Абайдың психологиялық көзқарастары

Жоспар
Кіріспе

1 Абай тұжырымдарының ауқымы мен тереңдігі
2 Сезіну және түйсіну мәселелері

Абай психологиядан арнайы еңбек жазбаса да оның көптеген өлеңдері мен қарасөздерінен осы ғылымның сан алуан мәселелеріне байланысты көңіл аударарлық түрлі ой-пікірлерді табу қиын емес. Ойшыл-ақын шығармаларында жалпы психологияның – жан мен тәннің арақатынасы, адамның психологиялық даму жолындағы тәрбие мен білімнің атқаратын қызметі, сондай-ақ бала психологиясы мен қоғамдық психологияның жекелеген мәселелері де (адамның жеке басына және жасына байланысты ерекшеліктері, педагогикалық әдеп, үлгі-өнеге, өзін-өзі тәрбиелеу жайлы, оқудың психологиялық негіздері, ұлттық мінез-құлық т.б.) көрініс тапқан. Ол бұл мәселелерді талқылағанда адамның психологиялық өмірінің белгілі бір қырына табиғи-ғылыми тұрғыда толық түсініктеме бере қоймады.

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

АБАЙДЫҢ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ КӨЗҚАРАСТАРЫ
Абай психологиядан арнайы еңбек жазбаса да оның көптеген өлеңдері мен
қарасөздерінен осы ғылымның сан алуан мәселелеріне байланысты көңіл
аударарлық түрлі ой-пікірлерді табу қиын емес. Ойшыл-ақын шығармаларында
жалпы психологияның – жан мен тәннің арақатынасы, адамның психологиялық
даму жолындағы тәрбие мен білімнің атқаратын қызметі, сондай-ақ бала
психологиясы мен қоғамдық психологияның жекелеген мәселелері де (адамның
жеке басына және жасына байланысты ерекшеліктері, педагогикалық әдеп, үлгі-
өнеге, өзін-өзі тәрбиелеу жайлы, оқудың психологиялық негіздері, ұлттық
мінез-құлық т.б.) көрініс тапқан. Ол бұл мәселелерді талқылағанда адамның
психологиялық өмірінің белгілі бір қырына табиғи-ғылыми тұрғыда толық
түсініктеме бере қоймады.
Алайда Абай тұжырымдарының ауқымы мен тереңдігі оның әлем
психологтарының еңбектерімен таныс болғандығын айқын дәлелдейді. Оның
психологиялық көзқарасын нақтырақ айтсақ, Аристотель, Әл-Фараби және
К.Д.Ушинскийдің көзқарастарымен астарласып жатады. Олардың таным процесіне
байланысты материалистік түсініктері жүйелі емес, аллаға сену мен жанның
мәңгілігі туралы ұғымдармен араласып отырады. Өлсе өлер табиғат,адам
өлмес, Көк тұман – алдыңдағы келер заман т.б. өлеңдерінде ойшыл ақын
адамның денесі ғана өледі, ал жаны ешқашанда өлмейді деп тұжырымдайды.

Ақыл мен жан – мен өзім, тән – менікі,
Мені мен менікінің мағынасы – екі.
Мен өлмекке тағдыр жоқ әуел бастан,
Менікі өлсе өлсін, оған бекі.
Абайдың өлмектің жаны кәсіби әрекет негізінде қалыптасқан, сөз өнері
арқылы сыртқа шығып, ұрпақтан ұрпаққа ауысып отырған деген ұғымын:
Өлді деуге сыя ма, ойлаңдаршы,
Өлмейтұғын артына сөз қалдырған?
жолдарымен тұжырымдауға болады.
Абай қоршаған ортаның шындығын мойындай отырып, ақыл мен сананың еңбек
барысында қалыптасатындығы туралы Ақыл, ғылым – бұлар кәсіби дейді. Абай
түсінігінде адам өзін қоршаған дүниені сезім мүшелері арқылы танып, көріп,
құлақпен естіп, қолмен ұстап,тілмен татып, мұрынмен иіскеп, тыстағы
дүниеден хабар алады. Абайдың бұл тұжырымдары материалистік философиялық
ой-пікірмен толық үндес келеді.
Ақын ғақлияларында қоршаған әлемді тану үшін адамға қажет қасиеттерді
атай келіп: алдымен – не көрдің, есіттің, әрнешік білдің, соны
тездікпенен ұғып... алу; екінші – ... бір нәрсені естіп, көріп білдің,
қош келді, қазір соған ұқсағандарды тексересің. Түгел ұқсаған ба? Яки бір
ғана жерден ұқсағандығы бар ма? Әрнешік сол іске бір келіскен жері бар
нәрселердің бәрін бөтеннен хабарласып білмей, тыншытпайды деп танудағы
қызметін дұрыс түсіндіреді. Ақын: Дүние бірқалыпта тұрмайды,адамның қуаты,
өмірі бірқалыпта тұрмайды. Әрбір мақлұққа құдай тағала бірқалыпта тұрмақты
берген жоқ, - деп табиғат қана емес, адамның да үнемі өзгеріп
отыратындығына ерекше көңіл аударады.Абай адам мен жан-жануарлардың мінез-
құлқындағы айырмашылықтарды: Тегінде адам баласы адам баласынан ақыл,
ғылым, ар, мінез деген нәрселермен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.