12 жылдық кәсіптік оқыту әдістері және әр түрлі өңдеу тәсілдерін қолдана отырып майлы краскамен сурет салу технологиясы
КІРІСПЕ
1 КӘСІПТІК ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ
1.1 Кәсіптік оқытудың мақсаты мен мазмұны
1.2 Кәсіптік оқытудың негізгі ұйымдастыру формалары
1.3 Кәсіптік оқыту әдістері
2 ЖОБАЛАУ ОБЬЕКТІСІН ТАҢДАУ ЖӘНЕ НЕГІЗДЕУ
2.1 Шығармашылық негіздерін талдау
2.2 Жобалау обьектісіне қойылатын талаптар
2.3 Обьект моделі модивикацияларын құру
2.4 Материалдарды негіздеу және таңдау
2.4.1 Материалдардың мінездемесі
2.4.2 Конфекциялық карта
3 ӨҢДЕУ ТӘСІЛДЕРІН ЖӘНЕ ҚОНДЫРҒЫЛАРДЫ ТАҢДАУ
3.1 Өңдеу режимдері
3.2 Қондырғы таңдау және сипаттамасы
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1 КӘСІПТІК ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ
1.1 Кәсіптік оқытудың мақсаты мен мазмұны
1.2 Кәсіптік оқытудың негізгі ұйымдастыру формалары
1.3 Кәсіптік оқыту әдістері
2 ЖОБАЛАУ ОБЬЕКТІСІН ТАҢДАУ ЖӘНЕ НЕГІЗДЕУ
2.1 Шығармашылық негіздерін талдау
2.2 Жобалау обьектісіне қойылатын талаптар
2.3 Обьект моделі модивикацияларын құру
2.4 Материалдарды негіздеу және таңдау
2.4.1 Материалдардың мінездемесі
2.4.2 Конфекциялық карта
3 ӨҢДЕУ ТӘСІЛДЕРІН ЖӘНЕ ҚОНДЫРҒЫЛАРДЫ ТАҢДАУ
3.1 Өңдеу режимдері
3.2 Қондырғы таңдау және сипаттамасы
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Білім беру «Қазақстан – 2030» ұзақ мерзімді Стратегиясының маңызды басымдықтарының бірі болып танылды. Қазақстандағы білім беру реформаларының жалпы мақсаты білім беру жүйесін жаңа əлеуметтік-экономикалық ортаға бейімдеу болып табылады.
Қазақстан Президенті республиканы əлемдегі бəсекеге қабілетті 50 елдің қатарына енгізу туралы міндет қойған болатын. Білім беру жүйесін жетілдіру осы мақсатқа қол жеткізуде маңызды рөл атқарады. Халықаралық тəжірибе ерте балалық шақтан ересек жасқа дейін адами капиталға, атап айтқанда, білім беруге бөлінетін инвестицияның экономика мен қоғамға елеулі қайтарымы болатынын дəлелдеп отыр. [1]
Адами капиталға бөлінетін инвестициялар жылдам өзгеретін əлемде бейімделе алатын техникалық прогрессивті, өнімді жұмыс күшін құру үшін аса қажет. Болашақтың табысты экономикасы білім беруіне, халықтың дағдылары мен қабілетіне инвестициялайтындар болмақ.
Білім беруді əлеуметтік қажеттіліктерге жұмсалатын шығындар ретінде ғана емес, экономикалық инвестициялар ретінде түсіну қажет.
Қазақстан Президенті республиканы əлемдегі бəсекеге қабілетті 50 елдің қатарына енгізу туралы міндет қойған болатын. Білім беру жүйесін жетілдіру осы мақсатқа қол жеткізуде маңызды рөл атқарады. Халықаралық тəжірибе ерте балалық шақтан ересек жасқа дейін адами капиталға, атап айтқанда, білім беруге бөлінетін инвестицияның экономика мен қоғамға елеулі қайтарымы болатынын дəлелдеп отыр. [1]
Адами капиталға бөлінетін инвестициялар жылдам өзгеретін əлемде бейімделе алатын техникалық прогрессивті, өнімді жұмыс күшін құру үшін аса қажет. Болашақтың табысты экономикасы білім беруіне, халықтың дағдылары мен қабілетіне инвестициялайтындар болмақ.
Білім беруді əлеуметтік қажеттіліктерге жұмсалатын шығындар ретінде ғана емес, экономикалық инвестициялар ретінде түсіну қажет.
1. Назарбаев Н.А. Казахстан - 2030. Процветание, безопасность и улучшение
благосостояния всех казахстанцев, Послание Президента страны народу
Казахстана, Казахстанская правда, № 219-220, 11.11. 1997г.
2. Положения Государственной программы развития образования в
Республике Казахстан на 2011-2020 г.
3. Закон Республики Казахстан «Об образовании», от 27.07.2007 г.
4. Закон Республики Казахстан «О техническом регулировании» от 9 ноября
2004г № 603-II ЗРК
5. Типовые правила деятельности организаций, реализующих образовательные
программы высшего профессионального образования, утвержденные
постановлением Правительства РК от 2 марта 2005 г. № 195
6. Арғынбаев Х. Қазақ халқының қолөнері. Алматы «Өнер» 1987
7. Ахметова М. Қазақ өнері және халықтың дәстүрі. Алматы «Өнер» 1971.
8. Алибай Н.А., Муканов М.С., Аргынбаев X. Традиционная культура
жизнеобеспечения казахов. Алматы « Ғылым » 1998
9. Әбдуалиева Ш. Халық қолөнері. Алматы «Рауан» 1992
10. Әмірғазин К.Ж Қазақ қолөнері. Алматы «Дайк прес» 2004
11. Болатбаев К. Қосбармақов Е. Еркебай А Алматы . «Өнер» Мектеп 2006
12. Восторов В.В. Джанибеков У.Д. Қазақ шеберлерінің кейбір зергерлік
бұйымдары Эхо. Алма-Ата, «Өнер» 1980
13. Взаимодействие кочевых культур и древних цивилизаций./Подред.
В.М.Массона. - Алматы «Ғылым» 1987
14. Қасиманов С. Қазақ қолөнері. Алматы «Өнер» 1969
15. Қазақ өнері энциклопедиясы «Білік» редакциялық баспа орталығы.
Алматы 2002
16. Каменева Е. Кемпірқосақтың түсі қандай. Алматы «Өнер» 1981
17. Калинина А. Гобелен Казахстана. Советское декоративное
искусство. Алма-Ата «Өнер» 1982
18. К.Өстеміров, Н.Шәмшетов, И.Васильев Кәсіптік педагогика Алматы ТОО
«Наз-9» 2006
19. К.Өстеміров Кәсіптік оқыту әдістемесі «РАДиАЛ» баспасы Алматы 2006
20. К.Өстеміров Қазіргі педагогикалық технологиялар мен оқыту құралдары
Алматы ТОО «АВК+» 2007
21. Марғұлан Ә.Х. Орталық Қазақстандағы Беғазы - Дәндібай
мәдениеті. Алматы «Наука» баспаханасы 1973
22. Маргулан А.Х. Казахское народное прикладное искусство. Алматы «Өнер»
1995
23. Мұқанов М.С. Казахские домашние художественные ремесла
Алматы «Өнер» 1979
24. Народное декоративно-прикладное искусство казахов./Под ред.
Н.Б. Нурмухамедова. - Ленинград: Аврора, 1970.
25. Өмірбекова Ш. Қазақ халқының дәстүрлі өнері. Алматы Кітап-2004
26. По следам древних культур Казахстана. /Под ред. М.К.Кадырбаева.
Алматы « Ғылым » 1970
27. Сатанқұлы. Оқушыларды сәндік-қолданбалы өнерге үйрету әдістемесі.
Алматы «Рауан» 1993
28. СочиневаТ.Н. Средневековый Тараз. Алматы «Ғылым» 1972
29. Төлебиев Ә. Өнер өрісі. Алматы «Өнер» 1996
30. Тәжімұратов Ә Шебердің қолы ортақ «Қазақстан» баспасы
Алматы 1977
31. Кабижанова Г. К. Основы декоративной композиции: учебное пособие – А,
Алматы, Алем -2002 г.
32. Кузин В. С. Изобразительное искусство и методика его преподования в
начальных классах. Учебное пособие для педагогов, училищ по спец. №
2001. – М..: Просвещение, 1984 г. – 319 с. илл.
33. Шорохов Е.В. Основы композиции. Учебное пособие для студентов
педагогических институтов. – М.: Просвещение, 1979. – 303 с. илл.
34. Телжанов К. Т. Государственный музей искусств Казахской ССР . Альбом
репродукций – Алма –Ата . Өнер, 1981 г. - 282 с.илл.
35. Ушинский К. Д. Педагогические сочинения: В. 6 т. Т. 2/ Составитель С. Ф.
Егоров. – М.: Просвещение. 1998 – 593 с.
36. Бабанский Ю. К. и др. Педагогика- М.:Просвещение, 1998 -593 с.
37. Лихачев Б. Педагогика. Курс лекций. – М.: Прометей, 1998-464 с.
38. Сластенин В. А. Формирование личности учителя советской школы в
процессе профессиональной подготовки. – М: Просвещение, 1976-153 с.
39. Технология. Жалпы орта білім беретін мектептің 5 -7 ші сыныптарына
арналған бағдарламалар. – Алматы: РОНД, 2003. -36 бет.
40. Неменский Б.М. Мудрость красоты: о проблемах эстетического воспитания.
Книга для учителей» - М.: Просвещение, 1981-192 с..
41. Қазақстан мектебі 1999-2006 жылдар
42. Өмірбекова М.Ш. Сақ (скиф) тарихы мен мәдениеті. Оқу құралы - Алматы:
«Зият Пресс» , 2004 ж. – 112 б.
43. Басенов Т. Орнамаент Казахстана в архитектуре. – Алма-Ата, 1957.
44. Сатқанұлы О. Еңбекке баулу методикасы (бастауыш мектеп мұғалімдері-
не арналған методикалық нұсқау) – Алматы, «Рауан»,1992. - 42 б.
45. Конышева Н.М. Методика трудового обучения младших школьников
–М.: 1999.
46. Геронимус Т.М. Урок труда. «Я все умею сам» : учебно-
методический комплекс по трудовому обучению для учащихся 1-4
классов. –М.: 1998.
47. Гукасова А.М.., Мишарева Е.М., Романина В.И. Методика трудового
обучения. –М.: 1999.
48. Гукасова А.М., Фрейтаг И.П. Методика трудового обучения с
практикумом в учебных мастерских. –М.: 1984.
49. Гульянц Э.К.., Базик И.Я. Что можно сделать из природного материала. –М.:
1991.
50. Марғұлан А. Қазақтың ұлттық қолданбалы өнері 1-2-3 том.-Алматы,1986.
51. Қасиманов С.Қ. Қазақ халқының қол өнері. – Алматы: Қазақстан,
1995.-240 бет.
52. Сатанқұлы. Оқушыларды сәндік-қолданбалы өнерге үйрету әдістемесі. – А.:
Рауан, 1993.
53. Қоянбаев. Педагогика. Астана, 1998 ж.
54. Нұрмағанбетов С., Овчиникова П. Мектептегі кластан тыс жұмыстар –
Алматы: Мектеп, 1969 ж.
55. Алексеева В.В. Изобразительное искусство в школе-М.: Советский
художник, 1967.-288 стр.
56. Алехин А.Д. Оязыке изобразительного искусства-М.: Знания-1973.
57. Авсиян О.А. Натура и рисование по представлению, учебник пособие
изобразительного искусства, 1985, 152 стр
58. Беда Г.В. Основы изобразительной грамоты, рисунок, живопись,
композиция. Учебное посбие для студентов пединститутов по
специальности №2109, "черчение, рисование и труд"-М.: Просвещение,
1981. -239стр
59. Қазақстан Республикасындағы 12 жылдық жалпы орта білім беру
тұжырымдамасы.
60. Бахишева С. «12 жылдық білім беру және оқушы тұлғасы».Білім кілті.
[№1, 2006]
61. Жазықбаева Ұ. «Жеке тұлғаны қалыптастырудағы 12 жылдық білім берудің
тиімділігі». Білім әлемі. [№1, 2007]
62. Дәулетов Н. «Бала қабілетіне қарай білім беру – бұл өмір талабы». Егемен
Қазақстан. [19 қазан,2005]
63. Жұмабаев М. Педагогика. Алматы: Ана тілі,1992
благосостояния всех казахстанцев, Послание Президента страны народу
Казахстана, Казахстанская правда, № 219-220, 11.11. 1997г.
2. Положения Государственной программы развития образования в
Республике Казахстан на 2011-2020 г.
3. Закон Республики Казахстан «Об образовании», от 27.07.2007 г.
4. Закон Республики Казахстан «О техническом регулировании» от 9 ноября
2004г № 603-II ЗРК
5. Типовые правила деятельности организаций, реализующих образовательные
программы высшего профессионального образования, утвержденные
постановлением Правительства РК от 2 марта 2005 г. № 195
6. Арғынбаев Х. Қазақ халқының қолөнері. Алматы «Өнер» 1987
7. Ахметова М. Қазақ өнері және халықтың дәстүрі. Алматы «Өнер» 1971.
8. Алибай Н.А., Муканов М.С., Аргынбаев X. Традиционная культура
жизнеобеспечения казахов. Алматы « Ғылым » 1998
9. Әбдуалиева Ш. Халық қолөнері. Алматы «Рауан» 1992
10. Әмірғазин К.Ж Қазақ қолөнері. Алматы «Дайк прес» 2004
11. Болатбаев К. Қосбармақов Е. Еркебай А Алматы . «Өнер» Мектеп 2006
12. Восторов В.В. Джанибеков У.Д. Қазақ шеберлерінің кейбір зергерлік
бұйымдары Эхо. Алма-Ата, «Өнер» 1980
13. Взаимодействие кочевых культур и древних цивилизаций./Подред.
В.М.Массона. - Алматы «Ғылым» 1987
14. Қасиманов С. Қазақ қолөнері. Алматы «Өнер» 1969
15. Қазақ өнері энциклопедиясы «Білік» редакциялық баспа орталығы.
Алматы 2002
16. Каменева Е. Кемпірқосақтың түсі қандай. Алматы «Өнер» 1981
17. Калинина А. Гобелен Казахстана. Советское декоративное
искусство. Алма-Ата «Өнер» 1982
18. К.Өстеміров, Н.Шәмшетов, И.Васильев Кәсіптік педагогика Алматы ТОО
«Наз-9» 2006
19. К.Өстеміров Кәсіптік оқыту әдістемесі «РАДиАЛ» баспасы Алматы 2006
20. К.Өстеміров Қазіргі педагогикалық технологиялар мен оқыту құралдары
Алматы ТОО «АВК+» 2007
21. Марғұлан Ә.Х. Орталық Қазақстандағы Беғазы - Дәндібай
мәдениеті. Алматы «Наука» баспаханасы 1973
22. Маргулан А.Х. Казахское народное прикладное искусство. Алматы «Өнер»
1995
23. Мұқанов М.С. Казахские домашние художественные ремесла
Алматы «Өнер» 1979
24. Народное декоративно-прикладное искусство казахов./Под ред.
Н.Б. Нурмухамедова. - Ленинград: Аврора, 1970.
25. Өмірбекова Ш. Қазақ халқының дәстүрлі өнері. Алматы Кітап-2004
26. По следам древних культур Казахстана. /Под ред. М.К.Кадырбаева.
Алматы « Ғылым » 1970
27. Сатанқұлы. Оқушыларды сәндік-қолданбалы өнерге үйрету әдістемесі.
Алматы «Рауан» 1993
28. СочиневаТ.Н. Средневековый Тараз. Алматы «Ғылым» 1972
29. Төлебиев Ә. Өнер өрісі. Алматы «Өнер» 1996
30. Тәжімұратов Ә Шебердің қолы ортақ «Қазақстан» баспасы
Алматы 1977
31. Кабижанова Г. К. Основы декоративной композиции: учебное пособие – А,
Алматы, Алем -2002 г.
32. Кузин В. С. Изобразительное искусство и методика его преподования в
начальных классах. Учебное пособие для педагогов, училищ по спец. №
2001. – М..: Просвещение, 1984 г. – 319 с. илл.
33. Шорохов Е.В. Основы композиции. Учебное пособие для студентов
педагогических институтов. – М.: Просвещение, 1979. – 303 с. илл.
34. Телжанов К. Т. Государственный музей искусств Казахской ССР . Альбом
репродукций – Алма –Ата . Өнер, 1981 г. - 282 с.илл.
35. Ушинский К. Д. Педагогические сочинения: В. 6 т. Т. 2/ Составитель С. Ф.
Егоров. – М.: Просвещение. 1998 – 593 с.
36. Бабанский Ю. К. и др. Педагогика- М.:Просвещение, 1998 -593 с.
37. Лихачев Б. Педагогика. Курс лекций. – М.: Прометей, 1998-464 с.
38. Сластенин В. А. Формирование личности учителя советской школы в
процессе профессиональной подготовки. – М: Просвещение, 1976-153 с.
39. Технология. Жалпы орта білім беретін мектептің 5 -7 ші сыныптарына
арналған бағдарламалар. – Алматы: РОНД, 2003. -36 бет.
40. Неменский Б.М. Мудрость красоты: о проблемах эстетического воспитания.
Книга для учителей» - М.: Просвещение, 1981-192 с..
41. Қазақстан мектебі 1999-2006 жылдар
42. Өмірбекова М.Ш. Сақ (скиф) тарихы мен мәдениеті. Оқу құралы - Алматы:
«Зият Пресс» , 2004 ж. – 112 б.
43. Басенов Т. Орнамаент Казахстана в архитектуре. – Алма-Ата, 1957.
44. Сатқанұлы О. Еңбекке баулу методикасы (бастауыш мектеп мұғалімдері-
не арналған методикалық нұсқау) – Алматы, «Рауан»,1992. - 42 б.
45. Конышева Н.М. Методика трудового обучения младших школьников
–М.: 1999.
46. Геронимус Т.М. Урок труда. «Я все умею сам» : учебно-
методический комплекс по трудовому обучению для учащихся 1-4
классов. –М.: 1998.
47. Гукасова А.М.., Мишарева Е.М., Романина В.И. Методика трудового
обучения. –М.: 1999.
48. Гукасова А.М., Фрейтаг И.П. Методика трудового обучения с
практикумом в учебных мастерских. –М.: 1984.
49. Гульянц Э.К.., Базик И.Я. Что можно сделать из природного материала. –М.:
1991.
50. Марғұлан А. Қазақтың ұлттық қолданбалы өнері 1-2-3 том.-Алматы,1986.
51. Қасиманов С.Қ. Қазақ халқының қол өнері. – Алматы: Қазақстан,
1995.-240 бет.
52. Сатанқұлы. Оқушыларды сәндік-қолданбалы өнерге үйрету әдістемесі. – А.:
Рауан, 1993.
53. Қоянбаев. Педагогика. Астана, 1998 ж.
54. Нұрмағанбетов С., Овчиникова П. Мектептегі кластан тыс жұмыстар –
Алматы: Мектеп, 1969 ж.
55. Алексеева В.В. Изобразительное искусство в школе-М.: Советский
художник, 1967.-288 стр.
56. Алехин А.Д. Оязыке изобразительного искусства-М.: Знания-1973.
57. Авсиян О.А. Натура и рисование по представлению, учебник пособие
изобразительного искусства, 1985, 152 стр
58. Беда Г.В. Основы изобразительной грамоты, рисунок, живопись,
композиция. Учебное посбие для студентов пединститутов по
специальности №2109, "черчение, рисование и труд"-М.: Просвещение,
1981. -239стр
59. Қазақстан Республикасындағы 12 жылдық жалпы орта білім беру
тұжырымдамасы.
60. Бахишева С. «12 жылдық білім беру және оқушы тұлғасы».Білім кілті.
[№1, 2006]
61. Жазықбаева Ұ. «Жеке тұлғаны қалыптастырудағы 12 жылдық білім берудің
тиімділігі». Білім әлемі. [№1, 2007]
62. Дәулетов Н. «Бала қабілетіне қарай білім беру – бұл өмір талабы». Егемен
Қазақстан. [19 қазан,2005]
63. Жұмабаев М. Педагогика. Алматы: Ана тілі,1992
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министірлігі
Тараз Мемлекеттік педагогикалық институты
Шығармашылық мамандықтар факультеті
Кәсіптік оқыту және дизайн
кафедрасы
Дипломдық жұмысқа түсініктеме хат
Тақырыбы: “12 жылдық кәсіптік оқыту әдістері және әр түрлі өңдеу
тәсілдерін қолдана отырып майлы краскамен сурет салу технологиясы ”
Жұмыс мөлшері, өлшемі, құрылымы: ___________________________
Графикалық бөлім:____________________парақ____ ______________
Түсініктеме хат:_______________________бет_____ _______________
Жұмыстың иесі:______________________________ ________________
Кеңесшілер:________________________ _________________________
Жетекшісі: ___________________________________ _______________
Рецензия беруші:____________________________ _________________
Жұмыс жетекшісі________________ А. Е. Жаскиленова.
(қолы)
Дипломдық жұмыс қорғауға жіберілді.
Протокол № ____ ____ ____________2011
Кафедра меңгерушісі: _________________ А. Е. Жаскиленова.
(қолы)
Т А Р А З - 2 0 1 2
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТІРЛІГІ
ФАКУЛЬТЕТ ___________________________________ ___________
МАМАНДЫҚ ___________________________________ __________
КАФЕДРА ___________________________________ __________
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС ОРЫНДАЛУ ТАПСЫРМАСЫ
Білімгер ___________________________________ _______________________
Жұмыс проект тақырыбы ___________________________________ _______
ЖОО бұйрығымен бекітілген № ___ ________________________ 20 __ж.
Аяқталған жұмысты өткізу мерзімі _____ ____________________20 __ ж.
Жұмыс проект қажетті белгілер ___________________________________ __
___________________________________ _______________________________
Дипломдық жұмыста қарастырылатын сұрақтар тізімі немесе олардың қысқаша
мазмұны:
1. ___________________________________ _____________________________
2. ___________________________________ _____________________________
3. ___________________________________ _____________________________
4. ___________________________________ _____________________________
5. ___________________________________ _____________________________
6. ___________________________________ _____________________________
Графикалық материалдар тізімі:
1. ___________________________________ _____________________________
2. ___________________________________ _____________________________
3. ___________________________________ _____________________________
4. ___________________________________ _____________________________
5. ___________________________________ _____________________________
6. ___________________________________ _____________________________
Ұсынылған негізгі әдебиеттер:
1. ___________________________________ _____________________________
2. ___________________________________ _____________________________
3. ___________________________________ _____________________________
4. ___________________________________ _____________________________
5. ___________________________________ _____________________________
6. ___________________________________ _____________________________
7. ___________________________________ _____________________________
8. ___________________________________ _____________________________
Жұмыс консультанттары:
№ Бөлім Консультант Кафедра
Тапсырма берілген мерзім _____ ___________________ 20__ ж.
Кафедра меңгерушісі: ___________________________ А. Е. Жаскиленова.
Жұмыс жетекшісі:_________________________ _____ А. Е. Жаскиленова.
Тапсырма орындауға қабылданды
Білімгер ___________________________________ ___ М. Е. Көпжасарова
Күні ______ ____________20__ ж.
Хаттама № _______________
АННОТАЦИЯ
Жұмыс тақырыбы "12 жылдық кәсіптік оқыту әдістері және әр түрлі өңдеу
тәсілдерін қолдана отырып майлы краскамен сурет салу технологиясы "
Дипломдық жұмыс негізгі "Тау баурайында" атты шығармашылық туындыдан және
теориялық түсініктемеден тұрады. Теориялық түсініктемеде Қазақстандағы 12
жылдық білім берудің маңыздылығы көрсетілген және табиғат жанры арқылы
оқушыларды еңбекке, көркем эстетикалық тәрбиеге тәрбиелеу жолдары,
қолданылған әдістемелер және өнер туындыларының орындалу ерекшеліктері
тұжырымдалып қарастырылған.
Түсініктеме хат кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан,
қолданылған әдебиеттерден тұрады.
АННОТАЦИЯ
Пояснительная записка состоит из введения, трех разделов,
заключения, списка использованной литературы.
ANNOTATION
The explanatory note consists of the introduction, three
sections, the conclusion, the list of the used literature.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1 КӘСІПТІК ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ
1.1 Кәсіптік оқытудың мақсаты мен мазмұны
1.2 Кәсіптік оқытудың негізгі ұйымдастыру формалары
1.3 Кәсіптік оқыту әдістері
2 ЖОБАЛАУ ОБЬЕКТІСІН ТАҢДАУ ЖӘНЕ НЕГІЗДЕУ
2.1 Шығармашылық негіздерін талдау
2.2 Жобалау обьектісіне қойылатын талаптар
2.3 Обьект моделі модивикацияларын құру
2.4 Материалдарды негіздеу және таңдау
2.4.1 Материалдардың мінездемесі
2.4.2 Конфекциялық карта
3 ӨҢДЕУ ТӘСІЛДЕРІН ЖӘНЕ ҚОНДЫРҒЫЛАРДЫ ТАҢДАУ
3.1 Өңдеу режимдері
3.2 Қондырғы таңдау және сипаттамасы
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
Білім беру Қазақстан – 2030 ұзақ мерзімді Стратегиясының маңызды
басымдықтарының бірі болып танылды. Қазақстандағы білім беру реформаларының
жалпы мақсаты білім беру жүйесін жаңа əлеуметтік-экономикалық ортаға
бейімдеу болып табылады.
Қазақстан Президенті республиканы əлемдегі бəсекеге қабілетті 50
елдің қатарына енгізу туралы міндет қойған болатын. Білім беру жүйесін
жетілдіру осы мақсатқа қол жеткізуде маңызды рөл атқарады. Халықаралық
тəжірибе ерте балалық шақтан ересек жасқа дейін адами капиталға, атап
айтқанда, білім беруге бөлінетін инвестицияның экономика мен қоғамға елеулі
қайтарымы болатынын дəлелдеп отыр. [1]
Адами капиталға бөлінетін инвестициялар жылдам өзгеретін əлемде
бейімделе алатын техникалық прогрессивті, өнімді жұмыс күшін құру үшін аса
қажет. Болашақтың табысты экономикасы білім беруіне, халықтың дағдылары мен
қабілетіне инвестициялайтындар болмақ.
Білім беруді əлеуметтік қажеттіліктерге жұмсалатын шығындар
ретінде ғана емес, экономикалық инвестициялар ретінде түсіну қажет. Білім
беру мен экономикалық өсуді байланыстыратын көптеген дəлелдер бар: макро
жəне микроэкономикадағы халықаралық зерттеулерді шолу білім берудің,
табыстың жəне өнімділіктің арасында тығыз байланыстың бар екенін дəлелдеп
отыр
Бұл ретте оқытудың бастапқы кезеңіне инвестициялаудың зор
қайтарымы болатыны байқалады; зерттеулер білім беруді дамытуға жұмсалған
инвестицияның маңызды жақтарын растайды.Экономикалық пайдадан бөлек білім
беру басқа да əлеуметтік пайдаларды келтіреді, əлеуметтік капиталдың –
азаматтардың көп үлесінің қатысуымен құралған, əлеуметтік бірлігі мен
интеграциясы жоғары, құқық бұзушылық деңгейі төмен қоғамның
қалыптасуына ықпал етеді. [1]
Жастайынан білім алу əлеуметтік, эмоционалдық жəне басқа да өмірге
қажетті дағдыларды қалыптастыруда маңызды рөлге ие. Білім беру қызметінің
барлық спектрларын одан əрі дамытудың сенімді дəлелдері осында.
Қазақстанның білім беруді түбегейлі жаңғыртуы: білім беруге
салынатын инвестицияны айтарлықтай жəне тұрақты ұлғайтуы, оның сапасын
жақсартуы қажет. Сондықтан жаңа ұлттық пайымдау ұсынылады: 2020 жылға қарай
Қазақстан – білімді мемлекет, ақылмен құрылған экономика жəне біліктілігі
жоғары жұмыс күші. [2]
Білім берудің дамуы еліміздің болашақ экономикалық, саяси жəне
əлеуметтік-мəдени өркендеуі сүйенетін тұғырнамасы болуы тиіс. Білім беру
саласындағы Қазақстан Республикасының мемлекеттік саясатын іске асырудың
ұйымдастырушылық негізі – қазақстандық білімді жаңғыртудың жалғастыр-ылуын
қамтамасыз ететін Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011 –
2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы болуы тиіс. [2]
Бағдарлама білім беру саласындағы мемлекеттік саясаттың
ұйымдастыру-шылық негізі ретінде білім беру мен тəрбиенің, басқару
жүйесінің, білім беру қызметі субъектілерінің құқықтық-ұйымдастырушылық
нысандарының жəне қаржы-экономикалық тетіктерінің құрылымындағы, мазмұны
мен технологияларындағы өзгерістерді қамтитын ресурстары мен мерзімі
бойынша бір-бірімен өзара байланыстағы іс-шаралар кешені болып табылады.
[60]
Ертеңгі күннің бүгінгі күннен асып түсуіне ықпал етіп, адамзат
қоғамын алға қарай жетелеуші құдіретті күш тек білімге ғана тіреледі. XXI
ғасырда Қазақстанның білім беру жүйесінде жалпы және орта 12 жылдық білім
беру жүйесінің енгізілуі уақыт талабы болып отыр. 12 жылдық мектепте
оқытуға көшу Қазақстандық білім беру реформасының стратегиялық міндеттерін
ойдағыдай шешуге мүмкіндік береді, шығармашылықпен дамыған жеке тұлғаны
қалыптастыруға бағытталған жаңа үлгіні жасауды, Жалпыға арналған
білімнен, Білім әркімге өмір бойы үлгісіне сапалы түрде көшуді және
әлемдік білім беру кеңістігіне жедел енуді қамтамасыз етеді. [61]
Қазақстандағы 12 жылдық білім беруге көшуге даярлық барысында
отандық және шетелдік оқыту теориясындағы, педагогика мен психологиядағы
ізгілікті дәстүрлер мен ой-пікірлерді зерделеп, адамға бағытталған
әлеуметтік-
психологиялық танымды дамытудың маңызы зор. Отандық педагогикада адамзат
жинақтаған тәжірибені келесі ұрпаққа беру мақсатын сақтай отырып, негізгі
бағдардың жеке тұлғаның азаматтық белсенділігін арттыруға, рухани –
адамгершілік қуатын қалыптастыруға бағытталғаны аса қажет.
Сондықтан, білім берудің жаңа ізгілік бағыттары, мазмұны мен
міндеттері, әдіс – тәсілдері іздестіріліп, оқушыны дүниені тұтастықта
қабылдауы арқылы өзіндік дамыту жолдарын зерделеу – басты мәселелердің
бірі. Бүгінгі білім жүйесінде Д.Дьюи атап өткендей, үлкен өзгерістер
басталуда. Ол маңызы жағынан К.Коперниктің жаңалығына (Күн астрономиялық
орталық, басқа планеталар оның айналасында шоғырланады, оны айнала
қозғалады) тең болып отыр, яғни оқушы тұлғасы орталыққа айналып, барлық
педагогикалық әрекеттер оның айналасына шоғырландыра жүргізіледі. 12 жылдық
білім берудің өзіндік ерекшелігі бар, ол тұлғаның жан – жақты дамуына
жағдай жасай отырып, оның денсаулығын нығайту мен өзінің қоғамдағы орны мен
рөлін, кәсіби қызығушылығы мен бағыттылығын еркінше таңдау, әрі меңгеру
болып табылады. 12 жылдық білім беру үрдісіне көшу қажеттігін айқындап
отыр. [60]
Еліміздегі жаңа білім беру реформасы 12 жылдық білім беруге көшу
арқылы шығармашылықпен дамыған жеке тұлғаны қалыптастыруға бағытталған жаңа
ұлттық үлгіні жасауды, “жалпыға арналған білімнен”, “білім әркімге өмір
бойы” үлгісіне көшуді және әлемдік білім беру кеңістігіне жедел енуді
қамтамасыз етуді мақсат етеді. 2008-2009 оқу жылынан бастап 12 жылдық білім
беруге кезең-кезеңмен көшу басталды.
Бүгінгі күні білім беру мазмұнын жаңартуды көздейтін Қазақстан
Республикасының білім беру тұжырымдамасы жан-жақты талқыланып, Білім және
ғылым министрлігінің алқа мәжілісінде мақұлданды.
Бұл тұжырымдама Қазақстан Республикасының “Білім туралы” Заңына;
“Қазақстан Республикасын 2010 жылға дейін дамытудың стратегиялық
жоспарына”, “Қазақстан Республикасында білім беруді 2005-2010 жылға дейін
дамытудың мемлекеттік бағдарламасына”, Қазақстан Республикасының
Президенті Н.Ә.Назарбаевтың “Қазақстан экономикалық, әлеуметтік, саяси
жаңғырудың қарқынды жолында” атты Жолдауына, Болоньдегі Еуропа елдері білім
министрлерінің кеңесіне, ЮНЕСКО-ның үздіксіз білім беру туралы ұсыныстарына
сәйкес әзірленді.
Біздің еліміздегі қалыптасқан білім жүйесі академиялы, түбегейлі
деп бағаланатынын айта кетуіміз керек. Бірақ жыл асқан сайын оқу
бағдарламалары бойынша 11 жылда берілетін білім көлемінің ауқымдылығы оқу
жүктемесінің шектен тыс көбеюіне әкеліп, білім сапасы мен оқушылар
денсаулығына кері әсерін тигізіп отыр. Қалыптасқан бұл жағдай оқушылардың
оқуға ынтасын да төмендететінін тәжірибеден байқап жүрміз.
Осыған орай қазіргі білім беру тәжірибесінде білім көлемін
жинақтай отырып, оқу материалын жеңілдетуді, сондай-ақ құзырлылыққа жетуге
бағдарланған білім мазмұнын қарастырып отыр. Бүгінгі таңдағы еліміздің
білім ұйымдарының басты міндеті – баланың денсаулығына жағымды ықпал етуді
көздейтін білім беру ортасын құру. [63]
Қазіргі білім беру жүйесінде маңызды қайта құрулар болып жатыр,
оның тек қана жеке жақтары ғана өзгермей, сондай-ақ оқыту және тәрбиелеу
жүйесінің өзі де өзгеруде. Тұлғалық және кәсіптік дамудың шыңдарына жетуде
мектеп оқушысының өмірінде елеулі рөл атқаратын білім берудегі тұлғалық-
бағдарлы ықпал етуді іске асыру – жоғарыда аталған өзекті мәселені шешудің
және қарама-қайшылықтарды жеңудің тиімді бағыттарының бірі болып табылады.
12-жылдық оқыту және тәрбиеге көшу зерттеуінің жағдайында - оқушыны оқыту
және тәрбиелеуді жекелеу талабы, басты орынға қойылады.
Оқушы тұлғасы, оның қызығушылығы, қабілеттері, икемділіктері және басқа да
психикалық қасиеттері мұғалімнің назарына алынады.
Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дaмыту
мәселелерінің негізгі мақсаты – білім беру жүйесінің барлық деңгейінде
қоғамның талаптарына сәйкес келетін білімді, кәсіби біліктілігі жоғары,
бәсекеге қабілетті тұлғаны тәрбиелейтін білім негізін қалыптастыру. Білім
берудің адамға, жеке тұлғаға қарай бағытталуы, білім мазмұнының
демократиялылығы, заман талабына сай білім беру мен ұлттық тәрбие үрдісінің
гуманистік сипаты – 12 жылдық білім берудің әдіснамалық негізі ретінде
қызмет ете алады. [59]
Білім беруде үйренушінің дербес мүмкіндіктері, жас және жеке
ерекшеліктері ескерілуі қажет. Оқушының жеке тұлға ретінде дамуы, өзіндік
көзқарасының қаллыптасуы, ой-өрісінің кеңеюі мектеп қабырғасынан басталып
арнайы орта оқу орындарында жалғаса түседі. Сондықтан да, 12 жылдық білім
беретін мектептегі үрдіс жеке тұлғаға бағдарланған оқыту ұстанымына
негізделіп, оқушының жеке ерекшеліктеріне қарай қоғамдағы өзгерістерге
бейім даму мүмкіндігін айқындауды қажет етеді. [61]
Яғни 12 жылдық білім беру жүйесіне көшу-әлемдік білім кеңістігіне
еркін енуді көздейтін заман талабынан туындап отырған мәселе. Қоғамның
жедел ақпараттануы мен қарқынды дамуы білім беруге қойылатын талаптарды
түбегейлі өзгертті. Еліміз оқытудың Нәтижеге бағытталған білім беру
моделіне көшті. Ал, нәтижеге бағытталған білім беру дегеніміз жеке тұлғаның
құзырлығын қалыптастыру. Білім берудің басты мақсаты – білімге, білік пен
дағдыға қол жеткізу және дамып жатқан заманға лайықты өмір сүру.
Дипломдық жұмыс өзектілігі Қазіргі еліміздегі қоғамдық өзгерістер
жағдайында өндіріс пен шаруашылықтың жаңа технологиялар негізінде дамуы
шығармашылықпен жұмыс істейтін білікті маман адамдарды даярлауды талап етіп
отыр. Бұл қоғам сұранысы, талабы.
Қазіргі кезеңде базалық технологияны қамтитын және мектептің оқу-
материалдық базасы негізінде оқушылардың дамуын көздейтін Технология
пәнінің бағдарламасы (кең тараған және перспективалық) жалпы еңбекке
қатысты және арнайы (ішінара) білім мен дағдыларды жинақтауды,
интеллектуалдық, физикалық, этикалық, эстетикалық дамуды, қазіргі
әлеуметтік-экономикалық жағдайларға бейімделуді қамтамасыз етеді.
Еңбектің политехникалық, экономикалық және экологиялық аспектілеріне,
ақпараттық және жоғары технологиялармен танысуға, жұмыстардың сапалы
орындалуына, өзіндік білім алуға дайындауға жеткілікті көңіл аударылғанда
ғана көзделген мақсаттарға жетуге болады
Дипломдық жұмысымыздың зерттеу нысанасы: - табиғат жанрында түп
нұсқалық жұмыс орындау және сол арқылы оқушыларды көркем еңбекке, көркем
– эстетикалық тәрбиеге баулу.
Зерттеу пәні: - Тау баурайында тақырыбында сыршырай тәсілінде
шығармашылық жұмыс орындау.
Зерттеу мақсаты: - табиғат жанрын негізінде оқыту әдіс –тәсілдерін,
мазмұнын талдау және оның орындалу жолдарын игеру арқылы оқушыларға
көркем еңбек арқылы эстетикалық тәрбие беру.
Зерттеу міндеттері: технология, еңбекке баулу пәнін және табиғат
жанрын оқыту мазмұны мен мақсаттарын анықтау;
Зерттеу әдістемелері: - ғылыми педагогикалық, психологиялық, кәсіптік
оқыту, технология, еңбекке баулу әдістемесі эстетикалық, өнер танымдық
әдебиеттерге талдау;
- табиғат бейнесін сыршырай тәсілінде салу және оны талдау;
- жұмыс орындауға оқыту әдістемесін талдау;
- табиғат көрінісін бейнелеу тәсілдерін, әдістерін зерттеу;
Дипломдық жұмыстың ғылыми- шығармашылық жаңалығы:- еңбекке баулу,
технология пәнін оқытуда, сыршырай тәсілінде табиғат жанры арқылы көркем
еңбекпен эстетикалық тәрбиеге тәрбиелеу тәсілдері практикалық тұрғыда
анықталды; Тау баурайында тақырыбында өзіндік көркем образдық
тұрғыда табиғат көрінісі шығармашылық жұмысы сомдалып, оны орындау
жолдары талданып көрсетілді.
Дипломдық жұмыс негізгі екі бөлімнен, түсініктеме хаттан және
шығармашылық жұмыстан тұрады.
Шығармашылық жұмыс сыршырай техникасында матада, 100х80 см өлшемде
орындалды.
1 КӘСІПТІК ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ
1.1 Кәсіптік оқытудың мақсаты мен мазмұны
Қазақстан Республикасында ел басшылығының адами капиталды
дамытудың қажеттілігі мен маңыздылығын түсініп, білім беру жүйесін
реформалауды бастауға жəне жүргізуге жан-жақты қолдау көрсетуінің
нəтижесінде білім беруді қарқынды дамыту мен жаңғырту мүмкін болып отыр.
2005 жылдан бастап Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың
2005 – 2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы, Қазақстан
Республикасында техникалық жəне кəсіптік білім беруді дамытудың 2008 –
2012 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы, 2007 – 2011 жылдарға
арналған Қазақстан балалары бағдарламасы, Балаларды мектепке дейінгі
тəрбиемен жəне оқытумен қамтамасыз ету жөніндегі 2010 – 2014 жылдарға
арналған Балапан бағдарламасы қабылданды.
Дарынды жас қазақстандықтарға əлемнің үздік университеттерінде
білім алуға мүмкіндік беретін Қазақстан Республикасы Президентінің
Болашақ халықаралық стипендиясын іске асыру еліміздегі адами капиталдың
дамуына қосылған елеулі үлес болды. [2]
Қазақстан қазіргі уақытта білім беру, адам мен бала құқығын қорғау
саласындағы негізгі халықаралық құжаттарға қатысушы болып табылады. Бұл –
Жалпыға бірдей адам құқықтары декларациясы, Бала құқықтарытуралы конвенция,
Адамның экономикалық, əлеуметтік жəне мəдени құқықтарының Халықаралық
декларациясы, Еуропа өңірінде жоғары білім беруге жататын біліктілікті тану
туралы Лиссабон конвенциясы, Болон декларациясы жəне т.б.
Адами ресурстарды дамыту еліміздің 2020 жылға дейінгі Стратегиялық
даму жоспарындағы басымдықтардың бірі ретінде айқындалған.
Білім беруге инвестиция салу арқылы адами капиталды сапалы дамытуда нақты
қол жеткен мақсаттар бар.
Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005 – 2010
жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын іске асыру нəтижесінде 2010
жылғы 1 шілдедегі жағдай бойынша білім берудің барлық деңгейі тиісті
ұйымдар желісімен институционалды қамтамасыз етілген. [4]
Білім берудің құрылымы Халықаралық білім берудің стандартты
жіктеуішіне сəйкес келтірілді. Оқытудың 12 жылдық моделін енгізу үшін
жағдайлар жасалуда. Техникалық жəне кəсіптік білім қайта құрылымдалды.
12 жылдық орта мектеп оқушысы нарықтық қатынастар мен ақпараттық
қоғамның өзгермелі жағдайларына анағұрлым дұрыс бейімделген, жүйелі білім
негіздерін практикалық іс-әрекеттерге ұштастыра білетін, функционалды
сауатты, өмірлік қажетті дағдылары мен кең спектрлі компетенциялары
қалыптасқан, өзін-өзі дамытуға, өз бетінше табысты өмір сүруге, өзіне және
қоғамға пайдалы қызмет атқаруға лайықты тұлға болуы тиіс. [2]
Орта мектептің 11-12 сыныптарында бейінді (профильді) оқудан өткен
мектеп түлектері қазіргі мектеп түлектерімен салыстырғанда өз
мамандықтарын, өмір жолдарын таңдауға және оны тез, табысты меңгеруге
әлдеқайда жақсы әзірлікте болмақшы. Бұл – қазіргі тез дамып, тез өзгеріп
отырған, талғамы мол уақыт талабы.
12 жылдық білім мазмұнының негізгі өзегі – қарқынды дамып келе
жатқан өзгермелі қоғамда өмір сүруге икемді, жеке басының, сондай-ақ, қоғам
пайдасына қарай өзін-өзі толық жүзеге асыруға дайын білімді, шығармашылыққа
бейім, құзыретті және бәсекеге қабілетті тұлғаны қалыптастыру мен дамыту
болып табылады. [2]
Білім алушы білім алудың белгілі бір сатысымен (мектеп немесе
жоғары оқу орнымен) шектелмейді. Бүгінгі таңда, демек, болашақта да білім
қажеттілігі адамның белсенді өмірін қамтиды. Сондықтан жастардың бүгінгі
білімі – болашақта өз білімін жетілдірудің және өз бетімен білім алуларының
тек қана негізі. Мұнан шығатын қорытынды оқушыларды үздіксіз білім алуға
дайын-даудың тиімді жолдарын іздестіру өзекті мәселелердің бірі екендігі
сөзсіз.
Қазіргі уақытта білім берудің алғашқы парақтарында адам
проблемасы өзекті мәселелердің біріне айналып, адам проблемасы қазіргі
ғылымда білім беру саласында толығымен зерттеуді қажет ете бастады.
Білім берудің мақсатында – адамның өмір сүру ортасының мағынасы
мен бейнесіне сәйкес, тұлғаны қалыптастыруға назар аударылуда. Білім беру
саласының проблемаларының болжамдарында,әзірленген білім беру жүйесінің
көмегімен – биосфералық, адамдағы ізгілікті, жоғары биологиялық және
әлеуметтік сапаларды жасай, қазіргі заман талабына сәйкес білім беру
қарастырылған. [63]
Қазіргі заманғы тұлға кеңейген әлеуметтік кеңістікте , ішкі
икемділігі мен түрлі мүдделерін көрсете, өзін жетілдіруге ұмтыла, адамзат
тұрмысының маңызын сезінуге бағдарлану керек.
Орыстың ұлы педагогы В.А.Сухомлинский мектептің басты міндеті -
әрбір адамның дарындылығын ашу, оны толыққанды шығармашылық,
интеллектуалдық еңбек жолын бағдарлау. Әрбір оқушының қайталанбас дарынын
дөп басып табу, аша түсу, қастерлеу бұл – тұлғаны адамзат қадір-қасиетінің
өркендеуінің жоғары деңгейіне дейін көтеру деген сөз деп атап көрсетеді.
[63]
12 жылдық мектеп оқушысы өзіндік санасы мен өзіндік танымы бар, өз
бетімен білім ала алатын, коммуникативті құзіретті тәрізді тұлғалық
сапалары жоғары болуы қажет деген тұжырым жасауға болады.
Қазіргі кезде білім берудің негізгі мақсаты бұл белгілі бір білім,
іскерліктер және дағдылардың жиынтығы емес, осы жиынтық негізінде өз
бетімен ақпаратты табу, оған талдау жасау, тиімді түрде пайдалану және
білім алу болып табылады. [2]
Осы бағдарламаға сәйкес бастауыш кәсіптік білім мен орта кәсіптік
білім берудің бір бөлігі техникалық және ауылшаруашылық мамандықтары
бойынша шоғырландырылып, орта білім жүйесіне көшіріліп, еңбек нарығы
сұранып отырған жаңа технологиялық талаптар негізінде жоғары салалы
мамандар даярлай бастайды.
Техникалық және кәсіби білім берудің базалық деңгейі - техникалық
және қызмет көрсету саласы бойынша білікті жұмысшылар мен мамандар
әзірлеуге бағыт алуы тиіс.
Әлеуметтік-экономикалық жағдайлардың күрт өзгеруіне байланысты
жұмысшы кадрларды нарық жағдайында, жұмыс берушілер сұранысына сәйкес,
шетелдік мамандармен бәсекеге түсе алатындай еңбек ресурстарын әзірлеу
міндеті тұрды. Ол әсіресе, кәсіптік білім беру саласын әлемдік өркениет
талаптарына сай құруды қажет етті. [18]
Қазақстан Республикасында кәсіптік білім беру жүйесі қазіргі
таңда мына бағытта дамып келеді.
1. Кәсіптік білім беру бағдарламаларын жеке тұлға мен еңбек нарығы
сұранысын қанағаттандыра отырып, экономика мен әлеуметтік салалардың даму
бағытына қарай бейімдеп жасау.
2. Мамандар дайындауда білім мазмұны мен саласын жаңарту, жеке тұлғаның
кәсіби қабілетін ашуда дамыта білім беру принциптеріне көшу.
Ең басты, жалпыға міндетті білім берудің мемлекеттік стандарттары
кәсіптік оқытудың типтік бағдарламаларын, жұмыстың оқу бағдарламаларын, оқу
орындарын аттестациялауды, дидактикалық және әдістемелік құралдарды
талдап, бірыңғай жүйеге келтіруге жол ашып берді.
Қоғамдық даму заңдарының ішкі сырын түсінген ғалымдарымыз
экономистер мемлекетті жақсы көтеру үшін бәрінен бұрын білім дәрежесін
нығайтуға ұмтылады. Халыққа білім беру саласында істеліп жатқанның бәрі
сайып келгенде бала үшін емес, мемлекет мүддесі үшін екенін әрбір мұғалім
ұмытпауға тиіс. [62].
Еліміз егемендік алып, қоғамдық өмірдің барлық
салаларында, соның ішінде, білім беру саласында жүріп жатқан
демократияландыру, мектепті қазіргі кездегі дағдарыстан шығаратын
қуатты талаптарға жол ашты.
Қазақстан Республикасы Конституциясы Білім туралы заңы –
осының кепілі балабақшадан бастап сауат ашуды, есептеп
білуді, тіпті жазуды, шет тілін үйрену, қол еңбегін, бейнелеу өнерін
дамытуды қолға алып отыр. Оқу әдістемелік жүйенің базасын түбегейлі
жаңартудың бағыттарын, жаңа мазмұнның теориялық негізін анықтап
тұжырымдаған құжаттар бар.
Олар: Қазақстан Республикасы Білім министрлігі құптап
бекіткен Қазақстан Республикасы мектептерінің және осы
мектептердегі білім мазмұнының жаңаруын арнайы білім белгілі
бір жиынтығымен қаруландыру емес, оқу әрекетін қалыптастыру
негізінде жекебас тұлғасын тәрбиелеу мақсаты қойылды. Оқу мақсаты
приоритетінің өзгеру білім мен тәрбие мазмұнына елеулі
түрде ықпал етіп, оны жаңартудың ең басты деген бағыттарын айқындауға
және осымен бір мезгілде нақтылы міндеттерін белгілеуге мүмкіндік
береді [5].
Біріншіден, оқу жоспарына сай зерделенетін пәндердің
барлығы да
білімдік және тәрбиелік рөлі жағынан бірдей маңызға ие болуы
керек.
Екіншіден, оқушылар тек пәндік білім дағдыларың белгілі
бір жиынтығын меңгерумен шектелмей, бұған қоса оқу және
сөйлеу әрекетін, өзін-өзі ұстау, мінез-құлық мәдениетін
этикалық, эстетикалық, адамгершілік нормаларын, яғни оқушының
тәрбиелік деңгейін көтеру керек.
Үшіншіден, білім мазмұнының жалпы адамзаттық құндылыққа
бағдарлануы білім беруді ізгіліктендірудің міндеттерін ойдағыдай
асыруды қамтамасыз етеді. [19]
Сондықтан білім берудің басты міндеттері – бүгінгі ұрпақтың
өзін қоршаған, өзі өмір сүріп отырған табиғи және әлеуметтік
ортаға үйренуін, онда жаңа әлеуметтік мәртебе – бүгінгі ұрпақ
мәртебесінің қалыптасуы:
- оқу, ойын, еңбек, қарым – қатынас тағы басқа сияқты әрекет
түрлерін қажетті деңгейде меңгеруі.
- айналадағы дүниемен дара – тұлғаның қатынасының қалыптасып,
эстетикалық, адамгершілік нормаларды меңгеру.
- білімін әрі қарай жалғастыруға сипаттайтын белгілі бір
деңгейдегі эрудициясының болуын қамтамасыз етуі тиіс[1].
Білім беру жүйесінің басты міндеті – оқытудың жаңа
технологияларын енгізу, білім берудің ақпараттандыру, халықаралық
коммуникациялық желілерге шығу, ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтарды
ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға,
дамытуға және кәсіби шындануға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар
жасау деп атап көрсеткендей-ақ, қазіргі кезеңде әрбір мұғалімнің алдына
қойылып отырған басты міндеттерінің бірі – оқытудың әдіс-тәсілдерін үнемі
жетілдіріп отыру және жаңа педагогикалық технологияны меңгеру. [2]
Ғылым мен техниканың жедел дамыған, мәліметтер ағыны күшейген ХХІ
ғасырда жан-жақты дамыған шығармашыл жеке тұлғаны қалыптастыру мектептің
басты міндеті болып отыр.
2004 жылдың 12 қазанында Қазақстан Республикасы білім саласы
қызметкерлерінің ІІІ съезінде сөйлегенде Елбасы Н.Ә.Наразбаев Құрылымдық
өзгерістер мұғалім кадрларын әзірлеу жүйесін оздыра отырып дамытумен
қамтамасыз етілуі тиіс. Жаңа формацияның педагогты қажет. Мұғалімдердің
жаңа ұрпағы білім деңгейі жөнінен әрдайым саналып келгендей біршама емес,
әлдеқайда жоғары болуы тиіс - бұл уақыт талабы деп атап көрсеткендей, әр
баланың қабілетіне қарай білім беруді, оны дербестікке, ізденпаздыққа,
шығармашылыққа тәрбиелеуді жүзеге асыратын шебер іскерлік мұғалім
даярлаудағы бетбұрыс жасалмақшы. [4]
Мұғалімдердің кәсіби шеберлігін арттыруда әдістемелік жұмыстардың
атқаратын рөлі зор болмақ, сондықтан да бүгінде әдістемелік жұмыстардың
мазмұнын жаңарту қажеттілігі туындап отыр. Бұның өзі мектептерлдегі
әдістемелік жұмыстарды жаңа үлгіде ұйымдастыруда талап етеді.
Мектепте мұғалімдердің кәсіптік шеберлігін арттыруда әдістемелік
жұмыстарын ұжымдық, топтық, жеке, белсенді түрлері мен әдістері кеңінен
қолданыс табуда. Атап айтқанда: Әістемелік коллаж; білімнің, ғылымның және
өндірістің интеграциялануы, ақпараттануы, оқушыларды кәсіптік бағдарлау,
білім беруді саралау, ізгілендіру, гуманитарландыру және т.т – білім беру
саласындағы мемлекеттік саясаттың негізгі принциптері.
Сонымен қатар Қазақстан Республикасының ғылым және ғылыми-техникалық
саясат тұжырымдамасында да ғылымды демократияландыру, интерграциялау,
инновациялық процестің білім, ғылым саласында кең өріс алуы да ерекше
аталып өтілген. [2]
Білім жүйесін дамыту стратегиясының басты мақсаты – ұлттық білім
моделін жасау.
Ұлттық білім үлгісінің негізгі бағыты – адамды қоғамның ең негізгі
құндылығы ретінде тану, оның қоғамдағы орны мен рөліне, әлеуметтік
жағдайына, психикалық даму ерекшелігіне мән беру, сол арқылы оның рухани
жан-дүниесінің баюына, саяси көзқарасының, творчествалық еркіндігі мен
белсенділігінің, кәсіби іскерлігінің қалыптасуына жағадай жасау, мүмкіндік
беру. [63]
Яғни, ХХІ ғасырдық маманы – жаратылыстану мен гуманитарлық
ғылымдар бойынша ой-өрісі кең, жан-дүниесі бай, ұлттық менталитеті жоғары,
кәсіби білікті маман, адамдармен дұрыс қарым-қатынас жасай алатын, басқаның
пікірімен санасатын, кез-келген ситуациядан шығудың жолын таба алатын,
жауапкершілік сезімі жоғары, қоғамда белгілі бір рол атқаратын,
қайталанбайтын дара тұлға болуы тиі. Ал мұндай мүмкіндіктің негізі – жоғары
білімде. Өйткені жоғары білім – үздіксіз білім беру жүйесінің шешуші
тетігі.
Сондықтан білімгерді тек маман ретінде ғана қарамай, оны өз қоғамының
азаматы, жеке тұлға, келешектің иесі, тірегі ретінде тану, соған мүмкіндік
жасау қажет.
Ұлттық үлгідегі жаңа парадигманың негізгі бір мәселесі –
білімгерлерге іргелі де терең, тиянақты да жүйелі білім беру. Іргелі білім
берудің міндеті – адамды ғылыми ойлауға, болмысты тану, оны қабылдаудың
әдіс – тәсілдерін білуге, өзін-өзі дамытуға өз бетімен білім алуға ізденуге
іштей қажеттілігін туғызу. [62]
Еліміздің егемендік алып, қоғамдық өмірінің барлық, соның ішінде
білім беру саласында жүріп жатқан демократияландыру мен ізгілендіру
мектептегі осы кезге дейінгі дағдарыстан шығатын қуатты талаптарға жол
ашты.
Білім мазмұны жаңа үрдістік біліктермен, ақпаратты қабылдау
қабілеттерінің дамуымен, ғылымдағы шығармашылық және нарық жағдайындағы
білім беру бағдарламаларының нақтылануымен байи түсуде.
Атап айтқанда: Есте асқтауға негізделген оқып білім алудан,
бұрынғы меңгергендерді пайдалана отырып, ақыл-ойды дамытатын оқуға көшу;
Білімнің статистикалық үлгілерін ақыл-ой әрекетінің динамикалық құрылым
жүйесіне көшу;
Оқушыға орташа деңгейде білім беретін бағдарламадан жекелеп, саралап оқыту
бағдарламасына көшу.
Кез келген елдің экономикалық қуаты, халқының өмір сүру деңгейінің
жоғарлығы, дүние жүзілік қауымдастықтағы орны мен салмағы сол елдің
технологиялық даму деңгейімен анықталмақ. [19]
Жалпы қоғам дамуы мен жаңа технологияны енгізу сапалығы осы елдегі
білім беру ісінің жолға қойылғандығы мен осы саланы ақпараттандыру
деңгейіне келіп тіреледі. Экономикалық күшті дамыған елдердің тәжірибесі
экономика, ғылым және мәдениеттің қарқынды дамуының негізгі кілті екендігін
көрсетіп отыр. Ендеше қазіргі заманның ақпараттық технологиясын игеру
міндетіміз. [3]
Білім беру – аса күрделі әлеуметтік –экономикалық механизм. Оны
реформалаудың мәселелері де сан қырлы. Қазіргі кездегі Республикамызда
қолға алынған білім беру жүйесін реформалау ісі осы саланың экономикалық
–ұйымдық, құқықтық, құрылымдық жақтарын түбегейлі өзгертуге бағытталған
біртұтас кешенді шаралармен тығыз байланысты. Білім беру ісіндегі жаңа
үрдістің мән-мағынасы, сипаты мен бағыт-бағдарын айқындаушы дәйекті
факторлар:
• Қазақстан Республикасының тәуелсіз егеменді мемлекет
болып
қалыптасуы;
• Экономиканың нарықтық моделін ұсынып, меншіктің түрлі
пішіндерін дамыту;
• Ұлттық білім беру ісінің әлемдік білім жүйесіне кіруі болып
отыр.
Кез келген дидактикалық даму үрдісі секілді нарықтық экономика
жағдайына байланысты білім беру жүйесін реформалау ісі де қарама-
қайшылықтарсыз емес. Мұның өзі мамандардан кәсіби икемділік пен
ұтымдылықты, сан қырлы шығармашылық қызмет пен өзін-өзі басқару, өзін-өзі
ұйымдастыру жағдайындағы біліктілікті талап етеді. [5]
Білім беру реформасын одан әрі тереңдете жүргізу жаңа замандық база
жасауды қажет етіп отыр. Ең алдымен, ел экономикасының нарықтық жаңа
кезеңіне өту барысындағы білім жүйесін қалыптастыратын заң баптары керек
болады.
Азаматтардың білім алу құқығын айқындайтын Қазақсатан Республикасы
Конститутциясының 30-бабының қағидасын толығырақ мазмұндап, білім берудің
мемлекеттік емес секторларының орны мен рөлін, шетелдік, халықаралық, діни
білім беру ұйымдарының құқықтық негіздерін нақтылап, білім мекемелерінің
жаңа әлеуметтік-экономикалық жағдайдағы қызметтік міндеттерін белгілеу
қажеттігі туындады.
Жалпы орта білім беретін мектеп оқу-тәрбие жұмысының құрылымы мен
мазмұны жағынан да жаңартылған ұлттық білім беру жүйесінің жаңа моделі
жасалады. Осы жаңа модельге сай білім беру жүйесі 4 деңгейге: мектеп жасына
дейінгі тәрбиелеу мен оқытуға, орта білімге, жоғары кәсіби білімге, жоғары
оқу орнынан кейінгі кәсіби білім беруге бөлініп, 1997 жылы ЮНЕСКО ұсынған
Халықаралық білім беру жүктемесіне мейлінше сәйкестендірілген. [41]
Мектеп бағдарламасы бойынша оқу-тәрбие жүйесінде инновациялық
технологияны оқушылардың жас және жеке ерекшеліктерінесәйкес қолдану жаңа
әдітемелермен оқыту методологиясын жаңаша қарастыруды қажет етеді.
Еліміздің егеменді алып, қоғамдық өмірдің барлық, соның ішінде
білім беру саласында жүріп жатқан демократияландыру мен ізгіліктендіру
мектепті осы кезге дейінгі дағдарыстан шығаратын қуатты талпыныстарға жол
ашады.
Қазіргі кезде біздің Республикамызда білім берудің жаңа жүйесі
жасалып, әлемдік білім беру кеңістігіне енуге бағыт алуда. Бұл педагогика
теориясы мен оқу-тәрбие үрдісіндегі елеулі өзгерістерге байланысты болып
отыр білім беру парадигмасы өзгереді, білім берудің жаңа мазмұны пайда
болады:
• білім мазмұны жаңа біліктермен, ақпараттарды қабылдау қабілеттерінің
дамуымен, ғылымдағы шығармашылық және нарық жағдайындағы білім
беру бағдарламаларының нақтылануымен байи түсуде;
• ақпараттық дәстүрлі әдістерді – аузшы және жазбаша, телефон және радио
байланыс – қазіргі заманғы компьютерлік құралдарға ығысып орын
беруде;
• баланың жеке басын тәрбиелеуде, оның жан дүниесінің рухани баюына,
азамат, тұлға ретінде қалыптасуына көңіл бөлуінде;
• мектеп, отбасы мен қоршаған әлеуметтік ортаның бала тәрбиесіндегі
бірлігіне ұмтылыс жасалуда;
• қоғамдық біліммен бара-бар педагогикалықтехнологияның кеңінен
қолдануынылуына және ғылымның роліне мән берілуінде.
Оқыту технологиясын жетілдірудің психологиялық – педагогикалық
бағыттағы негізгі ой-тұжырымдамалары төмендегіше сипатталады:
• есте сақтауға негізделген оқып білім алудан, бұрынғы меңгергендерді
пайдалана отырып, ақыл-ойды дамытатын оқуға көшу;
• білімнің статистикалық үлгісінен ақыл-ой әрекетінің динамикалық
құрылым
жүйесіне көшу;
• оқушыға орташа деңгейде білім беретін бағдарламадан жекелеп, саралап
оқыту бағдарламасына өту. [18]
Қазір Республика оқу орындары, педагогикалық ұжымдары ұсынылып отырған
көп нұсқалылыққа байланысты өздерінің қалауына сәйкес кез келген үлгі
бойынша қызмет етуіне мүмкіндік алды. Бұл бағытта білім берудің әртүрлі
нұсқадағы мазмұны, құрылымы, ғылымға және тәжірибеге негізделген жаңа
идеялар, жаңа технологиялар бар. Сондықтан әртүрлі оқыту технологияларын
оқу мазмұны мен оқушылардың жас және психологиялық ерекшеліктеріне орай
таңдап, тәжірибеде сынап қараудың маңызы зор. [4]
Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың озық технологияларын
меңгермейінше сауатты, жан-жақты маман болу мүмкін емес. Жаңа технологияны
меңгеру мұғалімнің интелектуалдық, кәсіптік, адамгершілік,рухани, азаматтық
және де басқа көптеген адамикелбетінің қалыптасуына игі әсерін тигізеді,
өзін-өзі дамытып, оқу-тәрбие үрдісін тиімді ұйымдастыруына көмектеседі.
Қазіргі кезде педагогикалық технология ұғымы біздің педагогикалық
лексиконымызға берік еніп келеді. Дегенмен, оның мән-мағынасы туралы
пікірлер алуан түрлі. Түсіндірме сөздікте: Технология – бұл қандай да
болсын істегі, шеберліктегі, өнердегі амалдардың жиынтығы делінсе,
Б.Т.Лихачев педагогикалық технологияны оқу процесіне белгілі бір мақсат
көздей әсер ететін педагогикалық ықпал деп түсіндіреді. [19]
Ал, технологиялық үрдісті нақты педагогикалық нәтижеге жетелейтін
бірліктердің (өлшемдердің) белгілі бір жүйесі ретінде көрсетеді және
педагогикалық технология түптілікті өзгемейтін механикалық құрылым емес,
қайта бала мен мұғалімнің үнемі түрленіп отыратын өзара қарым-қатынасының
өзегі, мазмұнды ұйымдастырушы құрылымы.
Педагогикалық технология кәсіптік қызметтің ерекше түрі болып
табылады. Оқыту технологиясының меңгеру үшін педагогикалық аса зор
тәжіриебені жұмылдыру қажет болады. Бұл өз қызметіне ерекше түрі болып
табылады. Оқыту технологиясының меңгеру үшін педагогикалық аса зор
тәжірибені жұмылдыру қажет болады. Бұл өз қызметіне шығармашылықпен
қарайтын жеке басының белгілі іскерлік қасиеті бар адамды қажет ететін
жұмыс. Шындығында әр бір педагог жаңа технологияны меңгеру барысында өзін-
өзі қалыптастырады жаңа технология жасаудың теориялық негіздерін зерттеп
дайындауды оқу процесі жөніндегі әр түрлі ойлар жүйесінң принциптері
негіздерін көқараспен ұғынып, мәнін түсінуден бастаған жөн. [18]
1. Оқу процесін жобалау, ұйымдастыру және басқаруда, оны үйлесімді,
қолайлы түрде күшейтуде дамудың басын ұтымды бағытына сүйену.
2. Оқу процесін басқарудың үлгісі мен атқару тәртібін қайта қарау.
3. Оқу процесін ұйымдастыру кезеңдегі жоспарлаудың бағдарламалар
оқулықтар; Оқыту әдістемесінің түпкілікті және сапалы болмауын, соның
нәтижесінде оқыту уақыттылық текке, мақсатсыз жұмсалуын
бейтараптандыру, және түпкілікті болдырмау.
4. Оқытудың ең жоғарғы нәтижелеріне жету мен қажетті оқыту, уақытының бір-
бірімен өзара тығыз байланыста болуы.
5. Студенттерді оқытуды күшейтіп, білімді базалық деңгейге дейін
тереңдетуді түсіну, олардың ой-өрісіне кеңейту, оқыту уақытын
арттырмай бағдарламалық мәліметтерді толық меңгерудің әдістемелік іске
асыру. [19]
Оқыту уақыты қорының тапшылығы студенттердің және физикалық
мүмкіндіктерінің шектеулігін, ескеру. Оқу еңбегінің жоғарғы деңгедегі
мөлшеріне сәйкес көлемі жүйелі түрде қолайлы қызмет атқаруға мүмкіндік
береді, соның нәтижесінде белгілі мамандықтардың студенттері жоспарланған
жалпы білімдік дайындықтың негізгі деңгейіне барынша толық жете алады.
Оқыту қарқынын күшейтудің негізгі бағыттары мыналар.
1. Жоспарланған уақыт барысында белгілеп алған мамндық бойынша өтілетін
пәндрді ұтымды және жүйелі орналастыру технологиясы
2. Оқу процесін жобалағанда әрбір студенттің мүмкіндіктері мен қабілетін
болатын ескеру.
3. Дидактикалық модульдің әртүрлі кезеңдерінде әрбір студенттің
мүмкіндіктері мен қабілетін ескеріп отыру.
4. Студенттің білім деңгейін болжау және бағалауда, қарқынды бақылау
тәсілін қолдану.
5. Оқыту әрекетінің қарқынын күшейту жалпы білімдік іс-әрекет пен сабақ
оқуға мақсатты дағдыландыру қалыптастыру не нәрсеге отыру, қалай
отыру? Немен арттыру? Сияқты Шарты бағыт сілтейтін мақсаттарында
айқындалу.
Оқу процесін ұйымдастырудың модульдік технологиясымен оқыту
технологиясы оқу процесінің үлгісін жасағанда бірте-бірте жұқтау тәсілін
қолдану міндетті іс жаңа психология оқу процесінде іске асырылатын және
мұғалім іс-әрекетін жоспарлайтын дидактикалық модульдердің жобасын жасауды
көрсетеді. Сонымен бірге, дидактикалық модульдерді жасау арқылы оқу
процесін жобалау мен үлгісін жүйелі түрде іске асырудың ең бір маңызды
дидактикалық мәселесін іске асырып жоғары оқу орынының жаңа үлгідегі
оқулығын дидактикалық модульдердің жиынтығы ретінде жасау жұмысын іске
асыру толық орындалады. [61]
Оқытудың жаңа технологиясы осы уақытқа дейін өз мәнінде шешілінген
пәнаралық байланыстырады оқу процесі барысында дидактикалық модульдердің
бір-бірмен ара байланыстары арқылы мүдделі түрде жаңа технология әр түрлі
пәннің оқытушыларына өз мамандығына сапа деңейіне жұмыс істеу ерекшелігіне
әдістемесін тәжірибесіне шығармашылықпен қарауына жаңашыл тәжірбелерін және
әдістемелерін кеңіне пайдалана, ең бастысы, білімнің жаңадан қалыптасқан
мазмұны арқылы жоғары айтылғандарды брлық жоғағы оқу орындарының күнделікті
оқыту жұмысында таратуға мүмкіндік береді.
Мұндай жұмыстың нәтижесі – оқыту мақсатын меңгеру, іс-әрекетті
ұйымдастыру, оқыту мазмұны тұжырымдалған оқытудың әдістемесін жүйесін құру
болып табылады. Оқушыларға базалық, білім жүйесі беру, олардың жеткілікті
іскерлік деңгейін қалыптастыру, оқуға, ойлауға үйрету, оқушының білімді
өздігінен ізденулерін дамыту, яғни олрды танымдық әдістерімен қаруландыру,
оларды сын көзбен қарап, ойлауға үйрету, сонымен қатар, өздерінің ойлары
мен тұжырымдарының дұрыстығын негіздеп дәлелдеуге үйртуге мүмкіндік туады.
[44]
Жаңа психологияны іске асырудың қажетті шартты ретінде мынандай
әдістемелік принциптерді міндетті түрде орындауға бала көңіл аудару аса
маңызды;
1. Мұғалімнің педагогикалық кәсіби қабілетіне сену приципі
2. Оқытудың кез келген уақыты аралығында берілген пәннен оқушының кепілді
дайындығы болу приципі
3. Оқу процесінің модульдік жобалау принципі
4. Жоғары оқу орындағы кері тартпалық пен шек қойып тежелушілікті жойып
бұрынғы дәстүрлі оқыту көздерін дұрыс ара қатынаста үйлесімді
пайдалану принципі.
5. Ұйымдастырудың және оқыту технологияларын қолдану мен қалыптастырудағы
педагогтік мәліметтердің дұрыстылығымен шындыққа сәйкестік принципі
6. Жоғарғы оқу орының мұғалімдері мен студенттерінің арақатынасының
жарасымды даму бірлігі принципі.
7. Студенттердің жалпы біліктілігінің нәтижесінде пәндік біліктілік
әдісін меңгеруді жүйелі түрде үйлестіру принципі.
8. Жаңа технологияны жобалаудағы мазмұндық бірізділік, мотивациялық
жақтарының бірлігі принципі.
9. Әр студенттің жалпы білім бойынша дайындығының базалық міндетті түрде
жету принципі. [39]
ЮНЕСКО-ның анықтамасы бойынша, педагогикалық технология – бүкіл оқыту
үрдісі мен білімді техникалық және адам ресурсын олардың бір-біріне өзара
әсерін, білім берудегі формасын оңайландыру міндеттерін ескере отырып
меңгеруді жүзеге асырудың жүйелі әдісі. М.В.Кларин Педагогикалық
технология – педагогикалық мақсатқа қол жеткізу жолындағы қолданатын балық
қисынды ілім амалдары мен әдіснамалық құралдарының жүйелі жиынтығы және
жұмыс істеу реті, - деп анықтайды. [45]
Педагогикалық үрдіс технологиясы дегеніміз мақсат – мүддені анықтаудың
жалпы әдіснамасы негізінде мемлекеттің қазіргі таңда білім беру саласында
қойып отырған талаптарына сәйкес анықталып, іріктелініп, реттелген
оқытудың мазмұн, форма, әдіс-амалдарының дидактикалық талаптарының
психологиялық – педагогикалық нұсқауларының жиынтығы.
Оқыту технологиясы мектепте оқу үрдісіне қажетті әдіс, тәсіл, амал,
дидактикалық талап секілді психологиялық-педагогикалық іс-әрекеттердің
жүйелі кешені ретінде пайдаланады. Ол оқушылардың тәртібіне, оқуға,
ынтасына, оқу – іс-әрекетіне игі мұғалімдердің интелектуалдық, шығармашылық
қызметі болып табылатын педагогикалық іс-тәжірибесінің нәтижелігіне,
жинақтылығына ұтымды әсер ететіндей оқу-тәрбие процесінің басты күре
тамырының ролін атқарады. Былайша айтқанда, педагогикалық технология оқу-
тәрбие процесінің шығармашылықпен терең ойластырылған көптеген факторлардың
үйлесімділігі оқыту мен тәрбиенің тиімділігін қамтамасыз ететін жанды
құрамдас бөлігі (компонент). [48]
Бір технологияның өзі әртүрлі атқарушылардың шеберлігіне байланысты
әрқилы жүзеге асырылуы мүмкін.Қазіргі кездегі әдебиеттерден қазіргі заманғы
білім берудің даму бағыты мен тенденцияларын қамтитын 50-ден астам
педагогикалық технология қолданып жүргендігі мәлім. Бірақ мұғалімдер оны өз
тәжірибелерінде жүйелі қолдануға дағдыланбаған және оны әдістемеден ажырата
алмайды. Оқытудың жаңа технологияларын таңдаудың М.М.Поташник ұсынған
критерийлері:
• елдің, аймақтың, қаланың талап-тірегі – мектепке әлеуметтік сұраныс;
• мектептің дамуы туралы мемлекеттік құжаттар – мемлекеттік сұраныс;
• қазіргі ғылымның адам туралы жетістіктері мен табыстары;
• педагогикалық озат тәжірибе;
• мұғалімдердің, мектеп басшыларының іс-тәжірибесі, интуициясы,
шығармашылығы;
• мектептің жұмыс үрдісі мен нәтижелерінің талдамасы;
Бұдан педагогикалық технология таңдау барысында:
• алынып отырған технологияның мектептің мүмкіндігі мен нақты жағдайға
сай болуы;
• жүйелілігі;
• тиімділігі т.б. ескерілуі керек деген қортынды шығады. [53]
Педагогикалық технология оқу үрдісімен, мұғалім мен оқушының іс-
әрекетімен тығыз байланысты. Оның құрамына мыналар кіреді:
а) тұжырымдық негізі.
ә) оқыту мазмұндық бөлімі:
• оқытудың нақты және жалпы мақсаты;
• оқу материалдарының мақсаты.
б) үрдістік бөлім-технологиялық процесс:
• оқу үрдісін ұйымдастыру;
• оқушылардың оқу қызметінің әдістері формалары;
• мұғалім жұмысының әдістері мен формалары;
• мұғалімнің материалды меңгеруді басқарудағы әрекеті;
• оқу үрдісінің диагностикасы.
Дамыта оқыту жүйесінің маңызды принциптерінң бірі-теориялық білімнің
жетекші роль принципі. Бұл приципті балалардың теорияны жаттауы,
терминдерді есте сақтауы деп түсінбеген жөн. Керісінше, оқыту барысында
қарапайым бақылаулар, зерттеулер жасау арқылы, өмір заңдылықтарына көздерін
жеткізу қорытынды жасауға дағдыландыру. [62]
Дамыта оқыту жүйесі дидактикалық принциптерінің ішінде оқытудың
тәрбиелік мәнінің болуы жайлы ешнәрсе айтылмайды. Өйткені оқушылрдың
адамгершілік қасиеттерін, құлықтылығын қалыптастыру арнайы жарияланбағанмен
тұтас жүйе, оның құрамдас бөліктері, әдістері арқылы іске асып жатуы
ойластырылған. Бұл жүйенің қағидаларын дұрыс түсініп, жүрегімен қабылдаған
әрбір мұғалім өз сабқтарының дамытушылық функциясын өз бетінше – ақ
арттыра алары сөзсіз.
Дамыта оқыту сабақтарындағы материалды талдау арқылы шығарманың айтар
ойы, идеясы бала жүрегіне жетіп, талдау, арқылы ар, ұят, қайырымдылық,
әдептілік т.б. сияқты тамаша адамгешілік қасиеттер балалар бойына жұғысты
болады. Дамыта оқыту жүйесінің маңызды тағы бір ерекшелігі сынып оқушыларын
жақсы, жаман оқушылар деп бөлмей, барлық дамуы үшін қолайлы жағдай
туғызуды мақсат тұту. [61]
Нашар оқушының да өз шамасы келгенше, қабілеті жеткен жерге дейін
еңбек етуін ойластырған. Дамыта оқыту жүйесінде мұғалім мен оқушы
арасындағы қарым-қатынас жаңа қағидаларға негізделеді. Олар ынтымақтастық,
өзара силастық, түсінік сияқты қасиеттер оқыту мен оқу әрекетінің бір-
бірімен тығыз байланыста болып, баланың ақыл-ойының дамуында зор роль
атқаратындығы белгілі. Ал оқыту барысында ақыл-ойдың, интелектінің дамуы,
ақыл алуға үйрену бүгінгі күннің басты талабы.
Сонымен біз дамыта оқыту мен дәстүрліоқыту жүйелерінің ерекшеліктері
мен өзгешіліктеріне тоқталып кеттік. Айтылғандарды қорыта келе, дәстүрлі
оқыту әдістемесі негізінде метафизикалық әдіснамалы жатыр деп айтуға
болады. Дәстүрлі оқыту жаттауға, есте сақтауға, ол дамыта оқыту дербес
жұмыс істеуге, алған білімді пайдалана білуге үйретеді. Айтылғандарды кесте
түрінде төмендегідей бейнелеуге болады. [62]
Дамыта оқыту арнайы педагогикалық технологияларды қажет етеді. Ол
технологияларда баланы қоршаған ортамен еркін қарым-қатынасқа түсу
мүмкіндігі беріледі. Қарым – қатынастар жоспарлау; ұйымдастыру,
мақсаттарында жүзеге асыру, іс-әрекетті талдау кезеңдерінен тұрады. Әр
кезең бала тұлғасының дамуына өз үлесін қосады.
1.2 Кәсіптік оқытудың негізгі ұйымдастыру формалары
Оқытуды ұйымдастырудың формалары - белгілі бір тәртіпте және
мезгілде жүзеге асырылатын оқытушы мен білім алушылардын бірлескен іс-
әрекетінің сыртқы көрінісі. Олар әлеуметтік тұрғыда шартты, дидактикалық
жүйелердің дамуымен байланысты пайда болып жетілдіріліп отырылады.
Оқытудың ұйымдастыру формалары әртүрлі өлшемдер бойынша
жіктеледі:
- білім алушылардың санына қарай: бұқаралық, ұжымдық, топтық, шағын
топтық, жеке;
- оқу орнына қарай: аудиторияда және аудиториядан тыс формалар;
- колледждегі, ЖОО-ғы оқыту формалары: дәріс, семинар, практикалық
және зертханалық сабақтар, СОӨЖ, СӨЖ, т.б. жұмыс;
- оқыту уақытының ұзақтығына қарай: кредиттік жүйеде (50 минут), сызықтық
жүйеде қосарланған сабақ (80-90 минут), әр түрлі ұзақтықтағы сабақтар. [41]
Білім берудің даму тарихында әртүрлі оқыту жүйесінде оқыту
формасының біреуі басымдықта қолданылды: жекелік-топтық (орта ғасыр
мектептерінде), өзара оқыту (Англиядағы бёлланкастер жүйесі), білім
алушылардың қабілетіне қарай саралап оқыту (мангеймдік жүйе), бригадалық
оқыту (кеңес мектебінің 20 жылдары), американдық Трамп жоспары, онда
уақыттын 40% - үлкен топтарда (100-150 адам), 20% - кіші топтарда және
40% - жеке оқуға бөлінді.
Дүниежүзінде ең көп тараған оқытудың сынып-сабақ жүйесі болды. Ол
XVII ғасырда пайда болып, міне, үш ғасырдан астам уақыт бойы дамып
келеді. Оның сұлбасын неміс педагогы И. Штурм (1537- 1582) жасады ал, Я. А.
Коменский (1592-1670) оның теориялық негізін салып, практикада жүзеге
асырды. [59]
Оқытудың сынып-сабақ формасының ерекшеліктері: шамамен бір жастағы
және даярлық деңгейі бірдей ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Тараз Мемлекеттік педагогикалық институты
Шығармашылық мамандықтар факультеті
Кәсіптік оқыту және дизайн
кафедрасы
Дипломдық жұмысқа түсініктеме хат
Тақырыбы: “12 жылдық кәсіптік оқыту әдістері және әр түрлі өңдеу
тәсілдерін қолдана отырып майлы краскамен сурет салу технологиясы ”
Жұмыс мөлшері, өлшемі, құрылымы: ___________________________
Графикалық бөлім:____________________парақ____ ______________
Түсініктеме хат:_______________________бет_____ _______________
Жұмыстың иесі:______________________________ ________________
Кеңесшілер:________________________ _________________________
Жетекшісі: ___________________________________ _______________
Рецензия беруші:____________________________ _________________
Жұмыс жетекшісі________________ А. Е. Жаскиленова.
(қолы)
Дипломдық жұмыс қорғауға жіберілді.
Протокол № ____ ____ ____________2011
Кафедра меңгерушісі: _________________ А. Е. Жаскиленова.
(қолы)
Т А Р А З - 2 0 1 2
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТІРЛІГІ
ФАКУЛЬТЕТ ___________________________________ ___________
МАМАНДЫҚ ___________________________________ __________
КАФЕДРА ___________________________________ __________
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС ОРЫНДАЛУ ТАПСЫРМАСЫ
Білімгер ___________________________________ _______________________
Жұмыс проект тақырыбы ___________________________________ _______
ЖОО бұйрығымен бекітілген № ___ ________________________ 20 __ж.
Аяқталған жұмысты өткізу мерзімі _____ ____________________20 __ ж.
Жұмыс проект қажетті белгілер ___________________________________ __
___________________________________ _______________________________
Дипломдық жұмыста қарастырылатын сұрақтар тізімі немесе олардың қысқаша
мазмұны:
1. ___________________________________ _____________________________
2. ___________________________________ _____________________________
3. ___________________________________ _____________________________
4. ___________________________________ _____________________________
5. ___________________________________ _____________________________
6. ___________________________________ _____________________________
Графикалық материалдар тізімі:
1. ___________________________________ _____________________________
2. ___________________________________ _____________________________
3. ___________________________________ _____________________________
4. ___________________________________ _____________________________
5. ___________________________________ _____________________________
6. ___________________________________ _____________________________
Ұсынылған негізгі әдебиеттер:
1. ___________________________________ _____________________________
2. ___________________________________ _____________________________
3. ___________________________________ _____________________________
4. ___________________________________ _____________________________
5. ___________________________________ _____________________________
6. ___________________________________ _____________________________
7. ___________________________________ _____________________________
8. ___________________________________ _____________________________
Жұмыс консультанттары:
№ Бөлім Консультант Кафедра
Тапсырма берілген мерзім _____ ___________________ 20__ ж.
Кафедра меңгерушісі: ___________________________ А. Е. Жаскиленова.
Жұмыс жетекшісі:_________________________ _____ А. Е. Жаскиленова.
Тапсырма орындауға қабылданды
Білімгер ___________________________________ ___ М. Е. Көпжасарова
Күні ______ ____________20__ ж.
Хаттама № _______________
АННОТАЦИЯ
Жұмыс тақырыбы "12 жылдық кәсіптік оқыту әдістері және әр түрлі өңдеу
тәсілдерін қолдана отырып майлы краскамен сурет салу технологиясы "
Дипломдық жұмыс негізгі "Тау баурайында" атты шығармашылық туындыдан және
теориялық түсініктемеден тұрады. Теориялық түсініктемеде Қазақстандағы 12
жылдық білім берудің маңыздылығы көрсетілген және табиғат жанры арқылы
оқушыларды еңбекке, көркем эстетикалық тәрбиеге тәрбиелеу жолдары,
қолданылған әдістемелер және өнер туындыларының орындалу ерекшеліктері
тұжырымдалып қарастырылған.
Түсініктеме хат кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан,
қолданылған әдебиеттерден тұрады.
АННОТАЦИЯ
Пояснительная записка состоит из введения, трех разделов,
заключения, списка использованной литературы.
ANNOTATION
The explanatory note consists of the introduction, three
sections, the conclusion, the list of the used literature.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1 КӘСІПТІК ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ
1.1 Кәсіптік оқытудың мақсаты мен мазмұны
1.2 Кәсіптік оқытудың негізгі ұйымдастыру формалары
1.3 Кәсіптік оқыту әдістері
2 ЖОБАЛАУ ОБЬЕКТІСІН ТАҢДАУ ЖӘНЕ НЕГІЗДЕУ
2.1 Шығармашылық негіздерін талдау
2.2 Жобалау обьектісіне қойылатын талаптар
2.3 Обьект моделі модивикацияларын құру
2.4 Материалдарды негіздеу және таңдау
2.4.1 Материалдардың мінездемесі
2.4.2 Конфекциялық карта
3 ӨҢДЕУ ТӘСІЛДЕРІН ЖӘНЕ ҚОНДЫРҒЫЛАРДЫ ТАҢДАУ
3.1 Өңдеу режимдері
3.2 Қондырғы таңдау және сипаттамасы
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
Білім беру Қазақстан – 2030 ұзақ мерзімді Стратегиясының маңызды
басымдықтарының бірі болып танылды. Қазақстандағы білім беру реформаларының
жалпы мақсаты білім беру жүйесін жаңа əлеуметтік-экономикалық ортаға
бейімдеу болып табылады.
Қазақстан Президенті республиканы əлемдегі бəсекеге қабілетті 50
елдің қатарына енгізу туралы міндет қойған болатын. Білім беру жүйесін
жетілдіру осы мақсатқа қол жеткізуде маңызды рөл атқарады. Халықаралық
тəжірибе ерте балалық шақтан ересек жасқа дейін адами капиталға, атап
айтқанда, білім беруге бөлінетін инвестицияның экономика мен қоғамға елеулі
қайтарымы болатынын дəлелдеп отыр. [1]
Адами капиталға бөлінетін инвестициялар жылдам өзгеретін əлемде
бейімделе алатын техникалық прогрессивті, өнімді жұмыс күшін құру үшін аса
қажет. Болашақтың табысты экономикасы білім беруіне, халықтың дағдылары мен
қабілетіне инвестициялайтындар болмақ.
Білім беруді əлеуметтік қажеттіліктерге жұмсалатын шығындар
ретінде ғана емес, экономикалық инвестициялар ретінде түсіну қажет. Білім
беру мен экономикалық өсуді байланыстыратын көптеген дəлелдер бар: макро
жəне микроэкономикадағы халықаралық зерттеулерді шолу білім берудің,
табыстың жəне өнімділіктің арасында тығыз байланыстың бар екенін дəлелдеп
отыр
Бұл ретте оқытудың бастапқы кезеңіне инвестициялаудың зор
қайтарымы болатыны байқалады; зерттеулер білім беруді дамытуға жұмсалған
инвестицияның маңызды жақтарын растайды.Экономикалық пайдадан бөлек білім
беру басқа да əлеуметтік пайдаларды келтіреді, əлеуметтік капиталдың –
азаматтардың көп үлесінің қатысуымен құралған, əлеуметтік бірлігі мен
интеграциясы жоғары, құқық бұзушылық деңгейі төмен қоғамның
қалыптасуына ықпал етеді. [1]
Жастайынан білім алу əлеуметтік, эмоционалдық жəне басқа да өмірге
қажетті дағдыларды қалыптастыруда маңызды рөлге ие. Білім беру қызметінің
барлық спектрларын одан əрі дамытудың сенімді дəлелдері осында.
Қазақстанның білім беруді түбегейлі жаңғыртуы: білім беруге
салынатын инвестицияны айтарлықтай жəне тұрақты ұлғайтуы, оның сапасын
жақсартуы қажет. Сондықтан жаңа ұлттық пайымдау ұсынылады: 2020 жылға қарай
Қазақстан – білімді мемлекет, ақылмен құрылған экономика жəне біліктілігі
жоғары жұмыс күші. [2]
Білім берудің дамуы еліміздің болашақ экономикалық, саяси жəне
əлеуметтік-мəдени өркендеуі сүйенетін тұғырнамасы болуы тиіс. Білім беру
саласындағы Қазақстан Республикасының мемлекеттік саясатын іске асырудың
ұйымдастырушылық негізі – қазақстандық білімді жаңғыртудың жалғастыр-ылуын
қамтамасыз ететін Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011 –
2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы болуы тиіс. [2]
Бағдарлама білім беру саласындағы мемлекеттік саясаттың
ұйымдастыру-шылық негізі ретінде білім беру мен тəрбиенің, басқару
жүйесінің, білім беру қызметі субъектілерінің құқықтық-ұйымдастырушылық
нысандарының жəне қаржы-экономикалық тетіктерінің құрылымындағы, мазмұны
мен технологияларындағы өзгерістерді қамтитын ресурстары мен мерзімі
бойынша бір-бірімен өзара байланыстағы іс-шаралар кешені болып табылады.
[60]
Ертеңгі күннің бүгінгі күннен асып түсуіне ықпал етіп, адамзат
қоғамын алға қарай жетелеуші құдіретті күш тек білімге ғана тіреледі. XXI
ғасырда Қазақстанның білім беру жүйесінде жалпы және орта 12 жылдық білім
беру жүйесінің енгізілуі уақыт талабы болып отыр. 12 жылдық мектепте
оқытуға көшу Қазақстандық білім беру реформасының стратегиялық міндеттерін
ойдағыдай шешуге мүмкіндік береді, шығармашылықпен дамыған жеке тұлғаны
қалыптастыруға бағытталған жаңа үлгіні жасауды, Жалпыға арналған
білімнен, Білім әркімге өмір бойы үлгісіне сапалы түрде көшуді және
әлемдік білім беру кеңістігіне жедел енуді қамтамасыз етеді. [61]
Қазақстандағы 12 жылдық білім беруге көшуге даярлық барысында
отандық және шетелдік оқыту теориясындағы, педагогика мен психологиядағы
ізгілікті дәстүрлер мен ой-пікірлерді зерделеп, адамға бағытталған
әлеуметтік-
психологиялық танымды дамытудың маңызы зор. Отандық педагогикада адамзат
жинақтаған тәжірибені келесі ұрпаққа беру мақсатын сақтай отырып, негізгі
бағдардың жеке тұлғаның азаматтық белсенділігін арттыруға, рухани –
адамгершілік қуатын қалыптастыруға бағытталғаны аса қажет.
Сондықтан, білім берудің жаңа ізгілік бағыттары, мазмұны мен
міндеттері, әдіс – тәсілдері іздестіріліп, оқушыны дүниені тұтастықта
қабылдауы арқылы өзіндік дамыту жолдарын зерделеу – басты мәселелердің
бірі. Бүгінгі білім жүйесінде Д.Дьюи атап өткендей, үлкен өзгерістер
басталуда. Ол маңызы жағынан К.Коперниктің жаңалығына (Күн астрономиялық
орталық, басқа планеталар оның айналасында шоғырланады, оны айнала
қозғалады) тең болып отыр, яғни оқушы тұлғасы орталыққа айналып, барлық
педагогикалық әрекеттер оның айналасына шоғырландыра жүргізіледі. 12 жылдық
білім берудің өзіндік ерекшелігі бар, ол тұлғаның жан – жақты дамуына
жағдай жасай отырып, оның денсаулығын нығайту мен өзінің қоғамдағы орны мен
рөлін, кәсіби қызығушылығы мен бағыттылығын еркінше таңдау, әрі меңгеру
болып табылады. 12 жылдық білім беру үрдісіне көшу қажеттігін айқындап
отыр. [60]
Еліміздегі жаңа білім беру реформасы 12 жылдық білім беруге көшу
арқылы шығармашылықпен дамыған жеке тұлғаны қалыптастыруға бағытталған жаңа
ұлттық үлгіні жасауды, “жалпыға арналған білімнен”, “білім әркімге өмір
бойы” үлгісіне көшуді және әлемдік білім беру кеңістігіне жедел енуді
қамтамасыз етуді мақсат етеді. 2008-2009 оқу жылынан бастап 12 жылдық білім
беруге кезең-кезеңмен көшу басталды.
Бүгінгі күні білім беру мазмұнын жаңартуды көздейтін Қазақстан
Республикасының білім беру тұжырымдамасы жан-жақты талқыланып, Білім және
ғылым министрлігінің алқа мәжілісінде мақұлданды.
Бұл тұжырымдама Қазақстан Республикасының “Білім туралы” Заңына;
“Қазақстан Республикасын 2010 жылға дейін дамытудың стратегиялық
жоспарына”, “Қазақстан Республикасында білім беруді 2005-2010 жылға дейін
дамытудың мемлекеттік бағдарламасына”, Қазақстан Республикасының
Президенті Н.Ә.Назарбаевтың “Қазақстан экономикалық, әлеуметтік, саяси
жаңғырудың қарқынды жолында” атты Жолдауына, Болоньдегі Еуропа елдері білім
министрлерінің кеңесіне, ЮНЕСКО-ның үздіксіз білім беру туралы ұсыныстарына
сәйкес әзірленді.
Біздің еліміздегі қалыптасқан білім жүйесі академиялы, түбегейлі
деп бағаланатынын айта кетуіміз керек. Бірақ жыл асқан сайын оқу
бағдарламалары бойынша 11 жылда берілетін білім көлемінің ауқымдылығы оқу
жүктемесінің шектен тыс көбеюіне әкеліп, білім сапасы мен оқушылар
денсаулығына кері әсерін тигізіп отыр. Қалыптасқан бұл жағдай оқушылардың
оқуға ынтасын да төмендететінін тәжірибеден байқап жүрміз.
Осыған орай қазіргі білім беру тәжірибесінде білім көлемін
жинақтай отырып, оқу материалын жеңілдетуді, сондай-ақ құзырлылыққа жетуге
бағдарланған білім мазмұнын қарастырып отыр. Бүгінгі таңдағы еліміздің
білім ұйымдарының басты міндеті – баланың денсаулығына жағымды ықпал етуді
көздейтін білім беру ортасын құру. [63]
Қазіргі білім беру жүйесінде маңызды қайта құрулар болып жатыр,
оның тек қана жеке жақтары ғана өзгермей, сондай-ақ оқыту және тәрбиелеу
жүйесінің өзі де өзгеруде. Тұлғалық және кәсіптік дамудың шыңдарына жетуде
мектеп оқушысының өмірінде елеулі рөл атқаратын білім берудегі тұлғалық-
бағдарлы ықпал етуді іске асыру – жоғарыда аталған өзекті мәселені шешудің
және қарама-қайшылықтарды жеңудің тиімді бағыттарының бірі болып табылады.
12-жылдық оқыту және тәрбиеге көшу зерттеуінің жағдайында - оқушыны оқыту
және тәрбиелеуді жекелеу талабы, басты орынға қойылады.
Оқушы тұлғасы, оның қызығушылығы, қабілеттері, икемділіктері және басқа да
психикалық қасиеттері мұғалімнің назарына алынады.
Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дaмыту
мәселелерінің негізгі мақсаты – білім беру жүйесінің барлық деңгейінде
қоғамның талаптарына сәйкес келетін білімді, кәсіби біліктілігі жоғары,
бәсекеге қабілетті тұлғаны тәрбиелейтін білім негізін қалыптастыру. Білім
берудің адамға, жеке тұлғаға қарай бағытталуы, білім мазмұнының
демократиялылығы, заман талабына сай білім беру мен ұлттық тәрбие үрдісінің
гуманистік сипаты – 12 жылдық білім берудің әдіснамалық негізі ретінде
қызмет ете алады. [59]
Білім беруде үйренушінің дербес мүмкіндіктері, жас және жеке
ерекшеліктері ескерілуі қажет. Оқушының жеке тұлға ретінде дамуы, өзіндік
көзқарасының қаллыптасуы, ой-өрісінің кеңеюі мектеп қабырғасынан басталып
арнайы орта оқу орындарында жалғаса түседі. Сондықтан да, 12 жылдық білім
беретін мектептегі үрдіс жеке тұлғаға бағдарланған оқыту ұстанымына
негізделіп, оқушының жеке ерекшеліктеріне қарай қоғамдағы өзгерістерге
бейім даму мүмкіндігін айқындауды қажет етеді. [61]
Яғни 12 жылдық білім беру жүйесіне көшу-әлемдік білім кеңістігіне
еркін енуді көздейтін заман талабынан туындап отырған мәселе. Қоғамның
жедел ақпараттануы мен қарқынды дамуы білім беруге қойылатын талаптарды
түбегейлі өзгертті. Еліміз оқытудың Нәтижеге бағытталған білім беру
моделіне көшті. Ал, нәтижеге бағытталған білім беру дегеніміз жеке тұлғаның
құзырлығын қалыптастыру. Білім берудің басты мақсаты – білімге, білік пен
дағдыға қол жеткізу және дамып жатқан заманға лайықты өмір сүру.
Дипломдық жұмыс өзектілігі Қазіргі еліміздегі қоғамдық өзгерістер
жағдайында өндіріс пен шаруашылықтың жаңа технологиялар негізінде дамуы
шығармашылықпен жұмыс істейтін білікті маман адамдарды даярлауды талап етіп
отыр. Бұл қоғам сұранысы, талабы.
Қазіргі кезеңде базалық технологияны қамтитын және мектептің оқу-
материалдық базасы негізінде оқушылардың дамуын көздейтін Технология
пәнінің бағдарламасы (кең тараған және перспективалық) жалпы еңбекке
қатысты және арнайы (ішінара) білім мен дағдыларды жинақтауды,
интеллектуалдық, физикалық, этикалық, эстетикалық дамуды, қазіргі
әлеуметтік-экономикалық жағдайларға бейімделуді қамтамасыз етеді.
Еңбектің политехникалық, экономикалық және экологиялық аспектілеріне,
ақпараттық және жоғары технологиялармен танысуға, жұмыстардың сапалы
орындалуына, өзіндік білім алуға дайындауға жеткілікті көңіл аударылғанда
ғана көзделген мақсаттарға жетуге болады
Дипломдық жұмысымыздың зерттеу нысанасы: - табиғат жанрында түп
нұсқалық жұмыс орындау және сол арқылы оқушыларды көркем еңбекке, көркем
– эстетикалық тәрбиеге баулу.
Зерттеу пәні: - Тау баурайында тақырыбында сыршырай тәсілінде
шығармашылық жұмыс орындау.
Зерттеу мақсаты: - табиғат жанрын негізінде оқыту әдіс –тәсілдерін,
мазмұнын талдау және оның орындалу жолдарын игеру арқылы оқушыларға
көркем еңбек арқылы эстетикалық тәрбие беру.
Зерттеу міндеттері: технология, еңбекке баулу пәнін және табиғат
жанрын оқыту мазмұны мен мақсаттарын анықтау;
Зерттеу әдістемелері: - ғылыми педагогикалық, психологиялық, кәсіптік
оқыту, технология, еңбекке баулу әдістемесі эстетикалық, өнер танымдық
әдебиеттерге талдау;
- табиғат бейнесін сыршырай тәсілінде салу және оны талдау;
- жұмыс орындауға оқыту әдістемесін талдау;
- табиғат көрінісін бейнелеу тәсілдерін, әдістерін зерттеу;
Дипломдық жұмыстың ғылыми- шығармашылық жаңалығы:- еңбекке баулу,
технология пәнін оқытуда, сыршырай тәсілінде табиғат жанры арқылы көркем
еңбекпен эстетикалық тәрбиеге тәрбиелеу тәсілдері практикалық тұрғыда
анықталды; Тау баурайында тақырыбында өзіндік көркем образдық
тұрғыда табиғат көрінісі шығармашылық жұмысы сомдалып, оны орындау
жолдары талданып көрсетілді.
Дипломдық жұмыс негізгі екі бөлімнен, түсініктеме хаттан және
шығармашылық жұмыстан тұрады.
Шығармашылық жұмыс сыршырай техникасында матада, 100х80 см өлшемде
орындалды.
1 КӘСІПТІК ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ
1.1 Кәсіптік оқытудың мақсаты мен мазмұны
Қазақстан Республикасында ел басшылығының адами капиталды
дамытудың қажеттілігі мен маңыздылығын түсініп, білім беру жүйесін
реформалауды бастауға жəне жүргізуге жан-жақты қолдау көрсетуінің
нəтижесінде білім беруді қарқынды дамыту мен жаңғырту мүмкін болып отыр.
2005 жылдан бастап Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың
2005 – 2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы, Қазақстан
Республикасында техникалық жəне кəсіптік білім беруді дамытудың 2008 –
2012 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы, 2007 – 2011 жылдарға
арналған Қазақстан балалары бағдарламасы, Балаларды мектепке дейінгі
тəрбиемен жəне оқытумен қамтамасыз ету жөніндегі 2010 – 2014 жылдарға
арналған Балапан бағдарламасы қабылданды.
Дарынды жас қазақстандықтарға əлемнің үздік университеттерінде
білім алуға мүмкіндік беретін Қазақстан Республикасы Президентінің
Болашақ халықаралық стипендиясын іске асыру еліміздегі адами капиталдың
дамуына қосылған елеулі үлес болды. [2]
Қазақстан қазіргі уақытта білім беру, адам мен бала құқығын қорғау
саласындағы негізгі халықаралық құжаттарға қатысушы болып табылады. Бұл –
Жалпыға бірдей адам құқықтары декларациясы, Бала құқықтарытуралы конвенция,
Адамның экономикалық, əлеуметтік жəне мəдени құқықтарының Халықаралық
декларациясы, Еуропа өңірінде жоғары білім беруге жататын біліктілікті тану
туралы Лиссабон конвенциясы, Болон декларациясы жəне т.б.
Адами ресурстарды дамыту еліміздің 2020 жылға дейінгі Стратегиялық
даму жоспарындағы басымдықтардың бірі ретінде айқындалған.
Білім беруге инвестиция салу арқылы адами капиталды сапалы дамытуда нақты
қол жеткен мақсаттар бар.
Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005 – 2010
жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын іске асыру нəтижесінде 2010
жылғы 1 шілдедегі жағдай бойынша білім берудің барлық деңгейі тиісті
ұйымдар желісімен институционалды қамтамасыз етілген. [4]
Білім берудің құрылымы Халықаралық білім берудің стандартты
жіктеуішіне сəйкес келтірілді. Оқытудың 12 жылдық моделін енгізу үшін
жағдайлар жасалуда. Техникалық жəне кəсіптік білім қайта құрылымдалды.
12 жылдық орта мектеп оқушысы нарықтық қатынастар мен ақпараттық
қоғамның өзгермелі жағдайларына анағұрлым дұрыс бейімделген, жүйелі білім
негіздерін практикалық іс-әрекеттерге ұштастыра білетін, функционалды
сауатты, өмірлік қажетті дағдылары мен кең спектрлі компетенциялары
қалыптасқан, өзін-өзі дамытуға, өз бетінше табысты өмір сүруге, өзіне және
қоғамға пайдалы қызмет атқаруға лайықты тұлға болуы тиіс. [2]
Орта мектептің 11-12 сыныптарында бейінді (профильді) оқудан өткен
мектеп түлектері қазіргі мектеп түлектерімен салыстырғанда өз
мамандықтарын, өмір жолдарын таңдауға және оны тез, табысты меңгеруге
әлдеқайда жақсы әзірлікте болмақшы. Бұл – қазіргі тез дамып, тез өзгеріп
отырған, талғамы мол уақыт талабы.
12 жылдық білім мазмұнының негізгі өзегі – қарқынды дамып келе
жатқан өзгермелі қоғамда өмір сүруге икемді, жеке басының, сондай-ақ, қоғам
пайдасына қарай өзін-өзі толық жүзеге асыруға дайын білімді, шығармашылыққа
бейім, құзыретті және бәсекеге қабілетті тұлғаны қалыптастыру мен дамыту
болып табылады. [2]
Білім алушы білім алудың белгілі бір сатысымен (мектеп немесе
жоғары оқу орнымен) шектелмейді. Бүгінгі таңда, демек, болашақта да білім
қажеттілігі адамның белсенді өмірін қамтиды. Сондықтан жастардың бүгінгі
білімі – болашақта өз білімін жетілдірудің және өз бетімен білім алуларының
тек қана негізі. Мұнан шығатын қорытынды оқушыларды үздіксіз білім алуға
дайын-даудың тиімді жолдарын іздестіру өзекті мәселелердің бірі екендігі
сөзсіз.
Қазіргі уақытта білім берудің алғашқы парақтарында адам
проблемасы өзекті мәселелердің біріне айналып, адам проблемасы қазіргі
ғылымда білім беру саласында толығымен зерттеуді қажет ете бастады.
Білім берудің мақсатында – адамның өмір сүру ортасының мағынасы
мен бейнесіне сәйкес, тұлғаны қалыптастыруға назар аударылуда. Білім беру
саласының проблемаларының болжамдарында,әзірленген білім беру жүйесінің
көмегімен – биосфералық, адамдағы ізгілікті, жоғары биологиялық және
әлеуметтік сапаларды жасай, қазіргі заман талабына сәйкес білім беру
қарастырылған. [63]
Қазіргі заманғы тұлға кеңейген әлеуметтік кеңістікте , ішкі
икемділігі мен түрлі мүдделерін көрсете, өзін жетілдіруге ұмтыла, адамзат
тұрмысының маңызын сезінуге бағдарлану керек.
Орыстың ұлы педагогы В.А.Сухомлинский мектептің басты міндеті -
әрбір адамның дарындылығын ашу, оны толыққанды шығармашылық,
интеллектуалдық еңбек жолын бағдарлау. Әрбір оқушының қайталанбас дарынын
дөп басып табу, аша түсу, қастерлеу бұл – тұлғаны адамзат қадір-қасиетінің
өркендеуінің жоғары деңгейіне дейін көтеру деген сөз деп атап көрсетеді.
[63]
12 жылдық мектеп оқушысы өзіндік санасы мен өзіндік танымы бар, өз
бетімен білім ала алатын, коммуникативті құзіретті тәрізді тұлғалық
сапалары жоғары болуы қажет деген тұжырым жасауға болады.
Қазіргі кезде білім берудің негізгі мақсаты бұл белгілі бір білім,
іскерліктер және дағдылардың жиынтығы емес, осы жиынтық негізінде өз
бетімен ақпаратты табу, оған талдау жасау, тиімді түрде пайдалану және
білім алу болып табылады. [2]
Осы бағдарламаға сәйкес бастауыш кәсіптік білім мен орта кәсіптік
білім берудің бір бөлігі техникалық және ауылшаруашылық мамандықтары
бойынша шоғырландырылып, орта білім жүйесіне көшіріліп, еңбек нарығы
сұранып отырған жаңа технологиялық талаптар негізінде жоғары салалы
мамандар даярлай бастайды.
Техникалық және кәсіби білім берудің базалық деңгейі - техникалық
және қызмет көрсету саласы бойынша білікті жұмысшылар мен мамандар
әзірлеуге бағыт алуы тиіс.
Әлеуметтік-экономикалық жағдайлардың күрт өзгеруіне байланысты
жұмысшы кадрларды нарық жағдайында, жұмыс берушілер сұранысына сәйкес,
шетелдік мамандармен бәсекеге түсе алатындай еңбек ресурстарын әзірлеу
міндеті тұрды. Ол әсіресе, кәсіптік білім беру саласын әлемдік өркениет
талаптарына сай құруды қажет етті. [18]
Қазақстан Республикасында кәсіптік білім беру жүйесі қазіргі
таңда мына бағытта дамып келеді.
1. Кәсіптік білім беру бағдарламаларын жеке тұлға мен еңбек нарығы
сұранысын қанағаттандыра отырып, экономика мен әлеуметтік салалардың даму
бағытына қарай бейімдеп жасау.
2. Мамандар дайындауда білім мазмұны мен саласын жаңарту, жеке тұлғаның
кәсіби қабілетін ашуда дамыта білім беру принциптеріне көшу.
Ең басты, жалпыға міндетті білім берудің мемлекеттік стандарттары
кәсіптік оқытудың типтік бағдарламаларын, жұмыстың оқу бағдарламаларын, оқу
орындарын аттестациялауды, дидактикалық және әдістемелік құралдарды
талдап, бірыңғай жүйеге келтіруге жол ашып берді.
Қоғамдық даму заңдарының ішкі сырын түсінген ғалымдарымыз
экономистер мемлекетті жақсы көтеру үшін бәрінен бұрын білім дәрежесін
нығайтуға ұмтылады. Халыққа білім беру саласында істеліп жатқанның бәрі
сайып келгенде бала үшін емес, мемлекет мүддесі үшін екенін әрбір мұғалім
ұмытпауға тиіс. [62].
Еліміз егемендік алып, қоғамдық өмірдің барлық
салаларында, соның ішінде, білім беру саласында жүріп жатқан
демократияландыру, мектепті қазіргі кездегі дағдарыстан шығаратын
қуатты талаптарға жол ашты.
Қазақстан Республикасы Конституциясы Білім туралы заңы –
осының кепілі балабақшадан бастап сауат ашуды, есептеп
білуді, тіпті жазуды, шет тілін үйрену, қол еңбегін, бейнелеу өнерін
дамытуды қолға алып отыр. Оқу әдістемелік жүйенің базасын түбегейлі
жаңартудың бағыттарын, жаңа мазмұнның теориялық негізін анықтап
тұжырымдаған құжаттар бар.
Олар: Қазақстан Республикасы Білім министрлігі құптап
бекіткен Қазақстан Республикасы мектептерінің және осы
мектептердегі білім мазмұнының жаңаруын арнайы білім белгілі
бір жиынтығымен қаруландыру емес, оқу әрекетін қалыптастыру
негізінде жекебас тұлғасын тәрбиелеу мақсаты қойылды. Оқу мақсаты
приоритетінің өзгеру білім мен тәрбие мазмұнына елеулі
түрде ықпал етіп, оны жаңартудың ең басты деген бағыттарын айқындауға
және осымен бір мезгілде нақтылы міндеттерін белгілеуге мүмкіндік
береді [5].
Біріншіден, оқу жоспарына сай зерделенетін пәндердің
барлығы да
білімдік және тәрбиелік рөлі жағынан бірдей маңызға ие болуы
керек.
Екіншіден, оқушылар тек пәндік білім дағдыларың белгілі
бір жиынтығын меңгерумен шектелмей, бұған қоса оқу және
сөйлеу әрекетін, өзін-өзі ұстау, мінез-құлық мәдениетін
этикалық, эстетикалық, адамгершілік нормаларын, яғни оқушының
тәрбиелік деңгейін көтеру керек.
Үшіншіден, білім мазмұнының жалпы адамзаттық құндылыққа
бағдарлануы білім беруді ізгіліктендірудің міндеттерін ойдағыдай
асыруды қамтамасыз етеді. [19]
Сондықтан білім берудің басты міндеттері – бүгінгі ұрпақтың
өзін қоршаған, өзі өмір сүріп отырған табиғи және әлеуметтік
ортаға үйренуін, онда жаңа әлеуметтік мәртебе – бүгінгі ұрпақ
мәртебесінің қалыптасуы:
- оқу, ойын, еңбек, қарым – қатынас тағы басқа сияқты әрекет
түрлерін қажетті деңгейде меңгеруі.
- айналадағы дүниемен дара – тұлғаның қатынасының қалыптасып,
эстетикалық, адамгершілік нормаларды меңгеру.
- білімін әрі қарай жалғастыруға сипаттайтын белгілі бір
деңгейдегі эрудициясының болуын қамтамасыз етуі тиіс[1].
Білім беру жүйесінің басты міндеті – оқытудың жаңа
технологияларын енгізу, білім берудің ақпараттандыру, халықаралық
коммуникациялық желілерге шығу, ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтарды
ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға,
дамытуға және кәсіби шындануға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар
жасау деп атап көрсеткендей-ақ, қазіргі кезеңде әрбір мұғалімнің алдына
қойылып отырған басты міндеттерінің бірі – оқытудың әдіс-тәсілдерін үнемі
жетілдіріп отыру және жаңа педагогикалық технологияны меңгеру. [2]
Ғылым мен техниканың жедел дамыған, мәліметтер ағыны күшейген ХХІ
ғасырда жан-жақты дамыған шығармашыл жеке тұлғаны қалыптастыру мектептің
басты міндеті болып отыр.
2004 жылдың 12 қазанында Қазақстан Республикасы білім саласы
қызметкерлерінің ІІІ съезінде сөйлегенде Елбасы Н.Ә.Наразбаев Құрылымдық
өзгерістер мұғалім кадрларын әзірлеу жүйесін оздыра отырып дамытумен
қамтамасыз етілуі тиіс. Жаңа формацияның педагогты қажет. Мұғалімдердің
жаңа ұрпағы білім деңгейі жөнінен әрдайым саналып келгендей біршама емес,
әлдеқайда жоғары болуы тиіс - бұл уақыт талабы деп атап көрсеткендей, әр
баланың қабілетіне қарай білім беруді, оны дербестікке, ізденпаздыққа,
шығармашылыққа тәрбиелеуді жүзеге асыратын шебер іскерлік мұғалім
даярлаудағы бетбұрыс жасалмақшы. [4]
Мұғалімдердің кәсіби шеберлігін арттыруда әдістемелік жұмыстардың
атқаратын рөлі зор болмақ, сондықтан да бүгінде әдістемелік жұмыстардың
мазмұнын жаңарту қажеттілігі туындап отыр. Бұның өзі мектептерлдегі
әдістемелік жұмыстарды жаңа үлгіде ұйымдастыруда талап етеді.
Мектепте мұғалімдердің кәсіптік шеберлігін арттыруда әдістемелік
жұмыстарын ұжымдық, топтық, жеке, белсенді түрлері мен әдістері кеңінен
қолданыс табуда. Атап айтқанда: Әістемелік коллаж; білімнің, ғылымның және
өндірістің интеграциялануы, ақпараттануы, оқушыларды кәсіптік бағдарлау,
білім беруді саралау, ізгілендіру, гуманитарландыру және т.т – білім беру
саласындағы мемлекеттік саясаттың негізгі принциптері.
Сонымен қатар Қазақстан Республикасының ғылым және ғылыми-техникалық
саясат тұжырымдамасында да ғылымды демократияландыру, интерграциялау,
инновациялық процестің білім, ғылым саласында кең өріс алуы да ерекше
аталып өтілген. [2]
Білім жүйесін дамыту стратегиясының басты мақсаты – ұлттық білім
моделін жасау.
Ұлттық білім үлгісінің негізгі бағыты – адамды қоғамның ең негізгі
құндылығы ретінде тану, оның қоғамдағы орны мен рөліне, әлеуметтік
жағдайына, психикалық даму ерекшелігіне мән беру, сол арқылы оның рухани
жан-дүниесінің баюына, саяси көзқарасының, творчествалық еркіндігі мен
белсенділігінің, кәсіби іскерлігінің қалыптасуына жағадай жасау, мүмкіндік
беру. [63]
Яғни, ХХІ ғасырдық маманы – жаратылыстану мен гуманитарлық
ғылымдар бойынша ой-өрісі кең, жан-дүниесі бай, ұлттық менталитеті жоғары,
кәсіби білікті маман, адамдармен дұрыс қарым-қатынас жасай алатын, басқаның
пікірімен санасатын, кез-келген ситуациядан шығудың жолын таба алатын,
жауапкершілік сезімі жоғары, қоғамда белгілі бір рол атқаратын,
қайталанбайтын дара тұлға болуы тиі. Ал мұндай мүмкіндіктің негізі – жоғары
білімде. Өйткені жоғары білім – үздіксіз білім беру жүйесінің шешуші
тетігі.
Сондықтан білімгерді тек маман ретінде ғана қарамай, оны өз қоғамының
азаматы, жеке тұлға, келешектің иесі, тірегі ретінде тану, соған мүмкіндік
жасау қажет.
Ұлттық үлгідегі жаңа парадигманың негізгі бір мәселесі –
білімгерлерге іргелі де терең, тиянақты да жүйелі білім беру. Іргелі білім
берудің міндеті – адамды ғылыми ойлауға, болмысты тану, оны қабылдаудың
әдіс – тәсілдерін білуге, өзін-өзі дамытуға өз бетімен білім алуға ізденуге
іштей қажеттілігін туғызу. [62]
Еліміздің егемендік алып, қоғамдық өмірінің барлық, соның ішінде
білім беру саласында жүріп жатқан демократияландыру мен ізгілендіру
мектептегі осы кезге дейінгі дағдарыстан шығатын қуатты талаптарға жол
ашты.
Білім мазмұны жаңа үрдістік біліктермен, ақпаратты қабылдау
қабілеттерінің дамуымен, ғылымдағы шығармашылық және нарық жағдайындағы
білім беру бағдарламаларының нақтылануымен байи түсуде.
Атап айтқанда: Есте асқтауға негізделген оқып білім алудан,
бұрынғы меңгергендерді пайдалана отырып, ақыл-ойды дамытатын оқуға көшу;
Білімнің статистикалық үлгілерін ақыл-ой әрекетінің динамикалық құрылым
жүйесіне көшу;
Оқушыға орташа деңгейде білім беретін бағдарламадан жекелеп, саралап оқыту
бағдарламасына көшу.
Кез келген елдің экономикалық қуаты, халқының өмір сүру деңгейінің
жоғарлығы, дүние жүзілік қауымдастықтағы орны мен салмағы сол елдің
технологиялық даму деңгейімен анықталмақ. [19]
Жалпы қоғам дамуы мен жаңа технологияны енгізу сапалығы осы елдегі
білім беру ісінің жолға қойылғандығы мен осы саланы ақпараттандыру
деңгейіне келіп тіреледі. Экономикалық күшті дамыған елдердің тәжірибесі
экономика, ғылым және мәдениеттің қарқынды дамуының негізгі кілті екендігін
көрсетіп отыр. Ендеше қазіргі заманның ақпараттық технологиясын игеру
міндетіміз. [3]
Білім беру – аса күрделі әлеуметтік –экономикалық механизм. Оны
реформалаудың мәселелері де сан қырлы. Қазіргі кездегі Республикамызда
қолға алынған білім беру жүйесін реформалау ісі осы саланың экономикалық
–ұйымдық, құқықтық, құрылымдық жақтарын түбегейлі өзгертуге бағытталған
біртұтас кешенді шаралармен тығыз байланысты. Білім беру ісіндегі жаңа
үрдістің мән-мағынасы, сипаты мен бағыт-бағдарын айқындаушы дәйекті
факторлар:
• Қазақстан Республикасының тәуелсіз егеменді мемлекет
болып
қалыптасуы;
• Экономиканың нарықтық моделін ұсынып, меншіктің түрлі
пішіндерін дамыту;
• Ұлттық білім беру ісінің әлемдік білім жүйесіне кіруі болып
отыр.
Кез келген дидактикалық даму үрдісі секілді нарықтық экономика
жағдайына байланысты білім беру жүйесін реформалау ісі де қарама-
қайшылықтарсыз емес. Мұның өзі мамандардан кәсіби икемділік пен
ұтымдылықты, сан қырлы шығармашылық қызмет пен өзін-өзі басқару, өзін-өзі
ұйымдастыру жағдайындағы біліктілікті талап етеді. [5]
Білім беру реформасын одан әрі тереңдете жүргізу жаңа замандық база
жасауды қажет етіп отыр. Ең алдымен, ел экономикасының нарықтық жаңа
кезеңіне өту барысындағы білім жүйесін қалыптастыратын заң баптары керек
болады.
Азаматтардың білім алу құқығын айқындайтын Қазақсатан Республикасы
Конститутциясының 30-бабының қағидасын толығырақ мазмұндап, білім берудің
мемлекеттік емес секторларының орны мен рөлін, шетелдік, халықаралық, діни
білім беру ұйымдарының құқықтық негіздерін нақтылап, білім мекемелерінің
жаңа әлеуметтік-экономикалық жағдайдағы қызметтік міндеттерін белгілеу
қажеттігі туындады.
Жалпы орта білім беретін мектеп оқу-тәрбие жұмысының құрылымы мен
мазмұны жағынан да жаңартылған ұлттық білім беру жүйесінің жаңа моделі
жасалады. Осы жаңа модельге сай білім беру жүйесі 4 деңгейге: мектеп жасына
дейінгі тәрбиелеу мен оқытуға, орта білімге, жоғары кәсіби білімге, жоғары
оқу орнынан кейінгі кәсіби білім беруге бөлініп, 1997 жылы ЮНЕСКО ұсынған
Халықаралық білім беру жүктемесіне мейлінше сәйкестендірілген. [41]
Мектеп бағдарламасы бойынша оқу-тәрбие жүйесінде инновациялық
технологияны оқушылардың жас және жеке ерекшеліктерінесәйкес қолдану жаңа
әдітемелермен оқыту методологиясын жаңаша қарастыруды қажет етеді.
Еліміздің егеменді алып, қоғамдық өмірдің барлық, соның ішінде
білім беру саласында жүріп жатқан демократияландыру мен ізгіліктендіру
мектепті осы кезге дейінгі дағдарыстан шығаратын қуатты талпыныстарға жол
ашады.
Қазіргі кезде біздің Республикамызда білім берудің жаңа жүйесі
жасалып, әлемдік білім беру кеңістігіне енуге бағыт алуда. Бұл педагогика
теориясы мен оқу-тәрбие үрдісіндегі елеулі өзгерістерге байланысты болып
отыр білім беру парадигмасы өзгереді, білім берудің жаңа мазмұны пайда
болады:
• білім мазмұны жаңа біліктермен, ақпараттарды қабылдау қабілеттерінің
дамуымен, ғылымдағы шығармашылық және нарық жағдайындағы білім
беру бағдарламаларының нақтылануымен байи түсуде;
• ақпараттық дәстүрлі әдістерді – аузшы және жазбаша, телефон және радио
байланыс – қазіргі заманғы компьютерлік құралдарға ығысып орын
беруде;
• баланың жеке басын тәрбиелеуде, оның жан дүниесінің рухани баюына,
азамат, тұлға ретінде қалыптасуына көңіл бөлуінде;
• мектеп, отбасы мен қоршаған әлеуметтік ортаның бала тәрбиесіндегі
бірлігіне ұмтылыс жасалуда;
• қоғамдық біліммен бара-бар педагогикалықтехнологияның кеңінен
қолдануынылуына және ғылымның роліне мән берілуінде.
Оқыту технологиясын жетілдірудің психологиялық – педагогикалық
бағыттағы негізгі ой-тұжырымдамалары төмендегіше сипатталады:
• есте сақтауға негізделген оқып білім алудан, бұрынғы меңгергендерді
пайдалана отырып, ақыл-ойды дамытатын оқуға көшу;
• білімнің статистикалық үлгісінен ақыл-ой әрекетінің динамикалық
құрылым
жүйесіне көшу;
• оқушыға орташа деңгейде білім беретін бағдарламадан жекелеп, саралап
оқыту бағдарламасына өту. [18]
Қазір Республика оқу орындары, педагогикалық ұжымдары ұсынылып отырған
көп нұсқалылыққа байланысты өздерінің қалауына сәйкес кез келген үлгі
бойынша қызмет етуіне мүмкіндік алды. Бұл бағытта білім берудің әртүрлі
нұсқадағы мазмұны, құрылымы, ғылымға және тәжірибеге негізделген жаңа
идеялар, жаңа технологиялар бар. Сондықтан әртүрлі оқыту технологияларын
оқу мазмұны мен оқушылардың жас және психологиялық ерекшеліктеріне орай
таңдап, тәжірибеде сынап қараудың маңызы зор. [4]
Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың озық технологияларын
меңгермейінше сауатты, жан-жақты маман болу мүмкін емес. Жаңа технологияны
меңгеру мұғалімнің интелектуалдық, кәсіптік, адамгершілік,рухани, азаматтық
және де басқа көптеген адамикелбетінің қалыптасуына игі әсерін тигізеді,
өзін-өзі дамытып, оқу-тәрбие үрдісін тиімді ұйымдастыруына көмектеседі.
Қазіргі кезде педагогикалық технология ұғымы біздің педагогикалық
лексиконымызға берік еніп келеді. Дегенмен, оның мән-мағынасы туралы
пікірлер алуан түрлі. Түсіндірме сөздікте: Технология – бұл қандай да
болсын істегі, шеберліктегі, өнердегі амалдардың жиынтығы делінсе,
Б.Т.Лихачев педагогикалық технологияны оқу процесіне белгілі бір мақсат
көздей әсер ететін педагогикалық ықпал деп түсіндіреді. [19]
Ал, технологиялық үрдісті нақты педагогикалық нәтижеге жетелейтін
бірліктердің (өлшемдердің) белгілі бір жүйесі ретінде көрсетеді және
педагогикалық технология түптілікті өзгемейтін механикалық құрылым емес,
қайта бала мен мұғалімнің үнемі түрленіп отыратын өзара қарым-қатынасының
өзегі, мазмұнды ұйымдастырушы құрылымы.
Педагогикалық технология кәсіптік қызметтің ерекше түрі болып
табылады. Оқыту технологиясының меңгеру үшін педагогикалық аса зор
тәжіриебені жұмылдыру қажет болады. Бұл өз қызметіне ерекше түрі болып
табылады. Оқыту технологиясының меңгеру үшін педагогикалық аса зор
тәжірибені жұмылдыру қажет болады. Бұл өз қызметіне шығармашылықпен
қарайтын жеке басының белгілі іскерлік қасиеті бар адамды қажет ететін
жұмыс. Шындығында әр бір педагог жаңа технологияны меңгеру барысында өзін-
өзі қалыптастырады жаңа технология жасаудың теориялық негіздерін зерттеп
дайындауды оқу процесі жөніндегі әр түрлі ойлар жүйесінң принциптері
негіздерін көқараспен ұғынып, мәнін түсінуден бастаған жөн. [18]
1. Оқу процесін жобалау, ұйымдастыру және басқаруда, оны үйлесімді,
қолайлы түрде күшейтуде дамудың басын ұтымды бағытына сүйену.
2. Оқу процесін басқарудың үлгісі мен атқару тәртібін қайта қарау.
3. Оқу процесін ұйымдастыру кезеңдегі жоспарлаудың бағдарламалар
оқулықтар; Оқыту әдістемесінің түпкілікті және сапалы болмауын, соның
нәтижесінде оқыту уақыттылық текке, мақсатсыз жұмсалуын
бейтараптандыру, және түпкілікті болдырмау.
4. Оқытудың ең жоғарғы нәтижелеріне жету мен қажетті оқыту, уақытының бір-
бірімен өзара тығыз байланыста болуы.
5. Студенттерді оқытуды күшейтіп, білімді базалық деңгейге дейін
тереңдетуді түсіну, олардың ой-өрісіне кеңейту, оқыту уақытын
арттырмай бағдарламалық мәліметтерді толық меңгерудің әдістемелік іске
асыру. [19]
Оқыту уақыты қорының тапшылығы студенттердің және физикалық
мүмкіндіктерінің шектеулігін, ескеру. Оқу еңбегінің жоғарғы деңгедегі
мөлшеріне сәйкес көлемі жүйелі түрде қолайлы қызмет атқаруға мүмкіндік
береді, соның нәтижесінде белгілі мамандықтардың студенттері жоспарланған
жалпы білімдік дайындықтың негізгі деңгейіне барынша толық жете алады.
Оқыту қарқынын күшейтудің негізгі бағыттары мыналар.
1. Жоспарланған уақыт барысында белгілеп алған мамндық бойынша өтілетін
пәндрді ұтымды және жүйелі орналастыру технологиясы
2. Оқу процесін жобалағанда әрбір студенттің мүмкіндіктері мен қабілетін
болатын ескеру.
3. Дидактикалық модульдің әртүрлі кезеңдерінде әрбір студенттің
мүмкіндіктері мен қабілетін ескеріп отыру.
4. Студенттің білім деңгейін болжау және бағалауда, қарқынды бақылау
тәсілін қолдану.
5. Оқыту әрекетінің қарқынын күшейту жалпы білімдік іс-әрекет пен сабақ
оқуға мақсатты дағдыландыру қалыптастыру не нәрсеге отыру, қалай
отыру? Немен арттыру? Сияқты Шарты бағыт сілтейтін мақсаттарында
айқындалу.
Оқу процесін ұйымдастырудың модульдік технологиясымен оқыту
технологиясы оқу процесінің үлгісін жасағанда бірте-бірте жұқтау тәсілін
қолдану міндетті іс жаңа психология оқу процесінде іске асырылатын және
мұғалім іс-әрекетін жоспарлайтын дидактикалық модульдердің жобасын жасауды
көрсетеді. Сонымен бірге, дидактикалық модульдерді жасау арқылы оқу
процесін жобалау мен үлгісін жүйелі түрде іске асырудың ең бір маңызды
дидактикалық мәселесін іске асырып жоғары оқу орынының жаңа үлгідегі
оқулығын дидактикалық модульдердің жиынтығы ретінде жасау жұмысын іске
асыру толық орындалады. [61]
Оқытудың жаңа технологиясы осы уақытқа дейін өз мәнінде шешілінген
пәнаралық байланыстырады оқу процесі барысында дидактикалық модульдердің
бір-бірмен ара байланыстары арқылы мүдделі түрде жаңа технология әр түрлі
пәннің оқытушыларына өз мамандығына сапа деңейіне жұмыс істеу ерекшелігіне
әдістемесін тәжірибесіне шығармашылықпен қарауына жаңашыл тәжірбелерін және
әдістемелерін кеңіне пайдалана, ең бастысы, білімнің жаңадан қалыптасқан
мазмұны арқылы жоғары айтылғандарды брлық жоғағы оқу орындарының күнделікті
оқыту жұмысында таратуға мүмкіндік береді.
Мұндай жұмыстың нәтижесі – оқыту мақсатын меңгеру, іс-әрекетті
ұйымдастыру, оқыту мазмұны тұжырымдалған оқытудың әдістемесін жүйесін құру
болып табылады. Оқушыларға базалық, білім жүйесі беру, олардың жеткілікті
іскерлік деңгейін қалыптастыру, оқуға, ойлауға үйрету, оқушының білімді
өздігінен ізденулерін дамыту, яғни олрды танымдық әдістерімен қаруландыру,
оларды сын көзбен қарап, ойлауға үйрету, сонымен қатар, өздерінің ойлары
мен тұжырымдарының дұрыстығын негіздеп дәлелдеуге үйртуге мүмкіндік туады.
[44]
Жаңа психологияны іске асырудың қажетті шартты ретінде мынандай
әдістемелік принциптерді міндетті түрде орындауға бала көңіл аудару аса
маңызды;
1. Мұғалімнің педагогикалық кәсіби қабілетіне сену приципі
2. Оқытудың кез келген уақыты аралығында берілген пәннен оқушының кепілді
дайындығы болу приципі
3. Оқу процесінің модульдік жобалау принципі
4. Жоғары оқу орындағы кері тартпалық пен шек қойып тежелушілікті жойып
бұрынғы дәстүрлі оқыту көздерін дұрыс ара қатынаста үйлесімді
пайдалану принципі.
5. Ұйымдастырудың және оқыту технологияларын қолдану мен қалыптастырудағы
педагогтік мәліметтердің дұрыстылығымен шындыққа сәйкестік принципі
6. Жоғарғы оқу орының мұғалімдері мен студенттерінің арақатынасының
жарасымды даму бірлігі принципі.
7. Студенттердің жалпы біліктілігінің нәтижесінде пәндік біліктілік
әдісін меңгеруді жүйелі түрде үйлестіру принципі.
8. Жаңа технологияны жобалаудағы мазмұндық бірізділік, мотивациялық
жақтарының бірлігі принципі.
9. Әр студенттің жалпы білім бойынша дайындығының базалық міндетті түрде
жету принципі. [39]
ЮНЕСКО-ның анықтамасы бойынша, педагогикалық технология – бүкіл оқыту
үрдісі мен білімді техникалық және адам ресурсын олардың бір-біріне өзара
әсерін, білім берудегі формасын оңайландыру міндеттерін ескере отырып
меңгеруді жүзеге асырудың жүйелі әдісі. М.В.Кларин Педагогикалық
технология – педагогикалық мақсатқа қол жеткізу жолындағы қолданатын балық
қисынды ілім амалдары мен әдіснамалық құралдарының жүйелі жиынтығы және
жұмыс істеу реті, - деп анықтайды. [45]
Педагогикалық үрдіс технологиясы дегеніміз мақсат – мүддені анықтаудың
жалпы әдіснамасы негізінде мемлекеттің қазіргі таңда білім беру саласында
қойып отырған талаптарына сәйкес анықталып, іріктелініп, реттелген
оқытудың мазмұн, форма, әдіс-амалдарының дидактикалық талаптарының
психологиялық – педагогикалық нұсқауларының жиынтығы.
Оқыту технологиясы мектепте оқу үрдісіне қажетті әдіс, тәсіл, амал,
дидактикалық талап секілді психологиялық-педагогикалық іс-әрекеттердің
жүйелі кешені ретінде пайдаланады. Ол оқушылардың тәртібіне, оқуға,
ынтасына, оқу – іс-әрекетіне игі мұғалімдердің интелектуалдық, шығармашылық
қызметі болып табылатын педагогикалық іс-тәжірибесінің нәтижелігіне,
жинақтылығына ұтымды әсер ететіндей оқу-тәрбие процесінің басты күре
тамырының ролін атқарады. Былайша айтқанда, педагогикалық технология оқу-
тәрбие процесінің шығармашылықпен терең ойластырылған көптеген факторлардың
үйлесімділігі оқыту мен тәрбиенің тиімділігін қамтамасыз ететін жанды
құрамдас бөлігі (компонент). [48]
Бір технологияның өзі әртүрлі атқарушылардың шеберлігіне байланысты
әрқилы жүзеге асырылуы мүмкін.Қазіргі кездегі әдебиеттерден қазіргі заманғы
білім берудің даму бағыты мен тенденцияларын қамтитын 50-ден астам
педагогикалық технология қолданып жүргендігі мәлім. Бірақ мұғалімдер оны өз
тәжірибелерінде жүйелі қолдануға дағдыланбаған және оны әдістемеден ажырата
алмайды. Оқытудың жаңа технологияларын таңдаудың М.М.Поташник ұсынған
критерийлері:
• елдің, аймақтың, қаланың талап-тірегі – мектепке әлеуметтік сұраныс;
• мектептің дамуы туралы мемлекеттік құжаттар – мемлекеттік сұраныс;
• қазіргі ғылымның адам туралы жетістіктері мен табыстары;
• педагогикалық озат тәжірибе;
• мұғалімдердің, мектеп басшыларының іс-тәжірибесі, интуициясы,
шығармашылығы;
• мектептің жұмыс үрдісі мен нәтижелерінің талдамасы;
Бұдан педагогикалық технология таңдау барысында:
• алынып отырған технологияның мектептің мүмкіндігі мен нақты жағдайға
сай болуы;
• жүйелілігі;
• тиімділігі т.б. ескерілуі керек деген қортынды шығады. [53]
Педагогикалық технология оқу үрдісімен, мұғалім мен оқушының іс-
әрекетімен тығыз байланысты. Оның құрамына мыналар кіреді:
а) тұжырымдық негізі.
ә) оқыту мазмұндық бөлімі:
• оқытудың нақты және жалпы мақсаты;
• оқу материалдарының мақсаты.
б) үрдістік бөлім-технологиялық процесс:
• оқу үрдісін ұйымдастыру;
• оқушылардың оқу қызметінің әдістері формалары;
• мұғалім жұмысының әдістері мен формалары;
• мұғалімнің материалды меңгеруді басқарудағы әрекеті;
• оқу үрдісінің диагностикасы.
Дамыта оқыту жүйесінің маңызды принциптерінң бірі-теориялық білімнің
жетекші роль принципі. Бұл приципті балалардың теорияны жаттауы,
терминдерді есте сақтауы деп түсінбеген жөн. Керісінше, оқыту барысында
қарапайым бақылаулар, зерттеулер жасау арқылы, өмір заңдылықтарына көздерін
жеткізу қорытынды жасауға дағдыландыру. [62]
Дамыта оқыту жүйесі дидактикалық принциптерінің ішінде оқытудың
тәрбиелік мәнінің болуы жайлы ешнәрсе айтылмайды. Өйткені оқушылрдың
адамгершілік қасиеттерін, құлықтылығын қалыптастыру арнайы жарияланбағанмен
тұтас жүйе, оның құрамдас бөліктері, әдістері арқылы іске асып жатуы
ойластырылған. Бұл жүйенің қағидаларын дұрыс түсініп, жүрегімен қабылдаған
әрбір мұғалім өз сабқтарының дамытушылық функциясын өз бетінше – ақ
арттыра алары сөзсіз.
Дамыта оқыту сабақтарындағы материалды талдау арқылы шығарманың айтар
ойы, идеясы бала жүрегіне жетіп, талдау, арқылы ар, ұят, қайырымдылық,
әдептілік т.б. сияқты тамаша адамгешілік қасиеттер балалар бойына жұғысты
болады. Дамыта оқыту жүйесінің маңызды тағы бір ерекшелігі сынып оқушыларын
жақсы, жаман оқушылар деп бөлмей, барлық дамуы үшін қолайлы жағдай
туғызуды мақсат тұту. [61]
Нашар оқушының да өз шамасы келгенше, қабілеті жеткен жерге дейін
еңбек етуін ойластырған. Дамыта оқыту жүйесінде мұғалім мен оқушы
арасындағы қарым-қатынас жаңа қағидаларға негізделеді. Олар ынтымақтастық,
өзара силастық, түсінік сияқты қасиеттер оқыту мен оқу әрекетінің бір-
бірімен тығыз байланыста болып, баланың ақыл-ойының дамуында зор роль
атқаратындығы белгілі. Ал оқыту барысында ақыл-ойдың, интелектінің дамуы,
ақыл алуға үйрену бүгінгі күннің басты талабы.
Сонымен біз дамыта оқыту мен дәстүрліоқыту жүйелерінің ерекшеліктері
мен өзгешіліктеріне тоқталып кеттік. Айтылғандарды қорыта келе, дәстүрлі
оқыту әдістемесі негізінде метафизикалық әдіснамалы жатыр деп айтуға
болады. Дәстүрлі оқыту жаттауға, есте сақтауға, ол дамыта оқыту дербес
жұмыс істеуге, алған білімді пайдалана білуге үйретеді. Айтылғандарды кесте
түрінде төмендегідей бейнелеуге болады. [62]
Дамыта оқыту арнайы педагогикалық технологияларды қажет етеді. Ол
технологияларда баланы қоршаған ортамен еркін қарым-қатынасқа түсу
мүмкіндігі беріледі. Қарым – қатынастар жоспарлау; ұйымдастыру,
мақсаттарында жүзеге асыру, іс-әрекетті талдау кезеңдерінен тұрады. Әр
кезең бала тұлғасының дамуына өз үлесін қосады.
1.2 Кәсіптік оқытудың негізгі ұйымдастыру формалары
Оқытуды ұйымдастырудың формалары - белгілі бір тәртіпте және
мезгілде жүзеге асырылатын оқытушы мен білім алушылардын бірлескен іс-
әрекетінің сыртқы көрінісі. Олар әлеуметтік тұрғыда шартты, дидактикалық
жүйелердің дамуымен байланысты пайда болып жетілдіріліп отырылады.
Оқытудың ұйымдастыру формалары әртүрлі өлшемдер бойынша
жіктеледі:
- білім алушылардың санына қарай: бұқаралық, ұжымдық, топтық, шағын
топтық, жеке;
- оқу орнына қарай: аудиторияда және аудиториядан тыс формалар;
- колледждегі, ЖОО-ғы оқыту формалары: дәріс, семинар, практикалық
және зертханалық сабақтар, СОӨЖ, СӨЖ, т.б. жұмыс;
- оқыту уақытының ұзақтығына қарай: кредиттік жүйеде (50 минут), сызықтық
жүйеде қосарланған сабақ (80-90 минут), әр түрлі ұзақтықтағы сабақтар. [41]
Білім берудің даму тарихында әртүрлі оқыту жүйесінде оқыту
формасының біреуі басымдықта қолданылды: жекелік-топтық (орта ғасыр
мектептерінде), өзара оқыту (Англиядағы бёлланкастер жүйесі), білім
алушылардың қабілетіне қарай саралап оқыту (мангеймдік жүйе), бригадалық
оқыту (кеңес мектебінің 20 жылдары), американдық Трамп жоспары, онда
уақыттын 40% - үлкен топтарда (100-150 адам), 20% - кіші топтарда және
40% - жеке оқуға бөлінді.
Дүниежүзінде ең көп тараған оқытудың сынып-сабақ жүйесі болды. Ол
XVII ғасырда пайда болып, міне, үш ғасырдан астам уақыт бойы дамып
келеді. Оның сұлбасын неміс педагогы И. Штурм (1537- 1582) жасады ал, Я. А.
Коменский (1592-1670) оның теориялық негізін салып, практикада жүзеге
асырды. [59]
Оқытудың сынып-сабақ формасының ерекшеліктері: шамамен бір жастағы
және даярлық деңгейі бірдей ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz