Оңтүстік Қазақстын Облысының агроөнеркәсіпті дамытудағы инновацияның рөлі немесе оның қызметін жетілдіру жолдары
Кіріспе..
1 ОҚО агроөнеркәсіпті дамытудағы инновацияның ұйымдастырылуы
және оның негізгі түрлері
1. 1 Инновацияның мәні және маңызы..
1. 2 Қазақстанның аграрлық саласының дамуы..
2 ҚР . да агроөнеркәсіптің экономикалық дамуы
2. 1 Агросектордағы экономикалық дамудың критерийлері мен көрсеткіштері.
2. 2 ОҚО . да АӨК . ін дамытудың негізгі бағыттары
3 Өндірістік қатынастар мен шаруашылық санаттарындағы өзгерістер
3. 1 Агроөндірістік кешенін ғылыми . техникалық қамтамасыздандырудың басым бағыттары ...
3. 2 Экономикалық агроөнеркәсіп кешеніндегі
реформалық нәтижесі.
Қорытынды...
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1 ОҚО агроөнеркәсіпті дамытудағы инновацияның ұйымдастырылуы
және оның негізгі түрлері
1. 1 Инновацияның мәні және маңызы..
1. 2 Қазақстанның аграрлық саласының дамуы..
2 ҚР . да агроөнеркәсіптің экономикалық дамуы
2. 1 Агросектордағы экономикалық дамудың критерийлері мен көрсеткіштері.
2. 2 ОҚО . да АӨК . ін дамытудың негізгі бағыттары
3 Өндірістік қатынастар мен шаруашылық санаттарындағы өзгерістер
3. 1 Агроөндірістік кешенін ғылыми . техникалық қамтамасыздандырудың басым бағыттары ...
3. 2 Экономикалық агроөнеркәсіп кешеніндегі
реформалық нәтижесі.
Қорытынды...
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Индустриялы-инновациялық бағытты нақты шаралармен толықтыру мақсатында және оны жүзеге асырудың ұйымдық - экономикалық жетістіктерін қалыптастыруға қажетті негізгі шарттар мен қағидаларды қамтитын, индустрияны қарқынды түрде дамуын қамтамасыз ететін тұжырымдама әзірленді. Осы тұжырымдамада индустрия саласының бірінші кезектегі мақсаттары, отандық өндірушілерді мемлекеттік қолдау және дамыту бағыттары, әрі олардың мүдделерін қорғайтын зандық нормативтерге жүгіну механизмдерін жақсарту шаралары қамтылады.
Жаңа өнімді өндіріске енгізу инновацияның түбегейлі өнімділігі ретінде анықталады. Мұндай жаңалықтар негізінде жаңа технологияға, негізделеді, не тіршілікте қолданылып жүрген технологияның жаңа түрінде пайдалануын ұштастырады.
Процестік инновация – бұл жаңалықты енгізу немесе өндіріс тәсілін және технологияны едәуір жетілдіру, жабдықтарды және өндірісті ұйымдастыруды өзгерту.
Жаңа өнімді өндіріске енгізу инновацияның түбегейлі өнімділігі ретінде анықталады. Мұндай жаңалықтар негізінде жаңа технологияға, негізделеді, не тіршілікте қолданылып жүрген технологияның жаңа түрінде пайдалануын ұштастырады.
Процестік инновация – бұл жаңалықты енгізу немесе өндіріс тәсілін және технологияны едәуір жетілдіру, жабдықтарды және өндірісті ұйымдастыруды өзгерту.
1. 14. 01. 1997ж. Өзгерісі және толықтылығымен Қаржы министрлігінің Бас салық инспекциясымен №37 «ҚҚС есептеу мен төлеу тәртібі жөнінде» нұсқауы.
2. 24. 08. 1993ж. Министрлер комитеті шешімі негізінде шығарылған Қазақстан Республикасының ұйымдары мен кәсіпорындары және мемлекеттік бірлестік жұмысшыларының іс – сапарлық қызметі жөнінде нұсқауы.
3. А. Үмбеталиев, Ғ. Керімбек, «Кәсіпорын экономикасы және кәсіпкерлік».
4. В. В. Ковалев «Финансовый анализ», Москва 1995г.
5. А. Д. Шеремет, М. И. Баканов «Теория анализа хозяйственной деятельности», Москва 1987г.
6. Алтынбаев Б.А, Истаев А.А.
Основы маркетинга/Учебное пособие-А.,Экономика,2002
7. Есімжанова С.Р., Маркетинг/оқу құралы.- А.:Экономика, 2003
8. Жолдасбаев Г.Ө. Кәсіпорын экономикасы / Оқу құралы.- А.: Экономика, 2002
9. Кнышова Е.Н., Маркетинг: Учебное пособие.- М.: Форум, 2004
10. Котлер Ф., Маркетинг негіздері, А.: «Жазушы»,2002
11. Маслова Т.Д., Божук С.Г., Ковашн Л.Н., Маркетинг- СПБ: П., 2002
12. Сатыбалдыұлы С., Маркетинг- нарықтану: Жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған оқулық- А.: «Білім», 1999
13. Шеденов ¬Ө.Қ., Жинісов Б.А., Байжомартов И.С., Комягин Б.И., Жалпы экономикалық теория, А.-А., 2001
14. Саясат-№1,2002
2. 24. 08. 1993ж. Министрлер комитеті шешімі негізінде шығарылған Қазақстан Республикасының ұйымдары мен кәсіпорындары және мемлекеттік бірлестік жұмысшыларының іс – сапарлық қызметі жөнінде нұсқауы.
3. А. Үмбеталиев, Ғ. Керімбек, «Кәсіпорын экономикасы және кәсіпкерлік».
4. В. В. Ковалев «Финансовый анализ», Москва 1995г.
5. А. Д. Шеремет, М. И. Баканов «Теория анализа хозяйственной деятельности», Москва 1987г.
6. Алтынбаев Б.А, Истаев А.А.
Основы маркетинга/Учебное пособие-А.,Экономика,2002
7. Есімжанова С.Р., Маркетинг/оқу құралы.- А.:Экономика, 2003
8. Жолдасбаев Г.Ө. Кәсіпорын экономикасы / Оқу құралы.- А.: Экономика, 2002
9. Кнышова Е.Н., Маркетинг: Учебное пособие.- М.: Форум, 2004
10. Котлер Ф., Маркетинг негіздері, А.: «Жазушы»,2002
11. Маслова Т.Д., Божук С.Г., Ковашн Л.Н., Маркетинг- СПБ: П., 2002
12. Сатыбалдыұлы С., Маркетинг- нарықтану: Жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған оқулық- А.: «Білім», 1999
13. Шеденов ¬Ө.Қ., Жинісов Б.А., Байжомартов И.С., Комягин Б.И., Жалпы экономикалық теория, А.-А., 2001
14. Саясат-№1,2002
Жоспар
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1 ОҚО агроөнеркәсіпті дамытудағы инновацияның ұйымдастырылуы
және оның негізгі түрлері
1. 1 Инновацияның мәні және
маңызы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1. 2 Қазақстанның аграрлық саласының
дамуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2 ҚР – да агроөнеркәсіптің экономикалық дамуы
2. 1 Агросектордағы экономикалық дамудың критерийлері
мен
көрсеткіштері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2. 2 ОҚО – да АӨК – ін дамытудың негізгі
бағыттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3 Өндірістік қатынастар мен шаруашылық санаттарындағы өзгерістер
3. 1 Агроөндірістік кешенін ғылыми – техникалық
қамтамасыздандырудың басым
бағыттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3. 2 Экономикалық агроөнеркәсіп кешеніндегі
реформалық
нәтижесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ...
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ..
Курстық жұмыстың мақсаты:
Нарық жағдайында агроөнеркәсібін қалыптастырудың ерекшеліктеріне
сәйкес экономикалық ұйымдастырудың және оның салаларының тиімді қызмет
етуінің теориялық, әдістемелік және тәжірибелік негізін жасау.
Курстық жұмыстың міндеті:
Осы мақсат мынадай міндеттерді алға тартты:
Нарық жағдайында агроөнеркәсіптің өндірістік құрылымын жетілдіру
қажеттелігін негіздеу.
Кіріспе
Индустриялы-инновациялық бағытты нақты шаралармен толықтыру мақсатында
және оны жүзеге асырудың ұйымдық - экономикалық жетістіктерін
қалыптастыруға қажетті негізгі шарттар мен қағидаларды қамтитын,
индустрияны қарқынды түрде дамуын қамтамасыз ететін тұжырымдама әзірленді.
Осы тұжырымдамада индустрия саласының бірінші кезектегі мақсаттары, отандық
өндірушілерді мемлекеттік қолдау және дамыту бағыттары, әрі олардың
мүдделерін қорғайтын зандық нормативтерге жүгіну механизмдерін жақсарту
шаралары қамтылады.
