Ақша, қаражат түсінігі, олардың қазіргі жағдайда дамуы

ЖОСПАР

КІРІСПЕ

1. Негізгі бөлімАқша, қаражат түсінігі, олардың қазіргі жағдайда

дамуы және экономикалық мәні

1. 2. Ақша қаражаттарының есебі. Кассадағы және

есеп айырысу шотындағы қолма-қол ақшаның есебі.

1. 3. Ақшасыз есеп айырысу нысандары

4. Ақша айналымы туралы есеп беру.

ҚОРЫТЫНДЫ

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТІ

Кіріспе

Ақша қаражаттарының есебі менің «Ақша қаражаттарының есебі» атты курстық жұмысымда баяндалған. Ақша қаражаттары айналым активтерінің бір бөлігі болып табылады. Сондықтан олар кәсіпорындарға мердігерлер мен жабдықтаушылармен есеп айырысу, бюджетке төлемдер жасау несиелік мекемелермен есеп айырысу, қызметкерлерге еңбек ақы, сыйақы және т. б. төлемдер жасау үшін қажет. Ақша қаражаттарының күнделікті өмірдегі маңыздылығы мен қажеттілігін осыдан аңғаруға болады.

Кәсіпорындардың ақша қаражаттары қолма-қол ақша түрінде кассада, банктегі есеп айырысу шоттарында сақталады. Ақша қаражаттарын дұрыс пайдалану және оларға бақылау жасау кәсіпорын бухгалтериясының және бухгалтерлік есептің басты міндеттерінің бірі болып табылады.

Курстық жұмысының 1. 1. бөлімшесінде ақша қаражат туралы түсінік қарастырылған. Сондай-ақ осында ақша қаражаттарының қазіргі жағдайда дамуы және олардың экономикалық мәні жан-жақты қарастырылады.

Кассаның және есеп айырысу шотының есебі берілген курстық жұмыстың 1. 2 бөлімшесінде қарастырылған. Ақша қаражатттарын сақтау, қабылдау мен беру үшін шаруашылық жүргізуші субъектілерінің кассасы болады. Кассада нақты қолма-қол ақша және құнды қағаздар сақталынады. Ақшасыз есеп айырысу нысандары туралы ақпарат 1. 3 бөлімшеде қарастырылған. Ақша айналымы туралы есеп беру к. ж-ң 1. 4 бөлімшесінде қарастырылған. Онда есеп берудің жанама және тікелей әдістері көрсетілген.

1. Ақша, қаражат түсінігі, олардың қазіргі жағдайда дамуы және экономикалық мәні

Әр мемлекеттің ішіндегі қаржы байланыстарында мемлекеттің өзінің қаржы байланыстары өтеді. Ол орталықтандырылған қор арқылы жүреді. Қаржы қорлары жалпы халық шаруашылығы экономикасы тоқтамай өтуі үшін орталықтандырылған. Бюджет мемлекеттің міндеттері мен функциясын іске асыру үшін құрылған, орталық-н қаржы қоры. Бюджет - ол жалпы қаржысы категорияға қарағанда бөлек тұрған экономикалық категория қордың ішінде бюджеттің орны ерекше бюджет экономиканың қажетті жылдамдығына, дамуына, өндірістің пропорцияларын сақтауға мемлекеттің бірінші қажетті жағдайларға жұмсауына және ірі әлеуметтік өзгерістерге аса қажет. Қаржы механизм арқылы мемлекет өзінің саяси, экономикалық және әлеуметтік сфералардағы көптеген қызметтерін атқаруға қажет ақшалай қаражаттар қорын жасап қолданады.

Қаржы жүйесінің көрсеткіштері жалпы ұлттық экономикағы жағдайдың сенімді индикаторы болып табылады. Осындай шаруашылық әрекеттердің барлық маңызды аспектілері тікелей немесе жанама түрде бейнеленеді: өндірістің құрылымы, сала аралық және территориялық пропорциялар жеке салалардың іс әрекеттердің тиімділігі.

Қаржы деп ақшы қаражаттарының (қаржы ресурстарын) бөлу және пайдалану туралы қатынастардың жүйесі аталады. Басқаша айтқанда қозғалысы ерекше қорлар арқылы жүріп отыратын ақша қатынастары.

Қаржы қатынастары бұл:

• мемлекетпен заңды және жеке тұлғалар арасындағы;
• физикалық және заңды тұлғалар арасындағы;
• заңды тұлғалар арасындағы;
• жеке мемлекеттер арасындағы қатынастар;

Осы қатынастар жүйесі қаржы жүйесі деп аталады. Қаржы жүйесінің буындары әр дәрежедегі бюджеттер, әлеуметтік мүліктік жеке адамдарды сақтандыру қорлары мемлекеттің валюта резерві кәсіпорынның, ұйымдардың, фирмалардың, басқа коммерциялық және коммерциялық емес құрылымдардың ақша қорлары, басқа арнаулы ақша қорлары. Қаржылар ақшалай құралдар қорының қалыптасу, бөлу және пайдалану мен байлансты қатынастарды көрсетеді, ақша қорларының жасалынып пайдалануына бөлу қатынастары әсер етеді: осы жағдай қаржылық бақылаудың объективтік түрде талап етеді. Құндылық қаржылық көрсеткіштердің қалыптасуына және пайдалануына бақылау жүргізу кәсіпорындармен ұйымдардың өндірістік жабдықтау және өткізу іс-әрекеттерінің әртүрлі жақтарын қамтиды. Сондықтан, қаржылық бақылауды экономикалық бақылаудан ажырату оңай емес, өйткені қаржы операторлары кәсіпорындармен ұйымдардың экономикалық қызметтерінде көрсетіледі.

Ақшаның пайда болуының зерттелуінде екі көзқарас бар: субъективті және объективті. Субъективті көзқарас кезінде ақша адамдар арасындағы саналы, тиімді, келісім нәтижесінде болады деп көрсетіледі. Объективті көзқарас кезінде дәлелденді: ақша - бұл жалпы эквивалент ролі бекітілген көптеген тауарлардың ішінен бөлініп шыққан тауарлы ақша қатынастарының дамуының нәтижесі. Осы теория сәйкес ақшаның пайда болуы тауар айырбасының дамуына байланысты. Ақшаның әрбір қызметі ақшаның тауар айырбастау процессінен туындайтын, тауар өндірушілердің өзара байланысының формасы ретіндегі әлеуметтік экономикалық маңызының белгілі бір жағын мінездейді. Ақша бес түрлі қызмет атқарады: құн өлшемі, айналыс құралы, төлем құралы, қор немесе қазына жинау құралы, дүние жүзілік құралы. Құнның өлшем қызметі тауар өндірісі жағдайында туындайды. Бұл ақшаның барлық тауарлар құнның өлшемі ретінде қабілеттілігін білдіреді. Бағаны анықтауда делдал қызметін атқарады. Өзінің жеке құны бар тауар ғана құн өлшемі бола алады. Бұндай тауар болып өндіруіне қоғамдық еңбек жұмсалған, құнды құрайтын алтын саналады. Яғни, бұл қызметті толық құнды ақшалар атқарады. Ақша еңбек өлшемі ол жұмыс уақытын емес, осы еңбекпен құрылған құнды көрсетеді. Ақша құн өлшем қызметін идеалды оймен ойлау арқылы орындайды. Яғни, тауардың құнын өлшеу ақшаға айырбасталғанына дейін орындалады, сонымен құнның тауар формасынан ақша формасына айналуы үшін тауар бағасы белгіленсе жеткілікті. Ақшаның айырбас құнның дербес формасы ретінде пайдалану тауарларды тікелей өткізумен байланысты емес. Ақшаны бұл формада қолдану жағдайдары олар несие беру, бюджеттің кірістерін қарыздық берешектерді өлшеу мемлекеттік бюджеттің кірістерін қалыптастыру, өндірістік және өндірістік емес шығындарды қаржыландыру, ұлттық банктің несиелік ресурстарды басқа банктерге сатуы және т. б.

Тауар бағасын өлшеу үшін қолма-қол ақшаның болуы қажет емес, себебі еңбек өтімін теңестіру ойша орындалады. Тауарды ақшаның көмегімен өлшеуге болады, өйткені олар адам еңбегінің өнімі. Ақша түрінде көрінетін тауардың құны оның бағасы болып табылады. Толық құнды ақша айналысы жағдайда алтынның бағасы болған жоқ. Ақшаның өз бағасы болмайды, олардың құны өздерімен анықталуы мүмкін емес. Бағаның орнында ақшалар кез-келген тауарлар санын сатып алу мүмкіндігі бар. Сатып алу қасиетімен ерекшелінеді. Тауар айналысы ақша қозғалысымен байланысты бірақ ақша қозғалысы міндетті түрде тауар қозғалысымен бір уақытта тоғысуы тиіс емес. Ақша құнының еркін формасында көрінеді. Олардың өткізу процессін еркін аяқтайды ақшаның қозғалысы тауар қозғалысынан ерте немесе кеш жүруі мүмкін. Егер тауар мен ақшаның қарама-қарсы қозғалысы болмаса, яғни тауар төлем ақы түскенге дейін сатып алынған немесе керісінше болса, онда бұл жағдайда ақшалар төлем құралы қызметін атқарады ақшалар төлем құралы ретінде тек қана тауар айналысы емес сонымен бірге қаржы-несие қатынастарына да қызмет етеді. Барлық ақшалай төлемдерді төмендегідей топтауға болады.

• тауарларды және қызметтерді төлеуге байланысты міндеттемелер;
• еңбек ақы төлеу міндеттері;
• мемлекетке қаржылық міндеттемелер;
• банктік қарыз, мемлекеттік тұтыну несиесі бойынша байланыстық міндеттеме;
• сақтандыру міндетемелері;
• әкімшілік сот сипатындағы міндетемелер және басқалары.

Ақша төлем құралы ретінде айналыс құралынан өзара айырмашылықтар бар бұл қызметте ақшалар делдал болып табылмайды, ол тек қана сату - сатып алуды аяқтайды. Нәтижесінде тауарларға қатынасты ақшаның өз бетінше еркін қозғалысы байқалады. Тауарларды несиеге сатып ала отырып, сатып алушы сатушыға ақшаны берудің орнына борыштық міндеттемені жазып ұсынады. Бұл борыш өтелген кезде, ақша төлем құралы ретінде қызмет атқарады. Төлем құралы қызметін толық бағалы емес, нақты ақшалар (қағаз немесе несие), ал борыштық міндеттемелерді өзара өтеуді идеалды ақшалар атқарады. Төлем құралы ретіндегі ақшаның қызметі оның бұдан бұрын қарастырылған қызметтерінен айырмашылығы болғанымен ол олармен берік байланыста екені анық. Ақшаның төлем құралы қызметі, оның құн өлшемі және айналыс құралы ретінде қызмет етуі барысында көрінуі мүмкін ақшаның төлем құралы ретінде қызмет етуінің дамуы резервтік қор құрудың, яғни ақшаның қор және қазына жинау қызметтерінің туындауының қажет екенін көрсетеді. Ақшаның төлем құралы қызметін атқаруына байланысты ақша айналысы заңы өзінің неғұрлым толық көрінісін тапты. Егер тауарлар несиеге сатылса, онда қолма-қол ақшаға деген қажеттілігін азайтады. Бірақ төлем мерзімі жақындаған сайын борыштарды жабу үшін ақша айналымының қажеттілігі артады. Өзара өтілетін төлемдер соммасы айналыс үшін ақшаның санын азайтады. Егер қандай да бір бөлімде, борышының міндеттеме бойынша төлем өз уақытында түспейтін болса, онда бұл өзімен бірге басқа да төлемсіздік тізбесін тудырады. (Қарыз бойынша мерзімі өткен берешек, бюджеттік төлемдер, жалақы бойынша және т. б. ) .

Ақша қатынасының басты міндеті ұлғаймалы ұдайы өндрісті жоспарлы дамытуда қажет ақша қаражаттарын жинау, бөлу және пайдалану процесстерін қамтамасыз ету. Осыған байланысты мемлекет пен экономиканың әр түрлі секторларындағы арасында кәсіпорынның бір-бірімен өз ішінде мемлекет пен кооперативтер және қоғамның жекелеген мүшелері арасында экономикалық қатынастар болады. Ақша қатынастарын нығайтуда толық шаруашылық есептің, өзін-өзі, қаражаттарының ролі өте зор. Еліміздің ақша, бюджет жағдайын қалпына келтіру үшін одақтас республикаларды, аймақтар мен жергілікті қаржыландыру принциптеріне көшіріп, арасындағы жауапкершілікті күшейту. Экономикадағы ақшаның ықпалын күшейту үшін рынокты оның ішінде финанс рыногін де қалыптастыру керек.

1. 2. АҚША ҚАРАЖАТТАРЫНЫҢ ЕСЕБІ

Кассадағы және есеп айырысу шотындағы қолма-қол ақшаның есебі

Кассадағы қолма-қол ақшаның есебі

Ақша қаражаттарын сақтау, қабылдау мен беру үшін әрбір шаруашылық жүргізуші субъектінің кассасы болады.

Кассир - материалдық жауапты адам. Ол касса операцияларын жүргізу тәртібімен таныс болуға тиіс. Осыдан кейін ғана оның материалдық толық жеке дара жауапкершілігі туралы онымен шарт жасалынады. Егер еңбек ақы мен басқа да төлемдерді беру үшін субъекті басшысының жазбаша бұйрығы бойынша басқа адамдар тартылатын болса, онда бұлардың материалдық толық жеке дара жауапкершілігі туралы олармен де шарттар жасалынады.

Кассадағы операциялар есебі 45-"Кассадағы қолма-қол ақша" бөлімшесінің активті жинақтаушы шоттарында:

451- "Кассадағы ұлттық валюта түріндегі қолма-қол ақша" және 452-"Кассадағы шетелдік валюта түріндегі қолма-қол ақша" шоттарында жүргізіледі.

"Кассадағы ұлттық валюта түріндегі қолма-қол ақшаның" есебі Қазақстан Республикасының Ұлттық банкісі бекіткен кассалық операцияларды жүргізу тәртібіне сәйкес жүргізіледі (24 БЕС) .

Кассаға ақша қабылдау кассаның кіріс ордерлері бойынша жүзеге асырылады, оған бас бухгалтер мен кассир қол қояды. Кассаға ақша салған жеке немесе заңды тұлғаларға бас бухгалтер мен кассир қол қойған ақшаны қабылдағаны туралы түбіртек беріледі. Төлемдерге ақшаны қабылдаған кезде кассир "Төлем таңбаларын анықтау тәртібін" басшылыққа алуға міндетті.

Кассадан ақша беру кассаның шығыс ордерімен немесе басшы мен бас бухгалтер қол қойған тиісінше рәсімделген төлем тізімдемелерімен ақша беруге жазылған өтінішпен, шоттармен және басқа да құжаттамен рәсімделеді. Егер касса шығыс ордерлеріне қоса тіркелген құжаттарда субъект басшысының рұқсат берілген қолы болса, ордерге оның қол қоюы міндетті емес. Жекелеген адамға кассаның шығыс ордері бойынша ақша берген кезде кассир алушының төлқұжатын немесе жеке басының куәлігін көрсетуді талап етеді. Оның атауы мен нөмірін, оны кімнің және қашан бергенін ордерде көрсетіледі.

Сенімхат бойынша берілген ақша жағдайында касса шығыс ордерінде ақшаны алуға сенім білдірілген адамның тегі, аты мен әкесінің аты көрсетіледі. Егер ақша төлем тізімдемесі бойынша жүргізілетін болса, ол тізімдемеге: "Сенімхат бойынша" деген жазу жазылады. Бұл жазуды касса шығыс ордеріне немесе ведомостьқа қоса тіркейді.

Жалақы, уақытша еңбекке қабілетсіздігі жөніндегі жәрдем ақылар мен сыйлықтар төлем тізімдемесі бойынша таратылады, оның қас бетінде ақша беретін мерзімі мен оның жалпы сомасы көрсетіледі және оған басшы мен бас бухгалтер қол қояды.

Банктен ақша алғаннан кейін үш күн өткен соң, кассир төлем тізімдемесіне еңбек ақысы бойынша тиесілі сомасын алмаған адамдардың аты-тегінің тұсына мөртабан соғады немесе "Депозитке салынды" деп қолымен жазып белгі соғады, берілмеген сома төленбеген жалақы тізіміне енгізіледі; тізімдемеде нақты төленген сома мен депозитке салынуға тиісті сома жөнінде жазылады. Егер төлемді кассир емес, уәкілдік алған адам жасайтын адам болса, төлем тізімдемесінде: "Тізімдеме бойынша ақша таратқан" деген жазу жазылады. Касса ордерлерінде өшіріп жазуға, бүлдіруге және түзетуге жол берілмейді.

Касса операцияларының есебін кассир Касса кітабында жүргізіледі, ол нөмірленуге, тігілуге және оған сүргі салынуға тиіс; ондағы парақтар санын басшы мен бас бухгалтер қол қойып куәландырады.

Касса кітабының әрбір парағы тең екі бөліктен тұрады. Олардың бірін кассир бірінші дана ретінде толтырады және ол кітапта қалады. Екіншісі көшіргі қағаз арқылы бергі және сыртқы бетін толтырады. Ол кассирдің есебі ретінде парақтың жыртпалы бөлігі болып табылады. Касса операцияларының жазбалары парақтың жыртпалы емес бөлігінің бет жағынан басталады. Алдын ала парақтың жыртпалы бөлігі кітапта қалатын бөлігіне сай келетіндей етіп парақты қиылатын сызық бойымен қойғаннан кейін жазу үшін жыртылатын парақтың бөлігін жыртылмайтын бөлігінің бет жағына салып, парақтың жыртылмайтын бөлігінің сыртқы жағының көлбеу сызығы бойымен жазуды одан әрі жалғастырады.

Есеп бланкісі операциялар аяқталғанға дейін бір күн бойы жыртылмайды. "Соның ішінде жалақыға" деген жолдың бойында касса бойынша шығысқа есептен шығарылмаған жалақыға арналған төлем тізімдемелері бойынша сомасы да көрсетіледі.

Касса операциялары шағын болса, онда касса есебі 3-5 күнде бір рет жасалуы мүмкін. Касса кітабында ақшаның кімнен алынғаны және кімге берілгені жөніндегі құжаттың нөмірі, корреспонденцияланған шоты, сомасы көрсетіледі. Күн сайын, жұмыс күнінің аяғында кассир берілген ақшаның жиынтығын шығарады және күн аяғындағы қалдықты есептейді. Өшіру мен ескертілмеген түзетулер енгізуге кітапта жол берілмейді. Түзетулерге кассир мен бас бухгалтердің қол қойылуы керек.

Кассирдің есебінде шоттарға белгі жасалады, содан соң оның деректері 451 - "Кассадағы ұлттық валюта түріндегі қолма-қол ақша" шотының дебеті мен кредиті бойынша машинограммаға немесе есеп регистрлеріне көшіріледі.

Касса бойынша операциялардың, яғни 451 шоттың кредиті мен дебеті есебін кассир жүргізеді. Регистрлерге жазулар бухгалтерияға кассир есебінің түсуіне қарай жүргізіледі. Бірыңғай қорреспонденцияланған шоттардың сомалары біріктіріледі. Айдың аяғында есепті айдан кейінгі бірінші жұлдызына регистрлердегі қалдық шығарылады, ол кассирдің есебіне және Бас кітаптағы 451 шоттың қалдығына сәйкес келуге тиіс.

Касса бойынша жүргізілетін бухгалтерлік есеп операцияларының негізгі корреспонденциясы

"Кассадағы шетелдік валюта түріндегі қолма-қол ақшаның" есебі. Шетел валютасымен есеп айырысуды жүргізген кезде субъектілер 452 шотын ашады. Валюта кассасындағы есеп субъект кассасындағы операцияларға ұқсас жүргізіледі, тек оның айырмашылығы мынадай: кіріс және шығыс касса ордерлеріне, касса кітабында қаражаттар сомалары шетел валюталарымен және теңгеге айналдырылған түрінде көрсетіледі.

Валюта кассасы үшін жеке касса кітабы ашылады. Валюта операциялары үлкен көлемде жүргізілген кезде жеке машинограммалардың және басқа да есеп регистрлерінің жүргізілуі мүмкін.

Валюта түскен кезде 452-шоты дебеттеледі де және мына төмендегі шоттар кредиттеледі:

431-"Ел ішіндегі валюталық шоттағы қолма-қол ақша" шоты - валюта шотынан валюта түскен кезде;

301-"Алынуға тиісті қарыздар" шоты - кассаға алынған валюта түсімінің сомасына;

725-"Бағам айырмашылығынан түскен табыс" шоты - тиісті шетел валюталарына қатысты теңге бағамының құлдырауы жағдайындағы бағам айырмашылықтарының сомасына;

333-"Қызметкерлер мен басқа да адамдардың қарыздары" шоты - есеп беретін адамдардың кассаға өткізілген валюта түріндегі сомаларына;

Валюта кассасынан валюта берген кезде - 452-шот кредиттеледі және мына төмендегі шоттар дебеттеледі;

333-"Қызметкерлер мен басқа да адамдардың қарыздары" шоты -есебіне берілген шетел валютасының сомасына;

431-"Ел ішіндегі валюталық шоттағы қолма-қол ақша" шоты - валюта шотына өткізілген валюта сомасына;

844-"Бағам айырмашылығы бойынша шығыстар" шоты - тиісті валюталарға қатысты теңге бағамының көтерілуі нәтижесінде болған бағам айырмашылықтары сомасына.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс