Музыкалық білім берудің әдістемесі пәнінен ОБСӨЖ мәтіндері
1“Музыкалық білім берудің әдістемесі” пәнінің ВУЗ . дық музыка педагогикалық мұғалімін дайындау жүйесінде алатын орны.
2 Дене шынықтыру және спорт педагогикасында педагог.ғалымдардың зерттеу әдістері
3 Мектептегі дене тәрбие жұмысын басқарудың проблемалары
4 Дене шынықтыру және спорт мамандығы мұғалімінің педагогикалық міндеттері
5 Қазіргі білім мекемелеріндегі тәрбие жұмысының міндеттері мен басты бағыттары
6 Дене шынықтыру сабағы үрдісінде оқушылардың адамгершілік
қасиеттерін қалыптастыру
7 Дене шынықтыру сабағы үрдісінде оқушылардың еңбек тәрбиесін қалыптастыру
8 Дене шынықтыру сабағы үрдісінде оқушылардың құқықтық тәрбиесін қалыптастыру
9 Жауынгерлік .патриоттық тәрбиесі
10 Дене шынықтыру және спорт жағдайындағы тәрбие жұмысының
мазмұны мен ерекшеліктері
11 Спортшылардың өзін.өзі тәрбиелеуін басқару
12 Оқыту.жаттықтыру кезіндегі тәрбие жұмысының әдістері мен формалары
13 Спорттық ұжымдағы тәрбиелеу әдістемесі
2 Дене шынықтыру және спорт педагогикасында педагог.ғалымдардың зерттеу әдістері
3 Мектептегі дене тәрбие жұмысын басқарудың проблемалары
4 Дене шынықтыру және спорт мамандығы мұғалімінің педагогикалық міндеттері
5 Қазіргі білім мекемелеріндегі тәрбие жұмысының міндеттері мен басты бағыттары
6 Дене шынықтыру сабағы үрдісінде оқушылардың адамгершілік
қасиеттерін қалыптастыру
7 Дене шынықтыру сабағы үрдісінде оқушылардың еңбек тәрбиесін қалыптастыру
8 Дене шынықтыру сабағы үрдісінде оқушылардың құқықтық тәрбиесін қалыптастыру
9 Жауынгерлік .патриоттық тәрбиесі
10 Дене шынықтыру және спорт жағдайындағы тәрбие жұмысының
мазмұны мен ерекшеліктері
11 Спортшылардың өзін.өзі тәрбиелеуін басқару
12 Оқыту.жаттықтыру кезіндегі тәрбие жұмысының әдістері мен формалары
13 Спорттық ұжымдағы тәрбиелеу әдістемесі
Білім саласындағы әлемдік дамуды ескеру, Қазақстан Республикасындағы жоғары білім беруді, соның ішінде музыкалық білім беруді реформалау, жоғары мектептегі музыкалық-педагогикалық процестерді ұйымдастырудың қалыптасқан негіздерін әдіснамалық-теориялық тұрғыдан терең пайымдауды қажет етеді. Қазіргі таңда болашақ музыка мұғалімдерін даярлаудың ісі белгілі бір жүйеге келтіріліп жатқанымен, бұл салада лайықты оқулықтар, оқу құралдары жоқ деуге болады. Музыкалық білім берудің әдістемесі педагогика, психология, музыкатану ғылымдарын ұштастыратын қалыптасу үстіндегі ғылым саласы. Аталған мәселелердің ойдағыдай дұрыс шешім табуы ВУЗ-дық блім беру жүйесінде болашақ манан даярлауға арналған „Музыкалық білім берудің тарихы мен теориясы“, „Музыкалық білім берудің әдіснамасы“, “Музыкалық педагогика“ курстары бойынша арнайы оқулықтарды, оқу құралдарын, әдістемелік нұсқауларды, хрестоматияларды, бейне, жазба материалдарын дайындауды жетілдіру ісімен тығыз байланысты. Мұғалімнің кәсіби дайындығы оның қоғамдық саяси, арнаулы және педогогикалық-психологиялық терең жан-жақты білімі болуымен анықталады. Білімді үнемі толықтырып отыру, өз пәнін жан-жақты игеру қазіргі мұғалімге қойылатын басты да нақты талап.
Қазіргі таңда білім шарттары бойынша балаларға музыкалық білім берудің мазмұны мен олардың музыкалық дамуы арасындағы байланысын, музыкадан сабақ берудің жаңарту үрдісінің тиімді критерийлерін жасаудағы ұмтылыс оқушыларға музыкалық білім беру әдістемесінің интеграциясы мен бағдарламалар нұсқаларында ерекше өзекті мәселе больш отыр.
Қазіргі таңда білім шарттары бойынша балаларға музыкалық білім берудің мазмұны мен олардың музыкалық дамуы арасындағы байланысын, музыкадан сабақ берудің жаңарту үрдісінің тиімді критерийлерін жасаудағы ұмтылыс оқушыларға музыкалық білім беру әдістемесінің интеграциясы мен бағдарламалар нұсқаларында ерекше өзекті мәселе больш отыр.
1. 1.Әденбаев С.Ш. Тәрбие теориясы мен әдістемесі А., 2004.
2. 2.Апраксина О.А. Методика музыкального воспитания в школе. М., 1983
3. 3.Меңдаяқова Қ.М., Қарамолдаева Г.Ж. Мектепте музыка тәрбиесін беру әдістемесі. А., 1997.
4. 4.Абдуллин Э.Б. Николаева Е.В. Теория музыкального образования. М., 2004.
5. 5.Момынұлы П. Музыкалық эстетикалық тәрбие. А., 2000.
6. 6.Ұзақбаева С. Тамыры терең тәрбие. А., 1995.
7. 7.Қазақ Совет энциклопедиясы. 8 том.
8. Детская музыкальная энциклопедия
9. 9.Крюкова В.В. Музыкальная педагогика Ростов- на-Дону., 2002.
10. 10.Музыка әлемінде журналы 2005-2006 ж.ж
11. 11.Халабузарь П. Попов В. Добровольская Н. “Музыкалық білім беру әдістемесі”
12. Ж.Б. Қоянбаев, Р.М. Қоянбаев. Педагогика. Астана-1998ж.
13. Ж. Әбиев, С. Бабаев, А. Құдиярова . Педагогика. Алматы-2004ж.
14. Е. Сағындықұлы. Педагогика. Алматы-1999ж.
15. Абай атындағы Қазақ Ұлттық Педагогикалық Университеті. Педагогика. Алматы-2003ж.
16. М. Жұмабаев. Педагогика Алматы-1992ж.
17. И.П. Подласый. Педагогика.Москва –2000ж.
18. ҚР Білім беру туралы заңы. Астана-2000ж.
19. Абай атындағы Қазақтың мемлекеттік педагогикалық университеті. Педагогика
20. пәні бойынша лекциялар жинағы. Алматы-1991ж.
21. 9.Т.С. Сабыров. Оқыту теориясының негіздері. Алматы-1993ж.
22. Уаңбаев. Дене тәрбиесінің негіздері. Алматы 1000ж
23. Т. Ш. Қуаныш. Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Алматы 1996ж.
24. Под. ред. Б. А. Ашмарина Теория и методика физического воспитания. Москва 1979.
25. Абай атындағы Қазақ Ұлттық Педагогикалық Университеті 2003
26. К.Б Сейдалиев Тәрбие теориясы Алматы 1986
2. 2.Апраксина О.А. Методика музыкального воспитания в школе. М., 1983
3. 3.Меңдаяқова Қ.М., Қарамолдаева Г.Ж. Мектепте музыка тәрбиесін беру әдістемесі. А., 1997.
4. 4.Абдуллин Э.Б. Николаева Е.В. Теория музыкального образования. М., 2004.
5. 5.Момынұлы П. Музыкалық эстетикалық тәрбие. А., 2000.
6. 6.Ұзақбаева С. Тамыры терең тәрбие. А., 1995.
7. 7.Қазақ Совет энциклопедиясы. 8 том.
8. Детская музыкальная энциклопедия
9. 9.Крюкова В.В. Музыкальная педагогика Ростов- на-Дону., 2002.
10. 10.Музыка әлемінде журналы 2005-2006 ж.ж
11. 11.Халабузарь П. Попов В. Добровольская Н. “Музыкалық білім беру әдістемесі”
12. Ж.Б. Қоянбаев, Р.М. Қоянбаев. Педагогика. Астана-1998ж.
13. Ж. Әбиев, С. Бабаев, А. Құдиярова . Педагогика. Алматы-2004ж.
14. Е. Сағындықұлы. Педагогика. Алматы-1999ж.
15. Абай атындағы Қазақ Ұлттық Педагогикалық Университеті. Педагогика. Алматы-2003ж.
16. М. Жұмабаев. Педагогика Алматы-1992ж.
17. И.П. Подласый. Педагогика.Москва –2000ж.
18. ҚР Білім беру туралы заңы. Астана-2000ж.
19. Абай атындағы Қазақтың мемлекеттік педагогикалық университеті. Педагогика
20. пәні бойынша лекциялар жинағы. Алматы-1991ж.
21. 9.Т.С. Сабыров. Оқыту теориясының негіздері. Алматы-1993ж.
22. Уаңбаев. Дене тәрбиесінің негіздері. Алматы 1000ж
23. Т. Ш. Қуаныш. Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Алматы 1996ж.
24. Под. ред. Б. А. Ашмарина Теория и методика физического воспитания. Москва 1979.
25. Абай атындағы Қазақ Ұлттық Педагогикалық Университеті 2003
26. К.Б Сейдалиев Тәрбие теориясы Алматы 1986
Қазақстан Республикасы
Білім және ғылым министрлігі
“Сырдария” университеті
“Өнер” факультеті
“Ән және саз ” кафедрасы
“Бекітемін”
Кафедра меңгерушісі
“______” ______ 200 ж.
Музыкалық білім берудің әдістемесі пәнінен
ОБСӨЖ мәтіндері
Лектор: Сейлбекова Ү.К.
Жетісай – 2008
1-тақырып.
: “Музыкалық білім берудің әдістемесі” пәнінің ВУЗ – дық музыка
педагогикалық мұғалімін дайындау жүйесінде алатын орны.
Қарастырылатын мәселелер:
1. Оқушылардың музыкалық тәрбиесінде, оқыту және дамуында педагогикалық
жолдарының таңдап алынған негізінде музыка мұғалімін кәсіби хабар етіп
дайындау; жаңа идеялар мен қарама – қайшылықтарды табу, оларды жою.
2. Жаңартылған музыка педагогикалық іс - әрекет және ғылым тануды үйренуге
бағытталған іс - әрекет сферасы білім беру методологиясы.
Пайдаланылатын әдебиеттер:
1.Әденбаев С.Ш. Тәрбие теориясы мен әдістемесі А., 2004.
2.Апраксина О.А. Методика музыкального воспитания в школе. М., 1983
3.Меңдаяқова Қ.М., Қарамолдаева Г.Ж. Мектепте музыка тәрбиесін беру
әдістемесі. А., 1997.
4.Абдуллин Э.Б. Николаева Е.В. Теория музыкального образования. М., 2004.
5.Момынұлы П. Музыкалық эстетикалық тәрбие. А., 2000.
6.Ұзақбаева С. Тамыры терең тәрбие. А., 1995.
7.Қазақ Совет энциклопедиясы. 8 том.
8. Детская музыкальная энциклопедия
9.Крюкова В.В. Музыкальная педагогика Ростов- на-Дону., 2002.
10.Музыка әлемінде журналы 2005-2006 ж.ж
11.Халабузарь П. Попов В. Добровольская Н. “Музыкалық білім беру
әдістемесі”
Білім саласындағы әлемдік дамуды ескеру, Қазақстан Республикасындағы жоғары
білім беруді, соның ішінде музыкалық білім беруді реформалау, жоғары
мектептегі музыкалық-педагогикалық процестерді ұйымдастырудың қалыптасқан
негіздерін әдіснамалық-теориялық тұрғыдан терең пайымдауды қажет етеді.
Қазіргі таңда болашақ музыка мұғалімдерін даярлаудың ісі белгілі бір жүйеге
келтіріліп жатқанымен, бұл салада лайықты оқулықтар, оқу құралдары жоқ
деуге болады. Музыкалық білім берудің әдістемесі педагогика, психология,
музыкатану ғылымдарын ұштастыратын қалыптасу үстіндегі ғылым саласы.
Аталған мәселелердің ойдағыдай дұрыс шешім табуы ВУЗ-дық блім беру
жүйесінде болашақ манан даярлауға арналған „Музыкалық білім берудің тарихы
мен теориясы“, „Музыкалық білім берудің әдіснамасы“, “Музыкалық
педагогика“ курстары бойынша арнайы оқулықтарды, оқу құралдарын,
әдістемелік нұсқауларды, хрестоматияларды, бейне, жазба материалдарын
дайындауды жетілдіру ісімен тығыз байланысты. Мұғалімнің кәсіби дайындығы
оның қоғамдық саяси, арнаулы және педогогикалық-психологиялық терең жан-
жақты білімі болуымен анықталады. Білімді үнемі толықтырып отыру, өз пәнін
жан-жақты игеру қазіргі мұғалімге қойылатын басты да нақты талап.
Қазіргі таңда білім шарттары бойынша балаларға музыкалық білім берудің
мазмұны мен олардың музыкалық дамуы арасындағы байланысын, музыкадан сабақ
берудің жаңарту үрдісінің тиімді критерийлерін жасаудағы ұмтылыс оқушыларға
музыкалық білім беру әдістемесінің интеграциясы мен бағдарламалар
нұсқаларында ерекше өзекті мәселе больш отыр.
Рефераттар тізімі
1. Дене шынықтыру педагогикасы ғылыми пән ретінде.
2. Дене шынықтыру педагогикасының басқа ғылымдармен өзара байланысы.
3. Оқушылар ұжымын қалыптастыру және оның оқушылардың жеке басына ықпалы.
4. Дене шынықтыру сабағында ұжымды ұйымдастыру мен тәрбиелеудің негіз
жолдары.
5. Н.К.Крупская, А.С.Макаренко, В.А.Сухомлинский ұжым проблемасы туралы.
6. Оқушылар ұжымындағы өзін-өзі басқару органы ретіндегі белсенді оқу
топтары.
7. Тєрбие – ќоѓамдыќ ќ±былыс.
8. Педагогикалыќ ±ќыптылыќ.
9. Дене шынықтыру сабағында жеке адамды жан –жаќты дамыту.
10. Адамгершілік тєрбиесініњ маќсаты мен міндеттері.
11. Халыќќа білім беру ж‰йесініњ ќалыптасуы.
12. Тєрбие ж‰йесіндегі ењбектіњ ролі.
13. Отбасындаѓы баланы тєрбиелеудіњ проблемалары.
14. Тєрбиеніњ єдістері, оны тиімді пайдалану.
15. Оќушылардыњ тєрбиелік дењгейін аныќтау єдістестері.
16. Оқытуды ұйымдастыру түрлерінің даму тарихы.
17. Қазіргі оқытуды ұйымдастырудың сабақтан тыс түрлері.
18. Дене шынықтыру мұғалімінің сабаққа дайындығы.
19. Оқыту әдістерін іріктеу мұғалімнің педагогикалық шеберлігімен
негізделеді.
20. Үлгермеушіліктің жолын болдырмау.
2-тақырып.
Дене шынықтыру және спорт педагогикасында педагог-ғалымдардың зерттеу
әдістері
Қарастыратын мәселелер:
1.Педагогикалық бақылау, ішінар бақылау, әңгіме әдісі.(А.А.Тер-Ованесян)
2.Эксперимент және мектеп құжаттарымен жұмыс. (И.Н.Решетень,)
Әдіснама, әдіс пен теория әрқашан бір-бірімен тығыз
байланысты.Теория педагогикалық құбылыстардың кез-келген әддіснаманың
негізі болып табылады және сол әдістеменің көмегімен табылған фактклер
арқасында кеңейеді.Теория- таным пройесінің нәтижесі, ал әдіснама болса осы
танымға жету мен оны құру тәсілі болып табылады.Бұл- теориялық және
практикалық ғылыми-танымдық іс-әрекетті ұйымдастыру мен құрастырудың
негізгі мен тәсілдер жүйесі, бұл-осыжүйені тану жолы. Таным теориясы түтас
таным іс-әрекеті процесін және ең алдымен оның мазмұндық негізін зерттейді.
Әдіснама шынайы және практикалық түрде тиімді білімге жетудің әдістері мен
жолдарына көп көңіл бөледі, осы білімді дамытудың тісілдерін іздестіру.
Қазіргі замандағы ғылымның әдіснамасы білімнің жеке бір саласы ретінде
дамып келе жатыр, о,ан нақты- ғылыми деңгейде өткізілген зерттеулер
сүйенеді.
Кейде әдіснамның философиялық және нақты-ғылыми деңгейлері теңестіріледі,
ал олардың шынайы мүмкіндікткрі мен шектерін ғылыми зерттеулердің
әдіснамалық негіі болып табылатын материалистік диалектика ғананаықтай
алады.
Педагогика ғылымы сияқты педагогикалық зерттеу әдістерінің қазіргі
жүйесінің көлемі кең. Ғылыми-педагогикалық зерттеулерджің әртүрлі әдістері
мен зерттеуші ойлаудың шығармашылық сипаты ғылыми зерттеудің барлық
әдістері мен олардың өзара байланысынң сипаттайтын ортақ теорияны
құрастыруда біршама қиындық тарға әкеледі. Осыған орай, таным әдістерінің
көптеген жіктемелері бар, оларды қолдану мақсатқа, объектігі және пәнге,
сонымен қатар зерттеу әрекеттеріне және ғылыми іс-әрекет пен зерттеу
жорамалдары жүзеге асатын жағдайларға негізделеді.
Ғылыми зерттеулердегі әр түрлі әдістердің өзара байланысы мәселесі
көкейтесті мәселеге айналып отыр. Бұл мәселе аспектілерінң бірі-ғылыми
танымдағы филосо фиялық әдістердің орны туралы мәселе. Ғылымның қазіргі
әдіснамасында, соның ішінде педагогикалық әдіснама да, теорияның негізін
құрайиын бірнеше компоненттерден тұрады:а)факторологиялық материалдың
бастапқы эмпирикалық негізі, ол теориялық түсіндірмені талап етеді;ә)
бастапқы теориялық негіз, ол зерттеу объектісін суреттейтін алғашқы
жорамалдардан, аксиомолардан, болжам дардан және теориялық ыңғайлардан
тұрады; б) теорияның логикасы мен құрылысы;в) эмпирикалық дәлелдері бар
теориялық пайымдаулар жиынтығы; г) педагогикалық теоияны қалыптастырудың
әдіснамалық негізі,ол дәріптелген объект пен оның теориялық моделін
суреттеумен байланысты.Бұл ретте дәріптел ген объектіні құрастыруды ке-
келген педагогикалық теорияны, оның байланыс тарын, заңдылықтарын,
жорамалдарын, дәріптешілігін, анық білімдерге жету принциптері мен
механизмін құрастырудың қажетті шарты ретінде қарастыру қажет.
Сонымен, зерттеу әдіс дегеніміз күрделі таным тәртіптері, ал олар болса
зерттеудің танвым операциялырының іске асуының белгілі бір тәртібін
белгілейтін әр түрлі әдіс-тәсілдерінің жиынтығынан тұрады.
Зерттеу әдістері педагогикалық ғылым дамуының басты құрамды бөлігі болып
табылады.Ғылыми нәтижелердің анықтығы алғашқы ақпараттарды алудың жолдары
мен тісілдеріне және зерттеу әдістерінің сенімділігіне байланысты.Кез-
келген педагогикалық зерттеу белгілі ғылыми білімдерді дәлелдеу емес, ол-
жаңа білімдерді табу процесі. Ол адамның зерттеу объектісі, заттары мен
құбылыстарының мәнін ашуға бағытталған жан-жақты танымдық іс-әрекеттерінің
бір түрі.
Педагогканың өзіне тән ғылыми-педагогикалық әдістерінің бірі бақылау
әдісі. Ол зерттеуде жиі қолданады.бақылау деп педагогикалық құбылыстарды
қабылдау арқылы тануды айтады. Ғылыми бақылау арнайы жоспар бойынша
жүргізіле ді.Жоспарда бақылау мақсаты мен міндеттері, объектісі (сабақ,
экскурсия, лаборо ториядағы, шеберханадағы, оқу- тәжірибе учаскесіндегі
оқушылардың жұмыстары),жүргізілу мәдістері мен техникасы дұрыс көтерілуі
мүмкін. Оны жоспарлау зерттеу жұмысының нәтижелі болуына игі әсер
етеді.Ғылыми бақылау зерттелетін педагогикалық құбылысты дұрыс және шын
дәлдікпен жазып алуды талап етеді. Бақылау нәтижесі зерттеушінің
педагогикалық іскерлігіне және оның жоғары дәрежелі сауаттылығы мен
мәдениеттілігіне байланысты.
Педагогикалық бақылау-белгілі бір құбылысты ұзақ және жоспарлы түрде
зерттеудің таным әдісі. Бақылауды жаппай және ішінара жүргізуге болады.
Жаппай бақылау әдісі- сабақ үстінде оқушылардың таным іс-әрекеті,
оқушылардың зейін белсенділігін, балалар іс- әрекеті т. б. Арқылы
жүргізіледі.
Ішінара бақылау әдісі-кейбір оқушының кітакппен жұмысы, картамен
жұмысы,мінез-құлқын бақылау.
Әңгіме әдісі- бақылауында алынған мәліметтерді толықтырады.Ол үшін арнайы
жоспар жасалып онда негізгі және жанама сұрақтардың және әңгіме жасаудың
әдістері мен тәсілдерінің нақты көрсетілгені жөн.
Педагогикалық құбылыстарды анықтау үшін әңгіме мұғаліммен сынып
жетекшілерімен,мектеп басшыларымен, ата-аналармен және адамдардың дербес
ерекшеліктерін еске алады.Әңгіме зерттеушіңден үлкен дайындықты, зор
шеберлікті, зейінділікті және әдептілікті талап етеді.
Әңгіме протоколға жазылады.магнитафон арқылы жазып алуға болады.Әңгіме
әдісі эксперимент, бақылау т.б.әдістермен ұштастырла жүргізіледі
Мектеп құжатарын зерттеуде кейбір күнделікті нәрселерді құжатарға сүйеніп
зертеуге болады.Архив мәліметері,сынып жұрналдары,оқушы күнделіктері,
сыныптық оқу-тәрбие жоспары үйірме жұмыстарының жоспары мен есеп; үйірме
баяндамалары,педкеңестің протолколдары,мектептің жылдық есебі,мұғалімдердің
озат тәжірибесі негізінде әдістемелік және тәрбие жұмыстары ның
тақырыптарына,жазылған байандамалармен ғылыми мақалалар жатады.
Оқушылардың жұмысын зерттеу.Оқушылардың жазба,бақылау және графикалық
жұмыстары,суреттері,пәндер бойынша дәптерлері, әртүрлі тақырыптарға
жазылған баяндамалары мен рефераттары мен және еңбек сабақтарында жасаған
заттары зерттеушіні кейбір қажетті мәліметермен қаруландырады.Оқушылардың
дербес қабілетін, оқуға және еңбеке көз қарасын,практикалық даярлығың,
мұғалім дердің де іс-әрекетін зерттеп анықтауға болады. Оқушылардың өз
бетімен жұмыс істеуін жаппай және дербес орындайтын жұмыстарын ұштастырып
жүргізудің және осы сияқты дидактикалық проблемалардың қолданудың тиімді
жолдарын іздестіреді.
Эксперимент деп нақты жағдайды есепке алып,педагогикалық процесті әдейі
зерттейтін ғылыми тәжірибені айтады. Педагогикалық эксперменттерге сүйеніп,
зерттеуші оқытудың және тәрбиенің тиімді тәсілдері мен әдістерін, түрлері
мен мазмұнын тексереді.Сондықтан эксперимент мәліметтерін малыстыру үшін
екі объекті алады.Олардың бірі-экспериментті, екіншісі-бақылау объектісі
деп аталады.Эксперимени объектісінде-зерттеушінің ғылыми жазба ұсынысы
бойынша, ал бақылау сыныбында- әдеттегі оқу бағдарламалары мен оқулықтарға
сәйкес жүргізіледі. Эксперимент нәтижелі болу үшін екі топ тең болуы керек.
Мұғалімдер де бір-біріне шамалас болғаны жөн. Активті экспериментті
зерттеуші өзң жүргізсе, ал зерттеушінің ғылыми жазба ұсынысы бойынша екінші
бір адам жүргізсе оны енжар деп атаймыз.
Табиғи эксперимент.Эксперименттің бақылаудан ерекшелігі-оның зерттеуді
арнайы ұйымдастырылған жағдайда жүргізуді көздейтіндігінде.Эксперимент
оқушылардың тәрбиелік дәрежесін, өмір мен қызметтің әр түрлі жағдайдағы
өзара қатынасын, өзін қалай ұстайтынын, белсенділігін және мінезін, тағы
басқа қасиет терін анықтауға көмектеседі.
Табиғи эксперимент- бұл сыныпта бүкіл ұжымда оқу- тәрбие процесін бұзбай,
педагогикалық проблемаларды зерттеу үшін әдеттегі жағдайда жүргізіледі.
Мектептегі озат тәжірибелерді зерттеу процесінде пайда болған болжамды
анықтау үшін тексеру экспериментті қолданады.Мылалы, педагогикалық ғылыми-
зерттеу институттары жаңадан жасалған оқулықтардың, бағдарламалардың
тиімділігін тексеру эксперименті арқылы зерттейді.
Оқу мен тәрбиенің мазмұнын, ұйымдастыру түрлерін,принциптері мен әдістерін
жаңадан құру үшін арнаулы эксперимент дейді.
Кейде жасанды жағдай да бақылау мен тексерудің нітижесінде оқыту мен
тәрбиенің кейбір әдістері мен тәсілдеріне өзгерістер енгізуге болады.
Педагогикалық құбылысты ұқыптылықпен бақылау үшін сынып ұжымының бір топ
бала бөлініп алынады да олармен арнайы эксперимент жүргізіледі.Оны
лабороториялық эксперимент деп атайды.
Эмпирикалық зерттеу әдісі.
Қарастыратын мәселелер:
1.Байқаудың түрлері, оларды ұйымдастыру және жүргізу.
2.Зерттеу міндеттерін шешуде байқау нәтижелерін пайдалану.
3.Сұрау әдістері:әңгіме, анкеталау, интервью,ғылыми-педагогикалық зерттеу
олардың мақсаты мен қызметі.( В.В.Белорусованың)
1.Көзқарас.Нақты қорытынды әдіс әр қашанда сезім мүшелері арқылы
қабылдайды-немесе басқа да мүшелер арқылы.Ұйымдастыру көзқарасы міндетті
түрде ажырату ол жобаларды, мақсатты бағдарлама түзілу қажет
Объект мінезі, оқушы қатысатын(мұғалім әрекеті, төмен баға, бағны әділ қою
және т.б.)педагогикалық мінезге жат дөрекі,көргенсіздігі және т.б.
педагогикалық жақсы қаситеттері жоқ, тұсініксіз тұсіндіреді, сабағы
тартымсыз, мұғалім оқушылар дың көңіл-күйіне қармайды,жалпы алғанда
оқушыларға мұғалімдердің бұндай ұсыныстары ұнамайды және т. б.
2.Оқушының сабақтағы көңіл-күйі (негізгі жақсы,сабырлы,ерекше, көңілсіз).
3.Кейбір оқушылар өз ойларын ашып айтады,шыдамсыздау
4.балдардың бір-бірімен ерегісуі (жақтырмау,қатал, шыдамсыз, Жан-жағына
қызығады, еліктейді, мақсатына жетеді).
5.Тәрбие балалардың жұмы үлгісі(үндемейді,мұғалімнің ұрысқақ, кек сақтау,
мұғалімге қарсы шығу, ешнәрсе болмағандай жере береді;ақталуға ұмтылады,
ұрсады,қол жұмсайды, кешіреді, әртүрлі әрекеттер істейді және т.б
6.Шығыспайтын оқушылардың тілін табу.
7.Шығыспайтын жағдайлардың түрлері, осындай оқушылар қатысады.
Негізгі әдістердің міндетті көз-қарасы:
1.Нақты әдіске жету мүмкіндігі.
2.Алдын-ала жоспар бойынша жүруге міндетті.
3.Зерттеу әрекеттерінің саны нәтижелі болу керек.
4.Негізгі жағдайда оны анықтау міндеті керек,
5.Жаңалықтар,әртүрлі көзқарас жолдарымен байланыстыру,және бір-бірімен тең
болу керек.
6.Көзқарасты қайта-қайта тексеру керек.
7.Қате сылтау пайда болғанды оны дер кезінде тексеру міндетті.
8.Көзқарас процесіндегі факторлар қабылданады,міндетті түрде таблица
арқылы анықтау қажет.
Педагогикада зерттеудің үш деңгейі бар :эмпирикалық, теориялық,
әдіснамалық.
1.Бақылап- зерттеу-заттар мен құбылыстарды мақсатты зерттеу,мағлұматтарды
іріктеп жинақтау, көзбен көргенді сезім мүшелерімен қабылдау және санада
бұл ақпаратқа талдау жасау; зерттеу объектісінің сыртқы жақтары,қасиеттері
мен белгілері туралы мәлімет алу.Бақылап- зерттеегенде, ең алдымен,
бақылаушының өзі, зерттеу объектісі, бақылап-зерттеу- шарттары, сон дай-ақ
бақылап- зерттеу құралдары – видиоаспаптар, ас пап- құралдар мен өлшеу
құрал- саймандары.
-тікелей бақылап- зерттеу, мұғалім- зерттеуші оқу- тәрбие жұмысының
тікелей басшысы; сонымен қатар ол тікелей куәгер бола тұра бейтарап адам;
мұғалім зерттеу мүшесі ретінде зерттеушілер тобына кіргізілуі. Оның роліне
байланысты эмпирикалық фактілерді жинақтаудың техникасы мен әдісі таңдалып
алынады;
-жанама бақылап-зерттеу, ол тікелей бақылап-зерттеуді толықтырады және ол
зерттеушімен бірге және оның бағдарламасы бойынша жұмыс істейтін өкілдер
арқылыжүзеге асады.
-жасырын немесе елеусіз бақылап-зерттеу тұйық теледидар желісі және сынып
бөлмелерінде телекамералары бар мектептерде жүргізіледі. Сабақты жасырын
бақылап-зерттеу оқушылардың танымдық іс-әрекетінің және мұғаліммен ара
қатынасы туралы мәлімет алуға мүмкіндік береді. Жасырын бақылап- зерттеу
зерттеушігі құнды мәліметтер береді, егер оқушылар өздерін басқаша
ұстайды.Оқушылар мен мұғалімдердің бір бір імен оңаша кезіндегі мінез-
құлқынан оларды бөтен біреулер бақылап отырған кездегі мінез-құлқынан
әлдеқайда өзгеше болады.;
-үздіксіз бақылап-зерттеу оқыту процесін, екі- үш оқушыны сабақтағы,
ойындағы, сыныптан тыс, мектептен тыс-оқу- тәрбие процесі физикалық қолайлы
уақыттағы мінез-құлқын зерттеу үшін қолданады;
-дискретті( үзік- үзік) бақылап-зерттеу объектіні ұзақ уақыт бақылайтын
кезде қолданады.Бақылап- зерттеу ұзақ уақытқа созылуы мүмкін- жарты жыл
немесе бір жыл. Бақылап- зерттеу белгілі бір уақытта үзіліп, кейін қайтадан
жалғастырылады;
-монографиялық бақылап-зерттеу бір адамды немесе бір затты бақылау кезінде
қолданады;
-Бір бағытты бақылап- зерттеу жалпы тұтастықпен бақылап- зерттеу мақсатына
сай бір құбылысты немесе деректі бақылау кезінде қолданады.
2.Педагогикалық эксперимент танымның эмпирикалық деңгейіндегі зерттеудің
негізгі әдісі болып табылады,ол құбылыстарды олардың өту барысының нақты
тіркелген жағдайларында,зерттеуге бағытталған.Эксперимент жағдайларында
құбылыстың күнделікті жағдайларда бақылып- зерттеуге болмайтын қасиеттерін
ашуға болады.
Эксперимент ғылыми зерттеудің теориялық және эмпирикалық деңгейлері
арасындағы байланыстырушы буын болып табылады.Оның мақсаты ғылыми теория
мен болжамды растау немесе жоққа шығару, сон дай- ақ эмпирикалық
заңдылықтардың факңтуалды мәніне жету мен қалыптастыру.Эксперименттің тағы
бір мақсаты білімді жетілдіру, оқушыларды оқыту, тәрбиелеу және дамыту
тәжірибесін жаңарту.
Эксперимент пен практикалық іс-әрекеттің басқа формалары арасындағы
шектеулер әр түрлі, сондықтан эксперименттаным әдісі де,оқу- тәрбие
процесін үйлестіру әдісі де бола алады.
Педагогикада эксперименттің бірнеше түрі бар: қалыпты, оқыту мен тәрбиенің
күнделікті жағдайларында жүзеге асады;лабороториялық, оқушылардың белгілі
бір топтарын бөлу арқылы жүзеге асады. Сон дай- ақ эксперименттің белгілеп-
анықтайтын түрі бар, ол зерттеу объектісінің педагогикалық жүйесінің
бастапқы күйін белгілеп, көрсетеді;қалыптастыратын түрі- зерттеу
объектісінің байта құруға бағытталған.
3.Сұрақ-жауап әдістері. Олардың ерекшелігі педагогикалық жағдайлардың
элементтерінің объективті қасиеттерімен қоса өзара байланысты”субъект-
субъект”жүйесінің қасиеттері танылып,есепке алынады.Эмпирикалық зерттеу
тәртіптерінің құрастыру кезінде субъектілердің өз іс-әрекетінің жағдайын
оның сол іс-әрекет туралы түсінігі ретінде қабылдайтынына сүйену керек.
Сұрақ-жауап әдісінің мынандай түрлері бар:
А)Әңгіме- сұхбат. Бұл ұйымдастырылуы мен мазмұны жағынан ер кін диалрг,
лның кезінде әңгімелесушілер арасында бейресми және ер кін қатынастар орын
алады.
Әңгіме- сұхбаттар әңгімелесушілердің әртүрлі шеңберлерінде жүргізіледі(
мектеп директроы, оның орынбасарлары, ата- аналар, оқушылар, білім берудің
әртүрлі деңгейдегі басшылары).Олардың білім беру саласының жағдай мен
ондағы өзгерістерге кәсіби баға беруі басқа әдістер арқылы ақпараттарға
маңызды қосымша болып табылады.
ә)Сұхбат-әңгіме- сұхбаттың бір түрі. Әңгіме-сұқбаттың бұл түрі зерттеу
объектісінің өз іс-әрекеті туралы өзінің түсінігінің динамикасын белгілеуге
көмектеседі, ол өзіндік пікірмен қоса психологиялық- педагогикалық
анализдің тақырыбы болып табылады. Сұхбат зерттеушінің жоғары кәсібилігін
және тәжірибесін қажет тееді. Сұхбаттың мақсаты- зерттеу объектісінің
педагогикалық жағдайға деген алынғандардың міндеттері мен мәселелері арқылы
ішкі және сыртқы байланыстарының ерекшеліктерін зерттеу. Зерттеуші күрделі
кәсіби- педагогикалық іс-әрекеттің жалпы заңдылықтарын түсіну сұрақ- жауап
лбъектімімен терең қарым- қатынас жасай отырып, оның жекелік- мотивтік,
когне тивтік және операционалды компоненттерін түсіну арқылы ғана мүмкін
екенін ескеру қажет. Көптеген мамандарға сұрақ- жауап жүргізу арқылы
тенденциялар мен құбылыстар дамуының заңдылықтарын қорытындылып түсіну мен
анықтау мүмкіндігі туындайды.
Хаттамаларда тіркелген мәліметтерге сапалық және сандық тұрғыдан талдау
жасау қажет.Талдау барысында сұрақ- жауап алынған адамның іс- әрекеті
объектісінің шынайы сипаттамасын, жұмысындағы білім беру міндеттерін шешуде
пайда болған қиындықтарды, оларды жеңудің тісілдерін анықтау қажет.Сұхбат
нәтижелерінің талдауы мен олардың түсіндірмесі зерттеудің нақты
міндеттеріне байланысты әр түрлі жүргізілуі мүмкін.
Б)Анкета. Бұл арнайы іріктелген танымдық сұрақтар мен олардың мүмкін деген
жауаптарының варианттарының қатал тогикалық құрылысы.Анкета құрастырушы
ұсынған алдын- ала белгіленген бірнеше мүмкін деген жауаптары бар жабық
сұрақтардан тұрады. Егер анкетадағы сұрақтардың жауаптары болмаса, онда ол
ашық сұрақтар деп аталады.Жабық сұрақтарға қарағанда ашық сұрақтарға
статистикалық талдау жасау қиынырақ.
Анкета әдісі көбінесе адамдардың бір- біріне, оқиғаларға, іс- әрекет,
пікірлерді зерттеу түрлеріне деген қатынасын анықтау үшін қолданады.
3-тақырып
Мектептегі дене тәрбие жұмысын басқарудың проблемалары.
Қарастырылатын мәселелер.
1. Білім жүйесін басқарудың қоғамдық–мемлекеттік басқару және
мектепшілік менеджмент.
2. Мемлекеттік басқарудың негізгі белгілері.
Пайдалнаатын әдебиеттер:
1. Ж.Б. Қоянбаев, Р.М. Қоянбаев. Педагогика. Астана-1998ж.
2. Ж. Әбиев, С. Бабаев, А. Құдиярова . Педагогика. Алматы-2004ж.
3. Е. Сағындықұлы. Педагогика. Алматы-1999ж.
4. Абай атындағы Қазақ Ұлттық Педагогикалық Университеті.
Педагогика. Алматы-2003ж.
5. М. Жұмабаев. Педагогика Алматы-1992ж.
6. И.П. Подласый. Педагогика.Москва –2000ж.
7. ҚР Білім беру туралы заңы. Астана-2000ж.
8. Абай атындағы Қазақтың мемлекеттік педагогикалық университеті.
Педагогика
пәні бойынша лекциялар жинағы. Алматы-1991ж.
9.Т.С. Сабыров. Оқыту теориясының негіздері. Алматы-1993ж.
Білім жүйесін басқарудың қоғамдық–мемлекеттік
басқару және мектепшілік менеджмент.
Педагогика ғылым мен тәжірибеде тұтас педагогикалық процесті басқару
ғылыми тұрғыдан қарастырып, оған қатаң ғылыми негізделген сипат беруге
деген ұмтылмас күшейе түсуде. Шындығында басқару тек техникалық және
өндірістік процестерге ғана емес, сонымен бірге педагогика сияқты күрделі
әлеуметтік жүйе үшін де қажет.
Жалпы басқару дегенді–шешім қабылдауға бағытталған, белгіленген
мақсатқа сәйкес басқару нысанын ұйымдастыру, қадағалау, реттеу, алынған
шынайы ақпарат негізінде талдау жасап, нәтижесінің қорытындысын шығару
әрекеті деп түсіндіруге болады. Басқару нысаны биологиялық, техникалық,
әлеуметтік жүйелер болуы мүмкін. Әлеуметтік жүйенің бірі ауыл, аудан,
облыс, мемлекет көлемін қамтитын білім беру жүйесі деп білеміз. Бұл жерде
білім жүйесі ретінде ҚР Білім және ғылым минситрлігі, облыстық білім
департмменттері, аудандық білім бөлімдерін атаймыз. Ал орта мектеп күрделі
қозғалыстағы әлеуметтік жүйе ретіндегі мектепішілік басқарудың нысаны
болады. Біз мектепті басқару немесе оның копоненттері туралы айтқанда
олардың жалпы жүйе – орта мектепті басқарудың бөліктері ретінде
қарастырамыз. Ол бөліктерге тұтас педагогикалық, сынып сабақ жүйесі, мектеп
тәрбие жұмысының жүйесі, оқушыларға эстетикалық тәрбие, кәсіптік бағдар
беру жүйесі және т.б.
Мектепшілік басқару дегеніміз біртұтас педагогикалық процеске
қатыстылардың барынша жоғары нәтижеге жетуді көздеген мақсатты, сапалы
өзара әрекеттесуі. Біртұтас педагогикалық процеске қатысушылардың өзара
әрекеті мынадай бірізді, өзара байланысты әрекеттер мен қызметтердің
тізбегінен тұрады, олар: педагогикалық талдау, мақсат қою және жоспарлау,
ұйымдастыру, бақылау, реттеу және түзету.
Мектепшілік басқарудың дәстүрлі ұғымдарын жаңа ұғымдар алмастыруда.
Мысалы, “ықпал ету” ұғымының орнына “өзара әрекеттесу”, “ынтымақтасу”,
рефлексивті басқару” ұғымдары қолданылады.
Сол сияқты мектепті басқару теориясы мектепшілік менеджмент теориясы
басшы қызметінің өзара құрметке, қарамағындағы қызметкерлерге сенім
білдіруді, олардың табысты еңбек етуіне қолайлы жағдай туғызуымен
ерекшеленеді. Менеджменттің осы қыры мектепшілік басқару теориясын одан ары
байыта түскен.
Мемлекеттік басқарудың негізгі белгілері.
Қазіргі заманның білім жүйесінің басты ерекшеліктерінің
бірі–мемлекеттік басқарудан мемлекеттік–қоғамдық басқаруға өту. Білім
беруді мемлекеттік–қоғамдық басқарудың негізгі идеясы –білім проблемеларын
шешуде мемлекет пен жұртшылықтың күш–қуатын біріктіру, мұғалімдер, оқушылар
мен ата–аналарға оқу процесінің мазмұны мен түрін ұйымдастыру әдістерін
және білім беру мекемелерін таңдауға барынша кең құқық пен еркіндік беру.
Білім беру жүйесінің мемлекеттік сипаты елде “Білім туралы” заң
негізінде бірыңғай мемлекеттік саясат жүргізілуімен ерекшеленеді. Заң
аясында Қазақстан Республикасының білім саласына басымдық берілген, яғни
еліміздің әлеуметтік–экономикалық, саяси, халықаралық салаларындағы
жетістіктері білім саласындағы жетістіктерімен байланыстырылады. Білім
саласының басымдылығы білім жүйесінің материалдық, қаржылық мәселелерін
бірінші кезекте шешуді талап етеді.
Сонымен бірге білім беруді басқарудың мемлекеттік сипаты “Білім
туралы” заңда белгіленген мемлекеттік саясат принциптерін мынадай
бағыттарымен де айқындайды:
– білім берудің гуманистік сипаты, жалпы адамзаттық құндылықтардың, адам
өмірі мен денсаулығын, жеке тұлға бостандығының басымдылығы. Азаматтық пен
Отанға деген сүйіспеншілікке тәрбиелеу;
– республикадағы мәдени және білім беру кеңістігінің біртұтастығы, аз
ұлттардың білім беру жүйесінің дайындығы, даму деңгейі мен ерекшеліктеріне
бейімделгіштігі;
– білім жүйесінің еркіндігі мен көптүрлілігі;
– білім беруді басқарудың демократиялық, мемлекеттік қоғамдық сипаты.
Білім беру мекемелерінің дербестігі.
Білім беруді басқарудың жергілікті органдары мемлекеттік саясатын
мемлекеттік білім стандарттарын сақтау арқылы іске асырады. Білім
стандарты оқу бағдарламасының міндеті минимумы мен оқушылар жүктемесінің
максимум көлемін және бітірушілерге қойылатын талп деңгейін қамтид. Білім
беруді басқру оргондарынң міндеті білім луды формальді түрде қамтмасыз
етумен шектелмейді, ол сонымен бірге жеке тұлғаның өзін–өзі айқындалуына
қолайлы жағдай туғызады.
Білім беру саласында мемлекеттік саясатт дәйекті іске асыру
үшін білім беруді басқарудың мемлекеттік оргондары құрылады. Олар
республикалық, облстық, қалалық және аудандық басқару мекемелері.
Мемлекеттік басқару оргондары–білім және ғылым министрлігі
,облыстық білім департаменттері өздерінің компетенциясы шеңберінде білім
беруді мақсат бағдарламаларн жасайды және іске асрад; мемлекеттік білім
стндарттарын жасап, білім туралы құжаттардың балмаларын айқндайды; білім
мекемелерін қаржыландырады және т.б. көптеген мәселелерді шешеді.
Қазіргі жағдайда білім беруді басқару жүйесін орталықсыздандыру
процесі жүреді. Оның мәні жоғарғы басқару оргондарының бірқатар функциясын
жергілікті оргондарға беру. Бұл жерде республикплық оргондар стратегиялық
бағыттырды талдап жасаумен айналысса , жергілікті оргондар нақты қаржылық,
кадрлық, материалдық және ұйымдастырушылық мәселелемен айналысуы тиіс.
Қоғамдық басқарудың негізгі белгілері
Мемлекеттік басқару оргондары мен қатар қоғамдық басқару оргондары
да құрылады.Оның құрамына мұғалімдер мен оқушылар ұжымы, ата– аналар
жұртшылық өкілдері енеді. Олардың басқаруға қатысатындары мектеп ұжымында
ғылыми ізденіс атмосферасын және қолайлы психалогиялық климат
қалыптаструға алғы шарт қалайды. Білім беруді басқарудың қоғамдық сипатының
нақты көрінісі– мектеп кеңесі сияқты ұжымдық бсқару оргондарының қызметінен
танылады. Кеңес жұмысының мазмұны мен қызметі мемлекеттік нормативтік
құжаттары мен айқындалады.
Мектептің ең жоғарғы басқару оргоны жылда бір рет өткізілетін
конференция болып есептеледі Оның өкілеттігі өте кең; жалпы мектептік
конференция мектеп кеңесін , оның төрағсын сайлайды, олардың қызметінің
мерзімін белгілейді. Әрбір оқу орны конференцияда оқу орнының жарғысын
қабылдап, нақты жағдйға қарай оқу орнының дамуын, оның міндеттері мен
мақсаттарын белгілейді.Сондықтан да бір мектептің Жарғысы екінші
мектептікінен өзгеше болуы мүмкін. Мектеп кеңесі алқалы оргон болғандықтан
дамудың негізгі бағыттарын, оқу– тәрбие процесінің сапасын көтеру шараларын
белгілейді. Сонымен бірге мектеп кеңесі оқу орнының жұмыс бағыттары бойынша
тұрақты комиссия ,штаб құрып, олардың құқықтары мен міндеттерін өкілеттік
шегін белгілейді. Ал, конференцияға шешуші дауыспен орталау және жоғары
сынып оқушылары, мұғалімдер, оқу орнының басқа да қызметкерлері, ата–аналар
жұртшылық өкілдері сайланады. Конференциялар аралығында жоғарғы бсты
оргоннның рөлі мектеп кеңесіне беріледі.
Мектеп кеңесінің қызметі мынандай негізгі бағыттарда іске асады:
– конференция шешімдерін іске сыруды ұйымдастырады ;
– мемлекеттік және қоғамдық органда оқушылардың мүддесіне
қатысты мәселе қарастырғанда – аналрмен бірге
оқушылардың әлеуметік қорғалуын қамтамасыз етеді;
– бірінші сыныпқа оқушылар абылдағанда олардың жасын, оқу
түрін белгілейді.
– Бюджет шығындардың есебін талқылйды, оқу орнының жеке
орын қалыптастырады, оқу орнның бюджеттік және бюджеттен
тыс қаржысының жұмсауының негізгі бғыттарын айқындайды;
– Мектеп директорының, оның орын басарларының, жекелеген
мұғалімдерді есептерін тыңдайды;
– Мектеп әкімшілігі және жұрттшылық өкілдерімен бірігіп
ата–аналарға педгогикалық білім беруге жғдай туғызады.
Жұртылық немесе ата–аналар өкілдерінің бірі басқратын
мектеп кеңесі мектеп әкімшілігі және қоамдық ұйымдармен
тығыз бірлікте жұмыс жүргізеді.Кеңестің шешімі
ата–анларға хабарланды. Әрине, кеңес шешімі оған
қатысқандардың үштен екісі қоштап дауыс бергенде заңдық
күші бар деп есептеледі.
Білім беруді басқарудың қоғамдық сипатының арта түсуі білім жүйесін
мемлекетсіздендіру және білім мекемелерін диверсификациялаудан көрінеді.
Мемлекетсіздендірудің мәні мемлекеттік білім беру жүйесімен бірге
мемлекеттік емес білім мекемелерінің де құрылуын аңғартады. Олар мелекттік
қпарат құралныа енбейді, мұғалімдер мен тәрбиешіліер,оқушлыр мен та–аналар
өздерінің жеке мүдделері , аймақтық, ұлтық,кәсіптік, діни бірлестіктің,
топтың мүддесіне жұмыс жасайды. Ал диверсификация (латын тілінен
алғанда–көнтүрлілік, дамудың жан–жақтылығы) бір мезгілде білімберу
мекемелерінің бірнеше типінің қатар дамуы. Мысалы, гимназия, лицей,
колледж, жекелеген пәндерді тереңдетіп оқытатын, мемлекеттік емес білім
беру мекемесінің бір қатар ерекшеліктері болады. Ондай мекемені басқару
тікелей оның құрылтайшысы немесе сол құрылтайшы тағайындаған қамқоршылар
кеңесі іске асырылады. Мемлекеттік емес білім мекемелерінің қамқоршылар
кңесінің өкілеттілігі, басқару құрылымы, мекеменің бсшысын сайлау,
тағайындау тәртібін айқындайтын өз жарғысы болады.
Педагогикалық жүйені басқарудың жалпы қағидалары
Кез келген әрекет, соның ішінде басқару әрекеті де ұйымдастырушы мен
басшылық жасаудың барлық функцияларын іске асыруда басшылыққа алатын бір
қатар қағидаларды сақтауға негізделеді. Ол қағидалар мақсат қою және
жоспарластыру, ұйымдастыру, бақылау және т.б. топтастырылады. Ал басқару
қағидалары басқару заңдылығының бейнелеу және нақты іске асуын танытады.
Мектепшілік менеджменттің негізгі заңдылығы талдағыштық, мақсатқа
сәйкестік, ізгілік, басқарудағы демократиялық және мектеп түрлі басқару
ызметіне дейі болуы сияқты компоненттерді қамтиды. Осы заңдылықтардан
мектеп диреторының, менеджердің оқу жүйесін басқарудағы басшылыққа алатын
негізгі қағидлары туындайды. Сонымен негізгі қағидаларға мынлар жатады:
педагогикалық жүйені демократизациялау және ізгілеу ; орталықтагндыру және
орталықсыздандырудың парастты үйлесімі ; жеке билік пен алқалы биліктің
бірлігі ; педагогикалық жүйені басқару ақпараттарының обьективтілігі және
толықтылығы.
Т Е С Т
10.Тәрбиенің құрамды бөліктері:
А) Мұғалімнің шеберлігі, ақыл-ой тәрбиесі, тәрбие жұмыстары.
В) Мектептегі тәрбие жұмыстары , құқықтық тәрбие, мұғалімнің қарым-
қатынасы.
С) Мектеп реформасын жүзеге асыру.
Д) Ақыл-ой тәрбиесі, адамгершілік тәрбиесі, еңбек тәрбиесі, экономикалық
тәрбие, дене тәрбиесі, экологиялық тәрбие, эстетикалық тәрбие, құқықтық
тәрбие.
Е) Мұғалімнің қарым-қатынасы, еңбек тәрбиесі, эстетикалық тәрбие.
11. Тәрбие ұстанымдарын (принціптерін) ата.
А) Тәрбие мен өзін-өзі тәрбиелеудің бірлігі, тәрбие ықпалдарының
тізбектестігі, ұжым арқылы тәрбиелеу.
В) Тәрбиенің идеялығы мен мақсаттылығы, тәрбиенің өмірмен, еңбекпен қоғам
құрылымының практикасы мен байланысы, Ұжымда және ұжым арқылы тәрбиелеу,
тәрбиелеушінің тұлғасына қойылатын талаптар мен көрсетілетін құрметтің
бірлігі, тәрбиелік ықпалдардың тізбектестігі, жүйелілігі,беріктігі және
үздіксіздігі, тәрбиенің оқушылырды жас және дербес ерекшеліктеріне
сәйкестігі.
С) Өзін-өзі тәрбиелеу және қайта тәрбиелеу,тәрбиенің мақсаттылығы.
Д) Тәрбие процесінің жобасын құру және жүзеге асыру.
Е) Өзін-өзі тәрбиелеу, тәрбиенің мақсаттылығы.
12. Өзін-өзі тәрбиелеу дегеніміз не?
А) Адамның өз мінез-құлқындағы адамгершілік қасиеттерді тани біліп, оны
одан әрі дамыту, жағымсыз қылықтарды жеңе білуге әдеттендіру сияқты сапалы
әдет-дағдылырдың қалыптасуы.
В) Өте қиындық туғызатын, педагогикалық шеберлікті қажет ететін тәрбие
процесі.
С) Оқушылардың рухани, адамгершілік дамуы.
Д) Оқушылардың мінез-құлқы, сана-сезімдері, талап-тілектері мен
мұқтаждықтары қалыптасуы мен дамуы.
Е) Адамның жағымды мінез-құлқы.
13. Тәрбие әдістерін жіктеуде өз көзқарастарын білдірген педагогтар.
А) Н. К. Гончаров, Т. Е. Конникова, И. Т. Огородников, И. С. Марьенко, Г.
И. Шукина, В.А. Сластенин.
В) В. А. Сухомлинский, Н. К. Крупская, Н. К. Гончаров.
С) Я. А. Коменский, Б. Е. Райков, А. С. Макаренко.
Д) Г. И. Шукина, Н. К. Крупская, А.С. Макаренко.
Е) Г. И. Шукина, Н. К. Крупская, К. Д. Ушинский.
14. Еңбектің ұжымдық формасына үлкен мән берген педагогты ата?
А) В. А. Сухомлинский.
В) К. Д. Ушинский.
С) Я. А. Коменский.
Д) А. С. Макаренко.
Е) Л. Н. Толстой.
15. Дүниетанымның құрамды бөліктері:
А) Сенім, ғылыми білім жүйесі, дүниетаным, адам мұраты.
В) Жеке адамның табиғатқа, өмірге көзқарасы.
С) Оқушылардың әлеуметтік тұрмысы.
Д) Оқушылардың адамгершілік жағынан қалыптасуы.
Е) Білім беру жүйесі, адамның өмірге көзқарасы.
16.Дене шынықтыру сабақтары үрдісінде(процесінде) қалыптасатын
оқушылардың адамгершілік тәрбиесінің міндеттерін ата.
А) Оқушылардың адамгершілік, имандылық қасиеттерін қалыптастыру.
В) Оқушыларды қоғамның моральдік нормасын орындауға қатыстыру, оқушылырдың
тәртіп және мінез-құлық тәжірибесін қалыптастыру, балалардың санасына және
мінезіне педагогикалық ықпал жасаудың бірлігін қамтамасыз ету, Отанға,
халқымызға, еңбек және қоғамдық іс-әрекетке балалардың жауапкершілік
сезімін тәрбиелеу.
С) Оқушылардың ішкі және сыртқы дүниеге көзқарасына ықпал ету.
Д) Оқушылардың адамгершілік қасиеттерінің дамуы, жағымды мінез-құлқының
қалыптасуы.
Е) Оқушылардың жағымды мінез- құлқы.
17.Дене шынықтыру үрдісінде (процесінде) қалыптасатын
оқушылардың ақыл-ой тәрбиесінің міндеттерін ата.
А) Білім қорын жинау, негізгі ойлау операцияларын меңгеру, зиялылық
біліктерді қалыптастыру, дүниетанымды қалыптастыру.
В) Ақыл-ой күштері, зер салып ойлау.
С) Жастарға білім беру.
Д) Оқушылардың ойлауын дамыту.
Е) Оқушылардың ойлау операцияларын дамыту.
18. Дене шынықтыру сабағында оқушыларды еңбекке тәрбиелеудің
басты міндеттерін ата.
А) Оқушыларды еңбекке баулу, тәрбиелеу.
В) Оқушылардың еңбек сүйгіштігін тәрбиелеу .
С) Еңбекке психологиялық және практикалық дайындығын қалыптастыру.
Д) Еңбектің мәні мен құндылығын арттыру.
Е) Еңбекке сүйіспеншілік пен еңбек адамдарына құрметпен қарау, оқушыларды
халық шаруашылығының салаларындағы еңбектің түрлерімен таныстыру, дағдысы
мен іскерлігін қалыптастыру, мамандықты таңдауға дайындау.
19.Спорттық педагогикада кәсіптік бағдар беру жүйесінің негізгі
компоненттерін атаңыз.
А) Кәсіптік диагностика, кәсіптік білім беру, кәсіптік адаптация, кәсіптік
консультация, кәсіптік іріктеу.
В) Оқушылардың білім деңгейі мен жеке қасиеттері.
С) Политехникалық білім беру.
Д) Еңбек ресустарын тиімді пайдалану.
Е) Оқушылардың өндірістік бригадалары.
20. “Дидактика ” термині сөзбе-сөз аударғанда қандай мағынаны білдіреді?
А) Оқыту.
В) Білім беру.
С) Үйретуші, мұғалім.
Д) Дамытушы.
Е) Оқыту, дамыту, тәрбиелеу.
21. Дидактиканың ғылыми негізін салған ең бірінші кім?
А) Я. А. Коменский “Ұлы дидактика ”-китабында баяндаған.
В) К. Д. Ушинский “Адам тәрбие-тірегі”-еңбегінде.
С) И. Г. Песталоцци
Д) А. В. Луначарский “Халыққа білім беру ”.
Е) Ы. Алтынсарин.
22. Дидактиканың негізгі ұғымдары (категориялары):
А) Үздіксіз халыққа білім беру.
В) Білім беру, оқыту, сабақ беру, оқу, оқыту принціптері, оқыту процесі
және оның компаненттері, міндеттері, мазмұны, формалары, әуістері,
құралдары, оқытудың нәтижесі.
С) Политехникалық білім, еңбек тәрбиесі мен оқыту.
Д) Жалпы және кәсіптік білім беру.
Е) Жалпы білім беру.
23. Оқыту процесінің өзіне тән функцияларын ата:
А) Оқытудың дидактикалық құралдары функциясы.
В) Оқыту нәтижелерінің функциясы
С) Оқытудың білім беру функциясы оқытудың тәрбиелік функциясы, оқытудың
дамыту функциясы.
Д) Танымдық іс-әрекеттері функциясы.
Е) Оқытудың дамыту функциясы.
24. Оқытудың түрлерін атаңыз?
А) Дамыта отырып оқыту, бағдарламалап оқыту.
В) Тәрбиелей отырып оқыту, білім бере отырып оқыту.
С) Білім бере отырып оқыту, проблемалық оқыту.
Д) Түсіндірмелі-иллюстративті оқыту, проблемалық оқыту, бағдарламалап
оқыту.
Е) Дамыта білім бере отырып оқыту, түсіндіре отырып оқыту.
25. Оқыту процесінің заңдылықтарын атаңыз:
А) Жүйелік және бірізділік заңдылығы .
В) Оқытудың қоғамның мұқтаждығына және жағдайына байланысты заңдылығы,
оқытудың, білім берудің және өзара байланыс заңдылығы, Оқыту процесінде
оқушылардың жас, дербес ерекшеліктерін есепке алу заңдылығы, оқыту
процесінің міндеттерінің мазмұнының, формаларының, әдістерінің байланыс
заңдылығы.
С) Оқушылардың логикалық ойлауын дамыту заңдылығы.
Д) Әлеуметтік мотивтер заңдылығы, жүйелік және бірізділік заңдылығы,
оқыту процесін дамыту заңдылығы.
Е) Оқыту процесін дамыту заңдылығы, жүйелілік және бірізділік заңдылығы.
26.Дене шынықтыру сабақтарын оқыту принциптерін атаңыз?
А) Оқыту процесінің мақсаттылық принціпі, оқытудың ғылымилық принціпі,
жүйелілік және бірізділік принціпі, көрнекілік принціпі, саналылық пен
белсенділік принціпі, педагогикалық процестің бағыттылық принціпі.
В) Жалпы білім беру принціпі саналылық пен белсенділік принціпі.
С) Түсіндіру, ұғындыру принціпі оқыту процесінің мақсаттылық принціпі,
педагогикалық процестің бағыттылық принціпі.
Д) Оқушылардың жас, дербес ерекшеліктерін есепке алу принціпі.
Е) Түсіндіру, білім беру, тәрбиелеу принціпі.
27. Жалпы білім беретін оқу орындары үшін қандай нормативті
құжаттар жасалады?
А) Оқу жоспарлары, оқу бағдарламалары, оқулықтар, оқу құралдар.
В) Дидактикалық құралдар, оқу жоспарлары.
С) Техникалық құралдар, Дидактикалық құралдар, оқу жоспарлары.
Д) Оқушылардың жас және дербес ерекшеліктерін есепке алу, оқу жоспарлары,
оқу бағдарламалары, оқулықтар, оқу құралдары.
Е) Оқу құралдары, оқушылардың жеке іс-қағаздары.
28. 50.жылдардың аяғы мен 60 жылдардың басында орыс
ғылымдары Е. Я. Голант, С. Г. Шаповаленко, Н. М. Верзилин оқыту,
әдістерін қандай топтарға бөліп қарастырады?
А) Түсіндірме-иллюстративті әдіс.
В) Зерттеу әдісі.
С) Сөздік әдіс, көрнекілік әдіс, практикалық әдіс.
Д) Бақылау әдісі, графикалық әдіс.
Е) Бақылау әдісі.
29. Сынып-сабақ жүйесін өзінің еңбегінде дәлелдеген педагог кім?
А) К. Д. Ушинский “Адам- тәрбие тірегі”.
В) Я. А. Коменский “Ұлы дидактика” кітабында.
С) А. С. Мокаренко “Ұстаздық дастан ” еңбегінде.
Д) В. А. Сухомлинский “Балаға жүрек жылуы” .
Е) А. С. Макаренко “Мұнара үстіндегі жалаулар”.
30.АҚШ- тағы, Германиядағы оқытудың әртүрлі формаларын атаңыз?
А) Дальтон-план, лабараториялық бригадалық форма, винетка-план, трамп-
план, иена-план.
В) Оқу материалдарын баяндау формасы.
С) Оқытудың көрнекілік формасы.
Д) Дербес оқыту формасы.
Е) Оқу материалдарын баяндау формасы, лабораториялық форма.
31. Оқытуды ұйымдастырудың негізгі формасын атаңыз?
А) Білім беру.
В) Дамыту.
С) Лабораториялық жұмыстар, түсіндіру.
Д) Сабақ.
Е) Білім беру, сабақ, оқыту.
52.Дене шынықтыру сабақтары үрдісінде оқушылардың
экономикалық тәрбиесін қалыптастыру.
А) Еңбек тәрбиесінің бір саласы. Оқушылардың еңбек туралы
білімдерін дамыту, айырбас, бөлісу туралы түсініктерін кеңейту.
В) Экономикалық тәрбие дегеніміз- оқушыларды экономикалық
білімдер негіздерімен қаруландыру, қоғамның экономикалық
саясатын ұғындыру, өндіріс, айырбас, бөлісу, тұтыну шеңберіндегі
негізгі экономикалық қатынастарды тәжірибеде меңгерту.
С) Қоғам өмірінің материалдық негізі экономикалық тәрбие деп
аталады.
Д) Эконмикалық тәрбие дегеніміз-қаржыландыру көзі.
Е) Экономикалық тәрбие дегеніміз- оқушылардың еңбек туралы
білімдерін дамыту, экономикалық саясат туралы түсініктерін
қалыптастыру.
53. Дене шынықтыру сабақтары процесінде қалыптасатын
оқушылардың экологиялық тәрбиенің негізгі мақсаттары.
А) Адамның өндірістік іс-әрекеті, оқушыларды экологиялық біліммен
қаруландыру.
В) Экологиялық нормалардың , ережелердің қажеттілігін жастардың мінез-
құлқында тәрбиелеу қоршаған орта жауапсыздықпен қараушыларға жол бермеу,
жастардың бойында экологиялық мәдениет дағдысын қалыптастыру.
С) Экологиялық біліммен қаруландыру, экологиялық мәдениет дағдысын
қалыптастыру .
Д) Экологиялық зерттеу жұмыстарын жүргізу, экологиялық нормалардың,
ережелердің қажеттілігін жастардың мінез- құлқында тәрбиелеу.
Е) Экологиялық білімдерін қалыптастыру, экологиялық нормалардың,
ережелердің қажеттілігін жастардың мінез-құлқында тәрбиелеу.
54. Дене шынықтыру сабағы үрдісінде қалыптасатын оқушылардың
экологиялық тәрбиесінің басты міндеттерін атаңыз.
А) Өмірде, еңбек іс-әрекетінде экологиялық білімді қолдана білу,
іскерлікке төселу, табиғатты қорғауда оқушыларды жаппай қоғамдық пайдалы
еңбекке қосу, әрбір мектепте экологиялық білім және тәрбие қоғамын
ұйымдастыру, қоғам мүшелерін мектептегі жастар ұйымына ынтымақтастыру.
В) Экологиялық тәрбиеге байланысты мектепте жаппай ұйымдастыру.
С) Мектеп оқушыларын үнемі орман шауашылығына көмектестіріп отыру.
Д) Фенологиялық бақылау жүргізу, әрбір мектепте экологиялық білім және
тәрбие қоғамын ұйымдастыру, қоғам мүшелерін мектептегі жастар ұйымына
ынтымақтастыру.
Е) Мектепке жастар ұйымын жандандыру , табиғатты қорғауға оқушыны тарту.
55. Дефектология ғылымы нені зерттейді, оның негізгі салаларын атаңыз?
А) Дефектология ғылымы көзі нашар көретін балаларды зерттейді. Салалары
:1. Көру.
В) Дефектология ғылымы балардың сөйлеу кемістігін зерттейді. Салалары :
1. Кекеш
2. Сақау.
С) Дефектология ғылымы –– көру, есту, сөйлеу мүшелерінде және ақыл ––
ойында табиғи кемістігі бар балаларды оқыту мен тәрбиелеу мәселелерін
зерттейді. Салалары :
1.Сурдопедагогика –– саңырау, мылқау, керең.
2. Тифлопедагогика –– көзі нашар көретін балаларды .
3. Олигофренопедагогика–– ақыл-ойы кеміс балаларды.
4.Легопедия –– тілінің кемісі бар балаларға білім және тәрбие беру
проблемаларын зерттейді.
Д) Дефектология ғылымы оқушылардың тіл кемістігін, көз кемістігін
зерттейді. Салалары:
1.Логопедия
2. Тифлопедагогика –– көзі нашар көретін балаларды
Е) Дефектология ғылымы жалпы мектепке оқуға кедергі келтіретін дене
кемістіктерін зерттейді. Салалары:
1. Логопедия .
2. Арнаулы педагогика.
56.Дене шынықтыру сабағы үрдісінде эстетикалық тәрбиені жүзеге
асырудың қандай міндеттері шешіледі.
А) Қоршаған дүниенің, өнердің сұлулығын баланы көру және сезу қабілетін
дамыту.
В) Тазалық, қарапайымдылық, әдемілік қасиеттерін дамыту.
С) Әрбір заттың көзге сүйкімді, анық көрінуін қамтамасыз ету.
Д) Оқушылардың эстетикалық қабылдауын, эстетикалық сезім мен ұғымын дамыту
көркемдік – творчестволық қабілетін үздіксіз дамыту, эстетикалық талғамын
қалыптастыру.
Е) Оқушылардың эстетикалық қабылдауын, логикалық ойлауын, қоршаған
дүниенің сұлулығын сезіне білу.
136. Адамгершілік ұғымдарды, түсініктерді, сезімдер мен сенімдерді,
дағдылар мен әдеттерді қоғамдағы қалыптасқан нормаларға сай қалыптастыру
сияқты міндеттерді шешуге тәрбиенің қай түрі көмектеседі?
А) Эстетикалық тәрбие
В) Еңбек тәрбиесі
С) Адамгершілік тәрбиесі
Д) Азаматтық тәрбие
Е) Патриоттық тәрбие
137.Тұлғаның адамгершілік дамуын анықтайтын өлшем – бұл:
А) Адамгершілік түсініктер
В) Адамгершілік пікірлер
С) Адамгершілік сезімдер
Д) Адамгершілікті құбылыстардың мәні
Е) Адамгершілік іс-әрекеттер
138.“Тәрбиенің мәні оқушылардың және өмірдегі әдемілікті тоылққанды
қабылдау және дұрыс үсіну қабілетін қалыптастыруда болып табылады” – деген
анықтамада тәрбиенің қай түрі туралы айтылады?
А) Адамгершілік
В) Саяси-әлеуметтік
С) Экологиялық
Д) Эстетикалық
Е) Экономикалық
139. Мемлекеттік заң мен құқықтық нормаларға құрметпен қарауға тәрбиелеу,
сонымен қатар қоғамға және қоғамдық тәртіп бұзушылыққа қарсы белсенді
өмірлік позицияны қалыптастыру жөніндегі тәрбиенің бағыты қалай деп
аталады?
А) Саяси
В) Құқықтық
С) Атеистік
Д) Адамгершілік
Е) Патриоттық
140. Тәрбиенің негізгі құрамды бөліктері қайсы топта көрсетілген?
А) Дене тәрбиесі, еңбек тәрбиесі, интеллектуалдық байлық, адамгершілік
тазалығы, политехникалық дайындық
В) Ақыл-ой тәрбиесі, дене тәрбиесі, адамгершілік тәрбиесі, эстетикалық
тәрбие, еңбек тәрбиесі
С) Адамгершілік тәрбиесі, рухани жетілдіру, білімнің жан-жақтылығы, еңбек
етуге жарамдылық, жалпы эрудиция
Д) Ақыл-ой тәрбиесі, интеллектуалдық даму, политехникалық білім, рухани
жетілу, жалпы эрудиция
Е) Еңбек тәрбиесі, жалпы дүниетаным, адамгершілік тәрбиелілік, дене
тәрбиесі, сұлулықты сезімі
141. Тәрбиеленушілердің санасына, ерік-жігеріне, сезімдеріне, мінез-
құлқына берілген қасиеттерді қалыптастыру мақсатында әсер ету тәсілдері –
бұл:
А) Сендіру әдістері
В) Оқыту әдістері
С) Тәрбие әдістері
Д) Тәрбие принциптері
Е) Тәрбиенің заңдылықтары
142. Іс-әрекетті ұйымдастыру және қоғамдық мінез-құлық тәжрибесін
қалыптастыру әдістерінің тобына қандай тәрбие әдістері кіреді?
А) Сайыс, мадақтау, жазалау
В) Лекция, этикалық әңгіме, сендіру, инструктаж, диспут, баяндама
С) Ынталандыру, тежеу, басқару, өзін-өзі тәрбиелеу
Д) Түсіндірмелі-репродуктивтік, мәселелік, көрнекілік, салыстырмалы,
дамытушылық
Е) Жаттығу, үйрету, педагогикалық талап, қоғамдық пікір, тапсырма,
тәрбиелеуші жағдайлар
143. Ынталандыру әдістерінің тобына қандай тәрбие әдістері жатады?
А) Тапырма, тәрбиелеуші жағдайлар
В) Жаттығу, үйрету
С) Түсіндіру, түсініктеу
Д) Мәліметтеу, сендіру
Е) Сайыс, мадақтау, жазалау
144. Жазалау ... болғанда әсерлі болады.
А) Оқушыға түсініксіз
В) Оқушыға түсінікті, бірақ ол оны әділетті емес деп есептейтін
С) Оқушыға түсінікті және ол оны әділетті деп есептегенде
Д) Мұғалім жазалағанда
Е) Ата-аналар жазалағанда
145. Тәрбиеленушілерге ықпал ететін тәрбиелік әсерлер ... әсер ретінде үш
бағыт бойынша дамиды.
Мадақтау –тәрбие.
А) Білім, қабілет, дағдыларға
В) Танымға, өзгерту, шығармашшылықа
С) Тәрбие, өзін-өзі тәрбиелеу, қайта тәрбиелеу
Д) Адамгершілік, дене, еңбек тәрбиесі
Е) Сана, сезімдер, мінез-құлық
4-тақырып
Дене шынықтыру және спорт мамандығы мұғалімінің педагогикалық міндеттері
Қарастырылатын мәселелер:
1. Мұғалім мамандығы туралы ұғым
2. Мұғалімнің кәсіптік қызметі.
Пайдалатынатын әдебиеттер:
1. Уаңбаев. Дене тәрбиесінің негіздері. Алматы 1000ж
2. Т. Ш. Қуаныш. Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Алматы 1996ж.
3. Под. ред. Б. А. Ашмарина Теория и методика физического воспитания.
Москва 1979.
4. Абай атындағы Қазақ Ұлттық Педагогикалық Университеті 2003
5. К.Б Сейдалиев Тәрбие теориясы Алматы 1986
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Білім және ғылым министрлігі
“Сырдария” университеті
“Өнер” факультеті
“Ән және саз ” кафедрасы
“Бекітемін”
Кафедра меңгерушісі
“______” ______ 200 ж.
Музыкалық білім берудің әдістемесі пәнінен
ОБСӨЖ мәтіндері
Лектор: Сейлбекова Ү.К.
Жетісай – 2008
1-тақырып.
: “Музыкалық білім берудің әдістемесі” пәнінің ВУЗ – дық музыка
педагогикалық мұғалімін дайындау жүйесінде алатын орны.
Қарастырылатын мәселелер:
1. Оқушылардың музыкалық тәрбиесінде, оқыту және дамуында педагогикалық
жолдарының таңдап алынған негізінде музыка мұғалімін кәсіби хабар етіп
дайындау; жаңа идеялар мен қарама – қайшылықтарды табу, оларды жою.
2. Жаңартылған музыка педагогикалық іс - әрекет және ғылым тануды үйренуге
бағытталған іс - әрекет сферасы білім беру методологиясы.
Пайдаланылатын әдебиеттер:
1.Әденбаев С.Ш. Тәрбие теориясы мен әдістемесі А., 2004.
2.Апраксина О.А. Методика музыкального воспитания в школе. М., 1983
3.Меңдаяқова Қ.М., Қарамолдаева Г.Ж. Мектепте музыка тәрбиесін беру
әдістемесі. А., 1997.
4.Абдуллин Э.Б. Николаева Е.В. Теория музыкального образования. М., 2004.
5.Момынұлы П. Музыкалық эстетикалық тәрбие. А., 2000.
6.Ұзақбаева С. Тамыры терең тәрбие. А., 1995.
7.Қазақ Совет энциклопедиясы. 8 том.
8. Детская музыкальная энциклопедия
9.Крюкова В.В. Музыкальная педагогика Ростов- на-Дону., 2002.
10.Музыка әлемінде журналы 2005-2006 ж.ж
11.Халабузарь П. Попов В. Добровольская Н. “Музыкалық білім беру
әдістемесі”
Білім саласындағы әлемдік дамуды ескеру, Қазақстан Республикасындағы жоғары
білім беруді, соның ішінде музыкалық білім беруді реформалау, жоғары
мектептегі музыкалық-педагогикалық процестерді ұйымдастырудың қалыптасқан
негіздерін әдіснамалық-теориялық тұрғыдан терең пайымдауды қажет етеді.
Қазіргі таңда болашақ музыка мұғалімдерін даярлаудың ісі белгілі бір жүйеге
келтіріліп жатқанымен, бұл салада лайықты оқулықтар, оқу құралдары жоқ
деуге болады. Музыкалық білім берудің әдістемесі педагогика, психология,
музыкатану ғылымдарын ұштастыратын қалыптасу үстіндегі ғылым саласы.
Аталған мәселелердің ойдағыдай дұрыс шешім табуы ВУЗ-дық блім беру
жүйесінде болашақ манан даярлауға арналған „Музыкалық білім берудің тарихы
мен теориясы“, „Музыкалық білім берудің әдіснамасы“, “Музыкалық
педагогика“ курстары бойынша арнайы оқулықтарды, оқу құралдарын,
әдістемелік нұсқауларды, хрестоматияларды, бейне, жазба материалдарын
дайындауды жетілдіру ісімен тығыз байланысты. Мұғалімнің кәсіби дайындығы
оның қоғамдық саяси, арнаулы және педогогикалық-психологиялық терең жан-
жақты білімі болуымен анықталады. Білімді үнемі толықтырып отыру, өз пәнін
жан-жақты игеру қазіргі мұғалімге қойылатын басты да нақты талап.
Қазіргі таңда білім шарттары бойынша балаларға музыкалық білім берудің
мазмұны мен олардың музыкалық дамуы арасындағы байланысын, музыкадан сабақ
берудің жаңарту үрдісінің тиімді критерийлерін жасаудағы ұмтылыс оқушыларға
музыкалық білім беру әдістемесінің интеграциясы мен бағдарламалар
нұсқаларында ерекше өзекті мәселе больш отыр.
Рефераттар тізімі
1. Дене шынықтыру педагогикасы ғылыми пән ретінде.
2. Дене шынықтыру педагогикасының басқа ғылымдармен өзара байланысы.
3. Оқушылар ұжымын қалыптастыру және оның оқушылардың жеке басына ықпалы.
4. Дене шынықтыру сабағында ұжымды ұйымдастыру мен тәрбиелеудің негіз
жолдары.
5. Н.К.Крупская, А.С.Макаренко, В.А.Сухомлинский ұжым проблемасы туралы.
6. Оқушылар ұжымындағы өзін-өзі басқару органы ретіндегі белсенді оқу
топтары.
7. Тєрбие – ќоѓамдыќ ќ±былыс.
8. Педагогикалыќ ±ќыптылыќ.
9. Дене шынықтыру сабағында жеке адамды жан –жаќты дамыту.
10. Адамгершілік тєрбиесініњ маќсаты мен міндеттері.
11. Халыќќа білім беру ж‰йесініњ ќалыптасуы.
12. Тєрбие ж‰йесіндегі ењбектіњ ролі.
13. Отбасындаѓы баланы тєрбиелеудіњ проблемалары.
14. Тєрбиеніњ єдістері, оны тиімді пайдалану.
15. Оќушылардыњ тєрбиелік дењгейін аныќтау єдістестері.
16. Оқытуды ұйымдастыру түрлерінің даму тарихы.
17. Қазіргі оқытуды ұйымдастырудың сабақтан тыс түрлері.
18. Дене шынықтыру мұғалімінің сабаққа дайындығы.
19. Оқыту әдістерін іріктеу мұғалімнің педагогикалық шеберлігімен
негізделеді.
20. Үлгермеушіліктің жолын болдырмау.
2-тақырып.
Дене шынықтыру және спорт педагогикасында педагог-ғалымдардың зерттеу
әдістері
Қарастыратын мәселелер:
1.Педагогикалық бақылау, ішінар бақылау, әңгіме әдісі.(А.А.Тер-Ованесян)
2.Эксперимент және мектеп құжаттарымен жұмыс. (И.Н.Решетень,)
Әдіснама, әдіс пен теория әрқашан бір-бірімен тығыз
байланысты.Теория педагогикалық құбылыстардың кез-келген әддіснаманың
негізі болып табылады және сол әдістеменің көмегімен табылған фактклер
арқасында кеңейеді.Теория- таным пройесінің нәтижесі, ал әдіснама болса осы
танымға жету мен оны құру тәсілі болып табылады.Бұл- теориялық және
практикалық ғылыми-танымдық іс-әрекетті ұйымдастыру мен құрастырудың
негізгі мен тәсілдер жүйесі, бұл-осыжүйені тану жолы. Таным теориясы түтас
таным іс-әрекеті процесін және ең алдымен оның мазмұндық негізін зерттейді.
Әдіснама шынайы және практикалық түрде тиімді білімге жетудің әдістері мен
жолдарына көп көңіл бөледі, осы білімді дамытудың тісілдерін іздестіру.
Қазіргі замандағы ғылымның әдіснамасы білімнің жеке бір саласы ретінде
дамып келе жатыр, о,ан нақты- ғылыми деңгейде өткізілген зерттеулер
сүйенеді.
Кейде әдіснамның философиялық және нақты-ғылыми деңгейлері теңестіріледі,
ал олардың шынайы мүмкіндікткрі мен шектерін ғылыми зерттеулердің
әдіснамалық негіі болып табылатын материалистік диалектика ғананаықтай
алады.
Педагогика ғылымы сияқты педагогикалық зерттеу әдістерінің қазіргі
жүйесінің көлемі кең. Ғылыми-педагогикалық зерттеулерджің әртүрлі әдістері
мен зерттеуші ойлаудың шығармашылық сипаты ғылыми зерттеудің барлық
әдістері мен олардың өзара байланысынң сипаттайтын ортақ теорияны
құрастыруда біршама қиындық тарға әкеледі. Осыған орай, таным әдістерінің
көптеген жіктемелері бар, оларды қолдану мақсатқа, объектігі және пәнге,
сонымен қатар зерттеу әрекеттеріне және ғылыми іс-әрекет пен зерттеу
жорамалдары жүзеге асатын жағдайларға негізделеді.
Ғылыми зерттеулердегі әр түрлі әдістердің өзара байланысы мәселесі
көкейтесті мәселеге айналып отыр. Бұл мәселе аспектілерінң бірі-ғылыми
танымдағы филосо фиялық әдістердің орны туралы мәселе. Ғылымның қазіргі
әдіснамасында, соның ішінде педагогикалық әдіснама да, теорияның негізін
құрайиын бірнеше компоненттерден тұрады:а)факторологиялық материалдың
бастапқы эмпирикалық негізі, ол теориялық түсіндірмені талап етеді;ә)
бастапқы теориялық негіз, ол зерттеу объектісін суреттейтін алғашқы
жорамалдардан, аксиомолардан, болжам дардан және теориялық ыңғайлардан
тұрады; б) теорияның логикасы мен құрылысы;в) эмпирикалық дәлелдері бар
теориялық пайымдаулар жиынтығы; г) педагогикалық теоияны қалыптастырудың
әдіснамалық негізі,ол дәріптелген объект пен оның теориялық моделін
суреттеумен байланысты.Бұл ретте дәріптел ген объектіні құрастыруды ке-
келген педагогикалық теорияны, оның байланыс тарын, заңдылықтарын,
жорамалдарын, дәріптешілігін, анық білімдерге жету принциптері мен
механизмін құрастырудың қажетті шарты ретінде қарастыру қажет.
Сонымен, зерттеу әдіс дегеніміз күрделі таным тәртіптері, ал олар болса
зерттеудің танвым операциялырының іске асуының белгілі бір тәртібін
белгілейтін әр түрлі әдіс-тәсілдерінің жиынтығынан тұрады.
Зерттеу әдістері педагогикалық ғылым дамуының басты құрамды бөлігі болып
табылады.Ғылыми нәтижелердің анықтығы алғашқы ақпараттарды алудың жолдары
мен тісілдеріне және зерттеу әдістерінің сенімділігіне байланысты.Кез-
келген педагогикалық зерттеу белгілі ғылыми білімдерді дәлелдеу емес, ол-
жаңа білімдерді табу процесі. Ол адамның зерттеу объектісі, заттары мен
құбылыстарының мәнін ашуға бағытталған жан-жақты танымдық іс-әрекеттерінің
бір түрі.
Педагогканың өзіне тән ғылыми-педагогикалық әдістерінің бірі бақылау
әдісі. Ол зерттеуде жиі қолданады.бақылау деп педагогикалық құбылыстарды
қабылдау арқылы тануды айтады. Ғылыми бақылау арнайы жоспар бойынша
жүргізіле ді.Жоспарда бақылау мақсаты мен міндеттері, объектісі (сабақ,
экскурсия, лаборо ториядағы, шеберханадағы, оқу- тәжірибе учаскесіндегі
оқушылардың жұмыстары),жүргізілу мәдістері мен техникасы дұрыс көтерілуі
мүмкін. Оны жоспарлау зерттеу жұмысының нәтижелі болуына игі әсер
етеді.Ғылыми бақылау зерттелетін педагогикалық құбылысты дұрыс және шын
дәлдікпен жазып алуды талап етеді. Бақылау нәтижесі зерттеушінің
педагогикалық іскерлігіне және оның жоғары дәрежелі сауаттылығы мен
мәдениеттілігіне байланысты.
Педагогикалық бақылау-белгілі бір құбылысты ұзақ және жоспарлы түрде
зерттеудің таным әдісі. Бақылауды жаппай және ішінара жүргізуге болады.
Жаппай бақылау әдісі- сабақ үстінде оқушылардың таным іс-әрекеті,
оқушылардың зейін белсенділігін, балалар іс- әрекеті т. б. Арқылы
жүргізіледі.
Ішінара бақылау әдісі-кейбір оқушының кітакппен жұмысы, картамен
жұмысы,мінез-құлқын бақылау.
Әңгіме әдісі- бақылауында алынған мәліметтерді толықтырады.Ол үшін арнайы
жоспар жасалып онда негізгі және жанама сұрақтардың және әңгіме жасаудың
әдістері мен тәсілдерінің нақты көрсетілгені жөн.
Педагогикалық құбылыстарды анықтау үшін әңгіме мұғаліммен сынып
жетекшілерімен,мектеп басшыларымен, ата-аналармен және адамдардың дербес
ерекшеліктерін еске алады.Әңгіме зерттеушіңден үлкен дайындықты, зор
шеберлікті, зейінділікті және әдептілікті талап етеді.
Әңгіме протоколға жазылады.магнитафон арқылы жазып алуға болады.Әңгіме
әдісі эксперимент, бақылау т.б.әдістермен ұштастырла жүргізіледі
Мектеп құжатарын зерттеуде кейбір күнделікті нәрселерді құжатарға сүйеніп
зертеуге болады.Архив мәліметері,сынып жұрналдары,оқушы күнделіктері,
сыныптық оқу-тәрбие жоспары үйірме жұмыстарының жоспары мен есеп; үйірме
баяндамалары,педкеңестің протолколдары,мектептің жылдық есебі,мұғалімдердің
озат тәжірибесі негізінде әдістемелік және тәрбие жұмыстары ның
тақырыптарына,жазылған байандамалармен ғылыми мақалалар жатады.
Оқушылардың жұмысын зерттеу.Оқушылардың жазба,бақылау және графикалық
жұмыстары,суреттері,пәндер бойынша дәптерлері, әртүрлі тақырыптарға
жазылған баяндамалары мен рефераттары мен және еңбек сабақтарында жасаған
заттары зерттеушіні кейбір қажетті мәліметермен қаруландырады.Оқушылардың
дербес қабілетін, оқуға және еңбеке көз қарасын,практикалық даярлығың,
мұғалім дердің де іс-әрекетін зерттеп анықтауға болады. Оқушылардың өз
бетімен жұмыс істеуін жаппай және дербес орындайтын жұмыстарын ұштастырып
жүргізудің және осы сияқты дидактикалық проблемалардың қолданудың тиімді
жолдарын іздестіреді.
Эксперимент деп нақты жағдайды есепке алып,педагогикалық процесті әдейі
зерттейтін ғылыми тәжірибені айтады. Педагогикалық эксперменттерге сүйеніп,
зерттеуші оқытудың және тәрбиенің тиімді тәсілдері мен әдістерін, түрлері
мен мазмұнын тексереді.Сондықтан эксперимент мәліметтерін малыстыру үшін
екі объекті алады.Олардың бірі-экспериментті, екіншісі-бақылау объектісі
деп аталады.Эксперимени объектісінде-зерттеушінің ғылыми жазба ұсынысы
бойынша, ал бақылау сыныбында- әдеттегі оқу бағдарламалары мен оқулықтарға
сәйкес жүргізіледі. Эксперимент нәтижелі болу үшін екі топ тең болуы керек.
Мұғалімдер де бір-біріне шамалас болғаны жөн. Активті экспериментті
зерттеуші өзң жүргізсе, ал зерттеушінің ғылыми жазба ұсынысы бойынша екінші
бір адам жүргізсе оны енжар деп атаймыз.
Табиғи эксперимент.Эксперименттің бақылаудан ерекшелігі-оның зерттеуді
арнайы ұйымдастырылған жағдайда жүргізуді көздейтіндігінде.Эксперимент
оқушылардың тәрбиелік дәрежесін, өмір мен қызметтің әр түрлі жағдайдағы
өзара қатынасын, өзін қалай ұстайтынын, белсенділігін және мінезін, тағы
басқа қасиет терін анықтауға көмектеседі.
Табиғи эксперимент- бұл сыныпта бүкіл ұжымда оқу- тәрбие процесін бұзбай,
педагогикалық проблемаларды зерттеу үшін әдеттегі жағдайда жүргізіледі.
Мектептегі озат тәжірибелерді зерттеу процесінде пайда болған болжамды
анықтау үшін тексеру экспериментті қолданады.Мылалы, педагогикалық ғылыми-
зерттеу институттары жаңадан жасалған оқулықтардың, бағдарламалардың
тиімділігін тексеру эксперименті арқылы зерттейді.
Оқу мен тәрбиенің мазмұнын, ұйымдастыру түрлерін,принциптері мен әдістерін
жаңадан құру үшін арнаулы эксперимент дейді.
Кейде жасанды жағдай да бақылау мен тексерудің нітижесінде оқыту мен
тәрбиенің кейбір әдістері мен тәсілдеріне өзгерістер енгізуге болады.
Педагогикалық құбылысты ұқыптылықпен бақылау үшін сынып ұжымының бір топ
бала бөлініп алынады да олармен арнайы эксперимент жүргізіледі.Оны
лабороториялық эксперимент деп атайды.
Эмпирикалық зерттеу әдісі.
Қарастыратын мәселелер:
1.Байқаудың түрлері, оларды ұйымдастыру және жүргізу.
2.Зерттеу міндеттерін шешуде байқау нәтижелерін пайдалану.
3.Сұрау әдістері:әңгіме, анкеталау, интервью,ғылыми-педагогикалық зерттеу
олардың мақсаты мен қызметі.( В.В.Белорусованың)
1.Көзқарас.Нақты қорытынды әдіс әр қашанда сезім мүшелері арқылы
қабылдайды-немесе басқа да мүшелер арқылы.Ұйымдастыру көзқарасы міндетті
түрде ажырату ол жобаларды, мақсатты бағдарлама түзілу қажет
Объект мінезі, оқушы қатысатын(мұғалім әрекеті, төмен баға, бағны әділ қою
және т.б.)педагогикалық мінезге жат дөрекі,көргенсіздігі және т.б.
педагогикалық жақсы қаситеттері жоқ, тұсініксіз тұсіндіреді, сабағы
тартымсыз, мұғалім оқушылар дың көңіл-күйіне қармайды,жалпы алғанда
оқушыларға мұғалімдердің бұндай ұсыныстары ұнамайды және т. б.
2.Оқушының сабақтағы көңіл-күйі (негізгі жақсы,сабырлы,ерекше, көңілсіз).
3.Кейбір оқушылар өз ойларын ашып айтады,шыдамсыздау
4.балдардың бір-бірімен ерегісуі (жақтырмау,қатал, шыдамсыз, Жан-жағына
қызығады, еліктейді, мақсатына жетеді).
5.Тәрбие балалардың жұмы үлгісі(үндемейді,мұғалімнің ұрысқақ, кек сақтау,
мұғалімге қарсы шығу, ешнәрсе болмағандай жере береді;ақталуға ұмтылады,
ұрсады,қол жұмсайды, кешіреді, әртүрлі әрекеттер істейді және т.б
6.Шығыспайтын оқушылардың тілін табу.
7.Шығыспайтын жағдайлардың түрлері, осындай оқушылар қатысады.
Негізгі әдістердің міндетті көз-қарасы:
1.Нақты әдіске жету мүмкіндігі.
2.Алдын-ала жоспар бойынша жүруге міндетті.
3.Зерттеу әрекеттерінің саны нәтижелі болу керек.
4.Негізгі жағдайда оны анықтау міндеті керек,
5.Жаңалықтар,әртүрлі көзқарас жолдарымен байланыстыру,және бір-бірімен тең
болу керек.
6.Көзқарасты қайта-қайта тексеру керек.
7.Қате сылтау пайда болғанды оны дер кезінде тексеру міндетті.
8.Көзқарас процесіндегі факторлар қабылданады,міндетті түрде таблица
арқылы анықтау қажет.
Педагогикада зерттеудің үш деңгейі бар :эмпирикалық, теориялық,
әдіснамалық.
1.Бақылап- зерттеу-заттар мен құбылыстарды мақсатты зерттеу,мағлұматтарды
іріктеп жинақтау, көзбен көргенді сезім мүшелерімен қабылдау және санада
бұл ақпаратқа талдау жасау; зерттеу объектісінің сыртқы жақтары,қасиеттері
мен белгілері туралы мәлімет алу.Бақылап- зерттеегенде, ең алдымен,
бақылаушының өзі, зерттеу объектісі, бақылап-зерттеу- шарттары, сон дай-ақ
бақылап- зерттеу құралдары – видиоаспаптар, ас пап- құралдар мен өлшеу
құрал- саймандары.
-тікелей бақылап- зерттеу, мұғалім- зерттеуші оқу- тәрбие жұмысының
тікелей басшысы; сонымен қатар ол тікелей куәгер бола тұра бейтарап адам;
мұғалім зерттеу мүшесі ретінде зерттеушілер тобына кіргізілуі. Оның роліне
байланысты эмпирикалық фактілерді жинақтаудың техникасы мен әдісі таңдалып
алынады;
-жанама бақылап-зерттеу, ол тікелей бақылап-зерттеуді толықтырады және ол
зерттеушімен бірге және оның бағдарламасы бойынша жұмыс істейтін өкілдер
арқылыжүзеге асады.
-жасырын немесе елеусіз бақылап-зерттеу тұйық теледидар желісі және сынып
бөлмелерінде телекамералары бар мектептерде жүргізіледі. Сабақты жасырын
бақылап-зерттеу оқушылардың танымдық іс-әрекетінің және мұғаліммен ара
қатынасы туралы мәлімет алуға мүмкіндік береді. Жасырын бақылап- зерттеу
зерттеушігі құнды мәліметтер береді, егер оқушылар өздерін басқаша
ұстайды.Оқушылар мен мұғалімдердің бір бір імен оңаша кезіндегі мінез-
құлқынан оларды бөтен біреулер бақылап отырған кездегі мінез-құлқынан
әлдеқайда өзгеше болады.;
-үздіксіз бақылап-зерттеу оқыту процесін, екі- үш оқушыны сабақтағы,
ойындағы, сыныптан тыс, мектептен тыс-оқу- тәрбие процесі физикалық қолайлы
уақыттағы мінез-құлқын зерттеу үшін қолданады;
-дискретті( үзік- үзік) бақылап-зерттеу объектіні ұзақ уақыт бақылайтын
кезде қолданады.Бақылап- зерттеу ұзақ уақытқа созылуы мүмкін- жарты жыл
немесе бір жыл. Бақылап- зерттеу белгілі бір уақытта үзіліп, кейін қайтадан
жалғастырылады;
-монографиялық бақылап-зерттеу бір адамды немесе бір затты бақылау кезінде
қолданады;
-Бір бағытты бақылап- зерттеу жалпы тұтастықпен бақылап- зерттеу мақсатына
сай бір құбылысты немесе деректі бақылау кезінде қолданады.
2.Педагогикалық эксперимент танымның эмпирикалық деңгейіндегі зерттеудің
негізгі әдісі болып табылады,ол құбылыстарды олардың өту барысының нақты
тіркелген жағдайларында,зерттеуге бағытталған.Эксперимент жағдайларында
құбылыстың күнделікті жағдайларда бақылып- зерттеуге болмайтын қасиеттерін
ашуға болады.
Эксперимент ғылыми зерттеудің теориялық және эмпирикалық деңгейлері
арасындағы байланыстырушы буын болып табылады.Оның мақсаты ғылыми теория
мен болжамды растау немесе жоққа шығару, сон дай- ақ эмпирикалық
заңдылықтардың факңтуалды мәніне жету мен қалыптастыру.Эксперименттің тағы
бір мақсаты білімді жетілдіру, оқушыларды оқыту, тәрбиелеу және дамыту
тәжірибесін жаңарту.
Эксперимент пен практикалық іс-әрекеттің басқа формалары арасындағы
шектеулер әр түрлі, сондықтан эксперименттаным әдісі де,оқу- тәрбие
процесін үйлестіру әдісі де бола алады.
Педагогикада эксперименттің бірнеше түрі бар: қалыпты, оқыту мен тәрбиенің
күнделікті жағдайларында жүзеге асады;лабороториялық, оқушылардың белгілі
бір топтарын бөлу арқылы жүзеге асады. Сон дай- ақ эксперименттің белгілеп-
анықтайтын түрі бар, ол зерттеу объектісінің педагогикалық жүйесінің
бастапқы күйін белгілеп, көрсетеді;қалыптастыратын түрі- зерттеу
объектісінің байта құруға бағытталған.
3.Сұрақ-жауап әдістері. Олардың ерекшелігі педагогикалық жағдайлардың
элементтерінің объективті қасиеттерімен қоса өзара байланысты”субъект-
субъект”жүйесінің қасиеттері танылып,есепке алынады.Эмпирикалық зерттеу
тәртіптерінің құрастыру кезінде субъектілердің өз іс-әрекетінің жағдайын
оның сол іс-әрекет туралы түсінігі ретінде қабылдайтынына сүйену керек.
Сұрақ-жауап әдісінің мынандай түрлері бар:
А)Әңгіме- сұхбат. Бұл ұйымдастырылуы мен мазмұны жағынан ер кін диалрг,
лның кезінде әңгімелесушілер арасында бейресми және ер кін қатынастар орын
алады.
Әңгіме- сұхбаттар әңгімелесушілердің әртүрлі шеңберлерінде жүргізіледі(
мектеп директроы, оның орынбасарлары, ата- аналар, оқушылар, білім берудің
әртүрлі деңгейдегі басшылары).Олардың білім беру саласының жағдай мен
ондағы өзгерістерге кәсіби баға беруі басқа әдістер арқылы ақпараттарға
маңызды қосымша болып табылады.
ә)Сұхбат-әңгіме- сұхбаттың бір түрі. Әңгіме-сұқбаттың бұл түрі зерттеу
объектісінің өз іс-әрекеті туралы өзінің түсінігінің динамикасын белгілеуге
көмектеседі, ол өзіндік пікірмен қоса психологиялық- педагогикалық
анализдің тақырыбы болып табылады. Сұхбат зерттеушінің жоғары кәсібилігін
және тәжірибесін қажет тееді. Сұхбаттың мақсаты- зерттеу объектісінің
педагогикалық жағдайға деген алынғандардың міндеттері мен мәселелері арқылы
ішкі және сыртқы байланыстарының ерекшеліктерін зерттеу. Зерттеуші күрделі
кәсіби- педагогикалық іс-әрекеттің жалпы заңдылықтарын түсіну сұрақ- жауап
лбъектімімен терең қарым- қатынас жасай отырып, оның жекелік- мотивтік,
когне тивтік және операционалды компоненттерін түсіну арқылы ғана мүмкін
екенін ескеру қажет. Көптеген мамандарға сұрақ- жауап жүргізу арқылы
тенденциялар мен құбылыстар дамуының заңдылықтарын қорытындылып түсіну мен
анықтау мүмкіндігі туындайды.
Хаттамаларда тіркелген мәліметтерге сапалық және сандық тұрғыдан талдау
жасау қажет.Талдау барысында сұрақ- жауап алынған адамның іс- әрекеті
объектісінің шынайы сипаттамасын, жұмысындағы білім беру міндеттерін шешуде
пайда болған қиындықтарды, оларды жеңудің тісілдерін анықтау қажет.Сұхбат
нәтижелерінің талдауы мен олардың түсіндірмесі зерттеудің нақты
міндеттеріне байланысты әр түрлі жүргізілуі мүмкін.
Б)Анкета. Бұл арнайы іріктелген танымдық сұрақтар мен олардың мүмкін деген
жауаптарының варианттарының қатал тогикалық құрылысы.Анкета құрастырушы
ұсынған алдын- ала белгіленген бірнеше мүмкін деген жауаптары бар жабық
сұрақтардан тұрады. Егер анкетадағы сұрақтардың жауаптары болмаса, онда ол
ашық сұрақтар деп аталады.Жабық сұрақтарға қарағанда ашық сұрақтарға
статистикалық талдау жасау қиынырақ.
Анкета әдісі көбінесе адамдардың бір- біріне, оқиғаларға, іс- әрекет,
пікірлерді зерттеу түрлеріне деген қатынасын анықтау үшін қолданады.
3-тақырып
Мектептегі дене тәрбие жұмысын басқарудың проблемалары.
Қарастырылатын мәселелер.
1. Білім жүйесін басқарудың қоғамдық–мемлекеттік басқару және
мектепшілік менеджмент.
2. Мемлекеттік басқарудың негізгі белгілері.
Пайдалнаатын әдебиеттер:
1. Ж.Б. Қоянбаев, Р.М. Қоянбаев. Педагогика. Астана-1998ж.
2. Ж. Әбиев, С. Бабаев, А. Құдиярова . Педагогика. Алматы-2004ж.
3. Е. Сағындықұлы. Педагогика. Алматы-1999ж.
4. Абай атындағы Қазақ Ұлттық Педагогикалық Университеті.
Педагогика. Алматы-2003ж.
5. М. Жұмабаев. Педагогика Алматы-1992ж.
6. И.П. Подласый. Педагогика.Москва –2000ж.
7. ҚР Білім беру туралы заңы. Астана-2000ж.
8. Абай атындағы Қазақтың мемлекеттік педагогикалық университеті.
Педагогика
пәні бойынша лекциялар жинағы. Алматы-1991ж.
9.Т.С. Сабыров. Оқыту теориясының негіздері. Алматы-1993ж.
Білім жүйесін басқарудың қоғамдық–мемлекеттік
басқару және мектепшілік менеджмент.
Педагогика ғылым мен тәжірибеде тұтас педагогикалық процесті басқару
ғылыми тұрғыдан қарастырып, оған қатаң ғылыми негізделген сипат беруге
деген ұмтылмас күшейе түсуде. Шындығында басқару тек техникалық және
өндірістік процестерге ғана емес, сонымен бірге педагогика сияқты күрделі
әлеуметтік жүйе үшін де қажет.
Жалпы басқару дегенді–шешім қабылдауға бағытталған, белгіленген
мақсатқа сәйкес басқару нысанын ұйымдастыру, қадағалау, реттеу, алынған
шынайы ақпарат негізінде талдау жасап, нәтижесінің қорытындысын шығару
әрекеті деп түсіндіруге болады. Басқару нысаны биологиялық, техникалық,
әлеуметтік жүйелер болуы мүмкін. Әлеуметтік жүйенің бірі ауыл, аудан,
облыс, мемлекет көлемін қамтитын білім беру жүйесі деп білеміз. Бұл жерде
білім жүйесі ретінде ҚР Білім және ғылым минситрлігі, облыстық білім
департмменттері, аудандық білім бөлімдерін атаймыз. Ал орта мектеп күрделі
қозғалыстағы әлеуметтік жүйе ретіндегі мектепішілік басқарудың нысаны
болады. Біз мектепті басқару немесе оның копоненттері туралы айтқанда
олардың жалпы жүйе – орта мектепті басқарудың бөліктері ретінде
қарастырамыз. Ол бөліктерге тұтас педагогикалық, сынып сабақ жүйесі, мектеп
тәрбие жұмысының жүйесі, оқушыларға эстетикалық тәрбие, кәсіптік бағдар
беру жүйесі және т.б.
Мектепшілік басқару дегеніміз біртұтас педагогикалық процеске
қатыстылардың барынша жоғары нәтижеге жетуді көздеген мақсатты, сапалы
өзара әрекеттесуі. Біртұтас педагогикалық процеске қатысушылардың өзара
әрекеті мынадай бірізді, өзара байланысты әрекеттер мен қызметтердің
тізбегінен тұрады, олар: педагогикалық талдау, мақсат қою және жоспарлау,
ұйымдастыру, бақылау, реттеу және түзету.
Мектепшілік басқарудың дәстүрлі ұғымдарын жаңа ұғымдар алмастыруда.
Мысалы, “ықпал ету” ұғымының орнына “өзара әрекеттесу”, “ынтымақтасу”,
рефлексивті басқару” ұғымдары қолданылады.
Сол сияқты мектепті басқару теориясы мектепшілік менеджмент теориясы
басшы қызметінің өзара құрметке, қарамағындағы қызметкерлерге сенім
білдіруді, олардың табысты еңбек етуіне қолайлы жағдай туғызуымен
ерекшеленеді. Менеджменттің осы қыры мектепшілік басқару теориясын одан ары
байыта түскен.
Мемлекеттік басқарудың негізгі белгілері.
Қазіргі заманның білім жүйесінің басты ерекшеліктерінің
бірі–мемлекеттік басқарудан мемлекеттік–қоғамдық басқаруға өту. Білім
беруді мемлекеттік–қоғамдық басқарудың негізгі идеясы –білім проблемеларын
шешуде мемлекет пен жұртшылықтың күш–қуатын біріктіру, мұғалімдер, оқушылар
мен ата–аналарға оқу процесінің мазмұны мен түрін ұйымдастыру әдістерін
және білім беру мекемелерін таңдауға барынша кең құқық пен еркіндік беру.
Білім беру жүйесінің мемлекеттік сипаты елде “Білім туралы” заң
негізінде бірыңғай мемлекеттік саясат жүргізілуімен ерекшеленеді. Заң
аясында Қазақстан Республикасының білім саласына басымдық берілген, яғни
еліміздің әлеуметтік–экономикалық, саяси, халықаралық салаларындағы
жетістіктері білім саласындағы жетістіктерімен байланыстырылады. Білім
саласының басымдылығы білім жүйесінің материалдық, қаржылық мәселелерін
бірінші кезекте шешуді талап етеді.
Сонымен бірге білім беруді басқарудың мемлекеттік сипаты “Білім
туралы” заңда белгіленген мемлекеттік саясат принциптерін мынадай
бағыттарымен де айқындайды:
– білім берудің гуманистік сипаты, жалпы адамзаттық құндылықтардың, адам
өмірі мен денсаулығын, жеке тұлға бостандығының басымдылығы. Азаматтық пен
Отанға деген сүйіспеншілікке тәрбиелеу;
– республикадағы мәдени және білім беру кеңістігінің біртұтастығы, аз
ұлттардың білім беру жүйесінің дайындығы, даму деңгейі мен ерекшеліктеріне
бейімделгіштігі;
– білім жүйесінің еркіндігі мен көптүрлілігі;
– білім беруді басқарудың демократиялық, мемлекеттік қоғамдық сипаты.
Білім беру мекемелерінің дербестігі.
Білім беруді басқарудың жергілікті органдары мемлекеттік саясатын
мемлекеттік білім стандарттарын сақтау арқылы іске асырады. Білім
стандарты оқу бағдарламасының міндеті минимумы мен оқушылар жүктемесінің
максимум көлемін және бітірушілерге қойылатын талп деңгейін қамтид. Білім
беруді басқру оргондарынң міндеті білім луды формальді түрде қамтмасыз
етумен шектелмейді, ол сонымен бірге жеке тұлғаның өзін–өзі айқындалуына
қолайлы жағдай туғызады.
Білім беру саласында мемлекеттік саясатт дәйекті іске асыру
үшін білім беруді басқарудың мемлекеттік оргондары құрылады. Олар
республикалық, облстық, қалалық және аудандық басқару мекемелері.
Мемлекеттік басқару оргондары–білім және ғылым министрлігі
,облыстық білім департаменттері өздерінің компетенциясы шеңберінде білім
беруді мақсат бағдарламаларн жасайды және іске асрад; мемлекеттік білім
стндарттарын жасап, білім туралы құжаттардың балмаларын айқндайды; білім
мекемелерін қаржыландырады және т.б. көптеген мәселелерді шешеді.
Қазіргі жағдайда білім беруді басқару жүйесін орталықсыздандыру
процесі жүреді. Оның мәні жоғарғы басқару оргондарының бірқатар функциясын
жергілікті оргондарға беру. Бұл жерде республикплық оргондар стратегиялық
бағыттырды талдап жасаумен айналысса , жергілікті оргондар нақты қаржылық,
кадрлық, материалдық және ұйымдастырушылық мәселелемен айналысуы тиіс.
Қоғамдық басқарудың негізгі белгілері
Мемлекеттік басқару оргондары мен қатар қоғамдық басқару оргондары
да құрылады.Оның құрамына мұғалімдер мен оқушылар ұжымы, ата– аналар
жұртшылық өкілдері енеді. Олардың басқаруға қатысатындары мектеп ұжымында
ғылыми ізденіс атмосферасын және қолайлы психалогиялық климат
қалыптаструға алғы шарт қалайды. Білім беруді басқарудың қоғамдық сипатының
нақты көрінісі– мектеп кеңесі сияқты ұжымдық бсқару оргондарының қызметінен
танылады. Кеңес жұмысының мазмұны мен қызметі мемлекеттік нормативтік
құжаттары мен айқындалады.
Мектептің ең жоғарғы басқару оргоны жылда бір рет өткізілетін
конференция болып есептеледі Оның өкілеттігі өте кең; жалпы мектептік
конференция мектеп кеңесін , оның төрағсын сайлайды, олардың қызметінің
мерзімін белгілейді. Әрбір оқу орны конференцияда оқу орнының жарғысын
қабылдап, нақты жағдйға қарай оқу орнының дамуын, оның міндеттері мен
мақсаттарын белгілейді.Сондықтан да бір мектептің Жарғысы екінші
мектептікінен өзгеше болуы мүмкін. Мектеп кеңесі алқалы оргон болғандықтан
дамудың негізгі бағыттарын, оқу– тәрбие процесінің сапасын көтеру шараларын
белгілейді. Сонымен бірге мектеп кеңесі оқу орнының жұмыс бағыттары бойынша
тұрақты комиссия ,штаб құрып, олардың құқықтары мен міндеттерін өкілеттік
шегін белгілейді. Ал, конференцияға шешуші дауыспен орталау және жоғары
сынып оқушылары, мұғалімдер, оқу орнының басқа да қызметкерлері, ата–аналар
жұртшылық өкілдері сайланады. Конференциялар аралығында жоғарғы бсты
оргоннның рөлі мектеп кеңесіне беріледі.
Мектеп кеңесінің қызметі мынандай негізгі бағыттарда іске асады:
– конференция шешімдерін іске сыруды ұйымдастырады ;
– мемлекеттік және қоғамдық органда оқушылардың мүддесіне
қатысты мәселе қарастырғанда – аналрмен бірге
оқушылардың әлеуметік қорғалуын қамтамасыз етеді;
– бірінші сыныпқа оқушылар абылдағанда олардың жасын, оқу
түрін белгілейді.
– Бюджет шығындардың есебін талқылйды, оқу орнының жеке
орын қалыптастырады, оқу орнның бюджеттік және бюджеттен
тыс қаржысының жұмсауының негізгі бғыттарын айқындайды;
– Мектеп директорының, оның орын басарларының, жекелеген
мұғалімдерді есептерін тыңдайды;
– Мектеп әкімшілігі және жұрттшылық өкілдерімен бірігіп
ата–аналарға педгогикалық білім беруге жғдай туғызады.
Жұртылық немесе ата–аналар өкілдерінің бірі басқратын
мектеп кеңесі мектеп әкімшілігі және қоамдық ұйымдармен
тығыз бірлікте жұмыс жүргізеді.Кеңестің шешімі
ата–анларға хабарланды. Әрине, кеңес шешімі оған
қатысқандардың үштен екісі қоштап дауыс бергенде заңдық
күші бар деп есептеледі.
Білім беруді басқарудың қоғамдық сипатының арта түсуі білім жүйесін
мемлекетсіздендіру және білім мекемелерін диверсификациялаудан көрінеді.
Мемлекетсіздендірудің мәні мемлекеттік білім беру жүйесімен бірге
мемлекеттік емес білім мекемелерінің де құрылуын аңғартады. Олар мелекттік
қпарат құралныа енбейді, мұғалімдер мен тәрбиешіліер,оқушлыр мен та–аналар
өздерінің жеке мүдделері , аймақтық, ұлтық,кәсіптік, діни бірлестіктің,
топтың мүддесіне жұмыс жасайды. Ал диверсификация (латын тілінен
алғанда–көнтүрлілік, дамудың жан–жақтылығы) бір мезгілде білімберу
мекемелерінің бірнеше типінің қатар дамуы. Мысалы, гимназия, лицей,
колледж, жекелеген пәндерді тереңдетіп оқытатын, мемлекеттік емес білім
беру мекемесінің бір қатар ерекшеліктері болады. Ондай мекемені басқару
тікелей оның құрылтайшысы немесе сол құрылтайшы тағайындаған қамқоршылар
кеңесі іске асырылады. Мемлекеттік емес білім мекемелерінің қамқоршылар
кңесінің өкілеттілігі, басқару құрылымы, мекеменің бсшысын сайлау,
тағайындау тәртібін айқындайтын өз жарғысы болады.
Педагогикалық жүйені басқарудың жалпы қағидалары
Кез келген әрекет, соның ішінде басқару әрекеті де ұйымдастырушы мен
басшылық жасаудың барлық функцияларын іске асыруда басшылыққа алатын бір
қатар қағидаларды сақтауға негізделеді. Ол қағидалар мақсат қою және
жоспарластыру, ұйымдастыру, бақылау және т.б. топтастырылады. Ал басқару
қағидалары басқару заңдылығының бейнелеу және нақты іске асуын танытады.
Мектепшілік менеджменттің негізгі заңдылығы талдағыштық, мақсатқа
сәйкестік, ізгілік, басқарудағы демократиялық және мектеп түрлі басқару
ызметіне дейі болуы сияқты компоненттерді қамтиды. Осы заңдылықтардан
мектеп диреторының, менеджердің оқу жүйесін басқарудағы басшылыққа алатын
негізгі қағидлары туындайды. Сонымен негізгі қағидаларға мынлар жатады:
педагогикалық жүйені демократизациялау және ізгілеу ; орталықтагндыру және
орталықсыздандырудың парастты үйлесімі ; жеке билік пен алқалы биліктің
бірлігі ; педагогикалық жүйені басқару ақпараттарының обьективтілігі және
толықтылығы.
Т Е С Т
10.Тәрбиенің құрамды бөліктері:
А) Мұғалімнің шеберлігі, ақыл-ой тәрбиесі, тәрбие жұмыстары.
В) Мектептегі тәрбие жұмыстары , құқықтық тәрбие, мұғалімнің қарым-
қатынасы.
С) Мектеп реформасын жүзеге асыру.
Д) Ақыл-ой тәрбиесі, адамгершілік тәрбиесі, еңбек тәрбиесі, экономикалық
тәрбие, дене тәрбиесі, экологиялық тәрбие, эстетикалық тәрбие, құқықтық
тәрбие.
Е) Мұғалімнің қарым-қатынасы, еңбек тәрбиесі, эстетикалық тәрбие.
11. Тәрбие ұстанымдарын (принціптерін) ата.
А) Тәрбие мен өзін-өзі тәрбиелеудің бірлігі, тәрбие ықпалдарының
тізбектестігі, ұжым арқылы тәрбиелеу.
В) Тәрбиенің идеялығы мен мақсаттылығы, тәрбиенің өмірмен, еңбекпен қоғам
құрылымының практикасы мен байланысы, Ұжымда және ұжым арқылы тәрбиелеу,
тәрбиелеушінің тұлғасына қойылатын талаптар мен көрсетілетін құрметтің
бірлігі, тәрбиелік ықпалдардың тізбектестігі, жүйелілігі,беріктігі және
үздіксіздігі, тәрбиенің оқушылырды жас және дербес ерекшеліктеріне
сәйкестігі.
С) Өзін-өзі тәрбиелеу және қайта тәрбиелеу,тәрбиенің мақсаттылығы.
Д) Тәрбие процесінің жобасын құру және жүзеге асыру.
Е) Өзін-өзі тәрбиелеу, тәрбиенің мақсаттылығы.
12. Өзін-өзі тәрбиелеу дегеніміз не?
А) Адамның өз мінез-құлқындағы адамгершілік қасиеттерді тани біліп, оны
одан әрі дамыту, жағымсыз қылықтарды жеңе білуге әдеттендіру сияқты сапалы
әдет-дағдылырдың қалыптасуы.
В) Өте қиындық туғызатын, педагогикалық шеберлікті қажет ететін тәрбие
процесі.
С) Оқушылардың рухани, адамгершілік дамуы.
Д) Оқушылардың мінез-құлқы, сана-сезімдері, талап-тілектері мен
мұқтаждықтары қалыптасуы мен дамуы.
Е) Адамның жағымды мінез-құлқы.
13. Тәрбие әдістерін жіктеуде өз көзқарастарын білдірген педагогтар.
А) Н. К. Гончаров, Т. Е. Конникова, И. Т. Огородников, И. С. Марьенко, Г.
И. Шукина, В.А. Сластенин.
В) В. А. Сухомлинский, Н. К. Крупская, Н. К. Гончаров.
С) Я. А. Коменский, Б. Е. Райков, А. С. Макаренко.
Д) Г. И. Шукина, Н. К. Крупская, А.С. Макаренко.
Е) Г. И. Шукина, Н. К. Крупская, К. Д. Ушинский.
14. Еңбектің ұжымдық формасына үлкен мән берген педагогты ата?
А) В. А. Сухомлинский.
В) К. Д. Ушинский.
С) Я. А. Коменский.
Д) А. С. Макаренко.
Е) Л. Н. Толстой.
15. Дүниетанымның құрамды бөліктері:
А) Сенім, ғылыми білім жүйесі, дүниетаным, адам мұраты.
В) Жеке адамның табиғатқа, өмірге көзқарасы.
С) Оқушылардың әлеуметтік тұрмысы.
Д) Оқушылардың адамгершілік жағынан қалыптасуы.
Е) Білім беру жүйесі, адамның өмірге көзқарасы.
16.Дене шынықтыру сабақтары үрдісінде(процесінде) қалыптасатын
оқушылардың адамгершілік тәрбиесінің міндеттерін ата.
А) Оқушылардың адамгершілік, имандылық қасиеттерін қалыптастыру.
В) Оқушыларды қоғамның моральдік нормасын орындауға қатыстыру, оқушылырдың
тәртіп және мінез-құлық тәжірибесін қалыптастыру, балалардың санасына және
мінезіне педагогикалық ықпал жасаудың бірлігін қамтамасыз ету, Отанға,
халқымызға, еңбек және қоғамдық іс-әрекетке балалардың жауапкершілік
сезімін тәрбиелеу.
С) Оқушылардың ішкі және сыртқы дүниеге көзқарасына ықпал ету.
Д) Оқушылардың адамгершілік қасиеттерінің дамуы, жағымды мінез-құлқының
қалыптасуы.
Е) Оқушылардың жағымды мінез- құлқы.
17.Дене шынықтыру үрдісінде (процесінде) қалыптасатын
оқушылардың ақыл-ой тәрбиесінің міндеттерін ата.
А) Білім қорын жинау, негізгі ойлау операцияларын меңгеру, зиялылық
біліктерді қалыптастыру, дүниетанымды қалыптастыру.
В) Ақыл-ой күштері, зер салып ойлау.
С) Жастарға білім беру.
Д) Оқушылардың ойлауын дамыту.
Е) Оқушылардың ойлау операцияларын дамыту.
18. Дене шынықтыру сабағында оқушыларды еңбекке тәрбиелеудің
басты міндеттерін ата.
А) Оқушыларды еңбекке баулу, тәрбиелеу.
В) Оқушылардың еңбек сүйгіштігін тәрбиелеу .
С) Еңбекке психологиялық және практикалық дайындығын қалыптастыру.
Д) Еңбектің мәні мен құндылығын арттыру.
Е) Еңбекке сүйіспеншілік пен еңбек адамдарына құрметпен қарау, оқушыларды
халық шаруашылығының салаларындағы еңбектің түрлерімен таныстыру, дағдысы
мен іскерлігін қалыптастыру, мамандықты таңдауға дайындау.
19.Спорттық педагогикада кәсіптік бағдар беру жүйесінің негізгі
компоненттерін атаңыз.
А) Кәсіптік диагностика, кәсіптік білім беру, кәсіптік адаптация, кәсіптік
консультация, кәсіптік іріктеу.
В) Оқушылардың білім деңгейі мен жеке қасиеттері.
С) Политехникалық білім беру.
Д) Еңбек ресустарын тиімді пайдалану.
Е) Оқушылардың өндірістік бригадалары.
20. “Дидактика ” термині сөзбе-сөз аударғанда қандай мағынаны білдіреді?
А) Оқыту.
В) Білім беру.
С) Үйретуші, мұғалім.
Д) Дамытушы.
Е) Оқыту, дамыту, тәрбиелеу.
21. Дидактиканың ғылыми негізін салған ең бірінші кім?
А) Я. А. Коменский “Ұлы дидактика ”-китабында баяндаған.
В) К. Д. Ушинский “Адам тәрбие-тірегі”-еңбегінде.
С) И. Г. Песталоцци
Д) А. В. Луначарский “Халыққа білім беру ”.
Е) Ы. Алтынсарин.
22. Дидактиканың негізгі ұғымдары (категориялары):
А) Үздіксіз халыққа білім беру.
В) Білім беру, оқыту, сабақ беру, оқу, оқыту принціптері, оқыту процесі
және оның компаненттері, міндеттері, мазмұны, формалары, әуістері,
құралдары, оқытудың нәтижесі.
С) Политехникалық білім, еңбек тәрбиесі мен оқыту.
Д) Жалпы және кәсіптік білім беру.
Е) Жалпы білім беру.
23. Оқыту процесінің өзіне тән функцияларын ата:
А) Оқытудың дидактикалық құралдары функциясы.
В) Оқыту нәтижелерінің функциясы
С) Оқытудың білім беру функциясы оқытудың тәрбиелік функциясы, оқытудың
дамыту функциясы.
Д) Танымдық іс-әрекеттері функциясы.
Е) Оқытудың дамыту функциясы.
24. Оқытудың түрлерін атаңыз?
А) Дамыта отырып оқыту, бағдарламалап оқыту.
В) Тәрбиелей отырып оқыту, білім бере отырып оқыту.
С) Білім бере отырып оқыту, проблемалық оқыту.
Д) Түсіндірмелі-иллюстративті оқыту, проблемалық оқыту, бағдарламалап
оқыту.
Е) Дамыта білім бере отырып оқыту, түсіндіре отырып оқыту.
25. Оқыту процесінің заңдылықтарын атаңыз:
А) Жүйелік және бірізділік заңдылығы .
В) Оқытудың қоғамның мұқтаждығына және жағдайына байланысты заңдылығы,
оқытудың, білім берудің және өзара байланыс заңдылығы, Оқыту процесінде
оқушылардың жас, дербес ерекшеліктерін есепке алу заңдылығы, оқыту
процесінің міндеттерінің мазмұнының, формаларының, әдістерінің байланыс
заңдылығы.
С) Оқушылардың логикалық ойлауын дамыту заңдылығы.
Д) Әлеуметтік мотивтер заңдылығы, жүйелік және бірізділік заңдылығы,
оқыту процесін дамыту заңдылығы.
Е) Оқыту процесін дамыту заңдылығы, жүйелілік және бірізділік заңдылығы.
26.Дене шынықтыру сабақтарын оқыту принциптерін атаңыз?
А) Оқыту процесінің мақсаттылық принціпі, оқытудың ғылымилық принціпі,
жүйелілік және бірізділік принціпі, көрнекілік принціпі, саналылық пен
белсенділік принціпі, педагогикалық процестің бағыттылық принціпі.
В) Жалпы білім беру принціпі саналылық пен белсенділік принціпі.
С) Түсіндіру, ұғындыру принціпі оқыту процесінің мақсаттылық принціпі,
педагогикалық процестің бағыттылық принціпі.
Д) Оқушылардың жас, дербес ерекшеліктерін есепке алу принціпі.
Е) Түсіндіру, білім беру, тәрбиелеу принціпі.
27. Жалпы білім беретін оқу орындары үшін қандай нормативті
құжаттар жасалады?
А) Оқу жоспарлары, оқу бағдарламалары, оқулықтар, оқу құралдар.
В) Дидактикалық құралдар, оқу жоспарлары.
С) Техникалық құралдар, Дидактикалық құралдар, оқу жоспарлары.
Д) Оқушылардың жас және дербес ерекшеліктерін есепке алу, оқу жоспарлары,
оқу бағдарламалары, оқулықтар, оқу құралдары.
Е) Оқу құралдары, оқушылардың жеке іс-қағаздары.
28. 50.жылдардың аяғы мен 60 жылдардың басында орыс
ғылымдары Е. Я. Голант, С. Г. Шаповаленко, Н. М. Верзилин оқыту,
әдістерін қандай топтарға бөліп қарастырады?
А) Түсіндірме-иллюстративті әдіс.
В) Зерттеу әдісі.
С) Сөздік әдіс, көрнекілік әдіс, практикалық әдіс.
Д) Бақылау әдісі, графикалық әдіс.
Е) Бақылау әдісі.
29. Сынып-сабақ жүйесін өзінің еңбегінде дәлелдеген педагог кім?
А) К. Д. Ушинский “Адам- тәрбие тірегі”.
В) Я. А. Коменский “Ұлы дидактика” кітабында.
С) А. С. Мокаренко “Ұстаздық дастан ” еңбегінде.
Д) В. А. Сухомлинский “Балаға жүрек жылуы” .
Е) А. С. Макаренко “Мұнара үстіндегі жалаулар”.
30.АҚШ- тағы, Германиядағы оқытудың әртүрлі формаларын атаңыз?
А) Дальтон-план, лабараториялық бригадалық форма, винетка-план, трамп-
план, иена-план.
В) Оқу материалдарын баяндау формасы.
С) Оқытудың көрнекілік формасы.
Д) Дербес оқыту формасы.
Е) Оқу материалдарын баяндау формасы, лабораториялық форма.
31. Оқытуды ұйымдастырудың негізгі формасын атаңыз?
А) Білім беру.
В) Дамыту.
С) Лабораториялық жұмыстар, түсіндіру.
Д) Сабақ.
Е) Білім беру, сабақ, оқыту.
52.Дене шынықтыру сабақтары үрдісінде оқушылардың
экономикалық тәрбиесін қалыптастыру.
А) Еңбек тәрбиесінің бір саласы. Оқушылардың еңбек туралы
білімдерін дамыту, айырбас, бөлісу туралы түсініктерін кеңейту.
В) Экономикалық тәрбие дегеніміз- оқушыларды экономикалық
білімдер негіздерімен қаруландыру, қоғамның экономикалық
саясатын ұғындыру, өндіріс, айырбас, бөлісу, тұтыну шеңберіндегі
негізгі экономикалық қатынастарды тәжірибеде меңгерту.
С) Қоғам өмірінің материалдық негізі экономикалық тәрбие деп
аталады.
Д) Эконмикалық тәрбие дегеніміз-қаржыландыру көзі.
Е) Экономикалық тәрбие дегеніміз- оқушылардың еңбек туралы
білімдерін дамыту, экономикалық саясат туралы түсініктерін
қалыптастыру.
53. Дене шынықтыру сабақтары процесінде қалыптасатын
оқушылардың экологиялық тәрбиенің негізгі мақсаттары.
А) Адамның өндірістік іс-әрекеті, оқушыларды экологиялық біліммен
қаруландыру.
В) Экологиялық нормалардың , ережелердің қажеттілігін жастардың мінез-
құлқында тәрбиелеу қоршаған орта жауапсыздықпен қараушыларға жол бермеу,
жастардың бойында экологиялық мәдениет дағдысын қалыптастыру.
С) Экологиялық біліммен қаруландыру, экологиялық мәдениет дағдысын
қалыптастыру .
Д) Экологиялық зерттеу жұмыстарын жүргізу, экологиялық нормалардың,
ережелердің қажеттілігін жастардың мінез- құлқында тәрбиелеу.
Е) Экологиялық білімдерін қалыптастыру, экологиялық нормалардың,
ережелердің қажеттілігін жастардың мінез-құлқында тәрбиелеу.
54. Дене шынықтыру сабағы үрдісінде қалыптасатын оқушылардың
экологиялық тәрбиесінің басты міндеттерін атаңыз.
А) Өмірде, еңбек іс-әрекетінде экологиялық білімді қолдана білу,
іскерлікке төселу, табиғатты қорғауда оқушыларды жаппай қоғамдық пайдалы
еңбекке қосу, әрбір мектепте экологиялық білім және тәрбие қоғамын
ұйымдастыру, қоғам мүшелерін мектептегі жастар ұйымына ынтымақтастыру.
В) Экологиялық тәрбиеге байланысты мектепте жаппай ұйымдастыру.
С) Мектеп оқушыларын үнемі орман шауашылығына көмектестіріп отыру.
Д) Фенологиялық бақылау жүргізу, әрбір мектепте экологиялық білім және
тәрбие қоғамын ұйымдастыру, қоғам мүшелерін мектептегі жастар ұйымына
ынтымақтастыру.
Е) Мектепке жастар ұйымын жандандыру , табиғатты қорғауға оқушыны тарту.
55. Дефектология ғылымы нені зерттейді, оның негізгі салаларын атаңыз?
А) Дефектология ғылымы көзі нашар көретін балаларды зерттейді. Салалары
:1. Көру.
В) Дефектология ғылымы балардың сөйлеу кемістігін зерттейді. Салалары :
1. Кекеш
2. Сақау.
С) Дефектология ғылымы –– көру, есту, сөйлеу мүшелерінде және ақыл ––
ойында табиғи кемістігі бар балаларды оқыту мен тәрбиелеу мәселелерін
зерттейді. Салалары :
1.Сурдопедагогика –– саңырау, мылқау, керең.
2. Тифлопедагогика –– көзі нашар көретін балаларды .
3. Олигофренопедагогика–– ақыл-ойы кеміс балаларды.
4.Легопедия –– тілінің кемісі бар балаларға білім және тәрбие беру
проблемаларын зерттейді.
Д) Дефектология ғылымы оқушылардың тіл кемістігін, көз кемістігін
зерттейді. Салалары:
1.Логопедия
2. Тифлопедагогика –– көзі нашар көретін балаларды
Е) Дефектология ғылымы жалпы мектепке оқуға кедергі келтіретін дене
кемістіктерін зерттейді. Салалары:
1. Логопедия .
2. Арнаулы педагогика.
56.Дене шынықтыру сабағы үрдісінде эстетикалық тәрбиені жүзеге
асырудың қандай міндеттері шешіледі.
А) Қоршаған дүниенің, өнердің сұлулығын баланы көру және сезу қабілетін
дамыту.
В) Тазалық, қарапайымдылық, әдемілік қасиеттерін дамыту.
С) Әрбір заттың көзге сүйкімді, анық көрінуін қамтамасыз ету.
Д) Оқушылардың эстетикалық қабылдауын, эстетикалық сезім мен ұғымын дамыту
көркемдік – творчестволық қабілетін үздіксіз дамыту, эстетикалық талғамын
қалыптастыру.
Е) Оқушылардың эстетикалық қабылдауын, логикалық ойлауын, қоршаған
дүниенің сұлулығын сезіне білу.
136. Адамгершілік ұғымдарды, түсініктерді, сезімдер мен сенімдерді,
дағдылар мен әдеттерді қоғамдағы қалыптасқан нормаларға сай қалыптастыру
сияқты міндеттерді шешуге тәрбиенің қай түрі көмектеседі?
А) Эстетикалық тәрбие
В) Еңбек тәрбиесі
С) Адамгершілік тәрбиесі
Д) Азаматтық тәрбие
Е) Патриоттық тәрбие
137.Тұлғаның адамгершілік дамуын анықтайтын өлшем – бұл:
А) Адамгершілік түсініктер
В) Адамгершілік пікірлер
С) Адамгершілік сезімдер
Д) Адамгершілікті құбылыстардың мәні
Е) Адамгершілік іс-әрекеттер
138.“Тәрбиенің мәні оқушылардың және өмірдегі әдемілікті тоылққанды
қабылдау және дұрыс үсіну қабілетін қалыптастыруда болып табылады” – деген
анықтамада тәрбиенің қай түрі туралы айтылады?
А) Адамгершілік
В) Саяси-әлеуметтік
С) Экологиялық
Д) Эстетикалық
Е) Экономикалық
139. Мемлекеттік заң мен құқықтық нормаларға құрметпен қарауға тәрбиелеу,
сонымен қатар қоғамға және қоғамдық тәртіп бұзушылыққа қарсы белсенді
өмірлік позицияны қалыптастыру жөніндегі тәрбиенің бағыты қалай деп
аталады?
А) Саяси
В) Құқықтық
С) Атеистік
Д) Адамгершілік
Е) Патриоттық
140. Тәрбиенің негізгі құрамды бөліктері қайсы топта көрсетілген?
А) Дене тәрбиесі, еңбек тәрбиесі, интеллектуалдық байлық, адамгершілік
тазалығы, политехникалық дайындық
В) Ақыл-ой тәрбиесі, дене тәрбиесі, адамгершілік тәрбиесі, эстетикалық
тәрбие, еңбек тәрбиесі
С) Адамгершілік тәрбиесі, рухани жетілдіру, білімнің жан-жақтылығы, еңбек
етуге жарамдылық, жалпы эрудиция
Д) Ақыл-ой тәрбиесі, интеллектуалдық даму, политехникалық білім, рухани
жетілу, жалпы эрудиция
Е) Еңбек тәрбиесі, жалпы дүниетаным, адамгершілік тәрбиелілік, дене
тәрбиесі, сұлулықты сезімі
141. Тәрбиеленушілердің санасына, ерік-жігеріне, сезімдеріне, мінез-
құлқына берілген қасиеттерді қалыптастыру мақсатында әсер ету тәсілдері –
бұл:
А) Сендіру әдістері
В) Оқыту әдістері
С) Тәрбие әдістері
Д) Тәрбие принциптері
Е) Тәрбиенің заңдылықтары
142. Іс-әрекетті ұйымдастыру және қоғамдық мінез-құлық тәжрибесін
қалыптастыру әдістерінің тобына қандай тәрбие әдістері кіреді?
А) Сайыс, мадақтау, жазалау
В) Лекция, этикалық әңгіме, сендіру, инструктаж, диспут, баяндама
С) Ынталандыру, тежеу, басқару, өзін-өзі тәрбиелеу
Д) Түсіндірмелі-репродуктивтік, мәселелік, көрнекілік, салыстырмалы,
дамытушылық
Е) Жаттығу, үйрету, педагогикалық талап, қоғамдық пікір, тапсырма,
тәрбиелеуші жағдайлар
143. Ынталандыру әдістерінің тобына қандай тәрбие әдістері жатады?
А) Тапырма, тәрбиелеуші жағдайлар
В) Жаттығу, үйрету
С) Түсіндіру, түсініктеу
Д) Мәліметтеу, сендіру
Е) Сайыс, мадақтау, жазалау
144. Жазалау ... болғанда әсерлі болады.
А) Оқушыға түсініксіз
В) Оқушыға түсінікті, бірақ ол оны әділетті емес деп есептейтін
С) Оқушыға түсінікті және ол оны әділетті деп есептегенде
Д) Мұғалім жазалағанда
Е) Ата-аналар жазалағанда
145. Тәрбиеленушілерге ықпал ететін тәрбиелік әсерлер ... әсер ретінде үш
бағыт бойынша дамиды.
Мадақтау –тәрбие.
А) Білім, қабілет, дағдыларға
В) Танымға, өзгерту, шығармашшылықа
С) Тәрбие, өзін-өзі тәрбиелеу, қайта тәрбиелеу
Д) Адамгершілік, дене, еңбек тәрбиесі
Е) Сана, сезімдер, мінез-құлық
4-тақырып
Дене шынықтыру және спорт мамандығы мұғалімінің педагогикалық міндеттері
Қарастырылатын мәселелер:
1. Мұғалім мамандығы туралы ұғым
2. Мұғалімнің кәсіптік қызметі.
Пайдалатынатын әдебиеттер:
1. Уаңбаев. Дене тәрбиесінің негіздері. Алматы 1000ж
2. Т. Ш. Қуаныш. Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі. Алматы 1996ж.
3. Под. ред. Б. А. Ашмарина Теория и методика физического воспитания.
Москва 1979.
4. Абай атындағы Қазақ Ұлттық Педагогикалық Университеті 2003
5. К.Б Сейдалиев Тәрбие теориясы Алматы 1986
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz