Антика заманының философиясы

Пән: Философия
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Антика заманының философиясы

Антика заманының философиясы бізідің эрамызға дейінгі VII - VI ғасырлар аралығында кіші азияның батыс жағалауындағы гректер салған қалаларда өмірге келеді. Алғашқы материалистік ілімдер Кіші Азиядағы сол кезеңдегі ең ірі қала - Милете туды. Б. э. дейінгі VII ғасырдың аяғында VI ғасырдың аяғына дейін мұнда үш ірі ойшыл - фалес, Анаксимандар және Анаксимен өмір сүрді фалес (625 - 547 ж шамасы) дүнидегінің бәрі судан пайда болды және суға айналады деген пікірді ұсынады. Су оның ойынша, баолық заттардың табиғи негізгі, өзгерістер мен құбылыстардың иесі болып табылады. Суды дүниедегі барлық нәрселердің «алғашқы мәні», бастамасы деп қарастыру, қазіргі біздің түсінігіміз тұрғысынан алғанда тұрпайы, аса қарапайым болғанымен бірақ тарихи тұрғыдан алғанда Фанлестің бұл ойын ревалюциялық идея деуге болады өйткені «бәрі пайда болды» деген пікір бұған дейін үстем болып келген «олимпиялық құдайларды жоққа шығару», яғни сайып келгенде, мифологиялық ойлаудың терістігін көрсету сүйтіп, дүниені табиғи тұрғыдан түсіндіру болып табылады. Гераклиттік ілімі бойынша дүниеде бар нәрселердің бәрінің матиралдық негізгі от болып табылады.

Греклит сонымен қатар дүниенің үздіксіз өзгерісте, қозғалыста қайнар көзі қайшылықта екендігін қарама - қарсылықтармен өзара бір - біріне өтетіндігін және басқа бір қатар диалектикалық ой - пікірлерді атып көрсетті: «бәріде қозғалыста, бәрі өткінші» . . . т. б. деді ол. Қозғалмайтын нәрсе жоқ: жылы суиды, ал суық жылиды, ылғалды нәрсе құрғайды, құрғақ ылғалданады. Туу мен жойылу, нөмір мен өлім, болмас пен болмау - міне, бұлар өзара байланысты бір - біріне тәуелді және бір - біріне өтіп отырады. Мұның бәрі диалектикалық ойдың даму тарихына қосылған зор үлес екендігіне дау жоқ. Ертедегі Грекциядағы сонымен қатар айтарлықтай дамыған идеалистік бағытта да болды. Идеализмнің ең алғашқы негізін салған Пифагор (б. э. дейінгі 580 - 500 жж шамасы) болды. Оның пікірінше барлық заттардың мәні - олардың санында сандық қатнастарында, өйткені бүкіл әлем соларға тәуелді.

Пифогор (б. э. дейінгі 580 - 500 жж шамасы) болды. Пифогор өз ілімін негіздеу үшін милет мектебінің матиралистік көз қарасын сынға алды.

Ертедегі Грекцияда матерализмнің одан әрі дамуы Демократтық (б. э. дейінгі V ғ) есімімен ол тұжырымдаған материаның атомдық тереторясымен тығыз байлынысты. Бұл теория бойынша дүниедегінің барлық негізі санасыз көп атаодарды. Атомистер дүниені әрі қарай бөлінбейтін бөлшектер - көзге көрінбейтін аса ұсақ атомдардан тұратын бір тұтвс дүние деп түсіндірді. Ол атомдар бос кеңестікте қозғалды (жан - жақа сенделуде, ұшуда түрлі, «түрлі бағытта қозғалыста» болды) . Атом мен бос кеңестік - берден - бірі шындық кеңстікте қозғалушы атаомдар өзара қосыла отырып түрліше зататрды денелерді түзеді. Демакрит пен Эпикурды ң материалистік идеяларын кейіннен ілгері дам ытқан ертедегі рим философы Тит Лукреций Кар (б. э. дейінгі 95 - 55 жж) болды. Лукрецийдің ойынша, әлем уақыт пен кеңестік жағынан шексіз, ал оған енетін дүниелер, оның ішінде жерде, сүреді оны құртатын барлық бөлшектер де уақытша өмір сүрді. Дүниені құдай жаратты деген түсінікті теріске шығара отырып, Лукреий сонымен қатар адам жаны мәңгі өлмейді деген діни идеалистік қағиданы сынады. Ешнәрсе жоқтан пайда болма йды деген нақыл сөздің иесі - Лукреций. Ертедегілердің стихиялық материализм жоғары бағалай отырып сонымен, бірге олардың философиясында идеалистік жеке - дара түсініктер де кбездесетіндер айтпасқа болмайды. Мәселен, ертедегі ең ірі материалистік Демокрит кесктіні мәңгі дерелік ередкше атомдардан тұратын құдай бар деп түсінеді, с ебаптілікті м еханистік тұрғыдан түсіндіруге бейім болып, диалектикаға қайшы келді. Эпикурдың фбилософиясында да дүниеде «әйтеуір бір құпия күш» бар екендігі ол күш жай себептілік принципіне бағынбайтындығы айтады. Маторилистітк көзқарасқа қарсы идеализм қалыптасты. Объективті идеализм ілімдерінің пайда болуына әсерін тигізген алғашқы ірі ойшыл афиндік Сократ (б. э. дейінгі 469 - 399 жж) еді. Мүсіншілік кәсіппен абйналыфбсқан Сократ өзі жазбаша түрде ештеңе қалдырған жоқ - ол өз ілімін әңгідмелесу және пікір таластыру түрінде абуызша баяндады. Сократ философьисяының негізгі мәселесін идиалистік тұрғыдан шешті. Бұл әсіресе тұрғыдан бұның сыртқы объективтік дүниені танып - білу мүмкіндігінен бас тартудан айқын көрінді: адамның сезім мүшелерінің танымдық қабілетті шамалы, сондықтан адам өз еркіне көрінетін нәрселердің ғана танып, бідле алды ал сыртқы табибғат, дүние оның еркіне көнбейді. Оның еркіне көнетін жаны ғана.

Сондықтан адам тек жан туралы ғана ақиқат білім ала алады. Танымның басты міндеті өзін - өзі танып білу, «өзіңді өзің танып баіл» - деген қағида қалдырды, ол философияның негізгі бағыты - идеализм. Сократтың философиясын ілгері дамытқан аса ірі идеалист Платон (б. э. дейінгі 427 - 347 жж) . Ертедегі грек идеализмі Плантонның философиясында тұңғыш рет материализмге қарама - қарсы екі негізгі дүниеге формасында көрінеді.

Осы кезден бастап материализм мен идеализм ертедегі грек философиясындағы өзара қарама - қарсы екі негізгі бағыт болып қалыптасты. Плантонның ілімі бойынша болмыс шын және жалған дүние болып екіге бөлінеді. Шын дүниеге жалпы идеялық заттар мен құбылыстар идеялар дүниесінің көлеңкесі сәулесі ғана болып табылады. Сондықтан олар шындыққа жатпайды. Плантон идеялар дүниесін жаратушы құдай дүниесі дей келіп, адам туылғанға дейін оның жаны сол дүниеде болады, ал содан кейін ол жан бұл дүниеге яғни жер бетіне келіп уақытша адам денесіне енеді де қайта шығып кете алмай тұтқын сияқты қараңғы қоныста өмір сүреді деп санады. Таным дегеніміз.

Платонның пікірінше, жаның жерге жеткенге дейін өткен өмірін еске түсіру болып табылады.

Платонның объективтік идеализмі ойлаудың диалектикалық тәсілімен ұштасып жатты: жеке мен көптік, тепе - теңдік пен өзгешеліктің қозғалыспен тыныштықтың дибалектикасын байқауға болады. Платон зерттеген ұғымдар диалектикасының идеалистік сипатта екендігіне қарамастан, кейіннен диалектикалық логиканың дамуында үлкен роль атқарады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.