Аристотельдің материяға берген анықтамасы

Жоспар
Кіріспе

І. Кіріспе
1. Аристотельдің материяға берген анықтамасы
ІІ. Негізгі бөлім
2. Соңғы материямен бірінші материяның байланысы
3. Аристотельдің материя мен форманың арақатынасы
ІІІ. Қорытынды
IV. Пайдаланылған әдебиеттер

Аристотельдің анықтамасындағы «материя» Платонның ұғымындағыдан әлдеқайда өзгеше. «Материя», Аристотельдің ойынша, «субстрат» (латын тілінде «негіз», «астар» деген мағына береді). Ол өзінің анықтаушысынан, формасынан айырылған процесс. Сайып келгенде, бұл материя, субстрат тек қана мүмкіндік күйінде қалады. Бірақ ол мүмкіндіктен шындыққа айналуға тиіс. Сонда бұл процесс қалайша бір-біріне өтеді?
Ең алдымен материя белгілі бір формаға ие болады. Бұл процесс мүмкіндіктің жүзеге асуы, оның шындыққа айналуы. Ендеше, форма жоқтан бар болмайды, болмыс еместен тумайды. Өйткені болмыс еместен ештене де шықпайды ғой. Ал, екіншіден, форма болмыстан да тумайды екен. Егер ол болмыстан пайда болса, оңда жаңадан болған нәрсенің бұрыннан да бар екендігі даусыз болар еді.
Сонда Аристотельдің формаға берген анықтамасы, жалпы Платонның идеясын, яғни идеалдықты елестететін болды ғой. Бәрін былай қойғанда, жаңа замандағы К.Маркстің тауарды, құнды, қосымша құнды, тағы басқаларын әрі реалды, әрі идеалды деп анықтағанына ұқсас болып шықты ғой деген ойға келуіміз де мүмкін.

Пән: Философия
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

І. Кіріспе
1. Аристотельдің материяға берген анықтамасы
ІІ. Негізгі бөлім
2. Соңғы материямен бірінші материяның байланысы
3. Аристотельдің материя мен форманың арақатынасы
ІІІ. Қорытынды
IV. Пайдаланылған әдебиеттер

Аристотельдің материяға берген анықтамасы

Аристотельдің анықтамасындағы материя Платонның ұғымындағыдан
әлдеқайда өзгеше. Материя, Аристотельдің ойынша, субстрат (латын
тілінде негіз, астар деген мағына береді). Ол өзінің анықтаушысынан,
формасынан айырылған процесс. Сайып келгенде, бұл материя, субстрат тек
қана мүмкіндік күйінде қалады. Бірақ ол мүмкіндіктен шындыққа айналуға
тиіс. Сонда бұл процесс қалайша бір-біріне өтеді?
Ең алдымен материя белгілі бір формаға ие болады. Бұл процесс
мүмкіндіктің жүзеге асуы, оның шындыққа айналуы. Ендеше, форма жоқтан бар
болмайды, болмыс еместен тумайды. Өйткені болмыс еместен ештене де шықпайды
ғой. Ал, екіншіден, форма болмыстан да тумайды екен. Егер ол болмыстан
пайда болса, оңда жаңадан болған нәрсенің бұрыннан да бар екендігі даусыз
болар еді.
Сонда Аристотельдің формаға берген анықтамасы, жалпы Платонның
идеясын, яғни идеалдықты елестететін болды ғой. Бәрін былай қойғанда, жаңа
замандағы К.Маркстің тауарды, құнды, қосымша құнды, тағы басқаларын әрі
реалды, әрі идеалды деп анықтағанына ұқсас болып шықты ғой деген ойға
келуіміз де мүмкін.
Ол да рас. Шынында да, болмыстың болмауы және шын мәніндегі болмыс
осы Аристотель айтып отырған форманы көз алдымызға елестетеді. Яғни
Аристотельдің тілімен айтқанда, форма әуелгі кезде болмыс мүмкіндігі. Ал
оның мүмкіндіктен шындыққа айналуы форма болып шығады.
Бірақ мәселе мынада. Қалайша болмыс болмыс емеске, одан керісінше
айналады, ол ненің әсерінен болады? Оның қайнар көзі қайда жатыр?
Аристотельдің айтуынша, шындық болатын болмыс формасы әуел басында өзінің
бойында мүмкіндікті сақтайды екен. Өзінің ойын Аристотель былай деп
түсіндіреді. Адам әуелгі кезде сауатсыз еді, енді сауатты болды. Оның
сауатты болғаны, бұрынғы сауатсыздығынан емес, керісінше, адамның сауатты
болғаны, оның бойында сауаттылыққа деген мүмкіндіктің (қабілеттің) бар
болғандығынан.
Ендеше материяның, субстраттың бойында екі жағдай бар. Бірі — онда әлі
"форма жоқ", ол кейін пайда болады, екіншіден, онда болашақта "формаға"
айналатын мүмкіндік бар. Бұл бір процестің екі жағы. Бірі — теріс анықтама,
ал екіншісі — оң анықтама.
Материя деген ұғым, Аристотельдің түсінігі бойынша, бір жағынан
субстрат, яғни негіз, бірдеңенің ішкі астары. Бұл шын мәніндегі таза
мүмкіндік қана деуге болады. Екінші жағынан материя мүмкіндік қана емес, ол
іске асқан шындық.
Айталық, егер біз "мраморды" алсақ, ол өз алдына жатқан "материя", яғни
сезімдік зат. Оның осы күйінде химиялық, физиқалық, биологиялық
ерекшеліктері, қасиеттері бар. Оларды ешкім жоққа шығара алмайды. Бұл,
Аристотельдің тілімен айтқанда, "соңғы материя" болады.
Ал енді оның осы табиғи қасиеттерінен басқа жағына, оның іске асатын
мүмкіндігіне көңіл бөлсек, оның шындық жағдайы туады. Бұл мүмкіндікті
(ешқандай физиқалық, химиялық, биологиялық қасиеттерімен ғана шектелмейтін)
еш уақытта да, еш жерде де сезім арқылы қабылдауға болмайды. Ол тек оймен
ғана айқындалады. Осындай жағдайға байланысты, оны "белгісіз субстрат" деп
атайды. Ал Аристотель өзінің философиясында бұған "бірінші материя" деп ат
берді.
Бұл жерде үлкен бір философиялық мән жатыр. Тегі осы "соңғы материя"
мен "бірінші материяның" байланысы диалектиқалық болуға тиіс. Бірі сезімнің
химиялық, физиқалық, биологиялық ерекшелігімен дараланса, екіншісі басқа да
қасиеттерімен, басқа да сапалық ерекшеліктерімен анықталуға тиіс. Міне, осы
ерекшеліктер мүмкіндіктің шындыққа, материяның формаға айналуын белгілеп
беретін болғаны.
Аристотельдің бұл пікірі бірін-бірі диалектиқалық байланыста ұстап
отырған "материя" мен "форма", яғни мүмкіндік пен шындықтың бір-біріне
өтуі, олардың өзара тығыз байланыстылығы басқа бір процестен келіп шығады
ма деген ойға әкеп тірейді.
Сонда ол не болды екен? Мүмкін осының бәрі адамдардың іс-әрекетіне
байланысты шығар? Аристотель өзінің шығармасында мұндай өзара байланысты,
өзара сабақтас ұғымдар тізбегін: мрамор — мүсін — мүсіншіні көрсетіп берді
емес пе? Сонда адам ғой негізгі, оның іс-әрекеті де маңызды рөл атқарады
екен ғой.
Біз осы ойды терең талдай отырып, мына пікірге ойысамыз. Айталық,
мрамор — субстрат материалды зат болса, оның бойында табиғи
ерекшеліктерінің бәрі бар. Ал енді осы мрамор мүсіншінің қолына түсті
делік. Одан шебердің қолы арқылы тамаша мүсін пайда болады. Сонда бұл ненің
нәтижесі? Бұған жауап бере келіп, әрине, Платон мен Аристотель мұны күні
бұрын адамның басына ұялаған идеяға байланысты дер еді. Өйткені осы идеяның
негізінде ғана мрамордан салтанатты сарайдың, адамның, жан-жануардың
мүсіндері, әдемі ыдыстардың, тағы басқа да әсем заттардың өзі пайда болады
ғой.
Иә, ол да дұрыс жауап. Дегенмен, Аристотель өз ұстазы Платонның
абсолюттік идеясынан гөрі басқаша пікір айтып отыр емес пе? Сондықтан ол
осы заттарды, әсем мүсіндер мен саттанатты сарайларды тудыратын адамдардың
идеялары ғана емес, олардың қызметі деп есептейді.
Жаңа заманда, капитализм дәуірінде ғана дүниеге, ойлау процесіне енген
адамдардың қызметі туралы идея сонау көне грек дәуіріндегі Аристотельдің
басына ұялағанына таң қаламыз.
Амал нешік, жағдай солай болған соң?! Көне грек философиясының жоғары
шыңы болған Аристотель өз заманындағы саяси-әлеуметтік, экономиқалық
қатынастарға терең талдау жасай отырып, ол тіпті құн формасын зерттеуге
дейін барды ғой. К. Маркс өзінің "Капиталының" I томында бұл жөнінде: "Ең
алдымен Аристотель тауардың ақшалай формасы — құнның жай формасының тек
келешектегі дамуы ғана, яғни бір тауар құнының әйтеуір басқа бір тауардан
көрінуі ғана деп мүлдем айқын көрсетеді",— демей ме?!
Бірақ ол кезде, яғни көне грек заманында құн ұғымының болмауы
Аристотельдің қайшылыққа тап болуына әкелді де, ол әрі қарай мәселені
талдауды тоқтатады. Ал, шындығында, бір тауар мен екінші тауардың өзара
алмасуының негізі бір нәрсеге байланысты ғой. Ол — адам еңбегі емес пе?
Ендеше, Аристотель материядан формаға, мүмкіндіктен шындыққа өту адам
қызметінің нәтижесі деп көрсетсе, оның не артықтығы бар? Дегенмен,
Аристотель тауар құнының формасында еңбектің барлық түрлері бірдей бар
екенін аша алмаған. Яғни, басқаша тілмен айтқанда, тауар құндарының
формасында еңбектің барлық түрлері бірдей және демек, бір-біріне тең адам
еңбегі болатындығын Аристотель құн формасының өзінен шығара алмады, өйткені
грек қоғамы құл еңбегіне негізделгенді, демек, бұл кемшіліктің табиғи
негізі адамдардың және олардың жұмыс күштерінің теңсіздігінде жатыр еді.
Еңбектің барлық түрлері тең және бірдей. Өйткені олар жалпы адам ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.