Жаңа өнімді өндіріске енгізу инновацияның түбегейлі өнімділігі ретінде
анықталады. Мұндай жаңалықтар негізінде жаңа технологияға, негізделеді, не
тіршілікте қолданылып жүрген технологияның жаңа түрінде пайдалануын
ұштастырады.
Процестік инновация – бұл жаңалықты енгізу немесе өндіріс тәсілін және
технологияны едәуір жетілдіру, жабдықтарды және өндірісті ұйымдастыруды
өзгерту.
Жаңалық дәрежедегі инновация негізінде жаңа, яғни өткен, отандық және
шетелдік практикада ұқсастығы жоқ және жаңа нәрсенің салыстырмалы жаңалығы
болып ұсақталады.
Қазіргі тандағы Қазақстан экономикасының дамуы нарықтық қатынастар
тетіктерінің қалыптасуымен сипатталады. Нарықтық экономикаға өту терең
құрылымдық және әлеуметтік-экономикалық реформаларды жүзеге асырумен
тікелей байланысты. Реформа жағдайында, бірінші кезенде, елдің азық-түлік
қауіпсіздігін, турғындарды сапалы тамақ өнімдерімен және олардың жалпы
әлеуметтік жағдайының көтерілуін қамтамасыз ету жолға қойылады.
1 ОҚО агроөнеркәсіпті дамытудағы инновацияның ұйымдастырылуы
және оның негізгі түрлері
1. 1 Инновацияның мәні және маңызы
Қазақстан өзінің тарихи таңдауын жасады. Экономика салаларының әр
тараптануы және дамудың шикізаттық бағытталуынан шығу жолымен елдің тұрақты
дамуына бағытталған Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ә. Назарбаевтың
2003-2015 жж. Қазақстан Республикасының индустриалды - инновациялық
даму стратегиясы постиндустриалды экономикаға алғашқы қадам болып
табылады. Өңдеуші өнеркәсіп пен қызмет сферасында бәсекеге қабілетті және
экспортқа бағытталған тауарлар, жұмыстар мен қызметтер өндірісі берілген
саясаттың басты бағыты.
Индустриялы-инновациялық бағытты нақты шаралармен толықтыру мақсатында
және оны жүзеге асырудың ұйымдық - экономикалық жетістіктерін
қалыптастыруға қажетті негізгі шарттар мен қағидаларды қамтитын,
индустрияны қарқынды түрде дамуын қамтамасыз ететін тұжырымдама әзірленді.
Осы тұжырымдамада индустрия саласының бірінші кезектегі мақсаттары, отандық
өндірушілерді мемлекеттік қолдау және дамыту бағыттары, әрі олардың
мүдделерін қорғайтын зандық нормативтерге жүгіну механизмдерін жақсарту
шаралары қамтылады.
Инновация – жаңа бұйымдар мен озық технологияларды жасауға, өндіруге,
дамытуға және сапалық жағынан жетілдіруге бағытталған күрделі құбылыс.
Кәсіпорынның инновациялық қызметі – бұл жаңа немесе өнімнің жақсаруы,
не қызмет көрсетуі, оларды өндірудің жаңа әдістерін қолдану мақсатындағы
ғылыми – техникалық және зияткерлік әлеуметтік шаралар жүйесі. Бұл жеке
сұранысты сонымен бірге жалпы пайдалы жаңалықтарға қоғамның мұқтажын
қанағаттандыруы үшін пайдаланылады.
Инновацияның екі тұрпаты ажыратылады:
1) Өнімділік;
2) Үдерістік.
Жаңа өнімді өндіріске енгізу инновацияның түбегейлі өнімділігі ретінде
анықталады. Мұндай жаңалықтар негізінде жаңа технологияға, негізделеді, не
тіршілікте қолданылып жүрген технологияның жаңа түрінде пайдалануын
ұштастырады.
Процестік инновация – бұл жаңалықты енгізу немесе өндіріс тәсілін және
технологияны едәуір жетілдіру, жабдықтарды және өндірісті ұйымдастыруды
өзгерту.
Жаңалық дәрежедегі инновация негізінде жаңа, яғни өткен, отандық және
шетелдік практикада ұқсастығы жоқ және жаңа нәрсенің салыстырмалы жаңалығы
болып ұсақталады.
Кәсіпорынның инновациялық қызметін әзірлеуде, енгізуде, жаңалықтарды
пайдалануда қосылатындары:
Кәсіпорынның қызметін әзірлеуде, енгізуде жаңалықтарды:
- Жаңалық идеяны әзірлеу, зертханалық ғылыми жұмыстар, өнімнің жаңа
зертханалық үлгілерін, техниканың жаңа түрлерін, жаңа конструкцияны
және бұйымдарды дайындауда ғылыми зерттеу және конструкциялық
жұмыстарды жүргізі;
- Өнімнің жаңа түрлерін дайындау үшін шикізаттар мен материалдардың
қажетті түрлерін таңдап алу;
- Жаңа өнімді дайындауда технологиялық процесті әзірлеу;
- Қажетті өнімді дайындау үшін жобалау, жасау, сынақтан өткізу және жаңа
техниканың үлгілерін енгізу;
- Жаңалықтарды іс - жүзіне асыруда бағытталған ұйымдастырушылық
басқарушылық шешеімдерді әзірлеу және енгізу;
- Қажетті ақпараттық ресурстарды және инновацияны ақпаратпен қамтамасыз
етуді зерттеу және әзірлеу;
- Қажетті ғылыми – зерттеу және конструкторлық жұмыстарды жүргізу үшін
дайындау, оқыту, жаңа мамандық беру және қызметтерді арнайы әдіспен
іріктеу;
- Лицензиялау, патенттеу, ноу – хоу жұмыстарын жүргізу немесе қажетті
құжаттарды алу;
- Инновацияны жетілдіруді ұйымдастыру және маркетингтік зерттеулерді
жүргізу.
Индустриялық-инновациялық саясаттың басымдықтарын анықтау әдiстерi
әлемдiк тәжiрибе көрсеткенiндей, нарықтық экономикалы мемлекет экономикада
құрылымдық өзгерiстердi жүзеге асыруда жеке сектормен ынтымақтастық орната
алады. Осындай ынтымақтастықтың неғұрлым сәттi мысалдары Жапонияда,
Оңтүстiк Кореяда, Малайзияда және соңғы отыз жылда өздерiнiң экономикалық
даму саласында iрi бетбұрыс жасаған басқа да елдерде де бар.
1. 2 Қазақстанның аграрлық саласының дамуы
Ауыл шаруашылық мәселесін жан-жақты зерттеп, талдап, оны шеше білу
үшін аграрлық ғылымның іргетасы өзінше мықты қалыптаса білу керек. Сапалы
аграрлық білім, білікті агроном даярлау сұрағы біз үшін сырттан келген
мәселе емес. Тәжірибе көрсетіп отырғандай, аграрлық ғылым саласында
жүргізіліп жатқан зерттеулердің инновациялық деңгейінің төмендігін,
ғылыми - зерттеулердің өндіріс мұқтаждығына сәй-кестендірілмеуін,
инновацияны коммерциялауға бағытталған механизмдердің жоқтығын атап кеткен
жөн. Әлемдік қауымдастықтың елімізді нарықтық мемлекет деп мойындауына
қарамастан, қазіргі күнге дейін ғылыми өнім нарығы жоқ. Аграрлық ғылымның
дамуына тәжірибелік базаның жұтаң-дығы, ғалымдардың тәжірибелері мен
сынақтарын өткізетін арнайы зерт-ханалар мен технопарктер желісінің жоқтығы
да кері әсерін тигізуде.
Жағдайды өзгерту мақсатында Мемлекет басшысының Жолдауында көрсетілген
бағыттарды ескере отырып, экономиканың аграрлық саласында мемлекеттік
ғылыми - техникалық саясатты жүзеге асыру, аграрлық ғылыми мекемелер
жұмысын басқару және қаржыландыру істерін үйлестіру, ғалымдардың жалақысын
көтеріп, өзінің ғылыми идеяларын таратуға, зерттеулерінің тиімділігі мен
нәтижелілігін арттыруға ынталандыру мәселелері жан-жақты ойластырылуы
қажет. Білім, ғылым және өндірісті интеграциялау жұмыстары да жетілдіру
керектігін айғақтайды.
Қазақстанда мүше ретінде тең құқылы саналатын бүгінде Халықаралық
аграрлық білім академиясы (ХАБА) қызмет етеді. Академия қызметі ауыл
шаруашылық білімі туралы ғылымды дамытуға бағытталған. Мұнда Ресей
Федерациясы, Польша, Германия, Грузия, Белорусь етене
ынтымақтасады. Негізгі міндеттерінің бірі XXI ғасырдағы агроөнеркәсіп
кешені үшін кадрларды даярлау мен қайта даярлау мәселесін талдау,
сараптау және болжамдау. Сондай-ақ аграрлық білімді дамыту стратегиясын
жүзеге асыру, жасақтау, халықаралық ынтымақтастық бағдар-ламаларын дамыта
түсу.
Соңғы технологияларды енгізу және жасақтау, оның ішінде шетелдік
технологиялар қазақстандық өнімдердің әлемдік нарықта бәсекеге
қабілетті болуын қамтамасыз етеді. Мұндай технологияларды енгізу, сөзсіз,
біраз сұрақтарды да туғызады. Ауыл шаруашылық өнімдерін шығару, сақтау,
қайта өңдеу, жеткізу және өткізу - бұл үдерістердің көпшілігі халықаралық
стандартқа сай жаңа технологиялардың жүргізілгенін талап етеді.
Жаһандану үрдісі ауыл шаруашылығын да айналып өтпеді. Қазіргі мақсат -
Маdе іn Kаzаkһstan маркасымен сапалы әрі бәсекеге қабілетті ауыл
шаруашылық өнімдерін сыртқы нарыққа шығару. Дегенмен, бірқатар мәселелердің
де бар екені жасырын емес. Бүгінде Бүкілдүниежүзілік банкінің бағалауы
бойынша, Қазақстанның ауыл шаруашылығындағы еңбек өнімділігі Шығыс Еуропа
елдерімен салыстырғанда 5 есе төмен.
Бүгінгі таңда Аргентина аграрлық технологиялар Ұлттық институты
әзірлеген Қазақстанның ауыл шаруашылық кешенін тиімді дамыту жөнін-дегі
бағдарлама жүзеге асуда. Дәл осы Аргентина ауыл шаруашылық өнімдерін
экспорттау мен осы саланы дамыту бойынша ғылыми-техникалық агроөнеркәсіп
кешенінің жан-жақты жасақталуына қол жеткізді. Мемлекеттің
бұл саладағы технологиялық саясатын жүзеге асыруда мұндай құралдар
қажеттілігі орасан.
Ал қазір Қазақстанда Нөлдік технология деген тәжірибе жүзеге асуда.
Бұл жаңа технология техниканың қолданысы мен шығынды азайтып, өнімді
арттырады. Соңғы жылдары астық та көптеп игерілуі осының нәтижесі дейді
мамандар. Соңғы жылдары қазіргі заманғы технологияларды қолданудың
арқасында дәнді-дақылдарды жинау күрт артты. 2004 жылдан бастап егінді
міндетті сақтандыруды енгізу фермерлерге құрғақшылық жылдарының өзінде
кепілді кіріс алуына мүмкіндік туғызды. Қабылданған шаралар ауыл
шаруашылығындағы тауар айналымының төрт есеге жуық жалпы өсіміне оң ықпал
етсе, ол 4 миллиард АҚШ доллары мөлшерінен асып түсті.
Бүгінгі таңда агроөнеркәсіптік кешеннің орнықты дамуын, онын сала-лары
өнімділігінің өсуі мен кірістілігі негізінде қамтамасыз ету, отандық
өнімнің бәсекелік артықшылығын дамыту көзделіп отыр. Бұл тұрғыда мемлекет
өз алдына бірқатар міндеттерді анықтап та үлгерді. Мәселен,
агроөнеркәсіптік кешен саласындағы мемлекеттік саясатты жетілдіру, аграрлық
өндірісті әртараптандыруды қамтамасыз ету және оның инфрақұрылымын дамыту,
қазақстандық тауарлардың экспорттық нарықтарға жылжуы үшін негізгі бағыттар
айқындау және агроөнеркәсіптік кешен саласындағы нақты серпінді жобаларды
іске асыру, қазіргі заманғы прогрессивтік энергия, ылғал және ресурс
үнемдеуші технологияларды енгізу негізінде техникалық және технологиялық
жаңғыртуды қамтамасыз ету, аграрлық ғылым мен инновациялардың рөлін арттыру
және т.б. бар. Сондықтан, осы міндеттерді және жаңа технологияларды енгізу
бойынша жұмыстарды тиянақты атқару үшін аграрлық білім мен аграрлық ғылым
мәселесі сыртта қалмау керек дегенді көрсетеді.
Бүгінгі таңда ауыл шаруашылық саласында қызмет ететін бірталай маман
біліктілігін арттыруға зәру болып отыр. Мәселен, Беларусь, Бельгия,
Германия, Израиль, Қытай, Канада, Мексика, Нидерланды, Ресей, Сирия, АҚШ,
Өзбекстан, Украина, Жапония елдерінде көптеген бағыттарда тәжірибе
аламасып, біліктілік арттыруға болады екен. Нақтырақ тоқталсақ, Беларусьта
агротехника бойынша, Израильда Бірінші кезекте бізге ауыл
шаруашылығы қарқынды дамыған Голландия, Норвегия, Канада,
АҚІІІ, Германия, Австралия сияқты елдермен тәжірибе алмасуды кеңейте түсу
қажет өсімдік шаруашылығы бойынша, Сирияда мал шаруашылығы бойынша,
Өзбекстанда мақта шаруашылығы бойынша игерілетін тұстар көп.
Білікті мамандарды даярлау ісі студенттердің теориялық білімінің оқу және
өндірістік практикаларымен ұштасуын қажет ететіні белгілі жәйт. Жаппай
жекешелендіру кезеңінде оқу-тәжірибелік шаруашылығынан айырылып қалған
университетімізге оқу үрдісінің аталған екі бөлігін үйлестіру осы уақытқа
дейін қиын проблемалардың бірі болып келген еді. Қазіргі таңда қазақстандық
ауыл шаруашылық университтері Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылық
министрлігінің қарамағына өтіп жатыр. Айталық, студенттерді министрлікке
қарасты 33 мекемелермен, соның ішінде Ғылыми-зерттеу орталықтарының
институттарымен тәжірибе ұйымдастыру жөнінде келісімшарттарға отырғызу
жүзеге асуда. Бұл студенттердің саланы меңгеруде қызығушылық тудыруына жол
ашып, біліктілігін арттыруға ықпал етеді.
Бүгінгі таңда қазақстандық ауыл шаруашылық кеңістігі осы бағытта
бірталай білікті мамандарды қажет етіп отыр. Сапалы әрі білікті кадр
жеңістің 50 пайызы демекші, енді Қазақстан осы салаға аса үлкен назар
аударуда.
Жалпы ауыл шаруашылық кешенінің бәсекеге қабілеттілігі көліктік,
қызмет көрсету және ақпараттық инфрақұрылыммен айқындалады. АҚШ-та кеңес
беріп, бақылау жасап, болжап беріп отыратын арнайы қызметі құрылған. Ал
Финляндияда 20-ға жуық ауылдық консультациялық орталықтар қызмет етеді. Бұл
жерде кадр мәселесі де шешуші роль атқарады. Жан-жақты мағлұмат беруде,
жаңа технологияларды игеруде мықты мамандар өте қажет. Ауыл шаруашылық
мәселелерін түбегейлі зерттеп, экономикалық тұжырым жасап, нақты пікірлерін
жеткізетін үздік экономист-ғалымдар керек. Сондықтан, бұл саладағы мықты
мамандар тапшылығы өз шешімін күтуде. Агрономия, зоотехния,
балықшаруашылығы, аң шаруашылығы және аңшылық, агроинженерия, топырақтану
және аргохимия, су ресурстары және су қолдану, орман шаруашылығы ісі және
т.б. мамандықтар бүгінде басымдыққа ие. Ендігі кезекте білікті мамандар
даярлап шығару қолға алынуда.
Бірінші кезекте бізге ауыл шаруашылығы қарқынды дамыған Голландия,
Норвегия, Канада, АҚШ, Германия, Австралия сияқты елдермен тэжірибе
алмасуды кеңейте түсу қажет. Мысалға, қазірде инженер-технолог, өсімдік
шаруашылығы мен мал шаруашылығындағы биотехнология, агрономия, гендік
инженерия, жер игеру, агроэкология, ауыл шаруашылығын-дағы ақпараттық
жүйелер, агрохи-мия, ауыл-шаруашылық экономика-сы, ихтиология,
гидробиология жэне балық шаруашылығы, орман ісі, ауыл шаруашылық биожүйелік
инжене-рия, ауыл шаруашылық өндірістікжүйелерінің энергетикасы,
қоршаған ортаны қорғау жэне инженерлік экология, ауыл шаруашылық гео-
ақпараттық жүйелер инженериясы сияқты мамандықтар тапшы. Бүл түрғыда ғылыми
зерттеу институтта-ры, ҚазАгро АҚ, аграрлық жоғары оқу орындары, Ауыл
шаруашылық министрлігі аталған мамандық бойынша білім алған азаматтарға есі-
гін айқара ашып отыр. Ал білім алуға АҚШ, Канада, Голландия, Австралия,
Германия, Голландия, Қытай, Ресей, Италия, Сирия, Швеция, Австрия, Франция,
Полына, Чехия, Жаңа Зеландия елдері үсынылған. Сондық-тан, ауыл
шаруашылығының қырсы-рын меңгерем деген азаматтар үшін алға дегіміз келеді.
2. 1 Агросектордағы экономикалық дамудың критерийлері
мен көрсеткіштері
Қазіргі тандағы Қазақстан экономикасының дамуы нарықтық қатынастар
тетіктерінің қалыптасуымен сипатталады. Нарықтық экономикаға өту терең
құрылымдық және әлеуметтік-экономикалық реформаларды жүзеге асырумен
тікелей байланысты. Реформа жағдайында, бірінші кезенде, елдің азық-түлік
қауіпсіздігін, турғындарды сапалы тамақ өнімдерімен және олардың жалпы
әлеуметтік жағдайының көтерілуін қамтамасыз ету жолға қойылады. Алайда,
тұрғындарды жоғарғы дәрежеде азық түлікпен, өнеркәсіпті шикізаттармен
қамтамасыз ететін агроөнеркөсіп кешенінің негізгі сферасы - ауыл шаруашылық
өндірісі әлі де болса дағдарыстан толық шыға қойған жоқ.
Ауыл шаруашылық өндіріс көлемі жылдан жылға кемейіп, оның себебінен,
өңдеу өнеркәсібінде өңделетін ауыл шаруашылығы шикізаттары азайып,
бұлардың өндірістік қуаттылығы толық пайданылмай,
тиімділігі төмендеді. Соңғы жылдары республикада күрделі өңдеу
кәсіпорындарының көбі өндірісін тоқтатып, олардьщ орнына кіші өңдеу
зауыттары мен цехтары ашылды. Бұлардың техникалық, қаржылық және
инновациялық жағдайлары ауыл шаруашылық шикізаттарын толық
өңдеп, сапалы және бәсекеге жоғары қабілетті, үлкен аумақтарды
қанағаттандыратын өнім шығаруға мүмкіндіктері төмен болып отыр.
Бұл мәселелерді' шешудің бірден - бір жолы, агроөнеркәсіп кешенін
нарық талаптарына сай қалыптастыру және оны жан-жақты жетілдіру. Ғылыми-
техникалық негізде тиімді қызмет атқаратын агроөнеркәсіп кешені, ауыл
шаруашылық тауарын өндірушілері мен және оны дайындау, сақтау, өңдеу және
өткізу кәсіпорындары арасындағы бұзылған байланыстарды қалпына келтіруге
мүмкіндік береді.
Тиімділігі жоғары агроөнеркәсіп кешенін құру экономикалық
тұрақтылықты, тұрғындардың материалдық әл ауқатын әрі қарай көтерудің
негізгі алғы шарты болып есептелінеді.
Агроөнеркәсіп кешені қиын экономикалының құрылымдарына жатады. Ал оның
өндірістік құрылымы күрделі, өзгермелі және өндіргіш күштер мен түпкілікті
өнімге сұраныспен анықталады.
Ауыл шаруашылығында техникалық дақылдар, оның ішінде майлы дақылдарды
өндіру үлкен маңызға ие. Себебі, майлы дақылдардан алынатын өнімдер тамақ,
электро-химия, авиация, медицина және т.б. салаларында қолданылатыны
белгілі. Дегенмен, кейінгі он жыл ішінде майлы дақылдар кешенін дамыту
жұмыстары жолға қойылмай келеді.
Агроөнеркәсіп өңдірісінде майлы дақылдар ішкі кешенін дамытудың ең
маңызды шарасы интеграциялық біріккен ұйымдар арасындағы экономикалық
байланыстар мен қатынастарды жетілдіру болыл табылады. Біріккен
құрылымдардың шаруашылық тетіктерін, олардың арасындағы өндірістік
экономикалық байланыстарды тұрақты дамыту агроөнеркәсіп кешенінің
технологиялық және ұйымдастырушылық біртұтастығын қамтамасыз
етуді қажет етеді.
АӨК-і саласындағы майлы дақылдар ішкі кешені қалыптастырылмаса ондағы
туындайтын өзара іс-әрекеттерің, майлы дақылдарды өндіру, дайындау, өңдеу,
тасымалдау және өткізу үрдісінде оңтайлы ұштастырылу мүмкіндіктері шектеулі
болады. Және бұл жағдайда, өнімнің өзіндік құнынан төмен бағаға лажсыз
сататын ауыл шаруашылығы өндірісінің жағдайы төмендеп, ол өз кезеңінде
өңдеу саладарына әсерін тигізеді.
Майлы дақылдар өндірісінде экономикалық өзара қатынастарын
қалыптастыру және дамытуда, өндіргіш күштердің,
өндірістің
қоғамдануының даму деңгейлерін және интеграциялық біріккен салалардың
ерекшеліктерін есепке алу қажет.
Нарық қатынастары жағдайында агроөнеркәсіптік құрылымдардың
қалыптастырылуының бұлардың өндірістік- экономикалық
қатынастарының, интеграциялануының теориялық негіздерін
әзірлеуге көптеген ғылыми зерттеулер арналған.
Алайда, осындай белсенді зерттеулерге қарамастан, АӨК-н қалыптастыру
мәселесі мұның жеке аймақтардағы ерекшеліктеріне сәйкес құрылымын
оңтайландырады. Оның ішінде майлы дақылдардан алынатын өнімдермен
байланыстырғаны, нақты өнімін өндіруден бастап, оның дайындау, өндеу,
тасымалдау, өткізу үрдісін бір тұтас жүйе ретінде жан-жақьы қалыптастыруды
және бұл жүйені дамытуды қажет етеді. Зерттеудің мақсаты мен міндеттері.
АӨК-ін қалыптастырудың және оның қызмет атқаруының ғьглыми - әдістемелік
негіздерін зерттеу;
- АӨК-ің қалыптасуын және құрылымын нарықтық экономикасы дамыған елдердің
АӨК-ің құрылымы мен тәжірибесін салыстыра зерделеу;
- Оңтүстік Қазақстан облысы агроөнеркәсіп саласында майлы дақылдарды
өндіру және өңдеу өнеркәсібінің қазіргі жағдайын талдау;
- Онтүстік Қазақстан облысында майлы дақылдар өнімдік ішкі кешенінде
қалыптасқан экономикалық байланыстар мен қатынастарды бағалау;
ОҚО-ы АӨК-інде майлы дақылдар өнімдік ішкі кешенін қалыптастырудың
тетіктерін және оның сфералары арасындағы бірігу түрлерінің негізін
анықтау, зерттеу;
- майлы дақылдар өнімдік ішкі кешеніндегі байланыстар мен қатынастарды
жетілдіру және ұсыныстарды әзірлеу.
Майлы дақылдар ішкі кешенін оңтайлы қалыптастыру және дамыту
бағыттары.
Оңтүстік Қазақстан облысы АӨК-індегі ауыл шаруашылық және өңдеу
кәсіпорындары. Майлы дақылдарды өндіретін, өңдейтін, тасмалдайтын Түлкібас,
Мақтаарал, Түркістан және т.б. аудандардағы шаруашылықтар және ААҚ "Шымкент
май", АҚ "Қайнар", ЖШС "Арай", АО "Ақ май" т. б. кәсіпорындар.
Ауыл шаруашылық өнімін өндіру, өңдеу, өткізу жүйесіндегі
байланыстардың ғылыми-теориялық, әдістемелік мәселелерін зерттеу,
оның нарықтық қатынастар жағдайында аймақтық ерекшеліктеріне байланысты
дамуының ғылыми және қолданбалы бағыттарын анықтап беру.
Қол жеткізілген ғылыми жаңалықтар:
. - нарықтық экономикасы дамыған елдер тәжірибесі мен өндірісті дамытудың
аймақтық ерекшеліктерін есепке ала отырып АӨК-н қалыптастыру және қызмет
атқаруының мәні мен мазмұны айқындалды;
- АӨК-де майлы дақылдар ішкі кешендерінің даму қағидалары және олардың
нарықтық қатынастар жағдайында қалыптасуының және қызмет атқаруының
экономикалық тетіктері ұсынылды;
- ОҚО АОК - ң қазіргі жағдайын талдау негізінде майлы дақыддарды өндіру,
өңдеу және өткізудегі экономикалық байланыстар мен қатынастарының бағыты
мен даму алғышарттары негізделді;
- ОҚО-да майлы дақылдарды өндіру, өңдеу, өткізу сферасында бірігудің түрлі
жолдарын құрудың ерекшеліктері айқындалды;
- майлы дақылдар ішкі кешенін қалыптастыру, орналастыру және мамандандыру
үрдісінің экономико - математикалық моделі әзірленді. Оңтайландыру моделін
шешуде және технико-экономикалық коэффициенттерін анықтауда статистикалық
тренд үлгісі жасалды.
- ОҚО-да майлы дақылдар өнімдік ішкі кешенін дамытудың негізгі бағыттары,
іс-шаралары белгіленді.
Ауылшарушьшығы өндірісінің әрбір кезеңінде, ұйымдық-құқықтық
түрлерінде, бірлестіктеріне өткенде критерийлер саны артады. Басқару жалпы
тиімді бөлу үшін сол жүйеге әрбір кезеңнің, заңды тұлғаны басқарудың
қосалқы жүйелері бірлессе, сол кезеңге нақты талаптар қойылып басқару
механизмі тиімді болатындығы сөзсіз.
Ресурстар өінірісті ұйымдастырудың материалдық негізі және оған
тікелей араласып өзінің бөліктерін дайын өнімге айналдыратын болғандық-тан
тиімділік массасы сол ресурстарды пайдалану деңгейіне байланысты, оған тек
минимум сипаттағы критерий тиесілі. Осыған байланысты соңғы жылдары
ресурстық әлеуетті құндық есептеу әдісі кеңінен қолданылып жүр яғни
өндірістік үдеріске қатысқан өндірістік ресурстың интегралдық көрсеткіші.
Ауылшаруашылық критерийі - халықтың азық-түлікке қажеттілігін толық
көлемде және бәсекеге қабілетті ассортиментте қанағаттандыру, ал
өнеркәсіпті ауылшаруашылығында өндірілген шикізатпен қамтамасыз ету.
Бұл тұжырым қазіргі экономикалық саясаттың негізгі мақсатына толық
жауап береді. Ауылшаруашылық өндірісінің экономикалық тиімділігінің
критерийі шаруашылық іс-әрекетпен максимум тиімділікке жету, : өндірілген
өнімнің және көрсетілген қызметтің есептеу бірлігіне минимум тұрақты ресурс
шығын - арқылы серпімді даму табатын кеңейтілген ұдайы өндіріс үдерісін
қамтамасыз етіп, өндірістік және экономикалық әлеуетті жоғарылату барлық
әлеуметтік-экономикалық мәселелердің негізін қалау талапқа сай болады.
Тиімділік көрсеткіштердің оның критерийлерінен айырмашылығы олар нақты
санды мәнге ие, олар жалпылама және жекелеген болып бөлінеді,
ауылшаруашылық өндірісінің үдерісінде жалпы және жекеленген ресурстардың
түрлерін пайдалану тиімділігін көрсетеді. Яғни, ауылшаруа-шылық
өндірісінің тиімділікті оның ресурстарын пайдалану тиімділігінің
көрсеткіштерімен сипатталады және олардың интегралдық керсеткіші -ресурс
әлеуеті болып табылады. Ресурстық әлеуеттің абсолюттік сомасының
есептеулері тиімділік көрстекіштерін ауылшаруашылығының көп укладты
құрылымында пайдалануға мүмкіндік туғызады: акционерлік ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1 ОҚО агроөнеркәсіпті дамытудағы инновацияның ұйымдастырылуы
және оның негізгі түрлері
1. 1 Инновацияның мәні және
маңызы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1. 2 Қазақстанның аграрлық саласының
дамуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2 ҚР – да агроөнеркәсіптің экономикалық дамуы
2. 1 Агросектордағы экономикалық дамудың критерийлері
мен
көрсеткіштері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2. 2 ОҚО – да АӨК – ін дамытудың негізгі
бағыттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3 Өндірістік қатынастар мен шаруашылық санаттарындағы өзгерістер
3. 1 Агроөндірістік кешенін ғылыми – техникалық
қамтамасыздандырудың басым
бағыттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3. 2 Экономикалық агроөнеркәсіп кешеніндегі
реформалық
нәтижесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ...
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ..
Курстық жұмыстың мақсаты:
Нарық жағдайында агроөнеркәсібін қалыптастырудың ерекшеліктеріне
сәйкес экономикалық ұйымдастырудың және оның салаларының тиімді қызмет
етуінің теориялық, әдістемелік және тәжірибелік негізін жасау.
Курстық жұмыстың міндеті:
Осы мақсат мынадай міндеттерді алға тартты:
Нарық жағдайында агроөнеркәсіптің өндірістік құрылымын жетілдіру
қажеттелігін негіздеу.
Кіріспе
Индустриялы-инновациялық бағытты нақты шаралармен толықтыру мақсатында
және оны жүзеге асырудың ұйымдық - экономикалық жетістіктерін
қалыптастыруға қажетті негізгі шарттар мен қағидаларды қамтитын,
индустрияны қарқынды түрде дамуын қамтамасыз ететін тұжырымдама әзірленді.
Осы тұжырымдамада индустрия саласының бірінші кезектегі мақсаттары, отандық
өндірушілерді мемлекеттік қолдау және дамыту бағыттары, әрі олардың
мүдделерін қорғайтын зандық нормативтерге жүгіну механизмдерін жақсарту
шаралары қамтылады.
Жаңа өнімді өндіріске енгізу инновацияның түбегейлі өнімділігі ретінде
анықталады. Мұндай жаңалықтар негізінде жаңа технологияға, негізделеді, не
тіршілікте қолданылып жүрген технологияның жаңа түрінде пайдалануын
ұштастырады.
Процестік инновация – бұл жаңалықты енгізу немесе өндіріс тәсілін және
технологияны едәуір жетілдіру, жабдықтарды және өндірісті ұйымдастыруды
өзгерту.
Жаңалық дәрежедегі инновация негізінде жаңа, яғни өткен, отандық және
шетелдік практикада ұқсастығы жоқ және жаңа нәрсенің салыстырмалы жаңалығы
болып ұсақталады.
Қазіргі тандағы Қазақстан экономикасының дамуы нарықтық қатынастар
тетіктерінің қалыптасуымен сипатталады. Нарықтық экономикаға өту терең
құрылымдық және әлеуметтік-экономикалық реформаларды жүзеге асырумен
тікелей байланысты. Реформа жағдайында, бірінші кезенде, елдің азық-түлік
қауіпсіздігін, турғындарды сапалы тамақ өнімдерімен және олардың жалпы
әлеуметтік жағдайының көтерілуін қамтамасыз ету жолға қойылады.
1 ОҚО агроөнеркәсіпті дамытудағы инновацияның ұйымдастырылуы
және оның негізгі түрлері
1. 1 Инновацияның мәні және маңызы
Қазақстан өзінің тарихи таңдауын жасады. Экономика салаларының әр
тараптануы және дамудың шикізаттық бағытталуынан шығу жолымен елдің тұрақты
дамуына бағытталған Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ә. Назарбаевтың
2003-2015 жж. Қазақстан Республикасының индустриалды - инновациялық
даму стратегиясы постиндустриалды экономикаға алғашқы қадам болып
табылады. Өңдеуші өнеркәсіп пен қызмет сферасында бәсекеге қабілетті және
экспортқа бағытталған тауарлар, жұмыстар мен қызметтер өндірісі берілген
саясаттың басты бағыты.
Индустриялы-инновациялық бағытты нақты шаралармен толықтыру мақсатында
және оны жүзеге асырудың ұйымдық - экономикалық жетістіктерін
қалыптастыруға қажетті негізгі шарттар мен қағидаларды қамтитын,
индустрияны қарқынды түрде дамуын қамтамасыз ететін тұжырымдама әзірленді.
Осы тұжырымдамада индустрия саласының бірінші кезектегі мақсаттары, отандық
өндірушілерді мемлекеттік қолдау және дамыту бағыттары, әрі олардың
мүдделерін қорғайтын зандық нормативтерге жүгіну механизмдерін жақсарту
шаралары қамтылады.
Инновация – жаңа бұйымдар мен озық технологияларды жасауға, өндіруге,
дамытуға және сапалық жағынан жетілдіруге бағытталған күрделі құбылыс.
Кәсіпорынның инновациялық қызметі – бұл жаңа немесе өнімнің жақсаруы,
не қызмет көрсетуі, оларды өндірудің жаңа әдістерін қолдану мақсатындағы
ғылыми – техникалық және зияткерлік әлеуметтік шаралар жүйесі. Бұл жеке
сұранысты сонымен бірге жалпы пайдалы жаңалықтарға қоғамның мұқтажын
қанағаттандыруы үшін пайдаланылады.
Инновацияның екі тұрпаты ажыратылады:
1) Өнімділік;
2) Үдерістік.
Жаңа өнімді өндіріске енгізу инновацияның түбегейлі өнімділігі ретінде
анықталады. Мұндай жаңалықтар негізінде жаңа технологияға, негізделеді, не
тіршілікте қолданылып жүрген технологияның жаңа түрінде пайдалануын
ұштастырады.
Процестік инновация – бұл жаңалықты енгізу немесе өндіріс тәсілін және
технологияны едәуір жетілдіру, жабдықтарды және өндірісті ұйымдастыруды
өзгерту.
Жаңалық дәрежедегі инновация негізінде жаңа, яғни өткен, отандық және
шетелдік практикада ұқсастығы жоқ және жаңа нәрсенің салыстырмалы жаңалығы
болып ұсақталады.
Кәсіпорынның инновациялық қызметін әзірлеуде, енгізуде, жаңалықтарды
пайдалануда қосылатындары:
Кәсіпорынның қызметін әзірлеуде, енгізуде жаңалықтарды:
- Жаңалық идеяны әзірлеу, зертханалық ғылыми жұмыстар, өнімнің жаңа
зертханалық үлгілерін, техниканың жаңа түрлерін, жаңа конструкцияны
және бұйымдарды дайындауда ғылыми зерттеу және конструкциялық
жұмыстарды жүргізі;
- Өнімнің жаңа түрлерін дайындау үшін шикізаттар мен материалдардың
қажетті түрлерін таңдап алу;
- Жаңа өнімді дайындауда технологиялық процесті әзірлеу;
- Қажетті өнімді дайындау үшін жобалау, жасау, сынақтан өткізу және жаңа
техниканың үлгілерін енгізу;
- Жаңалықтарды іс - жүзіне асыруда бағытталған ұйымдастырушылық
басқарушылық шешеімдерді әзірлеу және енгізу;
- Қажетті ақпараттық ресурстарды және инновацияны ақпаратпен қамтамасыз
етуді зерттеу және әзірлеу;
- Қажетті ғылыми – зерттеу және конструкторлық жұмыстарды жүргізу үшін
дайындау, оқыту, жаңа мамандық беру және қызметтерді арнайы әдіспен
іріктеу;
- Лицензиялау, патенттеу, ноу – хоу жұмыстарын жүргізу немесе қажетті
құжаттарды алу;
- Инновацияны жетілдіруді ұйымдастыру және маркетингтік зерттеулерді
жүргізу.
Индустриялық-инновациялық саясаттың басымдықтарын анықтау әдiстерi
әлемдiк тәжiрибе көрсеткенiндей, нарықтық экономикалы мемлекет экономикада
құрылымдық өзгерiстердi жүзеге асыруда жеке сектормен ынтымақтастық орната
алады. Осындай ынтымақтастықтың неғұрлым сәттi мысалдары Жапонияда,
Оңтүстiк Кореяда, Малайзияда және соңғы отыз жылда өздерiнiң экономикалық
даму саласында iрi бетбұрыс жасаған басқа да елдерде де бар.
1. 2 Қазақстанның аграрлық саласының дамуы
Ауыл шаруашылық мәселесін жан-жақты зерттеп, талдап, оны шеше білу
үшін аграрлық ғылымның іргетасы өзінше мықты қалыптаса білу керек. Сапалы
аграрлық білім, білікті агроном даярлау сұрағы біз үшін сырттан келген
мәселе емес. Тәжірибе көрсетіп отырғандай, аграрлық ғылым саласында
жүргізіліп жатқан зерттеулердің инновациялық деңгейінің төмендігін,
ғылыми - зерттеулердің өндіріс мұқтаждығына сәй-кестендірілмеуін,
инновацияны коммерциялауға бағытталған механизмдердің жоқтығын атап кеткен
жөн. Әлемдік қауымдастықтың елімізді нарықтық мемлекет деп мойындауына
қарамастан, қазіргі күнге дейін ғылыми өнім нарығы жоқ. Аграрлық ғылымның
дамуына тәжірибелік базаның жұтаң-дығы, ғалымдардың тәжірибелері мен
сынақтарын өткізетін арнайы зерт-ханалар мен технопарктер желісінің жоқтығы
да кері әсерін тигізуде.
Жағдайды өзгерту мақсатында Мемлекет басшысының Жолдауында көрсетілген
бағыттарды ескере отырып, экономиканың аграрлық саласында мемлекеттік
ғылыми - техникалық саясатты жүзеге асыру, аграрлық ғылыми мекемелер
жұмысын басқару және қаржыландыру істерін үйлестіру, ғалымдардың жалақысын
көтеріп, өзінің ғылыми идеяларын таратуға, зерттеулерінің тиімділігі мен
нәтижелілігін арттыруға ынталандыру мәселелері жан-жақты ойластырылуы
қажет. Білім, ғылым және өндірісті интеграциялау жұмыстары да жетілдіру
керектігін айғақтайды.
Қазақстанда мүше ретінде тең құқылы саналатын бүгінде Халықаралық
аграрлық білім академиясы (ХАБА) қызмет етеді. Академия қызметі ауыл
шаруашылық білімі туралы ғылымды дамытуға бағытталған. Мұнда Ресей
Федерациясы, Польша, Германия, Грузия, Белорусь етене
ынтымақтасады. Негізгі міндеттерінің бірі XXI ғасырдағы агроөнеркәсіп
кешені үшін кадрларды даярлау мен қайта даярлау мәселесін талдау,
сараптау және болжамдау. Сондай-ақ аграрлық білімді дамыту стратегиясын
жүзеге асыру, жасақтау, халықаралық ынтымақтастық бағдар-ламаларын дамыта
түсу.
Соңғы технологияларды енгізу және жасақтау, оның ішінде шетелдік
технологиялар қазақстандық өнімдердің әлемдік нарықта бәсекеге
қабілетті болуын қамтамасыз етеді. Мұндай технологияларды енгізу, сөзсіз,
біраз сұрақтарды да туғызады. Ауыл шаруашылық өнімдерін шығару, сақтау,
қайта өңдеу, жеткізу және өткізу - бұл үдерістердің көпшілігі халықаралық
стандартқа сай жаңа технологиялардың жүргізілгенін талап етеді.
Жаһандану үрдісі ауыл шаруашылығын да айналып өтпеді. Қазіргі мақсат -
Маdе іn Kаzаkһstan маркасымен сапалы әрі бәсекеге қабілетті ауыл
шаруашылық өнімдерін сыртқы нарыққа шығару. Дегенмен, бірқатар мәселелердің
де бар екені жасырын емес. Бүгінде Бүкілдүниежүзілік банкінің бағалауы
бойынша, Қазақстанның ауыл шаруашылығындағы еңбек өнімділігі Шығыс Еуропа
елдерімен салыстырғанда 5 есе төмен.
Бүгінгі таңда Аргентина аграрлық технологиялар Ұлттық институты
әзірлеген Қазақстанның ауыл шаруашылық кешенін тиімді дамыту жөнін-дегі
бағдарлама жүзеге асуда. Дәл осы Аргентина ауыл шаруашылық өнімдерін
экспорттау мен осы саланы дамыту бойынша ғылыми-техникалық агроөнеркәсіп
кешенінің жан-жақты жасақталуына қол жеткізді. Мемлекеттің
бұл саладағы технологиялық саясатын жүзеге асыруда мұндай құралдар
қажеттілігі орасан.
Ал қазір Қазақстанда Нөлдік технология деген тәжірибе жүзеге асуда.
Бұл жаңа технология техниканың қолданысы мен шығынды азайтып, өнімді
арттырады. Соңғы жылдары астық та көптеп игерілуі осының нәтижесі дейді
мамандар. Соңғы жылдары қазіргі заманғы технологияларды қолданудың
арқасында дәнді-дақылдарды жинау күрт артты. 2004 жылдан бастап егінді
міндетті сақтандыруды енгізу фермерлерге құрғақшылық жылдарының өзінде
кепілді кіріс алуына мүмкіндік туғызды. Қабылданған шаралар ауыл
шаруашылығындағы тауар айналымының төрт есеге жуық жалпы өсіміне оң ықпал
етсе, ол 4 миллиард АҚШ доллары мөлшерінен асып түсті.
Бүгінгі таңда агроөнеркәсіптік кешеннің орнықты дамуын, онын сала-лары
өнімділігінің өсуі мен кірістілігі негізінде қамтамасыз ету, отандық
өнімнің бәсекелік артықшылығын дамыту көзделіп отыр. Бұл тұрғыда мемлекет
өз алдына бірқатар міндеттерді анықтап та үлгерді. Мәселен,
агроөнеркәсіптік кешен саласындағы мемлекеттік саясатты жетілдіру, аграрлық
өндірісті әртараптандыруды қамтамасыз ету және оның инфрақұрылымын дамыту,
қазақстандық тауарлардың экспорттық нарықтарға жылжуы үшін негізгі бағыттар
айқындау және агроөнеркәсіптік кешен саласындағы нақты серпінді жобаларды
іске асыру, қазіргі заманғы прогрессивтік энергия, ылғал және ресурс
үнемдеуші технологияларды енгізу негізінде техникалық және технологиялық
жаңғыртуды қамтамасыз ету, аграрлық ғылым мен инновациялардың рөлін арттыру
және т.б. бар. Сондықтан, осы міндеттерді және жаңа технологияларды енгізу
бойынша жұмыстарды тиянақты атқару үшін аграрлық білім мен аграрлық ғылым
мәселесі сыртта қалмау керек дегенді көрсетеді.
Бүгінгі таңда ауыл шаруашылық саласында қызмет ететін бірталай маман
біліктілігін арттыруға зәру болып отыр. Мәселен, Беларусь, Бельгия,
Германия, Израиль, Қытай, Канада, Мексика, Нидерланды, Ресей, Сирия, АҚШ,
Өзбекстан, Украина, Жапония елдерінде көптеген бағыттарда тәжірибе
аламасып, біліктілік арттыруға болады екен. Нақтырақ тоқталсақ, Беларусьта
агротехника бойынша, Израильда Бірінші кезекте бізге ауыл
шаруашылығы қарқынды дамыған Голландия, Норвегия, Канада,
АҚІІІ, Германия, Австралия сияқты елдермен тәжірибе алмасуды кеңейте түсу
қажет өсімдік шаруашылығы бойынша, Сирияда мал шаруашылығы бойынша,
Өзбекстанда мақта шаруашылығы бойынша игерілетін тұстар көп.
Білікті мамандарды даярлау ісі студенттердің теориялық білімінің оқу және
өндірістік практикаларымен ұштасуын қажет ететіні белгілі жәйт. Жаппай
жекешелендіру кезеңінде оқу-тәжірибелік шаруашылығынан айырылып қалған
университетімізге оқу үрдісінің аталған екі бөлігін үйлестіру осы уақытқа
дейін қиын проблемалардың бірі болып келген еді. Қазіргі таңда қазақстандық
ауыл шаруашылық университтері Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылық
министрлігінің қарамағына өтіп жатыр. Айталық, студенттерді министрлікке
қарасты 33 мекемелермен, соның ішінде Ғылыми-зерттеу орталықтарының
институттарымен тәжірибе ұйымдастыру жөнінде келісімшарттарға отырғызу
жүзеге асуда. Бұл студенттердің саланы меңгеруде қызығушылық тудыруына жол
ашып, біліктілігін арттыруға ықпал етеді.
Бүгінгі таңда қазақстандық ауыл шаруашылық кеңістігі осы бағытта
бірталай білікті мамандарды қажет етіп отыр. Сапалы әрі білікті кадр
жеңістің 50 пайызы демекші, енді Қазақстан осы салаға аса үлкен назар
аударуда.
Жалпы ауыл шаруашылық кешенінің бәсекеге қабілеттілігі көліктік,
қызмет көрсету және ақпараттық инфрақұрылыммен айқындалады. АҚШ-та кеңес
беріп, бақылау жасап, болжап беріп отыратын арнайы қызметі құрылған. Ал
Финляндияда 20-ға жуық ауылдық консультациялық орталықтар қызмет етеді. Бұл
жерде кадр мәселесі де шешуші роль атқарады. Жан-жақты мағлұмат беруде,
жаңа технологияларды игеруде мықты мамандар өте қажет. Ауыл шаруашылық
мәселелерін түбегейлі зерттеп, экономикалық тұжырым жасап, нақты пікірлерін
жеткізетін үздік экономист-ғалымдар керек. Сондықтан, бұл саладағы мықты
мамандар тапшылығы өз шешімін күтуде. Агрономия, зоотехния,
балықшаруашылығы, аң шаруашылығы және аңшылық, агроинженерия, топырақтану
және аргохимия, су ресурстары және су қолдану, орман шаруашылығы ісі және
т.б. мамандықтар бүгінде басымдыққа ие. Ендігі кезекте білікті мамандар
даярлап шығару қолға алынуда.
Бірінші кезекте бізге ауыл шаруашылығы қарқынды дамыған Голландия,
Норвегия, Канада, АҚШ, Германия, Австралия сияқты елдермен тэжірибе
алмасуды кеңейте түсу қажет. Мысалға, қазірде инженер-технолог, өсімдік
шаруашылығы мен мал шаруашылығындағы биотехнология, агрономия, гендік
инженерия, жер игеру, агроэкология, ауыл шаруашылығын-дағы ақпараттық
жүйелер, агрохи-мия, ауыл-шаруашылық экономика-сы, ихтиология,
гидробиология жэне балық шаруашылығы, орман ісі, ауыл шаруашылық биожүйелік
инжене-рия, ауыл шаруашылық өндірістікжүйелерінің энергетикасы,
қоршаған ортаны қорғау жэне инженерлік экология, ауыл шаруашылық гео-
ақпараттық жүйелер инженериясы сияқты мамандықтар тапшы. Бүл түрғыда ғылыми
зерттеу институтта-ры, ҚазАгро АҚ, аграрлық жоғары оқу орындары, Ауыл
шаруашылық министрлігі аталған мамандық бойынша білім алған азаматтарға есі-
гін айқара ашып отыр. Ал білім алуға АҚШ, Канада, Голландия, Австралия,
Германия, Голландия, Қытай, Ресей, Италия, Сирия, Швеция, Австрия, Франция,
Полына, Чехия, Жаңа Зеландия елдері үсынылған. Сондық-тан, ауыл
шаруашылығының қырсы-рын меңгерем деген азаматтар үшін алға дегіміз келеді.
2. 1 Агросектордағы экономикалық дамудың критерийлері
мен көрсеткіштері
Қазіргі тандағы Қазақстан экономикасының дамуы нарықтық қатынастар
тетіктерінің қалыптасуымен сипатталады. Нарықтық экономикаға өту терең
құрылымдық және әлеуметтік-экономикалық реформаларды жүзеге асырумен
тікелей байланысты. Реформа жағдайында, бірінші кезенде, елдің азық-түлік
қауіпсіздігін, турғындарды сапалы тамақ өнімдерімен және олардың жалпы
әлеуметтік жағдайының көтерілуін қамтамасыз ету жолға қойылады. Алайда,
тұрғындарды жоғарғы дәрежеде азық түлікпен, өнеркәсіпті шикізаттармен
қамтамасыз ететін агроөнеркөсіп кешенінің негізгі сферасы - ауыл шаруашылық
өндірісі әлі де болса дағдарыстан толық шыға қойған жоқ.
Ауыл шаруашылық өндіріс көлемі жылдан жылға кемейіп, оның себебінен,
өңдеу өнеркәсібінде өңделетін ауыл шаруашылығы шикізаттары азайып,
бұлардың өндірістік қуаттылығы толық пайданылмай,
тиімділігі төмендеді. Соңғы жылдары республикада күрделі өңдеу
кәсіпорындарының көбі өндірісін тоқтатып, олардьщ орнына кіші өңдеу
зауыттары мен цехтары ашылды. Бұлардың техникалық, қаржылық және
инновациялық жағдайлары ауыл шаруашылық шикізаттарын толық
өңдеп, сапалы және бәсекеге жоғары қабілетті, үлкен аумақтарды
қанағаттандыратын өнім шығаруға мүмкіндіктері төмен болып отыр.
Бұл мәселелерді' шешудің бірден - бір жолы, агроөнеркәсіп кешенін
нарық талаптарына сай қалыптастыру және оны жан-жақты жетілдіру. Ғылыми-
техникалық негізде тиімді қызмет атқаратын агроөнеркәсіп кешені, ауыл
шаруашылық тауарын өндірушілері мен және оны дайындау, сақтау, өңдеу және
өткізу кәсіпорындары арасындағы бұзылған байланыстарды қалпына келтіруге
мүмкіндік береді.
Тиімділігі жоғары агроөнеркәсіп кешенін құру экономикалық
тұрақтылықты, тұрғындардың материалдық әл ауқатын әрі қарай көтерудің
негізгі алғы шарты болып есептелінеді.
Агроөнеркәсіп кешені қиын экономикалының құрылымдарына жатады. Ал оның
өндірістік құрылымы күрделі, өзгермелі және өндіргіш күштер мен түпкілікті
өнімге сұраныспен анықталады.
Ауыл шаруашылығында техникалық дақылдар, оның ішінде майлы дақылдарды
өндіру үлкен маңызға ие. Себебі, майлы дақылдардан алынатын өнімдер тамақ,
электро-химия, авиация, медицина және т.б. салаларында қолданылатыны
белгілі. Дегенмен, кейінгі он жыл ішінде майлы дақылдар кешенін дамыту
жұмыстары жолға қойылмай келеді.
Агроөнеркәсіп өңдірісінде майлы дақылдар ішкі кешенін дамытудың ең
маңызды шарасы интеграциялық біріккен ұйымдар арасындағы экономикалық
байланыстар мен қатынастарды жетілдіру болыл табылады. Біріккен
құрылымдардың шаруашылық тетіктерін, олардың арасындағы өндірістік
экономикалық байланыстарды тұрақты дамыту агроөнеркәсіп кешенінің
технологиялық және ұйымдастырушылық біртұтастығын қамтамасыз
етуді қажет етеді.
АӨК-і саласындағы майлы дақылдар ішкі кешені қалыптастырылмаса ондағы
туындайтын өзара іс-әрекеттерің, майлы дақылдарды өндіру, дайындау, өңдеу,
тасымалдау және өткізу үрдісінде оңтайлы ұштастырылу мүмкіндіктері шектеулі
болады. Және бұл жағдайда, өнімнің өзіндік құнынан төмен бағаға лажсыз
сататын ауыл шаруашылығы өндірісінің жағдайы төмендеп, ол өз кезеңінде
өңдеу саладарына әсерін тигізеді.
Майлы дақылдар өндірісінде экономикалық өзара қатынастарын
қалыптастыру және дамытуда, өндіргіш күштердің,
өндірістің
қоғамдануының даму деңгейлерін және интеграциялық біріккен салалардың
ерекшеліктерін есепке алу қажет.
Нарық қатынастары жағдайында агроөнеркәсіптік құрылымдардың
қалыптастырылуының бұлардың өндірістік- экономикалық
қатынастарының, интеграциялануының теориялық негіздерін
әзірлеуге көптеген ғылыми зерттеулер арналған.
Алайда, осындай белсенді зерттеулерге қарамастан, АӨК-н қалыптастыру
мәселесі мұның жеке аймақтардағы ерекшеліктеріне сәйкес құрылымын
оңтайландырады. Оның ішінде майлы дақылдардан алынатын өнімдермен
байланыстырғаны, нақты өнімін өндіруден бастап, оның дайындау, өндеу,
тасымалдау, өткізу үрдісін бір тұтас жүйе ретінде жан-жақьы қалыптастыруды
және бұл жүйені дамытуды қажет етеді. Зерттеудің мақсаты мен міндеттері.
АӨК-ін қалыптастырудың және оның қызмет атқаруының ғьглыми - әдістемелік
негіздерін зерттеу;
- АӨК-ің қалыптасуын және құрылымын нарықтық экономикасы дамыған елдердің
АӨК-ің құрылымы мен тәжірибесін салыстыра зерделеу;
- Оңтүстік Қазақстан облысы агроөнеркәсіп саласында майлы дақылдарды
өндіру және өңдеу өнеркәсібінің қазіргі жағдайын талдау;
- Онтүстік Қазақстан облысында майлы дақылдар өнімдік ішкі кешенінде
қалыптасқан экономикалық байланыстар мен қатынастарды бағалау;
ОҚО-ы АӨК-інде майлы дақылдар өнімдік ішкі кешенін қалыптастырудың
тетіктерін және оның сфералары арасындағы бірігу түрлерінің негізін
анықтау, зерттеу;
- майлы дақылдар өнімдік ішкі кешеніндегі байланыстар мен қатынастарды
жетілдіру және ұсыныстарды әзірлеу.
Майлы дақылдар ішкі кешенін оңтайлы қалыптастыру және дамыту
бағыттары.
Оңтүстік Қазақстан облысы АӨК-індегі ауыл шаруашылық және өңдеу
кәсіпорындары. Майлы дақылдарды өндіретін, өңдейтін, тасмалдайтын Түлкібас,
Мақтаарал, Түркістан және т.б. аудандардағы шаруашылықтар және ААҚ "Шымкент
май", АҚ "Қайнар", ЖШС "Арай", АО "Ақ май" т. б. кәсіпорындар.
Ауыл шаруашылық өнімін өндіру, өңдеу, өткізу жүйесіндегі
байланыстардың ғылыми-теориялық, әдістемелік мәселелерін зерттеу,
оның нарықтық қатынастар жағдайында аймақтық ерекшеліктеріне байланысты
дамуының ғылыми және қолданбалы бағыттарын анықтап беру.
Қол жеткізілген ғылыми жаңалықтар:
. - нарықтық экономикасы дамыған елдер тәжірибесі мен өндірісті дамытудың
аймақтық ерекшеліктерін есепке ала отырып АӨК-н қалыптастыру және қызмет
атқаруының мәні мен мазмұны айқындалды;
- АӨК-де майлы дақылдар ішкі кешендерінің даму қағидалары және олардың
нарықтық қатынастар жағдайында қалыптасуының және қызмет атқаруының
экономикалық тетіктері ұсынылды;
- ОҚО АОК - ң қазіргі жағдайын талдау негізінде майлы дақыддарды өндіру,
өңдеу және өткізудегі экономикалық байланыстар мен қатынастарының бағыты
мен даму алғышарттары негізделді;
- ОҚО-да майлы дақылдарды өндіру, өңдеу, өткізу сферасында бірігудің түрлі
жолдарын құрудың ерекшеліктері айқындалды;
- майлы дақылдар ішкі кешенін қалыптастыру, орналастыру және мамандандыру
үрдісінің экономико - математикалық моделі әзірленді. Оңтайландыру моделін
шешуде және технико-экономикалық коэффициенттерін анықтауда статистикалық
тренд үлгісі жасалды.
- ОҚО-да майлы дақылдар өнімдік ішкі кешенін дамытудың негізгі бағыттары,
іс-шаралары белгіленді.
Ауылшарушьшығы өндірісінің әрбір кезеңінде, ұйымдық-құқықтық
түрлерінде, бірлестіктеріне өткенде критерийлер саны артады. Басқару жалпы
тиімді бөлу үшін сол жүйеге әрбір кезеңнің, заңды тұлғаны басқарудың
қосалқы жүйелері бірлессе, сол кезеңге нақты талаптар қойылып басқару
механизмі тиімді болатындығы сөзсіз.
Ресурстар өінірісті ұйымдастырудың материалдық негізі және оған
тікелей араласып өзінің бөліктерін дайын өнімге айналдыратын болғандық-тан
тиімділік массасы сол ресурстарды пайдалану деңгейіне байланысты, оған тек
минимум сипаттағы критерий тиесілі. Осыған байланысты соңғы жылдары
ресурстық әлеуетті құндық есептеу әдісі кеңінен қолданылып жүр яғни
өндірістік үдеріске қатысқан өндірістік ресурстың интегралдық көрсеткіші.
Ауылшаруашылық критерийі - халықтың азық-түлікке қажеттілігін толық
көлемде және бәсекеге қабілетті ассортиментте қанағаттандыру, ал
өнеркәсіпті ауылшаруашылығында өндірілген шикізатпен қамтамасыз ету.
Бұл тұжырым қазіргі экономикалық саясаттың негізгі мақсатына толық
жауап береді. Ауылшаруашылық өндірісінің экономикалық тиімділігінің
критерийі шаруашылық іс-әрекетпен максимум тиімділікке жету, : өндірілген
өнімнің және көрсетілген қызметтің есептеу бірлігіне минимум тұрақты ресурс
шығын - арқылы серпімді даму табатын кеңейтілген ұдайы өндіріс үдерісін
қамтамасыз етіп, өндірістік және экономикалық әлеуетті жоғарылату барлық
әлеуметтік-экономикалық мәселелердің негізін қалау талапқа сай болады.
Тиімділік көрсеткіштердің оның критерийлерінен айырмашылығы олар нақты
санды мәнге ие, олар жалпылама және жекелеген болып бөлінеді,
ауылшаруашылық өндірісінің үдерісінде жалпы және жекеленген ресурстардың
түрлерін пайдалану тиімділігін көрсетеді. Яғни, ауылшаруа-шылық
өндірісінің тиімділікті оның ресурстарын пайдалану тиімділігінің
көрсеткіштерімен сипатталады және олардың интегралдық керсеткіші -ресурс
әлеуеті болып табылады. Ресурстық әлеуеттің абсолюттік сомасының
есептеулері тиімділік көрстекіштерін ауылшаруашылығының көп укладты
құрылымында пайдалануға мүмкіндік туғызады: акционерлік ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz