғ. туған
Иллиада мен Одиссея дастандары. Гомер дәуірінен бізге келіп
жеткен мәдени ескерткіштер онша көп емес. Солардың ішінде біздің
заманымызға келір жеткн бағалы ескерткіштердің қатарына
геометриялық ою-өрнектермен әшекейленген құмыралар мен қолдан
жасалған мүсіндер жатады.
Грекия мәдениетінің архайкалық кезеңі б.з.д. VIII- VI ғ,
аралығын қамтиді. (Архайос грек сөзі, көне ұғымын білдіреді). Бұл
кезең гректердің Мрамор және Жерорта теңіздерінің жағалауларындағы
жерлерді меңгеру - ұлы отаршылық кезеңі, бұл – құлиеленушілік
құрылыстың кірігу кезеңі, грек мемлекет-қалаларының өзара саяси-
әлеуметтік күрес жағдайында қалыптасу кезеңі, дәлірек айтқанда қилы-
қилы қоғамдық-саяси оқиғаларға толы түбегейлі терең өзгерістер
кезеңі.
Б.з.д. грек-парсы соғыстары (500-449 жылдар) ежелгі Грекияның
тарихындағы бетбұрыс кезеңі болды, өйткені дәл осы уақыттан бастап
грек мәдениетінің классикалық кезеңі басталды. Азаттық жолындағы
күресте парсылардың талқандалуы ежелгі Грек мемлекет-қалаларының
қоғамдық құрылысының артықшылығын көрсетіп қана қоймай, азаматтық
сананың артуына, ең бастысы – классикалық құлдық қоғамның толық
қалыптасуына, ал ол кезеніңде полистік димократияның дамуының
нәтижесінде экономикалық және саяси өмірдің жанданып, мәдениеттің
гүлденуіне әкеліп соқты.
Эллинизм – ертедегі грек құлиеленушілік қоғамның соңғы,
аяқталған кезеңі болды. Грекия тарихындағы бұл кезең Александр
Макендонскийдің (б.з.д. 356-323 ж.) бүкіл Грекияны жаулап алуымен
тығыз байланысты болды. Бұл кезеңді Шығыс және Батыс елдері
мәдениетінің тоғысу кезеңі десек те қателеспеген болар едік.
Грек мифологиясы - осы күнгі уақытқа дейін адамзатты
таңдандыратын мәдени құбылыс. Ол бүкіл Еуропа өркениетінің
іргетасына сіңген, бүкіл ағарған адамзаттың рухани өмірін осы
уақытқа дейін ықпалын тигізіп, шығармашылық шабыт туғызатын көне
мәдениет туындылары.
Грек мифологиясы сонау көне замандағы адамдардың өмірің,
салтын, олардың қиялдары мен үміттерін, табиғаттың құбылыстарына,
оның ашылмаған сырларына деген көзқарастары мен қорқыныш
сезімдерін, табиғатғаттың құбылыстарына оның ашылмаған сырларына
деген көзқарастары мен қорқыныш сезімдерін, Дүниенің қалайша пайда
болғаны жөніндегі алғашқы түсініктерін байқауға болады. Грек
мифологиясының кейіпкерлері осы уақытқа дейін өнер, философия,
әдебиетте қолданылады.
Көне грекиялық дін басқа хрестияндық емес діннен бірінші болып
зерттеле басталды, бірақ әлі күнге дейін толығымен талдана қойылған
жоқ.
Грекиялық дінді қазіргі кезге дейін, Гегельдің пайындауынша
"сұлулық діні" деп атайды. Бұл дінді осылай анықтаудың негізгі
себептері: Гомер поэмалары және классикалық мүсіндер мен құдайларға
арналған храмдар еді. Гомерлік эпостар сөзсіз өте күрделі де, әдемі
әдеби шығармалар, бірақ гректердің діні туралы бұл поэмаларда
айтылған сөз аз. Гомердің құдайларға деген көзқарасын, сол кедегі
антикалық гректердін өздерлері күманға салған. Ал сол кездегі
классикалық өнер туындылары – храмдар мен мүсіндер болса, олар тек
қана грек халқының бейнелеу өнеріндегі қатты дамыған дәрежелерін
көрсетеді.
Ежелгі гректік дінді кейде римнің дінімен бірге қосып
қарастырады. Себебі римдіктер өте көне кезден гректер мен бірге
тығыз қарым-қатынаста болған. Бұл екі халықтын дінің бірге
қарастыру қате, өйткені антикалық грек діні римнің дінінен өзгеше
болып келеді.
