Абылайдың өмір және саяси жетекші ретінде қалыптасуы

Кіріспе..
І. Абылайдың өмір және саяси жетекші ретінде қалыптасуы
1.1 Абылай (Әбілмансұр) тұлғасының қалыптасуы..
1.2 Абылайдың Қазақ хандығые біріктіруі.
ІІ. Абылай ханның ішкі және сыртқы сасаттағы ұстанған бағыттары.
2.1. Абылай ханның саясатындағы гео.саяси және әскери стратегиялық факторлар.
2. 2. Абылайдың өлімі мен мәңгілігі ...
Қорытынды .
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Қарапайым адамның өмірінде екі негізгі кезеңі болады: өмірге келу және өмірден кету уакыты. Ханның өмірінде бұл екі кезеңіне билік етудің басы мен соңын белгілейтін екі кезең қосылады.
Абылайхан (Әбілмансүр (1711-1781 ж.ж.). Абылай 1711 ж. Көркем-Уәли атағы бар Түркістан қаласының билеушісі Уәли сұлтанның отбасында дүниеге келген. Абылайдың әкесі де, атасы да Шыңғысханның үрпағы болғанымен, қүқықтарын иелене алмай, хан бола алмады. Аңыздар бойынша Төле бидің малын бағып жүрген Әбіл-мансүр атақты қазақ батырлары Қабанбай мен Бөгенбайдың коздеріне түседі де әскерге кетеді. Жоңғарларға қарсы күресте қазақ әскерлері қатарына алынады. Оның атақты істерінің бірі — Қалдан Цареннің асырап алған баласы, Шарышпен жекпе-жекке шыққаны.

1. Қазақ ССР тарихы. Бес томдық. Т.2. Алматы, 1980.
Материалы по истории казахских ханств XV—ХҮІІІ веков.
Издательство АН КазССР. Алматы, 1969.
2. Валиханов Ч.Ч. Собр.соч. в V т. Изд.2-ое, IV. Алма-Ата, 1993.
3. Валиханов Ч.Ч. Собр.соч. вУт. IV. Алма-Ата, 1983.
4. Игра в Центральной Азии, набирает ход // ф таймс-1997, 8 ноябрь.
5. Культура и история Центральной Азии и Казахстана: проблемы и перспективы исследования.-Алматы, 1997.
6. Сүлейменов Р.Б., Моисеев В.А. Из истории Казахстана XVIII в. Алматы, 1998.
7. Цинская империя и казахские ханства второй половины XVIII в. Первой половины XIX в. Сб.дкументов. — Алма-Ата, 1989. С. 22.
8. Казахстанская правда. 2002 г., 18 марта.
9. Аманжолов К.Р., Тасболатов А.Б. Қазақстанның әскери тарихы. Алматы: Білім, 1999.
10. Аманжолов К.Р. Түркі халықтарының тарихы: оқу құралы. 2-ші бас. 2-ші кітап. Алматы: Білім, 2002.
11. Аманжолов К.Р. Түркі халықтарының тарихы: оқу құралы. 2-ші бас. 1-ші кітап. Алматы: Білім, 2002.
12. Аманжолов К.Р. Түркі халықтарының тарихы: оку құралы. 2-ші бас. 3-ші кітап. Алматы: Білім, 1999.
13. Касымбаев Ж.К. Государственные деятели казахских ханств. XVIII в. Т.1. Алматы: Білім, 1999.

Пән: Тарихи тұлғалар
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 18 бет
Таңдаулыға:

Жоспар
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .
І. Абылайдың өмір және саяси жетекші ретінде қалыптасуы ... ... ... ...
1.1 Абылай (Әбілмансұр) тұлғасының
қалыптасуы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ...
1.2 Абылайдың Қазақ хандығые
біріктіруі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ...
ІІ. Абылай ханның ішкі және сыртқы сасаттағы ұстанған бағыттары.
2.1. Абылай ханның саясатындағы гео-саяси және әскери стратегиялық
факторлар.
2. 2. Абылайдың өлімі мен
мәңгілігі ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..

Қорытынды
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..

1.1 Абылай (Әбілмансұр) тұлғасының қалыптасуы. Қарапайым адамның өмірінде
екі негізгі кезеңі болады: өмірге келу және өмірден кету уакыты. Ханның
өмірінде бұл екі кезеңіне билік етудің басы мен соңын белгілейтін екі кезең
қосылады.
Абылайхан (Әбілмансүр (1711-1781 ж.ж.). Абылай 1711 ж. Көркем-Уәли атағы
бар Түркістан қаласының билеушісі Уәли сұлтанның отбасында дүниеге келген.
Абылайдың әкесі де, атасы да Шыңғысханның үрпағы болғанымен, қүқықтарын
иелене алмай, хан бола алмады. Аңыздар бойынша Төле бидің малын бағып
жүрген Әбіл-мансүр атақты қазақ батырлары Қабанбай мен Бөгенбайдың
коздеріне түседі де әскерге кетеді. Жоңғарларға қарсы күресте қазақ
әскерлері қатарына алынады. Оның атақты істерінің бірі — Қалдан Цареннің
асырап алған баласы, Шарышпен жекпе-жекке шыққаны. Қақтығыстың алдында
қазақ әскері-нің қолбасшылары жоңғар батырын жеңетін батырды іздеді.
Әбілмансүр оз еркімен жекпе-жекке шығады. "Абылай! Абылай!" деп ұран салып,
ол жауға шауып, ақыры Шарышты жер қаптырды. Қазақтар үлкен маңызды жеңіске
жетті. Әбілмәмбет хан Әбілмансүрды шықыртып, "сен кімсің?" — деп сұрайды.
Өз тарихын айтып бергеннен кейін, оз атын, шыққан тегін елге танытып,
Абылай Орта жүзге сұлтан ретінде орадды.
XVIII ғасырда 40 жылдарында Абылай сұлтанның негізгі қыстаулары Есіл,
Көкшетау өңірінде болатын. Тұрақты қоныстары Ертіс маңайында, Тарбағатай,
Маңырақ таулары-ның оңірінен қазіргі Шығыс Қазақстанда Зайсанға дейінгі
аумақта таралған.
XVIII ғасырдың 60 жыддарында сұлтанның жерлеріне Колсары батырдың Есіл
бойыңдағы қоныстары және Қабанбай батырдың Көкшетау маңыңцағы жерлері
қосылған. Билігі коп таралмаған Әбілмәмбет қонысы Түркістанға жақын
орналасқан. Әбілмәмбет ханның жерлеріне Барақ сұлтанның қоныстары қосылған.
Сонымен, Қазақстанның Оңтүстік жағының басым бөлігі Орта жүздің
басшыларының қол астыңда бодды, сондықтан олар Қоқан аймақтарына жақын
орналасқан халықтардың тағдыры үшін жауапты болған.
Абылай хан өзінің мемлекеттік билігін Шыңғыстау және Қызылжар (Петропавл)
бекінісіне жақын орналасқан Кок-шетау көлдерінің өңіріндегі рулық
қоныстарда жүргізді. Орта ордасы — Тянь-Шань тауларынан Каспий теңізіне
дейін таралған жерлерде көшіп-қонып жүрді, сол жерден Еуропа мен Қытай
арасын жалғайтын Жібек Жолының саудагерлерінен алым-салықтарды алып отырды.
Бұл дәрежеге Абылай өзінің аталары сияқты негізінен суық қару және күшпен
емес, ақыл мен мәмлегерлік арқылы жетті.
Орта Орданың саяси географиясы ерекше болған. Солтүстік Шығыста Ресей
империясы, Оңтүстікте - Қытай империясы орналасқан. Орта Азиядағы барлық
сол кезендегі мемлекеттер сияқты Абылай хан Ресейге ерекше назар аударды.
1745 жылы майда Ұлытауда Жошы ханның мазары маңында өткен құрылтайдың
нәтижесінде сұлтан Абылай Орта жүздің ханы болып сайланды. Таққа
отыргызғанда көне дәстүр бойынша Абылайды ақ киіздің үстіне отырғызып, төрт
жақтан төрт рудың атақты қайраткерлері үш рет "ХАН! ХАН! ХАН!" деп ұрандап,
көтерді. Бұл дәстүр салтанатты, ресми түрде басталып, үлкен тоймен
аяқталды.
Орта ғасырлық кезендегі хан билігі жалпы сөзбен: "Хан өзінің қол
астындағы халықтың анасы есебінде сүйіп, қорғау керек, ал халық өз
кезегінде өзінің ханын - әкесіддей сыйлау, керек". Нақты айтқанда хан
билігі бірнеше міндеттерді атқаруымен және билігі бір қүқықтарымен
анықталатын. Олар кем дегенде бесеу еді: 1) Хан — бүкіл қазақ руларының
жоғарғы басшысы есебінде хандықтардың бүкіл аумағында билік ету қүқығын
иеленді, яғни ұлыстардың жерлерінің бәріне билік етті. Сонымен қатар,
ханның ең басты міндеті — сыртқы жаулардан мемлекетті қорғау. 2) Әскердің
жоғарғы басшысы ретіңде хан соғысты ашу және бейбітшілікті жария-лау
қүқығын иеленді. 3) Мемлекеттің сыртқы саясат бағытын анықтау, шет
мемлекеттерге елшіліктерді жіберу және қабылдау қүқығын иеленді. 4) Қазақ
әдеп-ғүрып қүқығының қайнар көзі "Жеті жарғыда" осы ханның қүқығымен жоғары
би ретінде өкілеттіліктері тікелей көрсетілген. Жоғары би есебінде ханның -
адамды тірі қалдыруға немесе өлтіруге қүқығы болды. 5) Хан қоғамның барлық
мүшелері үшін міддетті қүқық шарттарын шығаруы — қоғамдық құрылысты және
тәртіпті сақтаудың негізгі көрінісі болып табылады.
Тарихи деректер бойынша, қазақ даласы хандарының көптеген көмекшілері,
кеңесшілері, әскери басшылары, сонымен қатар ханның отбасын және мүлігін
қорғауды қамтамасыз ететін жасақтары мен күнделжті қара жүмысшылары болған.
Абылай өз кезеңіндегі өте білімді және жоғары беделді тұлға еді. Ол
Түркістан қаласының маңындағы Қарнақ медресесінде білім алды. Абылай
қалмақ, маньчжур тілін және жазуын білген. Оның жанында үнемі түрік, қытай,
орыс тілдері мен жазуларын білетін тілмаштар болған. Абылай өте жоғары
рухани дамыған тұлға еді, ол қазақ халқының тарихын, көршілердің өзара
қарым-қатынастарының сипатын жақсы білген. Шығыстағы жеңістерден кейін
көптеген Орта Азиялық билеушілер Абылайды екі миллион шақырым аумағы бар
мемлекеттің дербес билеушісі деп таныды. Осыны ескере отырып, Ауған
билеушісі Ахмет шах өз елшілігін жіберген.
Өз замандастарының айтуы бойынша Абылай аласа бойлы болса да, өте күшті
адам еді. Шоқан Уәлихановтың мәліметі бойынша Абылайдың он екі әйелі, отыз
баласы және қырық қызы болған. Балаларының барлығы саясатпен тікелей
айналысты, олардың ішінде көптеген жетістіктерге ие болғаны: Уәли, Шыңғыс,
Тоғүм, Рүстем, Есім, Әділ, Қасым еді. Олардың әр қайсысы бір-бір руды
билеген.
Жоғарыда айтылғандай, Абылайдың айналасында көпте-ген сол замандағы
атақты адамдар болды, Қазыбек би2, Төле би, Әйтеке би ханның ойларын іске
асырып, кеңес берген. Олардың ішінде әйгілі ақын-жыраулар: Бүқар жырау,
Ақтамберді, Үмбетбай, Көтеш, Шал сияқты ақын жыраулар. Олар өз
шығармаларында — сол заманның ағымын жырлаған.
Солардың арасында Абылайдың аты жырға айналып, аңыз болды.
Өмірінің соңғы жылдарын Абылай Түркістанда өткізді. Рухани өмірінде ислам
ережелерін берік үстағандықтан өмірінің соңғы кезеңін киелі Қожа Ахмет
Яссауи кесенесі маңында өткізуді қалап, Түркістан қаласында тұрған.
Қайтыс болардың алдында айналасына мемлекеттің әр саласын басқаратын
өзінің жақын уәзірлерін жинап алып, үш жүз өкілдерінің қатысуымен қазақ
халқының біртұтас-тығын сақтауды уағыздаған.

1.2 Абылайдың Қазақ хандығын біріктіруі. Абылай хан Қазақ хандығын ақыл
парасатымен біріктірді: қазақ даласындағы саяси, әлеуметтік, халықтың
жағдайы және орталықтандырылған күшті билігінің жоқтығы, үш жүздің атақты
батырларын, Шыңғысханның үрпағы Абылай сұлтанның басшылығына көніп, оның
қол астына енуіне мәжбүр етті. Абылай сұлтанға бірінші болып достық ықласын
білдірген — найман руынан Қаракерей Қабанбай1 батыр. Содан соң басқа
сұлтандар оны бүкіл қазақ халқының ханы ретінде таныды. Найман руының және
олардың одақтастары меркіттердің, уақ және қоңыраттардың Абылай сұлтанның
қоластына енуі Қазақ даласындағы бүкіл саяси, әскери және экономикалық
жағдайды өзгертті. Сұлтанның қарамағына 50 мыңнан астам адамнан тұратын
мықты әскери жасақтар енді. Осыдан кейін Абылай Қазақ даласындағы ең ірі
және атақты тұлғаға айналып, қазақ халқын біріктіріп, қазақ хан-дығын қайта
құруға толық мүмкіндік алды. Сұлтан Абылай бұл мүмкіндікті толығымен
пайдаланды: біріншіден, ол арғыңдардың және оларға қосылған қыпшақтардың
басшысы Бөгенбай батырмен кездесті. Бегенбай батыр да, Қабанбай батыр
сияқты, Абылайдың билігін таныды. Абылай Орта және Кіші жүздің батырларымен
келіссоз жүргізіп, оларды да өзіне қаратып алды. Осыдан кейін атақты батыр
ІПақшақұлы Жәнібекпен келісуі оңайға түсті. Абылай хан Жоңғарлармен
соғысудың ерте екендігін жақсы түсініп отырды. Оның алдында күшті әскерін
құрып, қазақ халқының өмір сүру деңгейін көтеру міндеттері түрды. Ең
алдымен мемлекеттің қүқықтық негіздерін анықтау қажет болды. Бұл мақсатта
Абылай "Жеті Жарғы" ережесімен бірге Шыңғысханның "Билік" және "Жасақ"
зандарын қайта енгізді. "Билік" — хандықтағы билік жүйесін анықтады, ал
"Жасақ" — Шыңғысхан тұсындағыдай 100 мың адамнан тұратын әскер құруға
мүмкіндік берді.
Абылайдың алдында тұрған ең басты міндеттердің бірі — жоңғар
шапқыншылығының нәтижесінде өз тұрғылықты жерінен, малынан айырылып, ауыр
жағдайда қалған қазақ халқының экономикалық жағдайын көтеру болып табылды.
1744 жылы Абылай арғын, қыпшақ, найман, керей руларына Ұлы жүздің қоңырат,
меркіт руларынан көптеген малын бер-гізіп, оларға мал союдың белгілі бір
мөлшерін бекітіп қойды. Соның нәтижесінде 1744—1745 жылдардың аралығында
бұл рулардың мал басының саны көбейе түсіп, олардың жағдайы жақсарды.
Осылай, жойылуға жақын тұрған халық мемлекет болып, қайта құрылып, әлемде
өз орнын иемденді.
Қытаймен сауда-қатынастарының кеңеюі байқалды. Қазақтар Қүлжаға Үрімші,
Қашқарға мал айдап, ол жақтан жібек, кілем, ыдыс, шәй әкелді. Ресеймен
сауда-қатынас-тары өте жоғары дамыды. Бір Орынбордан ғана 60 жыддардың
бірінші жартысында жыл сайын жүз мың пүт үн сатылып алынып, оның орнына 150
мың қой айдалды.
Абылайдың бастамасымен, үшыр мен зекеттен басқа әрбір отбасының кірісінің
жиырмадан бір бөлігі хан отбасын және жүз басшыларын қажеттіліктерін
қамтамасыз ету мақсатына жүмсалды. XVIII ғасырдың 60-70 жылдарда уақытша
таныштықтан кейін Түркістан қаласында сауда орталығы ашылып, қайта өрлеп,
өркендеді. Сауда керуендері, ежелгі Жібек Жолымен Қазақстанның оңтүстік
қақпасынан өтіп осы қалада жиі тоқтады. Түркістан қаласы, Жетісудің, Батыс
Қытайдың, Ресейдің саудагерлерін тартатын үлкен ірі қалаға айналды.
Абылай Түркістанда орныққаннан кейін өз халқының пайдасына алым-
салымдарды төлеткізіп, Қоқан бектерінің шапқыншылығынан қорғайтын "Хан
қорғаны" сынды атақ-ты бекініс салғызды. Бұл бекіністің қалдықтары әлі
күнге дейін осы адамның іскерлігінің ескерткіші ретінде сақта-лынған.
Абылайдың қарамағыңда жақсы қаруланлған, нақты қауіп төнген кезінде тез
жиналатын азиатты түрдегі әскері болды. Олар қырғыз манаптарымен, қоқан
бектерімен күресте ерекше көзге түсті. XVIII ғасырда 60-70 жыддарда
көршілес аймақтардағы жаулармен күресте Абылайдың әскерімен Ресейді және
Цинь империясын қоспағанда тең қарсыластар болған жоқ.
"Бай — малын сақтайды, батыр — халқын сақтайды" деген халық мақалындай.
Абылайдың билік ету кезеңінде халықтың әлеуметтік жағдайы жақсы бодды.
Абылайдың билік құрған кезеңін Қазақстан тарихының алтын ғасыры деп
сипаттауға болады.
Ойраттармен күреске белсене үлес қосқан ақын Тәтті-қара Үмбетей Абылайды
"Туа біткен батыр" деп санады. Абылайдан Жоңғарлар да, Қызғыздар да
Қарақалпақтар да, Өзбектер де қорқатын және оны сыйлайтын. Ол мықты әскери
басшы болған. Осындай жолдармен талантты сардар Абылай қолындағы бар
мүмкіндікті пайдаланып, халықтың мүдделерін қорғап, жүздердің саяси
біртұтастығын сақтады. Үш жүздің тағдырын шешетін жағдайларын Абылай өз
руының, өзінің жеке мүдделерінен жоғары бағалаған, күрделі халықаралық
жағдайлардағы Абылайдың саяси көрегендігі, алыстан болжайтындығы, оны басқа
Шыңғысханның үрпақ-тарынан жоғары тұрғызды және көптеген аса қауіпті жағдай-
лардан сақтады.
Абылай ханның жаңадан енгізген билік ету тәсіддерінің бірі — жеке
таңцамалы әскері — төленгіттерді күшейтуі. Әрқа-шанда хандардың жеке
күзетушілері болған, сол себепті де Абылай ханның өте күшті және көп
адамдардан тұратын жеке тандамалы әскері болған. Ол әскерді басқару үшін ар-
найы ережелер енгізілген. Тұрақты әскері бірте-бірте қазақ жасағын құрады.
Бөгенбай, Қабанбай, Баян, Өтеген, Наурыз-бай, Жәнібек тағы басқа батырлар
әр қайсысы 10 мың адамнан тұратын бірлестіктерді басқарған. Батырлардың
қатарына атақты рулардың ғана емес, әскери іспен кәсіби түрде айналысатын
қарапайым адамдар да қосылған. Олар көбінесе басқа міндеттерді атқарған:
саяси қайраткерлерді көршілес мемлекеттерге іс сапарларға өзімен бірге
апарды, ал кейбір кездерде олар өздері де саяси өкілдер ретінде қатысты.
Абылайдың тұсында билікті орталықтандыру денгейі жоғары дәрежеге жетті.
Бірақ Абылайдың билік ету ерекшелігі — ол өте қатал билеуші болған жоқ.
Оның барлық ойлары мен істері қазақтардың езіңдік әрекет етуіне, бастарын
бірік-тіруіне, және руларының жақындасуына бағытталған.
Әбілмәмбет ханның ханға лайық қасиетін сыйлап, Абылай ол қайтыс болғаннан
кейін ғана 1771 ж. жалпы қазақ хандығының тағына отырды және Әбілқайырдың
баласы Әбілфейізге қолдау көрсетті. Бұл Қазақстанның Оңтүстік аймақтарында
Абылайханның билігін күшейтті. Ұлы жүз билеушісі Төле бимен жасалған ескі
келісімдерге сүйеніп, үйсіндердің өтінішін қанағаттандырып, Абылай оларға
билік жүргізу үшін өз баласы Әділді жіберді.
Кіші жүздегі қиын жағдайды түсініп, Абылай Нұралы1 ханмен тұрақты қарым-
қатынастарды сақтай отырып, Орынбор екімшілігі алдында оған қоддау
корсетті.
Басқыншылармен күресте және ішкі саясат жүргізуде Абылай атақты
қайраткерлер Шақшақұлы Жәнібек, Бөгенбай батыр, Қабанбай сынды батырлардың
комегін пайдаланған. Халық аңыздары Абылайдың жетістіктерін сол адамдармен
байланыс-тырады.Ш.Уәлихановтың еңбегіңде және Ресей қүжаттарыңца Кіттті
жүзден Көлсары, Құреке, Қожахмет, Өтеген, Есет, Боген-бай, сіргеліруынан
Тілеуке, қарақалпақ Құлашбек, шапьірашты Наурызбай батырларының да есімдері
орын адды. Ханның балалары Уәли, Тоғүм, Рүстем, Шыңғыс, Әділ, Қасым, Сүйік
өте маңызды роль атқарды. Осындай Қазақ мемлекетін нығайтуға үлес қосқан
адамдардың тізімі ғана ханның ерекше үйымдастырушылық таланты жайында
түсінік береді.
Көзі тірісіңде әулиелердің қатарларына қосылған Абылай
ханның есімі халық есіңде бірліктің, біртұтастықтың көрінісі ретінде
сақталып қалды. Одан кейінгі жылдарда ханның ұрпақтары Ресей империясынан
қазақтардың негізгі байлығы — жерін күш қолдану арқылы тартып алумен күрес
жүргіз-генде, бұл жердің біртұтастығына Абылайханның тұсыңда мекеңдеген
және көршілес мемлекеттерге танылғандығын, сонымен қатар патша үкіметінің
әскери-отаршылық саяса-тының теріс әсеріне көз жеткізіп отырды.
Ханның шөбересі — Кенесары Қасымұлы І-ші Николайға жолдауында қазақ
жерлерін жаулап алуды, және казактарды орналастыру үшін территорияны
кеңейтуді тоқтатуды сұрайды: "Сіздің ата-бабаларыңыздың тұсында және біздің
атамыз Абылайдың тұсында халық арасында тыныштық және біртұтастық сақталған
қазіргі заманда көптеген кері өзгерістер көрініс алуда..." — делінген.
Абылай хан көрші Ресейдің жауы болған жоқ. Оның ішкі саясатында да, қос
азаматтық енгізу саясатында да орыстарға қарсы әрекеттер жасалған жоқ.
ІІ. Абылай ханның ішкі және сыртқы сасаттағы ұстанған бағыттары.
2.1. Абылай ханның саясатындағы гео-саяси және әскери стратегиялық
факторлар.

Абылай ханның сыртқы саясатының гео-саяси фактор-лары Қазақ хандығының
ұлттық мүдделеріне бағытталған. Ұлттық мүдделері мемлекеттік халықаралық
жағдайға және ішкі жағдайға байланысты өзгергенімен, тұрақты факторлар
ретінде: территорияның біртұтастығы, шекаралардың берік-тігі, қоғам және
тұлғаның қауіпсіздігі, одақтастардың бір болуы әрқашан да сақталды. Бұл —
Абылай үшін өте маңызды болған.
Кіші жүздің Ресейге қосылуы — Ресей патшалығына Қа-зақстан аумағының тек
бір бөлігін ғана бақылауға жол берді. Ал негізгі Орта және Ұлы жүз жоңғар
шапқыншылықтарына қарамастан, Ресей, Қытай, Жоңғар елі мен Цинь патшалығы
жайында саясатты бақылау барысыңца одақтастарды анықтауға ерікті болды.
Қытаймен және Ресеймен саяси тендігіне қол жеткізу арқылы, қазақ елінің
егемендігін сақтау жоспарын құрды.
Осылай, Орта Азиядағы болып жатқан жағдайлар Абы-лайдың жүргізген
саясатына Ресеймен жақындасу немесе алыстату бағытына қарай әсер етті.
Абылайдың Ресейге жақындасу саясаты Орта Азияның мемлекеті Жоңғарияның
әлсіреуіне байланысты көптеген өзгерістерге үшырады.
1745 жылы көктемде Қалдан-Цареннің әскері Зайсан көлінің өңіріне кірді.
Бұл мәліметгі қабыддаған Абылай оларға қарсы Қабанбай, Бөгенбай,
Наурызбай, Жәнібек батырлар басқарған үш түмен әскерін жіберді. Бүкіл үш
түменді жалпы басқаруды Абылай өз қолына ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.