Грек дінің пайда болуы туралы сұрақ туындалады. Мәліметтер
бойынша ол орта үнді-еуропалық кезеңге жатады. Бірақ мұндай
мәліметтер тапшы. Олар бірнеше басқа үнді-еуропалық халықтардың
құдайларының атына келіп тіреледі мысалы: Зевс санскриттік Дьяу,
римдік Юпитер, германдық Тиу сияқтыларға ұқсас. Ал басқа зерттеулер
бойынша гректік дін олардың ата-тектері, яғни Эгей мен Крит-
микендік мәдениеттен бастама алады дейді. Гректердің діні көп
уақытты қамтиды, дәлірек айтсақ 1500 жыл. Осындай өте көлемді уақыт
ішінде дін тарихының дамуын анықтау қиынға соғады. Гомер поэмалары
(б.з.д. IX-VIII ғ.) дінің ерте кезеңін, ал Павсанидың Эллада
суреттемесі кейінгі (б.з. II ғ.) қарастырсада көптеген белгісіздік
туып тұр. Ежелгі гректік дінде тотемизм сияқты
тұңғыш сенім-наным ізі бар. Тотемизмнің белгілері гректердің
мифологиялары мен салт-рәсімдерінен көруге болады. Бұған дәлел
ретінде бірнеше мифті қарастырайық. Мысалы:
Мирмидонян тайпасының құмырсқадан пайда болуы туралы миф немесе
Афинының негізін қалаушы жылан аяқты Кекроп туралы миф.
Грек дініңдегі тағы бір тотемизм белгісі Зевс туралы мифтерден
көруге болады. Зевс бір мифте бұқа түрінде, ал екінші біреуінде
аққудың бейнесінде бейнеленген.
Көптеген грек құдайларының аңнан пайда болуы не бір жануармен
байланысы бар, мысалы: Аполлон-қасқыр, Гера-сиыр және ешкі
келбетінде болуы тотемизмнің тағы да бір белгісі.
Грек құдайларының бірігуі Македон дәуірінде аяқталды. Ортақ
эллиндік пантеонның құрылуы өте ерте кездерге, тіпті Микендіқ
патшалық дәуіріне жатуы да мүмкін. Гомерлік дәуірде гректер ортақ
гректік құдайларға-олимптіктерге табынып, оларды құрмет тұтқан.
Олимп құдайларының пайда болуы туралы сұрақ өте қиын. Бұл
құдайлар-дың тұрпаттары өте күрделі, себебі әр құдай ұзақ
эволюциялық кезеңнен өткен. Жетік зерттеушілердің пайындауынша
кейбір грек құдайлары ежелгі крит-микендік құдайларға ұқсас.
Көне гректердің құдайлар пантеоны:
Зевс- құдайлардың және адамдардың құдайы. Көне грек мифологиясы
бойынша Зевс көптеген құдайлардың, нимфалардың және музалардың
әкесі болып саналды. Зевстің бірнеше заңды әйелдері болған. Олар:
Метида, Фемида, Гера.
Гера- әйел құдайлар ішіндегі ең бастысы, Зестің әйелі, сиыр
келбетінде бейнеленген. Құдай-сиыр Микеннің ежелгі қамқоршысы,
эпостарда Гера аргостардың ерекше бір қамқоршысы ретінде
бейнеленген, кейіннен Гера Арголиде құрметке тұтанған, мұнда ол
туралы жергілікті мифтер көп. Соғыс құдайы Арес пен кәсіпшілік
құдайы Гефестің анасы.
Посейдон- Пелопоннестін ежелгі теңіз құдайы, оны балықшылар
құрмет-теген. Ол микендік жазбаларда бірде-бір рет айтылмаған,
теңіз құдайының қызметін атқара отыра, Посейдон жылқылардың
қамқоршысы ретінде қастерленген. Ол жергілікті мәдениетте тез
таралынып, тіпті кейбір кейіпкерлерді орындарынан тайдырған немесе
олармен қосылған. Мысалы: Онхест (Беотия) қаласында бір кезде
Онхест деген кейіпкерді құрметтеген, ақыры ол Посейдонның ұлына
айналған. Посейдон көбінесе қаһарлы болып суреттелінеді. Ол Зевстің
ағасы және некесіз туған балалардың әкесі.
Афина сөзсіз ежелгі құдай, ол қалалар мен бекіністердің
қамқоршысы. Афина сияқты қамқоршылар әр қалада болған. Афина
есімінің берілу себебі Афины қаласына байланысты. Себебі бұл қалада
оны құрмет тұтқан. Оның басқа бір есімі-Паллада және Полида
(қалалық, полистін қамқоршысы). Павсаний Афинаның 50 шақты эпитетін
атайды. Оның кезінде Афина грекияның ең құрметті құдайлардың бірі
болған. Эллада суреттемесінде Афинаға арналған, грецияның әр
түрлі бөлігінде салынған 73 храм туралы айтылады. Афина Зевстің
қызы және даналықтын, өнердің, кәсіпкерліктің, соғыстын құдайы. Ол
қолына найза мен қалқа ұстаған, даналықтын символы-жапалақ пен
жылан ере жүретін әйел бейнесінде суреттелген.
Артемида- гректердің ең құрметті құдайларының бірі. Басқа
құдайлар мен салыстырғанда оған өте көп храмдар арнап салған (80-ге
жуық). Пайда болу жағынан ол жергілікті құдайларға жатады. Гомер
поэмаларында Артемида ахейліктерге қарсы жау-құдай ретінде
жазылған. Сондықтан, Артемида Кіші Азияда пайда болған деген пікір
бар. Кіші Азияда ол құнарлықтың қамқоршысы саналады.
Аполлон- небір қиын және белгісіз тұрпат. Оған грек
мифологиясында және дініңде алдынғы орынды береді. Аполлоның пайда
болуы туралы көп таластар бар. Бұл құдайдың тарихы Артемидамен
байланысты, себебі, классикалық мифологияда бұл екі құдай туыс
болып келеді. Кейбіреулер (мысалы, Керн) Аполлон мен Артемиданы
ежелгі аркадтық құдайлар-шабандардың қамқоршысы деп санайды.
Гомердің эпостарында Аполлон Артемида сияқты ахейліктерге қарсы жау
құдай ретінде және трояндықтардың қамқоршысы ретінде суреттеледі.
Микендік жазбаларда Аполлон кездеспейді. Пікірлер бойынша Аполлон
құдайын Грецияға ионийліктер өздерімен бірге кіргізген. Делос
аралында Апполон құдайына арналған ортақ ионийлік храмдар бар.
Классикалық дәуірде Аполлонға бағынуға арналған тағыда бір орталық
Грециядағы Дельфы. Аполлон Грецияның ең атақты құдайларына айналды,
оған арнайы әр түрлі аудандарда 50 шақты храмдар салынды. Аполлон
әр түрлі қызмет атқара алады деп сенген. Ең бастысы-болашақты
болжау; өнер мен ғылымның қамқоршысы; дәргерлік; адамының жаның
жамандықтан тазарту сияқтылар.
Асклепий- құдай - емші, Эпидавраның қамқоршысы. Кейінірек ол
Грецияда ең атақты құдайлардың қатарына кірді. Оған арнайы 38 храм
салынған.
Гефст- жер оты мен ұсталық кәсіп құдайы. Афродитаның күйеуі.
Оның қолынан небір тамаша дүниелер шығады. Зевстің найзағайына
дейін соның жасаған дүниелері. Оны Афина мен Самоада ерекше
қастерлеген. Оның құрметіне Гефестион және Гефестополь қалалары
салынған.
Пан- шабандардың құдайы.
Гестия- үй оты мен отбасы ошағының құдайы.
Гермес- жол және жолаушылардың қамқоршысы, сауда-саттық құдайы,
ол мифологияда құдайлардың хабаршысы, рух жолсерігі болып
белгілі. Құдайлардың арасындағы ең іскері, өлген адамдардың жаның
жер асты әлем сапарына жол бастаушы. Зевстің баласы әрі көмекшісі.
Деметра, Кора- егін шаруашылығы және құнарлық құдайлары.
Дионис- шарап жасау, жүсім шаруашылығының және жердің молшылық
қуатының қамқоршы-құдайы.
Атақты жер асты құдайлары Аид пен Гекатаға бұқара халықтың
табынушылығы байқалмаған, бірақ олар қара ниетті сиқырда көрнекті
орын алған.
Аид- жер асты және өлілер патшалығының құдайы.
Афродита- Зевстің қызы, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Қайта өрлеу мен реформация дәуіріндегі саяси құқықтық ілімдер
Антикалық философия жайында
Орта ғасыр мәдениеті. Итальян қайта өрлеуі
Орта ғасырлық Еуропа мәдениеті.Византия мәдениеті
Ортағасырлық мұсылмандық діни ағымдардың адамның рухани құндылықтары мен моральдық санасына ықпалы
Саһа кеңістігі
Психология менің өмірімде және кәсібімде
Мәдениет теориясы пәнінен дәрістер кешені
Антика мәдениеті
Ортағасырлық философияның ерекшелігі
Пәндер