Бірнеше бағдарламалық пакетті қолданып, медициналық мамандықтарға кәсіптік шет тілін үйрететін электрондық оқулық жасау
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1 АНИМАЦИЯЛЫҚ ОҚЫТУШЫ БАҒДАРЛАМА ... ... ... ... ... . 6
1.1 Электрондық оқулықтардың маңыздылығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.2 Компьютерлiк оқытушы жүйесiне қойылатын негiзгi педагогикалық . психологиялық талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
9
1.3 Электрондық оқулықтың қазіргі кездегі тиімділігі ... ... ... ... ... ... 15
2 МЕДИЦИНАЛЫҚ МАМАНДЫҚТАРҒА КӘСІПТІК ШЕТ ТІЛІН ҮЙРЕТЕТІН ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУЛЫҒЫН ҚҰРУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
23
2.1 Macromedia Flash MX бағдарламасы және Action Script бағдарламалау тіліне жалпы сипаттама ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
23
2.2 AutoPlay Media Studio 7.0 Professional бағдарламасы туралы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
41
2.3 Медициналық мамандықтарға кәсіптік шет тілін үйретуші электрондық оқулығына сипаттама ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
47
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 59
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 61
1 АНИМАЦИЯЛЫҚ ОҚЫТУШЫ БАҒДАРЛАМА ... ... ... ... ... . 6
1.1 Электрондық оқулықтардың маңыздылығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.2 Компьютерлiк оқытушы жүйесiне қойылатын негiзгi педагогикалық . психологиялық талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
9
1.3 Электрондық оқулықтың қазіргі кездегі тиімділігі ... ... ... ... ... ... 15
2 МЕДИЦИНАЛЫҚ МАМАНДЫҚТАРҒА КӘСІПТІК ШЕТ ТІЛІН ҮЙРЕТЕТІН ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУЛЫҒЫН ҚҰРУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
23
2.1 Macromedia Flash MX бағдарламасы және Action Script бағдарламалау тіліне жалпы сипаттама ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
23
2.2 AutoPlay Media Studio 7.0 Professional бағдарламасы туралы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
41
2.3 Медициналық мамандықтарға кәсіптік шет тілін үйретуші электрондық оқулығына сипаттама ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
47
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 59
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 61
Қазіргі заман ғылыми және ақпараттық технологиялар заманы. Уақыт өткен сайын ақпараттардың таралуы да арта түсуде. Осыған орай адамзат баласы оның соңынан ілесуде. Кейінгі кезде ақпараттар көлемінің артуы мен компьютерлік технологиялардың жылдам дамуына байланысты компьютерлік технологиялармен оқытуды белсенді түрде дамытып келеді. Компьютерлік техниканы барлық қызмет ету саласына енгізу жоғары кәсіптік деңгейлі мамандарды дайындау үшін жаңа талаптар қойып отыр, соның нәтижесінде бұрыннан қалыптасқан оқытудың әдістері мен тәсілдері біртіндеп қазіргі заманғы ғылымның қолы жеткен жоғары технологияларды қолданып оқытатын прогрессивті тәсілдерімен ығыстырылып келеді.
Ақпараттық-комуникациялық технология электронды есептеуіш техникасымен жұмыс істеуге, оқу барысында компьютерді пайдалануға, модельдеуге, электронды оқулықтарды, интерактивті құралдарды қолдануға, интернетте жұмыс істеуге, компьютерлік оқыту бағдарламаларына негізделеді.
Қазіргі кезде оқу жүйесін басқаруды автоматтандырудың әдістерін көлемді және қарқынды қолдану, жан-жақты оқу, тәжірибелік және теориялық мәселелерін зерттеуді, комплекстік ізденістерді жүргізуді талап етеді. Мысалға алсақ, бірнеше жылдар бұрын ақпаратты игеру үшін оқушылар тек кітап қолданса, қазіргі кезде мектептерде интерактивті тақталар, мультимедиа кабинеттері орнатылған.
Ақпараттық-комуникациялық технологияның келешек ұрпақты жан-жақты білім алуына, іскер әрі талантты, шығармашылығы мол, еркін дамуына жол ашатын педагогикалық, психологиялық жағдай жасау үшін де тигізер пайдасы аса мол.
Осыған орай оқып үйрену құралдарына жататын электронды оқулықтар қазіргі таңда жиі қолданыста.
Елбасының «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан» атты жолдауында: «Біз бүкіл еліміз бойынша әлемдік стандарттар деңгейінде сапалы білім беру қызметін көрсетуге қол жеткізуіміз керек» десе, осы жолдаудың ІІІ тарауы, он сегізінші бағытының жетінші тармақшасында: «Ақпараттық технологиялар мен ақпаратты таратудың жаңа нысандарына бағытталған мамандандырылған білім беру бағыттарын құру міндеті де алдымызда тұр » делінген, сондай – ақ он жетінші бағыттың үшінші тармақшасында «Онлайн тәсілінде оқыту тәжірибесін дамытып, елімізде оқу теледидарын құру қажет» деп атап көрсетілгендей бүгінгі күні білім беру жүйесі жаңа педагогикалық технологияға негізделуін және ақпараттық құралдардың кеңінен қолданылуын қажет етеді. Осылайша оқу – тәрбие үрдісінде жаңа ақпараттық технологияларды пайдалану заман талабынан туындап отыр. Қазіргі кездегі шапшаң жүріп жатқан жаhандану үрдісі әлемдік бәсекелестікті күшейте түсуде.
Ақпараттық-комуникациялық технология электронды есептеуіш техникасымен жұмыс істеуге, оқу барысында компьютерді пайдалануға, модельдеуге, электронды оқулықтарды, интерактивті құралдарды қолдануға, интернетте жұмыс істеуге, компьютерлік оқыту бағдарламаларына негізделеді.
Қазіргі кезде оқу жүйесін басқаруды автоматтандырудың әдістерін көлемді және қарқынды қолдану, жан-жақты оқу, тәжірибелік және теориялық мәселелерін зерттеуді, комплекстік ізденістерді жүргізуді талап етеді. Мысалға алсақ, бірнеше жылдар бұрын ақпаратты игеру үшін оқушылар тек кітап қолданса, қазіргі кезде мектептерде интерактивті тақталар, мультимедиа кабинеттері орнатылған.
Ақпараттық-комуникациялық технологияның келешек ұрпақты жан-жақты білім алуына, іскер әрі талантты, шығармашылығы мол, еркін дамуына жол ашатын педагогикалық, психологиялық жағдай жасау үшін де тигізер пайдасы аса мол.
Осыған орай оқып үйрену құралдарына жататын электронды оқулықтар қазіргі таңда жиі қолданыста.
Елбасының «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан» атты жолдауында: «Біз бүкіл еліміз бойынша әлемдік стандарттар деңгейінде сапалы білім беру қызметін көрсетуге қол жеткізуіміз керек» десе, осы жолдаудың ІІІ тарауы, он сегізінші бағытының жетінші тармақшасында: «Ақпараттық технологиялар мен ақпаратты таратудың жаңа нысандарына бағытталған мамандандырылған білім беру бағыттарын құру міндеті де алдымызда тұр » делінген, сондай – ақ он жетінші бағыттың үшінші тармақшасында «Онлайн тәсілінде оқыту тәжірибесін дамытып, елімізде оқу теледидарын құру қажет» деп атап көрсетілгендей бүгінгі күні білім беру жүйесі жаңа педагогикалық технологияға негізделуін және ақпараттық құралдардың кеңінен қолданылуын қажет етеді. Осылайша оқу – тәрбие үрдісінде жаңа ақпараттық технологияларды пайдалану заман талабынан туындап отыр. Қазіргі кездегі шапшаң жүріп жатқан жаhандану үрдісі әлемдік бәсекелестікті күшейте түсуде.
1. С.С. Тілеуова
Электронды оқулық - заман талабы
Евразия-kz, 06.04.2007 жыл, №14 (121), 12-бет.
2. Халықова Г.З., Кеңесбаева С.М., Мафухаева Р.М.
Macromedia Flash MX технологиясы.
Оқу құралы. – Алматы: Қазақ мемлекеттік педагогика институты, 2006 ж. – 253 бет.
3. Ш. Бхангал.
Flash трюки.
100 советов и рекомендаций профессионала – СПб.:
Питер, 2005 г. – 460 с.: ил.
4. В.В. Гольдин, В.Г. Журавский, А.В. Сарафанов, Ю.Н. Кофанов.
Информационная поддержка жизненного цикла электронных
средств.
М.: Радио и связь, 2002 г. – 379с.
5. Агапонов С.В. и др.
Средства дистанционного обучения.
Методика: Под ред. З.О.Джалиашвили.– СПб.: БХВ-Петербург, 2003 г.
6. Дистанционное обучение: Учебное пособие
Под ред. Е.С. Полат. – М.: ВЛАДОС, 1998.
7. Тиффин Дж., Раджасингам Л.
Что такое виртуальное обучение.
Образование в информационном обществе.–М.: Информатика и
образование, 1999 г.
8. В.В.Гольдин, В.Г.Журавский, А.В.Сарафанов, Ю.Н.Кофанов.
Информационная поддержка жизненного цикла электронных
средств.
М.: Радио и связь, 2002 г. – 379с.
9. И.А. Вуль
Электронные издания.
СПб.:БХВ-Петербург, 2003 г. – 560 с.: ил.
10. Бурланов М.В.
Macromedia Flash MX 2004.
Сборка видеоклипов.-СПб.: СХВ-Петербург,2004.-720с.
11. Лит, Гарди, Финкельштейн, Эллен
Macpromedia Flash для «чайников»
Пер.с англ.-М.:Издательский дом «Вильямс»,2003.-320с.:ил.
12. Б.Г.Жадаева
100% самоучитель Macromedia Flash MX.
Учебное пособие/М.:Технолоджи – 3000, /2005/.-544с.
13. Дронов. В.А.
Macromedia Flash MX.
СПб.: БХВ-Петербург, 2003 г. – 848 с: ил.
14. Майкл Гурвиц, Лора Мак-Кейб
Использование Macromedia Flash MX.
Специальное издание.: Пер. с англ. – М.:
Издательский дом “Вильямс”, 2003 г. – 7004 с.: ил.
15. Роберт Рейнхардт, Джой Лотт
Macromedia Flash MX ActionScript.
Библия пользователя.: Пер. с англ. – М.:
Издательский дом “Вильямс”, 2003 г. – 1280 с.: ил.
16. Энди Андерсон, Марк Дел Лима, Стив Джонсон
Macromedia Flash MX 2004.
Пер. с англ. Латышевой Д. А. – М.: НТ Пресс, 2005 г. – 543 с.
17. Чанг Т.К., Кларк Ш.
Популярные web-приложения на Flash MX.
Пер. с англ. – М.: КУДИЦ-ОБРАЗ, 2003 г. – 272 с.
18. А.М.Машова, З.И.Уайнштайн, Л.С.Плебейская
“Essential English for Medical Students”.
Москва “Лист Нью” 2006.
19. Liz and John Soars.
“New Headway Pre - Intermediate”.
Student’s Book the third edition Oxford University.
20. Liz and John Soars.
“New Headway Pre - Intermediate”.
Workbook the third Edition Oxford University.
21. С.А.Тылкина
“Пособие по английскому языку для медицинских училищ”.
22. Терминологический словарь: термины и смысловое содержание
определении основных понятий в области лекарственных средств и
клинической фармакологии.
Москва, 1980г.
23. М.Н.Чернявский
“Терминология медицинская”.
Москва, 1985.
24. Sally Wehmeier
“Oxford wordpower dictionary”.
Oxford University Press, 1993.
25. Т.В.Барановская
“Грамматика английского языка”.
Москва, 2008.
26. S.G.Akhmetova, J.B.Tursunbaeva, J.I.Iskakova, E.Ph.Yarovaya
ENGLISH – KAZAKH DICTIONARY.
20 000 Entries, third edition
Almaty 2006.
27. “Анатомия”, І том
Омаш Қарлығаш
Түркістан 2009.
28. “Анатомия”, ІІ том
Омаш Қарлығаш, Юсупова Гулмира, Громов Олег.
Түркістан 2011.
29. Маркова А.К. Формирование мотивации и учения. Кн.для учителя.
-М.: Просвещение,1990-191с.
30.МитинаЛ.М.Индивидуальный подход и схематическая
типизация учащихся. –Вопросы психологии,
1991. №5, с.28-35.
31. Жаңа ақпараттық технологияны педагогикалық практикада
пайдалану жолдары. «Инновациялық педагогикалық технологиялар:
қолдану және дамыту перспективалары атты республикалық
ғылыми-практикалық конференция, Ақтөбе мемлекеттік педагогикалық
институты, 14-15 қазан, 2005 ж. 395-398 бет.
32. Болашақ мұғалімдерді педагогикалық қызметте жаңа ақпараттық
технологияны пайдалануға даярлау.
Қазіргі таңдағы білім мен Ғылым атты халықаралық
ғылыми-тәжірибелік конференция, М.Сапарбаев атындағы Оңтүстік
Қазақстан гуманитарлық институты,
21-22 желтоқсан, Шымкент қаласы, 1 том, 2005ж., 210-215 беттер.
33. Литтлджон Бинджер. “Macromedia Flash MX 2004”, 2004, издательство “
BHV.
Г. Миллер. “Сети и мультимедиа”. Издательство “Ноллидж”, 2003 г.
34. Крис Касперски. “Хакинг: в шутку и всерьез”. Издательство “Роадстар”, Москва, 2001 г.
35. Р. Гардиан. “Мультимедия и коммуникация”, 1998 г., Киев, “КГУ-Диалог-Наука”.
36. «Глобальные сети: информация и средста доступа» - издательство
ПГТУ.
37. Гиттель Э., Джеймс С., «ISDN просто и доступно» - 1999 г.
38. Олифер В.Г., Олифер Н.А., «Macromedia Flash 6» - Издательство «Питер» 2000 г.
39. Фролов А.В., Фролов Г.В., «Глобальные сети компьютеров. Практическое введение в Internet» - 1998 г.
40. Шафрин Ю. А., Основы компьютерной технологии. – М. АБФ.1997 г.
41. Кенин А. М., Печенкина Н. С., IBM PC для пользователей. – Екатеринбург, 1993 – 1997 г.г.
42. Журналы «Компьютера» за 1999-2000 г.г.
43. HTML: справочник. Под ред. Ю.Колесникова. - СПб: Питер, 2000.
Электронды оқулық - заман талабы
Евразия-kz, 06.04.2007 жыл, №14 (121), 12-бет.
2. Халықова Г.З., Кеңесбаева С.М., Мафухаева Р.М.
Macromedia Flash MX технологиясы.
Оқу құралы. – Алматы: Қазақ мемлекеттік педагогика институты, 2006 ж. – 253 бет.
3. Ш. Бхангал.
Flash трюки.
100 советов и рекомендаций профессионала – СПб.:
Питер, 2005 г. – 460 с.: ил.
4. В.В. Гольдин, В.Г. Журавский, А.В. Сарафанов, Ю.Н. Кофанов.
Информационная поддержка жизненного цикла электронных
средств.
М.: Радио и связь, 2002 г. – 379с.
5. Агапонов С.В. и др.
Средства дистанционного обучения.
Методика: Под ред. З.О.Джалиашвили.– СПб.: БХВ-Петербург, 2003 г.
6. Дистанционное обучение: Учебное пособие
Под ред. Е.С. Полат. – М.: ВЛАДОС, 1998.
7. Тиффин Дж., Раджасингам Л.
Что такое виртуальное обучение.
Образование в информационном обществе.–М.: Информатика и
образование, 1999 г.
8. В.В.Гольдин, В.Г.Журавский, А.В.Сарафанов, Ю.Н.Кофанов.
Информационная поддержка жизненного цикла электронных
средств.
М.: Радио и связь, 2002 г. – 379с.
9. И.А. Вуль
Электронные издания.
СПб.:БХВ-Петербург, 2003 г. – 560 с.: ил.
10. Бурланов М.В.
Macromedia Flash MX 2004.
Сборка видеоклипов.-СПб.: СХВ-Петербург,2004.-720с.
11. Лит, Гарди, Финкельштейн, Эллен
Macpromedia Flash для «чайников»
Пер.с англ.-М.:Издательский дом «Вильямс»,2003.-320с.:ил.
12. Б.Г.Жадаева
100% самоучитель Macromedia Flash MX.
Учебное пособие/М.:Технолоджи – 3000, /2005/.-544с.
13. Дронов. В.А.
Macromedia Flash MX.
СПб.: БХВ-Петербург, 2003 г. – 848 с: ил.
14. Майкл Гурвиц, Лора Мак-Кейб
Использование Macromedia Flash MX.
Специальное издание.: Пер. с англ. – М.:
Издательский дом “Вильямс”, 2003 г. – 7004 с.: ил.
15. Роберт Рейнхардт, Джой Лотт
Macromedia Flash MX ActionScript.
Библия пользователя.: Пер. с англ. – М.:
Издательский дом “Вильямс”, 2003 г. – 1280 с.: ил.
16. Энди Андерсон, Марк Дел Лима, Стив Джонсон
Macromedia Flash MX 2004.
Пер. с англ. Латышевой Д. А. – М.: НТ Пресс, 2005 г. – 543 с.
17. Чанг Т.К., Кларк Ш.
Популярные web-приложения на Flash MX.
Пер. с англ. – М.: КУДИЦ-ОБРАЗ, 2003 г. – 272 с.
18. А.М.Машова, З.И.Уайнштайн, Л.С.Плебейская
“Essential English for Medical Students”.
Москва “Лист Нью” 2006.
19. Liz and John Soars.
“New Headway Pre - Intermediate”.
Student’s Book the third edition Oxford University.
20. Liz and John Soars.
“New Headway Pre - Intermediate”.
Workbook the third Edition Oxford University.
21. С.А.Тылкина
“Пособие по английскому языку для медицинских училищ”.
22. Терминологический словарь: термины и смысловое содержание
определении основных понятий в области лекарственных средств и
клинической фармакологии.
Москва, 1980г.
23. М.Н.Чернявский
“Терминология медицинская”.
Москва, 1985.
24. Sally Wehmeier
“Oxford wordpower dictionary”.
Oxford University Press, 1993.
25. Т.В.Барановская
“Грамматика английского языка”.
Москва, 2008.
26. S.G.Akhmetova, J.B.Tursunbaeva, J.I.Iskakova, E.Ph.Yarovaya
ENGLISH – KAZAKH DICTIONARY.
20 000 Entries, third edition
Almaty 2006.
27. “Анатомия”, І том
Омаш Қарлығаш
Түркістан 2009.
28. “Анатомия”, ІІ том
Омаш Қарлығаш, Юсупова Гулмира, Громов Олег.
Түркістан 2011.
29. Маркова А.К. Формирование мотивации и учения. Кн.для учителя.
-М.: Просвещение,1990-191с.
30.МитинаЛ.М.Индивидуальный подход и схематическая
типизация учащихся. –Вопросы психологии,
1991. №5, с.28-35.
31. Жаңа ақпараттық технологияны педагогикалық практикада
пайдалану жолдары. «Инновациялық педагогикалық технологиялар:
қолдану және дамыту перспективалары атты республикалық
ғылыми-практикалық конференция, Ақтөбе мемлекеттік педагогикалық
институты, 14-15 қазан, 2005 ж. 395-398 бет.
32. Болашақ мұғалімдерді педагогикалық қызметте жаңа ақпараттық
технологияны пайдалануға даярлау.
Қазіргі таңдағы білім мен Ғылым атты халықаралық
ғылыми-тәжірибелік конференция, М.Сапарбаев атындағы Оңтүстік
Қазақстан гуманитарлық институты,
21-22 желтоқсан, Шымкент қаласы, 1 том, 2005ж., 210-215 беттер.
33. Литтлджон Бинджер. “Macromedia Flash MX 2004”, 2004, издательство “
BHV.
Г. Миллер. “Сети и мультимедиа”. Издательство “Ноллидж”, 2003 г.
34. Крис Касперски. “Хакинг: в шутку и всерьез”. Издательство “Роадстар”, Москва, 2001 г.
35. Р. Гардиан. “Мультимедия и коммуникация”, 1998 г., Киев, “КГУ-Диалог-Наука”.
36. «Глобальные сети: информация и средста доступа» - издательство
ПГТУ.
37. Гиттель Э., Джеймс С., «ISDN просто и доступно» - 1999 г.
38. Олифер В.Г., Олифер Н.А., «Macromedia Flash 6» - Издательство «Питер» 2000 г.
39. Фролов А.В., Фролов Г.В., «Глобальные сети компьютеров. Практическое введение в Internet» - 1998 г.
40. Шафрин Ю. А., Основы компьютерной технологии. – М. АБФ.1997 г.
41. Кенин А. М., Печенкина Н. С., IBM PC для пользователей. – Екатеринбург, 1993 – 1997 г.г.
42. Журналы «Компьютера» за 1999-2000 г.г.
43. HTML: справочник. Под ред. Ю.Колесникова. - СПб: Питер, 2000.
Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 62 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 62 бет
Таңдаулыға:
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 3
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... .
1 АНИМАЦИЯЛЫҚ ОҚЫТУШЫ БАҒДАРЛАМА ... ... ... ... ... . 6
1.1 Электрондық оқулықтардың маңыздылығы 6
... ... ... ... ... ... ... ... .. ..
1.2 Компьютерлiк оқытушы жүйесiне қойылатын негiзгi педагогикалық –
психологиялық талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
1.3 Электрондық оқулықтың қазіргі кездегі тиімділігі 15
... ... ... ... ... ...
2 МЕДИЦИНАЛЫҚ МАМАНДЫҚТАРҒА КӘСІПТІК ШЕТ ТІЛІН ҮЙРЕТЕТІН
ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУЛЫҒЫН ҚҰРУ
ТЕХНОЛОГИЯСЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .23
... ... ... ... ... ... .
2.1 Macromedia Flash MX бағдарламасы және Action Script
бағдарламалау тіліне жалпы сипаттама 23
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ..
2.2 AutoPlay Media Studio 7.0 Professional бағдарламасы
туралы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...41
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... .
2.3 Медициналық мамандықтарға кәсіптік шет тілін үйретуші
электрондық оқулығына сипаттама 47
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ..
ҚОРЫТЫНДЫ 59
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ...
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 61
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... .
КІРІСПЕ
Қазіргі заман ғылыми және ақпараттық технологиялар заманы. Уақыт
өткен сайын ақпараттардың таралуы да арта түсуде. Осыған орай адамзат
баласы оның соңынан ілесуде. Кейінгі кезде ақпараттар көлемінің артуы мен
компьютерлік технологиялардың жылдам дамуына байланысты компьютерлік
технологиялармен оқытуды белсенді түрде дамытып келеді. Компьютерлік
техниканы барлық қызмет ету саласына енгізу жоғары кәсіптік деңгейлі
мамандарды дайындау үшін жаңа талаптар қойып отыр, соның нәтижесінде
бұрыннан қалыптасқан оқытудың әдістері мен тәсілдері біртіндеп
қазіргі заманғы ғылымның қолы жеткен жоғары технологияларды қолданып
оқытатын прогрессивті тәсілдерімен ығыстырылып келеді.
Ақпараттық-комуникациялық технология электронды есептеуіш техникасымен
жұмыс істеуге, оқу барысында компьютерді пайдалануға, модельдеуге,
электронды оқулықтарды, интерактивті құралдарды қолдануға, интернетте жұмыс
істеуге, компьютерлік оқыту бағдарламаларына негізделеді.
Қазіргі кезде оқу жүйесін басқаруды автоматтандырудың әдістерін
көлемді және қарқынды қолдану, жан-жақты оқу, тәжірибелік және теориялық
мәселелерін зерттеуді, комплекстік ізденістерді жүргізуді талап етеді.
Мысалға алсақ, бірнеше жылдар бұрын ақпаратты игеру үшін
оқушылар тек кітап қолданса, қазіргі кезде мектептерде интерактивті
тақталар, мультимедиа кабинеттері орнатылған.
Ақпараттық-комуникациялық технологияның келешек ұрпақты жан-жақты
білім алуына, іскер әрі талантты, шығармашылығы мол, еркін дамуына жол
ашатын педагогикалық, психологиялық жағдай жасау үшін де тигізер пайдасы
аса мол.
Осыған орай оқып үйрену құралдарына жататын электронды оқулықтар
қазіргі таңда жиі қолданыста.
Елбасының Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан атты жолдауында: Біз
бүкіл еліміз бойынша әлемдік стандарттар деңгейінде сапалы білім беру
қызметін көрсетуге қол жеткізуіміз керек десе, осы жолдаудың ІІІ тарауы,
он сегізінші бағытының жетінші тармақшасында: Ақпараттық технологиялар мен
ақпаратты таратудың жаңа нысандарына бағытталған мамандандырылған білім
беру бағыттарын құру міндеті де алдымызда тұр делінген, сондай – ақ он
жетінші бағыттың үшінші тармақшасында Онлайн тәсілінде
оқыту тәжірибесін дамытып, елімізде оқу теледидарын құру
қажет деп атап көрсетілгендей бүгінгі күні білім беру жүйесі жаңа
педагогикалық технологияға негізделуін және ақпараттық құралдардың кеңінен
қолданылуын қажет етеді. Осылайша оқу – тәрбие үрдісінде жаңа ақпараттық
технологияларды пайдалану заман талабынан туындап отыр. Қазіргі кездегі
шапшаң жүріп жатқан жаhандану үрдісі әлемдік бәсекелестікті күшейте түсуде.
Елбасы Н. Ә. Назарбаев Қазақстанның әлемдегі бәсекеге қабілетті
50 елдің қатарына кіру стратегиясы атты жолдауында Білім беру реформасы
– Қазақстанның бәсекеге нақтылы қабілеттілігін қамтамасыз етуге мүмкіндік
беретін аса маңызды құралдарының бірі деп атап көрсетті.
ХХІ ғасыр – бұл ақпараттық қоғам дәуірі, технологиялық мәдениет дәуірі,
айналадағы дүниеге, адамның денсаулығына, кәсіби мәдениеттілігіне мұқият
қарайтын дәуір.
Қазіргі кезеңдерде негізгі мәселелердің бірі – оқыту процесін де
білім, тәрбие берудің пәрменділігін, білімнің тәрбиелік, тәрбиенің білімдік
мәнін жоғары дәрежеге жеткізу болып табылады. Білім берудің кез келген
саласында Электрондық оқулықтарды пайдалану оқушылардың танымдық
белсенділіктерін арттырып қана қоймай, логикалық ойлау жүйесін
қалыптастыруға шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай жасайды. Әлі де білім
беру саласында тек мұғалімнің айтқандарын немесе оқулықты пайдалану қазіргі
заман талабын қанағаттандырмайды. Сондықтан қазіргі ақпараттандыру
қоғамында электрондық оқулықтарды пайдаланбай алға жылжу мүмкін емес.
Бұл дипломдық жұмыстың мақсаты бірнеше бағдарламалық пакетті
қолданып, медициналық мамандықтарға кәсіптік шет тілін үйрететін
электрондық оқулық жасау. Электрондық оқулықтың интерфейсі практикалық
дайындығы жоқ компьютер пайдаланушысына да оқулықпен жұмыс істеуді жылдам
үйретуге мүмкіндігі бар болуы қажет. Осы оқытушы бағдарлама оқушылардың
зерттеліп отырған материалдармен танысу бойынша негізгі түсініктері
қалыптасуына, әр түрлі оқу жағдайларында белсенді түрде пайдалана отырып
негізгі ойларын және тәжірибелерін нығайтуға, сондай-ақ өзін-өзі бақылау
мен білімін тексеруге арналған.
Жасайтын электронды оқулығымды Macromedia Flash анимациялық
бағдарламасында жазуды жөн көрдім. Себебі Macromedia Flash алдыңғы кезекте
бейнелерді анимациялау үшін кеңінен қолданылатын, білім беру саласында
электронды оқу құралдарын жасауда, сонымен қатар, күрделі иитерактивті
схемалар навигациясын, динамикалық WЕB түйіндерді, мультсериалдарды,
ойындарды, музыка және видео ойнатқыштарын құру үшін жиі пайдаланылады.
Сонымен қатар Adobe PhotoShop 8.0 және AutoPlay Media Studio 7.0
Professional қосымша бағдарламаларын пайдаландым.
Дипломдық жұмыстың міндеті тақырып бойынша осы электрондық оқулықты
пайдаланушыларға түсінікті, әрі өте қызықты, кең көлемде қамтылған
материалдарды қанағаттандыратындай етіп жасау.
Жұмыс құрылымы. Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі тараудан,
қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады. Кіріспеде
тақырыптың өзектілігі, зерттелу деңгейі, мақсаты мен міндеттері, құрылымы
және көлемі көрсетілген.
Бірінші тарауда электрондық оқулықтардың маңыздылығы мен компьютерлiк
оқытушы жүйесiне қойылатын негiзгi педагогикалық-психологиялық талаптар
жайлы айтылған.
Екінші тарауда Macromedia Flash MX және AutoPlay Media Studio 7.0
Professional бағдарламаларына жалпы сипаттама берілген және Macromedia
Flash MX-те электрондық оқулықтың құрылуына да толық сипаттама берілген.
Қорытынды бөлімде жұмысты орындау барысында алынған нәтижелер, қорытындылар
мен ұсыныстар жүйелі түрде, бір-бірімен байланысты, нақты, әрі қысқаша
тұжырымдалған.
Пайдаланылған әдебиеттерде диплом жұмысын жазу барысында қолданылған
әдебиеттер берілген.
1 АНИМАЦИЯЛЫҚ ОҚЫТУШЫ БАҒДАРЛАМА
1. Электрондық оқулықтардың маңыздылығы
Бүгінгі таңда адамзат әр түрлі сферада жаңа ақпараттық технология
құралдарын қолданып, соның ішінде білім беру саласында көптеген өзекті
маңыздылыққа қол жеткізуде. Отандық және шетелдік оқу процесіндегі
компьютерлендіру туралы кез келген басылымда, кез келген пәнді оқытудың
маңызды жақтарын қарастырған. Қазіргі қоғамда көріп отырғанымыздай
ақпараттық технологиялардың дамуы, білім берудегі интеграциялық процесстің
дамуы, ақпараттандырылған қоғамда қол жеткізілген нәтижесінің бірі болып
білім беруде қашықтан (дистанциялық) оқыту формасының ортаға шығуы және
оның дүниежүзіне жайылуын ортаға алып келіп отыр.
Жаңа ақпараттық технология арқылы білім беруде: ең жоғары университет
және институттарға ғылыми жетістіктерді және тәжірибелі ұстаздардың
білімін игеруге, жан–жақты білім алушылардың санын көбейтеді. Қазіргі таңда
шетелдерде кез келген тақырып бойынша мәліметтерді алу үшін интернетті
пайдалануда өте бай тәжірибеге қол жеткізген.
Білім беру мақсатындағы ақпаратты ресурстардың шартты белгілері
мыналар:
● электронды (мультимедиялық) оқулық, қашықтықтан оқыту курсы;
● анықтама мәліметтері (сөздік, энциклопедия, карта, деректер базасы);
● электронды кітапханалар: тексттік, графикалық, дыбыстық және бейне
ақпараттары;
● виртуалдық мұражай, көрмелер және т.б. көрнекі материалдар;
● оқытушылар үшін методикалық мәліметтер.
Енді мультимедия сөзіне тоқталсақ: мультимедия ағылшын тілінде
multimedia латыншадан multum – көп және media, medium – жинақ, яғни,
электрондық ақпаратты тасушы, құрамына бірнеше түрде текст, сурет, бейне,
анимация және т.б. кіреді деген мағына береді [1].
Мультимедия біздің түсінігіміз бойынша мыналарды білдіреді: компьютер
технологиясы, ақпаратты ұсынуды қолдану тек қана текст емес, сонымен бірге
графика, түс, дыбыс, анимация, бейне көріністер. Яғни, мультимедиялық
оқулық – компьютерлік мультимедия технологиясын пайдалану арқылы берілетін
дыбыс, графика, анимация және т.б. Бұл анықтама оқыту бағдарламасы және
электронды оқулық терминдерімен қарама – қарсылық тудырмайды. Бірақ
электрондық оқулық мультимедиялық болмауы да мүмкін (бұл дегеніміз оқулық
тек қана тексттік тұрғыда болса).
Мультимедиялық оқулықтардың көпшілігі гипертексттік технологиясын
қолдану арқылы ұйымдасқан (технология, тексттік массивте берілген
тақырыпты іздеуді қамтамасыз етеді. Мұндағы іздеу тексттердегі арнайы
көрсеткіштер (гипертексттік сілтеме) құжаттағы сөз немесе сөйлем болып,
оқушының таңдауымен басқа құжатқа өтіп, оны экран бетіне шығару).
Мұндай гипертексттік қолдану арқылы жасалған мультимедиялық оқулықтың
дәстүрлі қағаз бетіндегі оқулыққа қарағанда артықшылығы басым болады.
1. Мультимедиялық мүмкіншіліктерді қолдану: музыкалық немесе
дикторлық дайындау, анимация, графикалық қойылым, бейне клиптер, слайд-шоу
және т. б.
2. Гиперсілтемелердің тармақталу құрылымы (анықтама, термин, атау,
түсіндіру). Гиперсілтемелер түсіндірмелер алу, анықтамалар, оқу
мәліметтеріне қосымша ақпараттар, сонымен бірге тез арада негізгі текстке
қайтуға мүмкіндік береді.
3. Бұл жүйенің басқару құрылымы – оқытушы (өз ойын, көз қарасын), өз
кезегінде материалдың ұсынылуын, әртүрлі аудиторияға бір ғана оқу
мәліметтерін ұсынуға мүмкіндік алады немесе анықтамалық жүйе ретінде де
пайдалана алады.
4. Бұл жүйенің білімді бақылауымен тез арада нәтиже алуы, орындалған
жаттығулардың бағалануы [1].
Сонымен қатар гипертексттік протокол (әдіс, компьютерлер арасындағы
деректердің алмасуы) www стандарты арқылы (әлемдік тор) бұл оқулық жеңіл
ғана глобалдық ақпараттық желіге(интернетке) және кеңінен қолданушылар
тобына берілуі мүмкін.
Бүгінгі таңдағы жаратылыстану консепциясының тәртібі бойынша
электрондық оқулықтардың компьютерлік әдістік нұсқауының негізгі бағыты
бойынша 2-ге бөлінеді:
1. Интернет технология. Гипертексттік құжат болып есептелетін интернет
технологиясы құрамының оқулығы болуымен қатар ол желімен HTML
немесе Java тілінің көмегімен таралады.(Интернет немесе интранет).
2. Case технология. Ал Case технологияның қолдануымен оқулық жеке
бағдарлама ретінде және қарапайым бағдарламалау тілдерінде жазылады
[31].
Оқулықтың тұтынушыға жеткізілуі
Қолданушыға қандай да болмасын технологиямен дайындалған
мультимедиялық оқулық жеткізілуі тиіс. Оқулықты дайындау технологиясы
таңдалуымен қатар оның тұтынушыға жеткізілуі де үлкен роль ойнайды. Егер
дайын болған оқулық авторы глобалдық желіге арқа сүйей алмаса, яғни, оның
белгілі ақпараттың ресурстарын интернет желісіне жалғана алмаса және де
оқулықтың өзі ойға қонымды белгілі мегабайт көлемінде болса, онда оқулықтың
тұтынушыға жеткізілуін лазерлі компакт дискілермен мүмкін болар еді. Егер
де оқулықтың сілтемелер жүйесі білім беру сайтына орналасқан болып, ол
музейде экскурсия жүргізуші секілді болса, онда мұндай оқулықтың нақты
орны интернет болар еді. Жоғарыда айтып өткеніміз бойынша мультимедиялық
оқулықтарды тұтынушы қолына жеткізілуі тиіс болды делік және бұл оқулық
құралының өзінің пайдаланушысына жетер жолдың 3 түрі бар болады.
Оқулықтың жеткізілу жолдары:
CD (лазерлі диск);
Интернет сайтында;
CD және оның интернет сайтына да байланысы болу [1].
Қазіргі кезде заман талабына сай түрлі оқулықтар пайда болып, оларды
тәжірибеде қолданылып жатыр десек артық айтпаған болар едік. Сонымен
оқытушылар мен студенттер электрондық (мультимедиялық) оқулықтарға деген
өздерінің ойларын түйіп, оң көзқарастар қалыптастыруда. Оқулықтардың түрлі
тиімділігін пайдаланып, бұл күндері сапалы білім беруге деген құлшыныс
жоғарылауда. Осылайша электрондық оқулықтарға деген түсініктерді
төмендегіше тұжырымдауға болады:
● көрнекілік материалдардың ұсынылуы(мультимедиялық технология
құжаттағы гиперсілтемелер, түсі дыбыс, бейне және т.б.);
● жылдам, әрі тез арада қайта байланыс (құрылған текст тапсырмалармен
сол материалды қалай қабылдағанын бақылау);
● әрдайым оқулықтың жаңа деректердің шығуымен толықтырылуы
(электронды оқулық бір жерде топтастырылады, оған көптеген адамдар
жалғануына болады. Егер бір файлды жаңартып немесе қосымша қосылса, онда
жаңартылып толықтырылған оқулыққа рұқсаты бар барлық адамдарәп сәтте-ақ
оқулықтың толыққанды түрімен қауыша алады).
Мультимедиялық оқулықтың мүмкіншілігі:
- тез арада қайта байланыс орнату;
- қажетті ақпаратты табу;
- текст қысқа, әрі нұсқалы болса да, оны көрсетіп, айқындау;
- схемалар, модельдеу;
- анимациялармен безендіру және т.б.
Мультимедиялық оқулыққа қойылатын талаптар:
● курс бойынша ақпарат құрылымы өте жақсы болуы керек;
● тексттік ақпарат бейне-лекциямен үндесуі керек;
● мультимедиялық оқулыққа көптерезелі интерфейс қолданылып, әр терезеде
ақпараттар бір-біріне сілтемелермен байланыста болуы қажет;
● жай көріністе қиынға түсетін бөлімдер бейне көріністер мен анимация
арқылы толықтырылуы керек [9].
Яғни, жоғарыда айтылған сөздерге қарай отырып
электрондық
оқулықтар дайындау үшін мультимедияның барлық мүмкіндігін пайдалану қажет:
- слайд-шоу;
- мульти-анимациялық;
- дыбыстық бейне фильмдер.
Мультимедияның негізгі ерекшелігі жаңа оқулық материалын тек қана
көрумен ғана емес, сонымен бірге текстке, түске, статикалық бейне немесе
көрініске, бейнефильмге және анимацияға, дыбысқа мән бере отырып,
материалдың жан-жақтылығы мен сапасын жоғарылатады. Осылайша электрондық
оқулықтарға сипаттама беріледі.
1.2. Компьютерлiк оқытушы жүйесiне қойылатын негiзгi педагогикалық-
психологиялық талаптар
Компьютерлiк техниканың барлық салаға екпiндi енуi, соның iшiнде бiлiм
беру саласына енуi компьютерлiк оқыту технологиясын және компьютердi бiлiм
беру саласында қолданудың психологиялық-педагогикалық негiзiн iргелi
зерттеудi талап етедi. Компьютермен сұхбаттасудың интерактивтiк процессiн
және компьютердiң көрнектiлiк мүмкiндiктерiн жоғары деңгейге көтеретiн жаңа
ақпараттық технологиялардың бiрi мультимедиа (multimedia) құралы екеңдiгi
белгiлi.
Оқытушы бағдарламалардың iшiнде имитациалық-моделдеушi бағдарламалары
өмiрде, табиғатта болатын кұбылыстар мен процестердi көрнектi бейнелей
алатындығы белгiлi. Оқыту процесiнде компьютерлiк оқыту бағдарламалары,
ақпаратты iздеу және ақпаратты анықтамалық, оку процесiне арналған оқытушы
орта - эксперттiк жүйелерi қолданылады.
Осы күнде белгiлi компьютерлiк бағдарламаларды зерттей келе компьютерлiк
окыту жүйесi оқытушы бағдарламалардың жеке дара түрiнен ғана емес,
комплекстi, көп функциональды болу қажеттiгi, сонымен катар, компьютерлiк
оқытушы жүйеге қойылатын негiзгi талаптар анықтайды [32].
Психологиялық-педагогикалық талаптарды қарастырайық.
Психология көзқарасы тұрғысынан қарағанда компьютерлiк оқытушы
жүйелерге қойылатын ең негiзгi талаптарға:
• керi байланысты ұйымдастыру;
• оқудың мотивациясын қалыптастыру;
• компьютерлiк оқыту жүйесi негiзiнде жеке оқыту;
• сұхбаттасуды жүргiзу жатады [9].
Оқушының компьютермен сұхбаттасуын ұйымдастыруға қойылатын талаптарды
қарастырайық.
Оқушы мен компьютер арасындағы оқыту сұхбаттасуын проектiлеуде оны
симметрия параметрi бойынша бағалау маңызды. Компьютердiң функциясына оқу
бағыты мен тақырыпты анықтау, сұхбаттасуды құрастыруды жатқызсақ,
сұхбаттасу ассиметриясы компьютердiң пайдасына шешiледi. Оқушыдан тек қана
пассивтiк жауап қайтару талап етiледi. Мұны педагогикалық тұрғыдан дұрыс
деп санауға болмайды. Сұхбаттасу қадамдарын бастауда оқушы мен компьютерге
тең мүмкiндiк берiлуi керек. Оқушының сұхбаттасуды кез-келген уақытта
бастауға мүмкiндiгi бар, ал компьютердiң кез-келген уақытта сұхбаттасуды
бастауға мүмкiндiгi жоқ. Бұл жерде оқушының сұхбаттасуға дайындығы, оның
сұхбаттасуға мұқтаждығы, сонымен бiрге компьютердiң сол сәтте сұхбаттасуды
жүргiзу мүмкiншiлiгi сияқты факторлар iске қосылады.
Сұхбаттасуды құрастыруда оқушы өзiнiң iс-әрекеттерiнiң толық
жарамдылығын түсiнiп, өз iс-әрекеттерiнiң субъектiсi ретiнде сезiнетiндей,
орындайтын iс-әрекеттерiн кеңiнен жоспарлап, қажет болғанда оны логикалық
соңына жеткiзе алатындай немесе ойын қандай да бiр критикалық нүктеге
жеткiзiп, үйреншiктi деңгейде өзiн бағалай алатындай болуы керек.
Оқушыны сұхбаттасуға тарту мәселесiн шешуде мiндеттi түрде окушыда сол
сәтте сұхбаттасу қажеттiлiгi бар ма екендiгiн анықтап, сұхбаттасу оның ойын
бұзбайтындығын ескеру қажет. Сұхбаттасудың бағытын анықтауда оқушының
дайындық деңгейi ескерiлуi керек. Оқушының дайындық деңгейi тапсырманы
орындаудың қандай кезеңiнде болғандығымен анықталады. Оқушының сұхбаттасуы
өзiндiк максат емес, оның шектен тыс жиiлiгi өзiн-өзi ақтамайтындығын
ескеру керек.
Оқытушы жүйелерде сұхбаттасудағы өзара байланысты ұйымдастыру-да
келесi ескерiлмеген жағдайлар кездеседi:
- компъютердiң шектен тыс көмек беруi, яғни оқушыға қате жiбергенде
шешу жолын толық көрсету;
- жеткiлiксiз көмек, яғни түсiнiктеменiң және көмектiң оқушыға
түсiнiксiз болуы.
Сондықтан, сұхбаттасуды ұйымдастыруда төмендегi жағдайларды ескеру
керек:
- кездесетiн қиыншылықтың ерекшелiгiн анықтап, оқушыны ескерту;
- оқытушы бағдарламаның көмек беру мүмкiндiгiмен оқушыны таныстыруды
iске асыру қажет.
Оқушы мен компьютер арасындағы сұхбаттасу байланысын бұзатын негiзгi
себептердiң бiрi - бағалау пiкiрлерде адекваттықтың болмауы. Адекваттықтың
жоқтығы окытушы бағдарламаларда оқушыны шектен тыс мақтау элементтерi. Егер
оқушы еш қиындықсыз тапсырманы орындағанда компьютер оны мақтаса, оқушының
жұмысқа жауапкершiлiгi төмендейдi.
Оқушының компьютерде беретiн жауабына қойылатын негiзгi талаптардың
лингвистикалық аспектiлерiн қарастырайық.
1. Оқушының жауабы неғұрлым қысқа болып, оның клавиатурадағы жұмысы азаюы
керек, тышқан манипуляторының көмегiмен жауапқа қажеттi объектiнi белгiлеу
drag and drop арқылы iске асырылу қажет.
2. Оқытушы бағдарламаның барлық, фрагменттерiне бiрдей қысқартулар,
синтаксистiк таңбаларды қолдану, хабарды берудi шектеудiң аспектiлерi
(мысалы, зат есiмнiң аттары тек атау септiгiнде жiктеледi) анықталады. Бұл
шектеулердi оқушылар жақсы меңгеруi керек. Қысқартулар оқушыға түсiнiксiз
болғанда, жылжыма көмек iске асырылуы орынды (компъютерде ескерту механизмi
— арқылы).
3. Жауаптарды кодтау рұқсат етiледi. Бiрақ, бұл кодтар табиғи және тұрақты
болулары керек. Қысқарту мүмкiндiгiн ескере отырып, олардың қолданылу және
үндестiрiлу мүмкiндiктерiн нақты дәл айтып кету қажет.
4. Барлық форматтық ережелер алдын ала толық ескертiлiп, айтылуы керек.
Оқушы мен компьютердiң сұхбаттасуын проектiлеуде дизайн теориясы
(көркемсурет теориясының негiзгi принциптерi: пропорция, рет, акцент, бiр-
тұтастық және тепе-теңдiк) ескерiлуi керек [32].
Пропорция принципi объектiлердiң өлшемдерi мен олардың кеңiстiктегi
орналасуының ара қатынасына байланысты болады. Мәлiметтердi дисплей
экранында ұйымдастыра отырып, логикалық байланысқан мәлiметтер айқын
топталып, басқа мәлiметтер категориясынан ерекшеленуiне ұмтылу қажет.
Мәлiметтердi реттi көрсету үшiн топтау GroupBox, Panel панельдерiн қолдану,
табуляция, бос позиция пернесiн қолдану мүмкiндiктерi бар [1].
Рет деп, көздiң қозғалысын ескеретiн дисплей экранындағы объектiлердiң
ұйымдастырылуын айтамыз. Оқуға әдеттенген көз, әдетте, қозғалысты сол жақ
жоғары бұрыштан, экран бойынша, оңға қарай оң жақ төменгi бұрышқа дейiн
жылжиды. Сондықтан, бастапқы қабылдау нүктесi экранның сол жақ жоғары
бұрышында орналасуы керек. Ал, жылдам көретiн тiзiмдер сол жағына
келтiрiлiп вертикаль бойынша тегiстелуi керек [1].
Акцент деп, бiрiншi қабылдану керек ең маңызды объектiнi ерекшелеу
принципi. Бұл принциптi сактағанда окушының көз қарасы акцент зонасына
бағытталады. Мұндай акцент жасау үшiн әр түрлi құралдарды пайдалануға
болады: ең маңызды мәлiметтi центрге орналастыру, оларды бос кеңiстiкте
басқа ақпараттан бөлек орналастыру, ашық түстердi қолдану. Артық
әшекейлеуден, түстердi қажеттен тыс көп пайдаланудан, артық кодтаудан және
енгiзiлетiн ақпараттың көлемi өте үлкен болуынан аулақ болып, экранның
анықталған бiр бөлiгiнде түрлi-түстi бояудың көмегiмен көмектi арнайы
ажыратқан дұрыс.
Критикалық ақпаратты, ерекше мәлiметтердi, өзгерiстi талап ететiн
элементтердi, жоғары приоритеттi мәлiметтердi, енгiзу қателерiн, команданың
салдары жайлы ескертулердi, есептi шешуге арналған нұсқауларды, ережелердi
белгiлеу керек.
Негiзгi объектiге оқушылардың назарын аудару үшiн түстi дақты қолдану
орынды, яғни, ең ашық түспен негiзгi объект, ал қосымша түспен оның қалған
бөлiктерi белгiленедi. Егер түстер гаммасы суреттi қабылдау психологиясын
есепке алмай құрастырылса, бұл негiзгi бөлiктi белгiлеудi қиындатады, көздi
талдырады. Ашық түстер жабық фонда көрерменге жақындатылып, ал жабық
түстер, ашық фонда алыстатылып көрiнедi. Эвристикалық ұсыныстар болған
жағдайда түстi кәдiмгi бейнелеумен сәйкестендiру керек (яғни, қызыл —
рұқсат жоқ, жасыл - рұқсат, сары – алдын - ала ескерту) [1].
Тұтастық принципi бейнелердiң өзара байланысты болуын, өлшемi,
формасы, түсi бойынша дәл сәйкес келуiн талап етедi. Олар тiзбектi,
функциональды, мәнi бойынша және т. б. ұйымдастырылуы мүмкiн. Мұнда
оқушыларды мәлiметтердiң орналасу принциптерiмен таныстырып өткен дұрыс.
Бiркелкi мәлiметтер дараланған түрде, әр жоспарлы мәлiметтер әр түрлi
көрсетулерi керек. Шек қою үшiн қарама-қарсы түстердi, ал ұқсастықты беру
үшiн ұқсас, бiрақ әртүрлi түстердi қолдану қажет. Берiлетiн ақпараттар
дараланған және логикалы болу керек [1].
Тепе-тендiк (баланс) принципi бейнелердiң оптикалық салмағының
бiркелкi таралуын талап етедi. Кейбiр объектiлер көзге ең ауыр болып, ал
кейбiреулерi ең жеңiл болып көрiнгендiктен, бейнелеудiң екi жағына бұл
оптикалық салмақты тең қылып бөлу керек. Ақпарат экранның бiр жағына
жинақталмау керек, ақпараттың логикалық топтары кеңiстiкте дұрыс орналасып,
тақырыптары центрленген болуы керек. Керi байланысты ұйымдастыруға
қойылатын талаптарды қарастырайық. Компьютерлiк оқыту бағдарламаларында
керi байланыстың негiзгi функциялары: оқушыны жiберген қатесi жайлы
хабардар ету: қатенi түзету үшiн қажет көмек беру; оқушының жұмысының
нәтижесiн бағалай отырып, оның мотивациясын арттыру функциялары жатады. Бұл
функцияларды iске асыру үшiн объектiлi бағытталған бағдарламалауда керi
байланысқа келесi талаптар қойылады:
1. Қате жiберiлгеннен кейiн мiндеттi түрде керi байланыс болуы керек, қате
жiбергеннен кейiнгi жайлы хабардан дұрыс жауап бергеннен кейiнгi хабарға
қарағанда үлкен педагогикалық манызы бар.
2. Kepi байланыстың тиiмдiлiгi оқушыға қателердi тауып, оларды түзетуге
көмектесетiн қаншалықты ақпараттың бар екендiгiмен анықталады. Сондықтан
әдетте хабарландырудың мынадай типi дұрыс емес немесе шешуде қате
жiберiлген тиiмдi емес. Мәлiметтер жеткiлiктi болу керек, жауаптың дұрыс
еместiгiн түсiндiру керек және сонымен бiрге соншалықты қуатты болмауы
керек.
3. Оқушы жаңа дұрыс емес жауапты енгiзгенде ғана немесе көмек сұрағанда
ғана қосымша мәлiмет беру керек.
4. Оқушыға жiберген қатесi жайлы мәлiмет бермес бұрын оны өз бетiнше
түзетуге ұсыныс жасау тиiмдi.
5. Керi байланыс арнасы бойынша мәлiмет оқушының жас ерекшелiгi мен жеке
бас ерекшелiгiне сәйкес болу керек.
6. Жаңа материалды оқудың алғашқы кезеңi кейiнгi кезеңiне қарағанда керi
байланысты оқытуға үлкен әсер етедi.
7. Керi байланысты артық пайдалану оқушының өздiк жұмысын азайтып, онын iс-
әрекетiн шектен тыс регламенттеп, шығармашылық iзденiс диапазонын азайтады.
8. Өздiк бағалауы төмен оқушылар, өзiне сенiмдi оқушыларға қарағанда керi
байланыстың жиi болуын қажет етедi.
9. Керi байланыс арнасы бойынша мәлiмет бiрнеше секунд бойы берiлуi керек.
Мәлiметтi 30 с кешiктiру және оданда көп кешiктiру оқытудың қорытындысына
және оқушылардың компьютердiң көмегiне көзқарасына керi әсерiн тигiзуi
мүмкiн. Бұл талапты iске асыруда Timer компонентiн және оның қасиеттерiн
қолдану керек.
10. Сол мезеттегi және кешiгiңкiреген байланыстың әсерi шығарылатын есептiң
типiне және шешу кезеңiне байланысты болады. Еске сақтау есептерiн шешкенде
сол мезеттегi керi байланыс тиiмдi ал, ұғып түсiнуге берiлген есептерде
кешiгiңкiреген байланысты қолдану тиiмдi. Шығарылатын есептiң (моделiн)
құрылысын жасауда сол мезеттегi керi байланыс, есептiң шығарылуын
жоспарлағанда және оның дұрыстығын тексергенде кешiгiңкiреген байланысты
қолдану тиiмдi.
11. Егер есеп күрделi болмаса немесе дұрыс жауап алар алдында көп қателерi
болса, оқушылардың бiлiмiне катысты хабарландыруларда оларды көп мақтамау
керек.
12. Дұрыс амалдарды бекiту функциясы пайда болады тек сонда ғана егер,
бiрiншiден оқушыға қиын есептер берiлсе, екiншiден есептердiң шешуi
оқушылар үшiн жетiстiк деп қабылданса [1].
Оқу себептерi қалыптастыруға қойылатын талаптарды қарастырайық.
Компьютерлiк оқытушы бағдарламаларға қойылатын негiзгi талаптардың
бiрi — мақтау мен ұялту ара қатынастары психологиялық дұрыс болу керек.
Оқушының iс-әрекетiн бағалаудың шешушi мәнi бар. Оқушының мотивациялық
сферасына оқудағы жетiстiктер мен сәтсiздiктер үлкен әсер етедi.
Оқу есептерiн дұрыс шешу оқушы үшiн үлкен бiр жетiстiк болып қабылдана
бермейдi. Егер ол қиыншылықты жеңумен байланысты болса және ол сәтсiздiк
жағдайды сезiнсе, оқушылардың мотивациялық сферасының дамуына игiлiктi әсер
етедi. Сондықтан, тапсырмаға берiлген дұрыс жауапқа мақтау киыншылықты
туғызбайды дегенге негiз жок. Ол кейбiр кезде окуға керi әсер етуi мүмкiн.
Әсiресе, оқушы жауапты бiрден бермей, тек бiрнеше қате жiберiп, оған сәйкес
көмек көрсетiлгеннен кейiн ғана дұрыс жауапты бергенде мақтаудан сақ болу
керек. Алайда, оқушыны қатесi үшiн шектен тыс көп ұялтуға да болмайды. Ол
оқушылардың танымдылық белсендiлiгiн тежеуi мүмкiн. Әсiресе, бағалаудағы
дәстүрлi — бiр немесе екi деген баға қоюдан аулақ болу керек. Оқушының
беделiне нұқсан келтiрмей отырып, егер мүмкiншiлiктер көп болса жiберген
қателердi көрсету керек және оларды жою үшiн көмектесу керек [32].
Компьютерлiк оқытушы бағдарлама көмегiмен жеке оқытуды қарастырайық.
Қазiргi кезде компьютерлiк оқытуды ұйымдастыруда жеке оқытудың үш түрi
бар:
Бiрiншi – дәстүрлi оқыту, ерекшелiгi: оқытушылық әсер етудi тандау
компьютермен анықталады.
Екiншi – оқушылардың өзi – өздерiне ұнайтын оқыту басқаруын таңдайды.
Бұл жол оқушылар өздерiне қандай көмек керек, қанша есеп шығару керек және
қандай қиыншылықтарды жеңу керек және т.б. компьютерге
қарағанда жақсы анықтайды деген ұйғарымға негiзделедi.
Үшiншi — аралас басқару: оқушылардың өзiнiң үйрену стратегиясын
белгiлейдi. Егер оқушылар оқу тапсырмаларын нашар орындаса, онда оқытуды
баскару процесiн компьютер толығымен өзiне алады.
Оқушылардың өздерiне шешiм қабылдауға мүмкiндiк беру: мысалы, жаңа
материалды оқуға кiрiсу немесе жаттығуларды өткен тақырып бойынша
жалғастыру, сонымен бiрге түсiндiрудiң күрделiлiгi және көмектесудiң түрi
жайлы шешiм материалдарды дұрыс түсiнуге мүмкiндiк туғызады. Оқыту жолын
таңдау оқушыға берiлген адаптивтi бағдарламаны iске асыруға жеңiл. Сонымен
қатар мынандай жағдайларды ескеру қажет: оқушының өзi жайлы ойы адекватты
емес, өздiк бағасы көбiнесе не төмендетiлген, не мүлдем жоғары болуы
мүмкiн.
Оқушылар оқытудың мақсатын дұрыс интерпретациялай алмауы мүмкiн және
өздерiне оқытудың тиiмдi стратегиясын тандай алмауы мүмкiн. Олардың
көпшiлiгi барлық күшiмен жұмыс iстемеуi мүмкiн. Кейбiр оқулықтарда
материалды беру ретi қатал сақталғандықган оның мазмұнын беру ретiн бұзуға
болмайды.
Жоғарыдағы жағдайларды тұжырымдай келе ескеру керек:
- оқушылардың дайындығы өте жоғары болған сайын, олардың қабiлетi де
күштi, оқу процесiн басқарудың көп функцияларын оларға жүктеуге болады және
одан да күрделi оқу мақсаттарын қоюға болады;
- егер оқушылар оқытудың жеңiл жолын жүйелi таңдаса, бұл олардың
күрделi оқу тапсырмаларын орындай алмайды дегендi бiлдiрмейдi, бұл жағдайда
аралас басқаруға өту тиiмдi, берiлетiн есептердi бiртiндеп қиындатып, көмек
берудi азайту керек;
- егер оқушылар күрделi жолды тандап берiлген оқу есептерiн шығара
алмаса, аралас басқаруға көшулерi керек, оқытушы бағдарламаның қадам
өлшемiн азайтып, көмектi молайту керек.
Компьютерлiк оқытушы бағдарлама әсерлi емес, тиiмдi болу керек. Ол
үшiн бағдарлама:
1. Педагогикалық психология мен дидактиканың негiзгi принциптерiн ескере
отырып оқытудың мазмұнын құруға мүмкiндiк бередi;
2. Бiр жағынан компьютерлiк оқытушы бағдарламаны жасаушылардың теоретикалық
танымымен, екiншi жағынан оқытудың мақсатымен қамтамасыз етiлген оқытуды
баскару әдiсiн рұқсат ету керек;
3. Негiзгi алыс және жақын оқу мақсаттарына қажет оқушылардың продуктивтiк,
танымдық белсендiлiгiн арттыру қажет;
4. Компьютерге деген қызығушылық есебiнен емес, оқушылардың оқу
мотивациясын дамытуға жағдай жасау керек;
5. Оқу материалының мазмұнымен оқу мақсатында оқушылардың алған бiлiмдерiн,
бiлiктерiн, икемдiлiктерiн ескеру керек;
6. Сыртқы және iшкi сұхбаттасуды қамтамасыз ету керек, оның iшiнде
сұхбаттасудың келесi функцияларын орындау керек: оқушыларды ойлауға
кiрiстiре отырып, танымдық белсендiлiгiн арттыру керек; үйлесiмдi
әрекеттердi моделдеу; тексттi түсiнуге жағдай жасау; оқу пәнiнiң мазмұнының
адекваттылығын қамтамасыз ету және жеке оқу есептерiн оқушылардың жас
ерекшелiктерiне және жеке басының бейiмдiлiгiне байланысты қамтамасыз ету;
педагогикалық дәлелденген керi байланыспен қамтамасыз ету жiберiлген
қателер жөнiнде мәлiмет беру, олардың қателерiн түзейтiн мәлiметтердi
сақтау; жеке оқыту мақсатымен оқушыларға диагностика жасау, сонымен қатар,
қажет көмектi көрсету; жауаптарды енгiзуде арнайы бiлiм мен арнайы күш
салуды талап етпеу керек;
7. Оқу есептерiн шешуде педагогикалық негiзделген көмек берудi қамтамасыз
ете отырып, есептi шешу үшiн жеткiлiктi көмек көрсету және оларды шешу
жолдарын меңгеру;
8. Оқушыларды оқу мақсатымен, оған жетуде қаншалықты алға жылжыды, оның
негiзгi кемшiлiктерiн қайталанатын қателердiң түрлерi жайлы хабардар ету;
9. Оқушыларға көмектесу кезiнде оларға достық ықылас таныту;
10. Жеке оқытуға рұқсат беру, оқу стратегиясы, көмектесу түрi және т.б.
жөнiнде оқушыға шешiм қабылдауға мүмкiндiк беру;
11. Ақпаратты текст, график, бейне, соның iшiнде қозғалыстағы бейне, дыбыс
және түс түрiндегi берiлу тәсiлдерiн адекватты қолдану;
12. Тек компьютерге ғана сұхбатты жүргiзуге мүмкiндiк бермей, оқушыға да
сұрақ қоюға рұқсат беру;
13. Оқушыларға бағдарламаның кез-келген нүктесiнде оған кiруге және шығуға
мүмкiндiк туғызу, бұрынғы өткен материалдардан мағлұмат алуға жағдай жасау;
14. Оқытушы бағдарламада эргономикалық талаптардың орындалуына жағдай жасау
[32].
3. Электронды оқулықтың қазіргі кездегі тиімділігі
Қазіргі кездегі шапшаң жүріп жатқан жаһандану үрдісі әлемдік
бәсекелестікті күшейте түсуде. Тіпті бірқатар дамыған елдерде бұл идея
ұлттық қағидаға айналған. Сондықтан халықаралық ұйымдар әлем елдерінің
бәсекеге қабілеттілігінің рейтингін анықтауға кірісті. Елбасы
Қазақстанның әлемдегі бәсекеге қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясы
атты жолдауында Білім беру реформасы – Қазақстанның бәсекеге нақтылы
қабілеттілігін қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін аса маңызды құралдарының
бірі деп атап көрсетті.
Қай заманда да өркениеттің дамуы интеллектуалдық шығармашылық
қабілеттіліктің негізінде жасалынған, әлі де солай болып келеді.
Шығармашылық адам санасының жасампаздығын және іс-әрекетінің биік
белсенділігін көрсетеді. Адам қабілетінің дәрежесі, оның кәсіби іскерлік
шеберлігі, бизнес пен кәсіпкерліктің нәтижелілігі, жаңалық ашуы тұлғаның
шығармашылық ойлауына қатысты анықталады.
Мұғалім жеке көзқарасы бар, соны қорғай білетін жігерлі тұлға,
зерттеушілік, ойшылдық қасиеті бар маман, білімді де білікті, көп оқитын,
көп тоқитын, білімін күнделікті ісіне шебер қолдана білетін, өзінің
оқушысын өз бетінше білім алуға үйрете алатын болу керек. Бұл өмір талабы.
Мұғалімде ұйымдастырушылық, құрылымдық, бейімділік, сараптамалық қабілеті
болуы шарт. Ол сонымен қоса ұлттық құндылықтарды яғни, этнопедагогика,
этнопсихология негіздерін меңгеру қажет. Ғаламдасуға байланысты интернет
жүйесін жетік меңгерген, әлемдік білімге сай, мәдениеті жоғары, жеке тұлға
тәрбиелей алатын ұстаз болуы қажет. Осыған қарап ХХІ ғасырда мұғалімге
қойылатын талаптар зор екенін көреміз.
ХХІ ғасыр – бұл ақпараттық қоғам дәуірі, технологиялық мәдениет
дәуірі, айналадағы дүниеге, адамның денсаулығына, кәсіби мәдениеттілігіне
мұқият қарайтын дәуір. Бүгінгі білім мазмұны мұғалім мен оқушының
арасындағы байланысты субъективті деңгейде көтерудегі демократиялық
бастамалардың барлығы мұғалімдер арқылы жүзеге асырылады. Бүгінгі мұғалімге
тек пән мұғалімі ретінде қабылдау олқылық көрсетеді. Мұғалім қоғам айнасы.
Ертеңгі күнімізге аттамас бұрын бүгінгі ұстаздың кім екендігіне баға
беріп көрейік. Бүгінгі мұғалім ата-ана, бала бағбаны, қоғам қайраткері.
Мұғалім – оқытушы, мұғалім – ұстаз, мұғалім – оқулық авторы, мұғалім –
технолог, мұғалім-жаңалықты дәріптеуші, таратушы.
Қазіргі таңда дәстүрлі оқыту әдістемесінің заман талабына сай толық
білім беруге, меңгертуге кепілдік бермейтіндігін мектеп тәжірибесі көрсетіп
отыр. Сондықтан жаңартылған әдістемелік жүйенің оқыту процесінде іске асу
үшін оны технологияландыру қажеттілігі туады.
Білім беру үрдісін ақпараттандыру – жаңа ақпараттық технологияларды
пайдалану арқылы дамыта оқыту, дара тұлғаны бағыттап оқыту мақсаттарын
жүзеге асыра отырып, оқу-тәрбие үрдісінің барлық деңгейлерінің тиімділігі
мен сапасын жоғарлатуды көздейді [1].
Жаңа ақпараттық технологияларға ғалымдар әр түрлі анықтама беріп
отыр. Мысалы, Н.Макарова Жаңа ақпараттық технологиялар – қысқаша компьютер
негізіндегі технология деп тұжырымдайды. М.И.Жильдак бұл терминнің
неғұрлым кеңірек анықтамасын береді. Ол Жаңа ақпараттық технологиялар –
адамдардың білімін кеңейтіп, олардың техникалық және әлеуметтік үрдістерді
басқару мүмкіндігін дамытатын, ақпаратты жинау, ұйымдастыру, сақтау, өңдеу,
тасымалдау және жеткізудің техникалық құралдары мен әдістерінің жиынтығы
дейді [32].
Біз жоғарыдағы анықтамаларды өз іс-тәжірибемізге қолдану бағытында
оларды негізге ала отырып жұмыс істеп жатырмыз. Әсіресе ақпаратты оқушыға
компьютер арқылы әзірлеу мен тарату үрдісіне ерекше мән беріп отырамын.
Себебі әр түрлі зерттеулерге қарағанда дәстүрлі оқыту кезінде кез келген
жақсы оқитын оқушы информатика заңдылықтарын тұжырымдайды, мысалдар
келтіреді. Оқушылардың көпшілігі алған білімдерін практикада қолдана алады.
Бұл оқушылардың оқу материалын формальды жағынан да жақсы білетінін
көрсетеді. Кез келген сабақта электронды оқулықты пайдалану оқушылардың
танымдық белсенділігін арттырып қана қоймай, логикалық ойлау жүйесін
қалыптастыруға, шығармашылықпен еңбек етуге жағдай жасайды.
Электрондық оқулықпен оқытудың негізгі мақсаты: Оқыту үрдісін үздіксіз
және толық деңгейде бақылау, сонымен қатар ақпараттық ізденіс қабілетін
дамыту.
Компьютерлік оқыту үрдісінің құрылымдық сызбасын қарастырайық.
Сызба 1. Оқыту үрдісінің құрылымы.
Оның құраушы элементтері мұғалім, оқушы, дидактикалық материалдар мен
дербес компьютер (1 сызбаға сәйкес). Осы элементтердің барлығы да бір-
біріне өзара әсер ететін ақпараттар ағынымен байланысқан. Осы құрылымда
алғашқы маңызды аспект ролін мұғалім мен оқушының компьютерлік сауаттылығын
қамтамасыз етуі, яғни олардың компьютермен және оның сыртқы құрылымдарымен
жұмыс істей білу деңгейлері, компьютердің жалпы қызмет ету принциптерін
түсінуі, осы жүйенің жалпы мүмкіндіктерін ұғынуы саналады [1].
Дәстүрлі оқыту меңгерудің 4 деңгейінің (репродуктивтік, алгоритмдік,
эвристикалық, шығармашылық) тек алғашқы екеуін ғана қамтиды, нәтижесінде
материалдар жеткілікті дәреже меңгерілмейді, білімнің жүйелілігі,
беріктілігі қалыптаспайды. Компьютердің көмегімен тақырыпты оқу, зерттеу
негізінде меңгеруді эвристикалық және шығармашылық деңгейге жатқызуға
болады. Оқушылар электронды оқулықтан оқығанын, көргенін елестете отырып
тақырыпқа берілген тест сұрақтарын шешеді. Ал электронды оқулықта тест
сұрақтары күрделенген тест және жеңілдетілген тест түрінде болады. Қорыта
айтқанда компьютерді сабақта қолдану барысында оқушылар:
1. Қарастырылып отырған тақырыптың мағынасын терең түсінеді;
2. Оқушы жұмысты орындау барысында ғылыми зерттеу жұмысына тартылады,
оның бойында зерттеушілік қабілет пен ынта қалыптаса бастайды.
Кез келген пән мұғалімін компьютерлік кабинетке тартып отырған не? Ең
бірінші кезекте сабақты түрлендіру және оқушылардың пәнге деген
қызығушылығын арттыру. Компьютерлік сыныпта өткен сабақта үйреншікті
тыныштық жоқ. Сабақ кезінде оқушылар проблемаларды талқылайды, сабақтың
барысын қызығушылықпен бақылайды. Бұл кезде мұғалім – оқушы арақашықтығын
ұстау болмайды [32].
Енді электронды оқулықты пайдаланудың тиімді және тиімсіз жақтарына
тоқталайық.
Кесте 1.
Тиімді жақтары Тиімсіз жақтары
● Оқушының уақытын үнемдейді, оқу ● Психология-педагогикалық
материалын іздеп отырмайды. талаптар-дың жоқтығы.
● Оқушы оқулықты қажет етпей-ақ ● Пән аралық байланыстың аздығы.
информатика негіздерінен кез келген ● Көрнекілік материалдарда бірыңғай
мәліметті алып, оқып үйренуіне таңдау.
болады. ● Оқып үйренудегі мамандық бойынша
● Тақырыптың үлкен, қиын бөліктерін бағыты ескерілмеген.
өткенде қосымша бейнехабар, клиптер,● Материалды толық қамтуы немесе
аудиохабарларды пайдаланады. оқулықтарды толық аудару.
● Таңдап алған хабарды көшіруге ● Оқушының жеке ерекшелігі,
мүмкіндік бар. денсау-лық жағдайы ескерілмеген.
● Сарамандық жұмыстар жылдам ● Берілген материалдағы
түсіндіріледі. санитарлық-гигиеналық нормалардың
● Бағдарламаны меңгеруге арналған сақталмауы.
тест сұрақтармен қамтамасыз етілген.●Компьютердің графикалық
●Көрнекілік құралдарға деген мүмкін-шілігінің қолданылуының
мұқтаждықты азайтады. нашарлығы және әлсіздігі.
●Мұғалім әр оқушымен дербес жеке ● Оқушының тіл мәдениетінің
жұмыс жүргізуіне мүмкіндік туғызады.төмендеуі тірі қарым-қатынасқа
түсе алмауы.
●Оқушының ой өрісін, дүниетанымын
кеңейтуге, тану үрдісіне ықпал
етеді.
●Зерттеушілік қабілеті бар тұлға
қалыптасады.
●ҰБТ-ге даярлаудағы тиімділігі
жоғары
Жоғарыда айтылған тиімсіз жақтарды болдырмау үшін төмендегідей ұсыныс
жасауға болады:
1. Компьютерді сабақтың белгілі бір кезеңдерінде ғана пайдалану;
2. Компьютерді пайдалану уақытын сақтау;
3. Компьютерді пайдалануда қауіпсіздік ережесін сақтау;
4. Дәстүрлі және электронды оқытуды кіріктіру арқылы жүргізу. Себебі
электронды оқыту – оқу пәнінің негізгі ғылыми мазмұнын қамтитын
компьютерлік технологияға негізделген оқыту, бақылау, модельдеу,
тестілеу т.б. бағдарламалар жиынтығы. Электрондық оқулық жай
оқулықтарға өте тиімді қосымша мүмкіндіктер береді. Атап айтқанда:
• Кері байланысты іс жүзінде тез арада қамтамасыз етеді;
• Жай оқулықтағы кездеспейтін қосымша материалдарды электронды
оқулықтардан қысқа уақытта табуға болады;
• Гипермәтінді түсіндірмелерге өту барысында уақытты үнемдеуге
көмектеседі.
Кез келген сабақ бойынша ең бастысы электронды оқулықтарды дайындаудың
бір жүйеге келтірілген заңдылығы болуы керек [1].
Осыған байланысты электронды оқулықтарды дайындауда мынадай
дидактикалық шарттарды ескерген жөн:
• Белгілі бір пәнге байланысты дайындалған оқулықтың сол пәннің
типтік бағдарлаиасына сәйкес болуы;
• Электрондық оқулықтар курста оқытылатын тараулар мен тақырыптарға
қатысты дәріс конспектісін қамтитын негізгі сарамандық және
тәжірибелік тапсырмаларды орындауға арналған қосымша материалдарға
анықтама, библиографиялық көмекші, аралық және қорытынды бақылау
сұрақтарынан тұратын тест материалдарды дайындауда пайдаланылған
әдебиеттер тізімдері бөлімдерін қамтуы;
• Белгілі бір тақырыпқа қатысты материал 2-3 экрандық беттен артық
болмау.
Түрлі сабақтарда электронды оқулықпен жұмыс нәтижелерін бағалау үшін
түрлі диагностикалық зерттеу жұмыстарын жүргізуге мүмкіндік бар:
• Білім мониторингісі;
• Сауалнамалар;
• Түрліше тестілік бақылаулар;
• Жеке оқушылармен әңгіме, пікір алмасу т.б.;
• Оқушыларды сырттай бақылау.
Электрондық оқулықтарды қолдану барысында оқушылардың сабаққа деген
қызығушылығының күрт артқандығын жоғарыда айттық. Сондай-ақ мұғалімдер де
өздеріне қажетті әдістемелік, дидактикалық көмекші құралдарды молынан
қолдана алады.
Заман табына сай жас ұрпаққа сапалы білім беруде электрондық
оқулықтарды география сабағында пайдалану – оқытудың жаңа технологиясының
бір түрі ретінде қарастыруға болады. Ой өрісі дамыған шетелдік білім
жүйесінен қалыспайтын жас ұрпаққа білім беру жолындағы ортақ міндетті өз
мәнінде жүргізу қажет деп ойлаймыз [1].
Электронды оқулықтың негізгі қасиеттері:
• Жинақтылық
• Жүйелілік
• Эстетикалық көркемділігі
• Жылдамдылығы және т.б [1].
Электронды оқулық құрылымы:
1. Материалдың мәтін, сурет,график, кескін, кесте және т.б. түрде
баяндалуы. Ол оның дәстүрлі оқулықтан ерекшелігін көрсетеді.
2. Материалддың кескін түрінде баяндалуы-оқулық мазмұнының графиктік-
мәтіндік түрде бейнеленуі. Онда оқу материалының негізгі идеясын
айқындайтын үзінділерін оқушының меңгеруіне ыңғайлы етіп,
графиктік түрде бейнелеу.
3. Өзіндік тексерудің (өзіндік бақылаудың) тестілік жүйесі. Онда оқу
материалын қаншалықты деңгейде меңгергенін айқындайтын сұрақтар
мен тапсырмалар беріледі [1].
Электронды оқулықтың құрылымдық элементтері:
• Сыртқы беті;
• Титулдық экран;
• Мазмұны;
• Аннотация;
• Оқу материалының толық баяндалуы;
• Оқу материалының қысқаша мазмұны;
• Қосымша әдебиеттер;
• Өзіндік білімді тексеру жүйесі;
• Өзіндік бақылау жүйесі;
• Мәтіндік үзінділерді іздеу функциясы;
• Авторлар тізімі;
• Терминдік сөздер;
• Оқулықтың элементтерін басқару бойынша анықтамалық жүйе;
• Оқулықпен жұмысты басқару жүйесі [1].
Электронды оқулыққа қойылатын талаптар:
• Жан-жақтылығы;
• Ізгіліктілік;
• Бейімділігі;
• Модульдік;
• Экономикалық тиімділігі;
• Тұтынушыға бағдарлау [1].
Сызба 2. Электронды оқулықтарды топтау.
Электронды оқулық құрастыру алгоритмі:
• Оқу пәнінің мазмұндық көлемін бағалау;
• Үйренушінің білімділік, икемділік дағдыларын қалыптастыру;
• Оқу материалын өзіндік білім алу деңгейіне бөлу;
• Глоссарий дайындау;
• Лекциялар конспектісін дайындау;
• Тест материалын дайындау;
• Материалдарды электрондық түрде дайындау;
• Өзіндік және практикалық сабақтардың материалын дайындау.
Электронды оқулықтың құрамы:
• аннотация;
• пән туралы қысқаша ақпарат;
• жұмыс бағдарламалары;
• электрондық оқулықпен және оның бөлiктерiмен жұмыс жасау
туралы әдiстемелiк нұсқаулар;
• ұсынылатын бiлiм беру бағдарламалары;
• теориялық материалдар (лекция конспектiлерi);
• теориялық материалдарға негiзделген оқу құралы;
• практикалық жұмыстарды орындауға негiзделген әдiстемелiк
құрал;
• практикалық жұмыс пен бақылау жұмыстарының тапсырмаларының
тiзiмi;
• бақылау тапсырмалары;
• лабораториялық жұмыстардың әдiстемелiк нұсқалары;
• бiлiмдi бағалау критерийлерiн айқындайтын тапсырмалар;
• бақылау тестiлерiнiң жинағы;
• телекоммуникациялық құрылғыларды қолдану арқылы консультация
түрлерi мен графигi;
• глоссарий;
• әдебиеттер тiзiмi және Интернеттiң ақпараттық ресурстарына
сiлтемелер;
• озат мұғалiмдердiң жасақтаған қосымша авторлық материалдары;
• үйренушiнiң жұмыс папкасы;
• мұғалiмнiң жұмыс папкасы [1].
2 МЕДИЦИНАЛЫҚ МАМАНДЫҚТАРҒА КӘСІПТІК ШЕТ ТІЛІН ҮЙРЕТЕТІН ЭЛЕКТРОНДЫҚ
ОҚУЛЫҒЫН ҚҰРУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ
2.1. Macromedia Flash MX бағдарламасы және Action Script бағдарламалау
тіліне жалпы сипаттама
Осы жасалынған жұмыс Macromedia Flash MX программалық құралы
жәрдемімен жасалды. Macromedia Flash MX өнімі web-тіркемелер жасауға
мүмкіншілік береді. Қазіргі күнде миллиондаған кәсіпқойлар
Flash – технологиясын қолдануда, бұл оларға аздаған шығындармен
пайдаланушылар үшін қолайлы және тартымды ақпарат ресурстарына мүмкіншілік
береді. Оның кең мүмкіншіліктері интерактивті жарнама, электрондық оқыту
курстар және корпоративтік тіркемелер үшін клиенттік интерфейс құруға
мүмкіншілігі орасан зор. Оның жәрдемімен интернет арқылы кез келген популяр
платформадан мультимедиалық материалдар және тіркемелерге рұқсат беру
жұмыстарын ұйымдастыруға болады [2].
Macromedia Flash MX визуалдық кұру процесін жеңілдетеді және
пайдаланушыларға мультимедиалық технологияларды клиенттік web-тіркемелерде
қолдану мүмкіншілігін береді.
Macromedia Flash MX–тің барлық материалдарындағы бейне фрагменттерден
қолданудың интерактивтік мүмкіндіктері, ақпараттың қабылдануын едәуір
жақсартады. Дизайнерлер өздерінің бейне материалды тіркемелерін толығымен
басқара алады [2].
Бул бағдарлама келесі салалы стандарттарды колдайды: ECME Script,
HTML, MP3, Unicode, XML.
Дайын пайдаланушы интерфейсінің компоненттері – негізделетін жолақтар,
мәтіндік және басқа стандарт элементтер – жұмыс процесін жылдамдатады және
тіркемелердің интерфейсін бір түрлі болуын қамтамасыз етеді.
Macromedia Flash MX - тің құрамына профессионалдық дәрежедегі
көрсетулер (презентациялар), фотоальбомдар, жарнама роликтері және
электрондық оқулықтар жаратуға арнай шаблондар қосылған [2].
Macromedia Flash MX Unicode стандартын қолдағандықтан түрлі тілдегі
мәтіндерді , жүйенің тіл параметрлерін өзгертпей көрсетуге болады.
Microsoft Active Accessibility технологиясын қолдағандығы себепті,
Macromedia Flash Player 6 бағдарламасы қосымша мүмкіншіліктерді істетеді,
мысалы (screen reader) мәтінді дыбыстап оқу. Macromedia Flash MX
информацияны мүкіншілігі шектелген адамдарға икемді құралдарды пайдалануға
ұсынады. Қысқаша түсіндіретін болсақ арнайы web-браузерлерге орнатылатын
plugins, яғни Flash Player, Flash бағдарламасында жасалған беттерді көру
мүмкіншілігін береді [10].
Flash-тің негізгі айырмашылығы төмендегідей:
- файлдардың кішкене өлшемі. Flash бейненің векторлық форматын
қолдайды және де растрлы және дыбыс файлдарды қысқартады.
- браузерлер арасындағы сыйымдылық мәселесін жояды. HTML-ге қарағанда
Flash Internet Explorer-де және Netscape Navigator-да бірдей жұмыс
істейді. Javaны қолдайтын браузерлер үшін де арнайы қосымша бар.
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ 3
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... .
1 АНИМАЦИЯЛЫҚ ОҚЫТУШЫ БАҒДАРЛАМА ... ... ... ... ... . 6
1.1 Электрондық оқулықтардың маңыздылығы 6
... ... ... ... ... ... ... ... .. ..
1.2 Компьютерлiк оқытушы жүйесiне қойылатын негiзгi педагогикалық –
психологиялық талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
1.3 Электрондық оқулықтың қазіргі кездегі тиімділігі 15
... ... ... ... ... ...
2 МЕДИЦИНАЛЫҚ МАМАНДЫҚТАРҒА КӘСІПТІК ШЕТ ТІЛІН ҮЙРЕТЕТІН
ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУЛЫҒЫН ҚҰРУ
ТЕХНОЛОГИЯСЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .23
... ... ... ... ... ... .
2.1 Macromedia Flash MX бағдарламасы және Action Script
бағдарламалау тіліне жалпы сипаттама 23
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ..
2.2 AutoPlay Media Studio 7.0 Professional бағдарламасы
туралы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...41
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... .
2.3 Медициналық мамандықтарға кәсіптік шет тілін үйретуші
электрондық оқулығына сипаттама 47
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ..
ҚОРЫТЫНДЫ 59
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ...
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 61
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... .
КІРІСПЕ
Қазіргі заман ғылыми және ақпараттық технологиялар заманы. Уақыт
өткен сайын ақпараттардың таралуы да арта түсуде. Осыған орай адамзат
баласы оның соңынан ілесуде. Кейінгі кезде ақпараттар көлемінің артуы мен
компьютерлік технологиялардың жылдам дамуына байланысты компьютерлік
технологиялармен оқытуды белсенді түрде дамытып келеді. Компьютерлік
техниканы барлық қызмет ету саласына енгізу жоғары кәсіптік деңгейлі
мамандарды дайындау үшін жаңа талаптар қойып отыр, соның нәтижесінде
бұрыннан қалыптасқан оқытудың әдістері мен тәсілдері біртіндеп
қазіргі заманғы ғылымның қолы жеткен жоғары технологияларды қолданып
оқытатын прогрессивті тәсілдерімен ығыстырылып келеді.
Ақпараттық-комуникациялық технология электронды есептеуіш техникасымен
жұмыс істеуге, оқу барысында компьютерді пайдалануға, модельдеуге,
электронды оқулықтарды, интерактивті құралдарды қолдануға, интернетте жұмыс
істеуге, компьютерлік оқыту бағдарламаларына негізделеді.
Қазіргі кезде оқу жүйесін басқаруды автоматтандырудың әдістерін
көлемді және қарқынды қолдану, жан-жақты оқу, тәжірибелік және теориялық
мәселелерін зерттеуді, комплекстік ізденістерді жүргізуді талап етеді.
Мысалға алсақ, бірнеше жылдар бұрын ақпаратты игеру үшін
оқушылар тек кітап қолданса, қазіргі кезде мектептерде интерактивті
тақталар, мультимедиа кабинеттері орнатылған.
Ақпараттық-комуникациялық технологияның келешек ұрпақты жан-жақты
білім алуына, іскер әрі талантты, шығармашылығы мол, еркін дамуына жол
ашатын педагогикалық, психологиялық жағдай жасау үшін де тигізер пайдасы
аса мол.
Осыған орай оқып үйрену құралдарына жататын электронды оқулықтар
қазіргі таңда жиі қолданыста.
Елбасының Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан атты жолдауында: Біз
бүкіл еліміз бойынша әлемдік стандарттар деңгейінде сапалы білім беру
қызметін көрсетуге қол жеткізуіміз керек десе, осы жолдаудың ІІІ тарауы,
он сегізінші бағытының жетінші тармақшасында: Ақпараттық технологиялар мен
ақпаратты таратудың жаңа нысандарына бағытталған мамандандырылған білім
беру бағыттарын құру міндеті де алдымызда тұр делінген, сондай – ақ он
жетінші бағыттың үшінші тармақшасында Онлайн тәсілінде
оқыту тәжірибесін дамытып, елімізде оқу теледидарын құру
қажет деп атап көрсетілгендей бүгінгі күні білім беру жүйесі жаңа
педагогикалық технологияға негізделуін және ақпараттық құралдардың кеңінен
қолданылуын қажет етеді. Осылайша оқу – тәрбие үрдісінде жаңа ақпараттық
технологияларды пайдалану заман талабынан туындап отыр. Қазіргі кездегі
шапшаң жүріп жатқан жаhандану үрдісі әлемдік бәсекелестікті күшейте түсуде.
Елбасы Н. Ә. Назарбаев Қазақстанның әлемдегі бәсекеге қабілетті
50 елдің қатарына кіру стратегиясы атты жолдауында Білім беру реформасы
– Қазақстанның бәсекеге нақтылы қабілеттілігін қамтамасыз етуге мүмкіндік
беретін аса маңызды құралдарының бірі деп атап көрсетті.
ХХІ ғасыр – бұл ақпараттық қоғам дәуірі, технологиялық мәдениет дәуірі,
айналадағы дүниеге, адамның денсаулығына, кәсіби мәдениеттілігіне мұқият
қарайтын дәуір.
Қазіргі кезеңдерде негізгі мәселелердің бірі – оқыту процесін де
білім, тәрбие берудің пәрменділігін, білімнің тәрбиелік, тәрбиенің білімдік
мәнін жоғары дәрежеге жеткізу болып табылады. Білім берудің кез келген
саласында Электрондық оқулықтарды пайдалану оқушылардың танымдық
белсенділіктерін арттырып қана қоймай, логикалық ойлау жүйесін
қалыптастыруға шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай жасайды. Әлі де білім
беру саласында тек мұғалімнің айтқандарын немесе оқулықты пайдалану қазіргі
заман талабын қанағаттандырмайды. Сондықтан қазіргі ақпараттандыру
қоғамында электрондық оқулықтарды пайдаланбай алға жылжу мүмкін емес.
Бұл дипломдық жұмыстың мақсаты бірнеше бағдарламалық пакетті
қолданып, медициналық мамандықтарға кәсіптік шет тілін үйрететін
электрондық оқулық жасау. Электрондық оқулықтың интерфейсі практикалық
дайындығы жоқ компьютер пайдаланушысына да оқулықпен жұмыс істеуді жылдам
үйретуге мүмкіндігі бар болуы қажет. Осы оқытушы бағдарлама оқушылардың
зерттеліп отырған материалдармен танысу бойынша негізгі түсініктері
қалыптасуына, әр түрлі оқу жағдайларында белсенді түрде пайдалана отырып
негізгі ойларын және тәжірибелерін нығайтуға, сондай-ақ өзін-өзі бақылау
мен білімін тексеруге арналған.
Жасайтын электронды оқулығымды Macromedia Flash анимациялық
бағдарламасында жазуды жөн көрдім. Себебі Macromedia Flash алдыңғы кезекте
бейнелерді анимациялау үшін кеңінен қолданылатын, білім беру саласында
электронды оқу құралдарын жасауда, сонымен қатар, күрделі иитерактивті
схемалар навигациясын, динамикалық WЕB түйіндерді, мультсериалдарды,
ойындарды, музыка және видео ойнатқыштарын құру үшін жиі пайдаланылады.
Сонымен қатар Adobe PhotoShop 8.0 және AutoPlay Media Studio 7.0
Professional қосымша бағдарламаларын пайдаландым.
Дипломдық жұмыстың міндеті тақырып бойынша осы электрондық оқулықты
пайдаланушыларға түсінікті, әрі өте қызықты, кең көлемде қамтылған
материалдарды қанағаттандыратындай етіп жасау.
Жұмыс құрылымы. Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі тараудан,
қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады. Кіріспеде
тақырыптың өзектілігі, зерттелу деңгейі, мақсаты мен міндеттері, құрылымы
және көлемі көрсетілген.
Бірінші тарауда электрондық оқулықтардың маңыздылығы мен компьютерлiк
оқытушы жүйесiне қойылатын негiзгi педагогикалық-психологиялық талаптар
жайлы айтылған.
Екінші тарауда Macromedia Flash MX және AutoPlay Media Studio 7.0
Professional бағдарламаларына жалпы сипаттама берілген және Macromedia
Flash MX-те электрондық оқулықтың құрылуына да толық сипаттама берілген.
Қорытынды бөлімде жұмысты орындау барысында алынған нәтижелер, қорытындылар
мен ұсыныстар жүйелі түрде, бір-бірімен байланысты, нақты, әрі қысқаша
тұжырымдалған.
Пайдаланылған әдебиеттерде диплом жұмысын жазу барысында қолданылған
әдебиеттер берілген.
1 АНИМАЦИЯЛЫҚ ОҚЫТУШЫ БАҒДАРЛАМА
1. Электрондық оқулықтардың маңыздылығы
Бүгінгі таңда адамзат әр түрлі сферада жаңа ақпараттық технология
құралдарын қолданып, соның ішінде білім беру саласында көптеген өзекті
маңыздылыққа қол жеткізуде. Отандық және шетелдік оқу процесіндегі
компьютерлендіру туралы кез келген басылымда, кез келген пәнді оқытудың
маңызды жақтарын қарастырған. Қазіргі қоғамда көріп отырғанымыздай
ақпараттық технологиялардың дамуы, білім берудегі интеграциялық процесстің
дамуы, ақпараттандырылған қоғамда қол жеткізілген нәтижесінің бірі болып
білім беруде қашықтан (дистанциялық) оқыту формасының ортаға шығуы және
оның дүниежүзіне жайылуын ортаға алып келіп отыр.
Жаңа ақпараттық технология арқылы білім беруде: ең жоғары университет
және институттарға ғылыми жетістіктерді және тәжірибелі ұстаздардың
білімін игеруге, жан–жақты білім алушылардың санын көбейтеді. Қазіргі таңда
шетелдерде кез келген тақырып бойынша мәліметтерді алу үшін интернетті
пайдалануда өте бай тәжірибеге қол жеткізген.
Білім беру мақсатындағы ақпаратты ресурстардың шартты белгілері
мыналар:
● электронды (мультимедиялық) оқулық, қашықтықтан оқыту курсы;
● анықтама мәліметтері (сөздік, энциклопедия, карта, деректер базасы);
● электронды кітапханалар: тексттік, графикалық, дыбыстық және бейне
ақпараттары;
● виртуалдық мұражай, көрмелер және т.б. көрнекі материалдар;
● оқытушылар үшін методикалық мәліметтер.
Енді мультимедия сөзіне тоқталсақ: мультимедия ағылшын тілінде
multimedia латыншадан multum – көп және media, medium – жинақ, яғни,
электрондық ақпаратты тасушы, құрамына бірнеше түрде текст, сурет, бейне,
анимация және т.б. кіреді деген мағына береді [1].
Мультимедия біздің түсінігіміз бойынша мыналарды білдіреді: компьютер
технологиясы, ақпаратты ұсынуды қолдану тек қана текст емес, сонымен бірге
графика, түс, дыбыс, анимация, бейне көріністер. Яғни, мультимедиялық
оқулық – компьютерлік мультимедия технологиясын пайдалану арқылы берілетін
дыбыс, графика, анимация және т.б. Бұл анықтама оқыту бағдарламасы және
электронды оқулық терминдерімен қарама – қарсылық тудырмайды. Бірақ
электрондық оқулық мультимедиялық болмауы да мүмкін (бұл дегеніміз оқулық
тек қана тексттік тұрғыда болса).
Мультимедиялық оқулықтардың көпшілігі гипертексттік технологиясын
қолдану арқылы ұйымдасқан (технология, тексттік массивте берілген
тақырыпты іздеуді қамтамасыз етеді. Мұндағы іздеу тексттердегі арнайы
көрсеткіштер (гипертексттік сілтеме) құжаттағы сөз немесе сөйлем болып,
оқушының таңдауымен басқа құжатқа өтіп, оны экран бетіне шығару).
Мұндай гипертексттік қолдану арқылы жасалған мультимедиялық оқулықтың
дәстүрлі қағаз бетіндегі оқулыққа қарағанда артықшылығы басым болады.
1. Мультимедиялық мүмкіншіліктерді қолдану: музыкалық немесе
дикторлық дайындау, анимация, графикалық қойылым, бейне клиптер, слайд-шоу
және т. б.
2. Гиперсілтемелердің тармақталу құрылымы (анықтама, термин, атау,
түсіндіру). Гиперсілтемелер түсіндірмелер алу, анықтамалар, оқу
мәліметтеріне қосымша ақпараттар, сонымен бірге тез арада негізгі текстке
қайтуға мүмкіндік береді.
3. Бұл жүйенің басқару құрылымы – оқытушы (өз ойын, көз қарасын), өз
кезегінде материалдың ұсынылуын, әртүрлі аудиторияға бір ғана оқу
мәліметтерін ұсынуға мүмкіндік алады немесе анықтамалық жүйе ретінде де
пайдалана алады.
4. Бұл жүйенің білімді бақылауымен тез арада нәтиже алуы, орындалған
жаттығулардың бағалануы [1].
Сонымен қатар гипертексттік протокол (әдіс, компьютерлер арасындағы
деректердің алмасуы) www стандарты арқылы (әлемдік тор) бұл оқулық жеңіл
ғана глобалдық ақпараттық желіге(интернетке) және кеңінен қолданушылар
тобына берілуі мүмкін.
Бүгінгі таңдағы жаратылыстану консепциясының тәртібі бойынша
электрондық оқулықтардың компьютерлік әдістік нұсқауының негізгі бағыты
бойынша 2-ге бөлінеді:
1. Интернет технология. Гипертексттік құжат болып есептелетін интернет
технологиясы құрамының оқулығы болуымен қатар ол желімен HTML
немесе Java тілінің көмегімен таралады.(Интернет немесе интранет).
2. Case технология. Ал Case технологияның қолдануымен оқулық жеке
бағдарлама ретінде және қарапайым бағдарламалау тілдерінде жазылады
[31].
Оқулықтың тұтынушыға жеткізілуі
Қолданушыға қандай да болмасын технологиямен дайындалған
мультимедиялық оқулық жеткізілуі тиіс. Оқулықты дайындау технологиясы
таңдалуымен қатар оның тұтынушыға жеткізілуі де үлкен роль ойнайды. Егер
дайын болған оқулық авторы глобалдық желіге арқа сүйей алмаса, яғни, оның
белгілі ақпараттың ресурстарын интернет желісіне жалғана алмаса және де
оқулықтың өзі ойға қонымды белгілі мегабайт көлемінде болса, онда оқулықтың
тұтынушыға жеткізілуін лазерлі компакт дискілермен мүмкін болар еді. Егер
де оқулықтың сілтемелер жүйесі білім беру сайтына орналасқан болып, ол
музейде экскурсия жүргізуші секілді болса, онда мұндай оқулықтың нақты
орны интернет болар еді. Жоғарыда айтып өткеніміз бойынша мультимедиялық
оқулықтарды тұтынушы қолына жеткізілуі тиіс болды делік және бұл оқулық
құралының өзінің пайдаланушысына жетер жолдың 3 түрі бар болады.
Оқулықтың жеткізілу жолдары:
CD (лазерлі диск);
Интернет сайтында;
CD және оның интернет сайтына да байланысы болу [1].
Қазіргі кезде заман талабына сай түрлі оқулықтар пайда болып, оларды
тәжірибеде қолданылып жатыр десек артық айтпаған болар едік. Сонымен
оқытушылар мен студенттер электрондық (мультимедиялық) оқулықтарға деген
өздерінің ойларын түйіп, оң көзқарастар қалыптастыруда. Оқулықтардың түрлі
тиімділігін пайдаланып, бұл күндері сапалы білім беруге деген құлшыныс
жоғарылауда. Осылайша электрондық оқулықтарға деген түсініктерді
төмендегіше тұжырымдауға болады:
● көрнекілік материалдардың ұсынылуы(мультимедиялық технология
құжаттағы гиперсілтемелер, түсі дыбыс, бейне және т.б.);
● жылдам, әрі тез арада қайта байланыс (құрылған текст тапсырмалармен
сол материалды қалай қабылдағанын бақылау);
● әрдайым оқулықтың жаңа деректердің шығуымен толықтырылуы
(электронды оқулық бір жерде топтастырылады, оған көптеген адамдар
жалғануына болады. Егер бір файлды жаңартып немесе қосымша қосылса, онда
жаңартылып толықтырылған оқулыққа рұқсаты бар барлық адамдарәп сәтте-ақ
оқулықтың толыққанды түрімен қауыша алады).
Мультимедиялық оқулықтың мүмкіншілігі:
- тез арада қайта байланыс орнату;
- қажетті ақпаратты табу;
- текст қысқа, әрі нұсқалы болса да, оны көрсетіп, айқындау;
- схемалар, модельдеу;
- анимациялармен безендіру және т.б.
Мультимедиялық оқулыққа қойылатын талаптар:
● курс бойынша ақпарат құрылымы өте жақсы болуы керек;
● тексттік ақпарат бейне-лекциямен үндесуі керек;
● мультимедиялық оқулыққа көптерезелі интерфейс қолданылып, әр терезеде
ақпараттар бір-біріне сілтемелермен байланыста болуы қажет;
● жай көріністе қиынға түсетін бөлімдер бейне көріністер мен анимация
арқылы толықтырылуы керек [9].
Яғни, жоғарыда айтылған сөздерге қарай отырып
электрондық
оқулықтар дайындау үшін мультимедияның барлық мүмкіндігін пайдалану қажет:
- слайд-шоу;
- мульти-анимациялық;
- дыбыстық бейне фильмдер.
Мультимедияның негізгі ерекшелігі жаңа оқулық материалын тек қана
көрумен ғана емес, сонымен бірге текстке, түске, статикалық бейне немесе
көрініске, бейнефильмге және анимацияға, дыбысқа мән бере отырып,
материалдың жан-жақтылығы мен сапасын жоғарылатады. Осылайша электрондық
оқулықтарға сипаттама беріледі.
1.2. Компьютерлiк оқытушы жүйесiне қойылатын негiзгi педагогикалық-
психологиялық талаптар
Компьютерлiк техниканың барлық салаға екпiндi енуi, соның iшiнде бiлiм
беру саласына енуi компьютерлiк оқыту технологиясын және компьютердi бiлiм
беру саласында қолданудың психологиялық-педагогикалық негiзiн iргелi
зерттеудi талап етедi. Компьютермен сұхбаттасудың интерактивтiк процессiн
және компьютердiң көрнектiлiк мүмкiндiктерiн жоғары деңгейге көтеретiн жаңа
ақпараттық технологиялардың бiрi мультимедиа (multimedia) құралы екеңдiгi
белгiлi.
Оқытушы бағдарламалардың iшiнде имитациалық-моделдеушi бағдарламалары
өмiрде, табиғатта болатын кұбылыстар мен процестердi көрнектi бейнелей
алатындығы белгiлi. Оқыту процесiнде компьютерлiк оқыту бағдарламалары,
ақпаратты iздеу және ақпаратты анықтамалық, оку процесiне арналған оқытушы
орта - эксперттiк жүйелерi қолданылады.
Осы күнде белгiлi компьютерлiк бағдарламаларды зерттей келе компьютерлiк
окыту жүйесi оқытушы бағдарламалардың жеке дара түрiнен ғана емес,
комплекстi, көп функциональды болу қажеттiгi, сонымен катар, компьютерлiк
оқытушы жүйеге қойылатын негiзгi талаптар анықтайды [32].
Психологиялық-педагогикалық талаптарды қарастырайық.
Психология көзқарасы тұрғысынан қарағанда компьютерлiк оқытушы
жүйелерге қойылатын ең негiзгi талаптарға:
• керi байланысты ұйымдастыру;
• оқудың мотивациясын қалыптастыру;
• компьютерлiк оқыту жүйесi негiзiнде жеке оқыту;
• сұхбаттасуды жүргiзу жатады [9].
Оқушының компьютермен сұхбаттасуын ұйымдастыруға қойылатын талаптарды
қарастырайық.
Оқушы мен компьютер арасындағы оқыту сұхбаттасуын проектiлеуде оны
симметрия параметрi бойынша бағалау маңызды. Компьютердiң функциясына оқу
бағыты мен тақырыпты анықтау, сұхбаттасуды құрастыруды жатқызсақ,
сұхбаттасу ассиметриясы компьютердiң пайдасына шешiледi. Оқушыдан тек қана
пассивтiк жауап қайтару талап етiледi. Мұны педагогикалық тұрғыдан дұрыс
деп санауға болмайды. Сұхбаттасу қадамдарын бастауда оқушы мен компьютерге
тең мүмкiндiк берiлуi керек. Оқушының сұхбаттасуды кез-келген уақытта
бастауға мүмкiндiгi бар, ал компьютердiң кез-келген уақытта сұхбаттасуды
бастауға мүмкiндiгi жоқ. Бұл жерде оқушының сұхбаттасуға дайындығы, оның
сұхбаттасуға мұқтаждығы, сонымен бiрге компьютердiң сол сәтте сұхбаттасуды
жүргiзу мүмкiншiлiгi сияқты факторлар iске қосылады.
Сұхбаттасуды құрастыруда оқушы өзiнiң iс-әрекеттерiнiң толық
жарамдылығын түсiнiп, өз iс-әрекеттерiнiң субъектiсi ретiнде сезiнетiндей,
орындайтын iс-әрекеттерiн кеңiнен жоспарлап, қажет болғанда оны логикалық
соңына жеткiзе алатындай немесе ойын қандай да бiр критикалық нүктеге
жеткiзiп, үйреншiктi деңгейде өзiн бағалай алатындай болуы керек.
Оқушыны сұхбаттасуға тарту мәселесiн шешуде мiндеттi түрде окушыда сол
сәтте сұхбаттасу қажеттiлiгi бар ма екендiгiн анықтап, сұхбаттасу оның ойын
бұзбайтындығын ескеру қажет. Сұхбаттасудың бағытын анықтауда оқушының
дайындық деңгейi ескерiлуi керек. Оқушының дайындық деңгейi тапсырманы
орындаудың қандай кезеңiнде болғандығымен анықталады. Оқушының сұхбаттасуы
өзiндiк максат емес, оның шектен тыс жиiлiгi өзiн-өзi ақтамайтындығын
ескеру керек.
Оқытушы жүйелерде сұхбаттасудағы өзара байланысты ұйымдастыру-да
келесi ескерiлмеген жағдайлар кездеседi:
- компъютердiң шектен тыс көмек беруi, яғни оқушыға қате жiбергенде
шешу жолын толық көрсету;
- жеткiлiксiз көмек, яғни түсiнiктеменiң және көмектiң оқушыға
түсiнiксiз болуы.
Сондықтан, сұхбаттасуды ұйымдастыруда төмендегi жағдайларды ескеру
керек:
- кездесетiн қиыншылықтың ерекшелiгiн анықтап, оқушыны ескерту;
- оқытушы бағдарламаның көмек беру мүмкiндiгiмен оқушыны таныстыруды
iске асыру қажет.
Оқушы мен компьютер арасындағы сұхбаттасу байланысын бұзатын негiзгi
себептердiң бiрi - бағалау пiкiрлерде адекваттықтың болмауы. Адекваттықтың
жоқтығы окытушы бағдарламаларда оқушыны шектен тыс мақтау элементтерi. Егер
оқушы еш қиындықсыз тапсырманы орындағанда компьютер оны мақтаса, оқушының
жұмысқа жауапкершiлiгi төмендейдi.
Оқушының компьютерде беретiн жауабына қойылатын негiзгi талаптардың
лингвистикалық аспектiлерiн қарастырайық.
1. Оқушының жауабы неғұрлым қысқа болып, оның клавиатурадағы жұмысы азаюы
керек, тышқан манипуляторының көмегiмен жауапқа қажеттi объектiнi белгiлеу
drag and drop арқылы iске асырылу қажет.
2. Оқытушы бағдарламаның барлық, фрагменттерiне бiрдей қысқартулар,
синтаксистiк таңбаларды қолдану, хабарды берудi шектеудiң аспектiлерi
(мысалы, зат есiмнiң аттары тек атау септiгiнде жiктеледi) анықталады. Бұл
шектеулердi оқушылар жақсы меңгеруi керек. Қысқартулар оқушыға түсiнiксiз
болғанда, жылжыма көмек iске асырылуы орынды (компъютерде ескерту механизмi
— арқылы).
3. Жауаптарды кодтау рұқсат етiледi. Бiрақ, бұл кодтар табиғи және тұрақты
болулары керек. Қысқарту мүмкiндiгiн ескере отырып, олардың қолданылу және
үндестiрiлу мүмкiндiктерiн нақты дәл айтып кету қажет.
4. Барлық форматтық ережелер алдын ала толық ескертiлiп, айтылуы керек.
Оқушы мен компьютердiң сұхбаттасуын проектiлеуде дизайн теориясы
(көркемсурет теориясының негiзгi принциптерi: пропорция, рет, акцент, бiр-
тұтастық және тепе-теңдiк) ескерiлуi керек [32].
Пропорция принципi объектiлердiң өлшемдерi мен олардың кеңiстiктегi
орналасуының ара қатынасына байланысты болады. Мәлiметтердi дисплей
экранында ұйымдастыра отырып, логикалық байланысқан мәлiметтер айқын
топталып, басқа мәлiметтер категориясынан ерекшеленуiне ұмтылу қажет.
Мәлiметтердi реттi көрсету үшiн топтау GroupBox, Panel панельдерiн қолдану,
табуляция, бос позиция пернесiн қолдану мүмкiндiктерi бар [1].
Рет деп, көздiң қозғалысын ескеретiн дисплей экранындағы объектiлердiң
ұйымдастырылуын айтамыз. Оқуға әдеттенген көз, әдетте, қозғалысты сол жақ
жоғары бұрыштан, экран бойынша, оңға қарай оң жақ төменгi бұрышқа дейiн
жылжиды. Сондықтан, бастапқы қабылдау нүктесi экранның сол жақ жоғары
бұрышында орналасуы керек. Ал, жылдам көретiн тiзiмдер сол жағына
келтiрiлiп вертикаль бойынша тегiстелуi керек [1].
Акцент деп, бiрiншi қабылдану керек ең маңызды объектiнi ерекшелеу
принципi. Бұл принциптi сактағанда окушының көз қарасы акцент зонасына
бағытталады. Мұндай акцент жасау үшiн әр түрлi құралдарды пайдалануға
болады: ең маңызды мәлiметтi центрге орналастыру, оларды бос кеңiстiкте
басқа ақпараттан бөлек орналастыру, ашық түстердi қолдану. Артық
әшекейлеуден, түстердi қажеттен тыс көп пайдаланудан, артық кодтаудан және
енгiзiлетiн ақпараттың көлемi өте үлкен болуынан аулақ болып, экранның
анықталған бiр бөлiгiнде түрлi-түстi бояудың көмегiмен көмектi арнайы
ажыратқан дұрыс.
Критикалық ақпаратты, ерекше мәлiметтердi, өзгерiстi талап ететiн
элементтердi, жоғары приоритеттi мәлiметтердi, енгiзу қателерiн, команданың
салдары жайлы ескертулердi, есептi шешуге арналған нұсқауларды, ережелердi
белгiлеу керек.
Негiзгi объектiге оқушылардың назарын аудару үшiн түстi дақты қолдану
орынды, яғни, ең ашық түспен негiзгi объект, ал қосымша түспен оның қалған
бөлiктерi белгiленедi. Егер түстер гаммасы суреттi қабылдау психологиясын
есепке алмай құрастырылса, бұл негiзгi бөлiктi белгiлеудi қиындатады, көздi
талдырады. Ашық түстер жабық фонда көрерменге жақындатылып, ал жабық
түстер, ашық фонда алыстатылып көрiнедi. Эвристикалық ұсыныстар болған
жағдайда түстi кәдiмгi бейнелеумен сәйкестендiру керек (яғни, қызыл —
рұқсат жоқ, жасыл - рұқсат, сары – алдын - ала ескерту) [1].
Тұтастық принципi бейнелердiң өзара байланысты болуын, өлшемi,
формасы, түсi бойынша дәл сәйкес келуiн талап етедi. Олар тiзбектi,
функциональды, мәнi бойынша және т. б. ұйымдастырылуы мүмкiн. Мұнда
оқушыларды мәлiметтердiң орналасу принциптерiмен таныстырып өткен дұрыс.
Бiркелкi мәлiметтер дараланған түрде, әр жоспарлы мәлiметтер әр түрлi
көрсетулерi керек. Шек қою үшiн қарама-қарсы түстердi, ал ұқсастықты беру
үшiн ұқсас, бiрақ әртүрлi түстердi қолдану қажет. Берiлетiн ақпараттар
дараланған және логикалы болу керек [1].
Тепе-тендiк (баланс) принципi бейнелердiң оптикалық салмағының
бiркелкi таралуын талап етедi. Кейбiр объектiлер көзге ең ауыр болып, ал
кейбiреулерi ең жеңiл болып көрiнгендiктен, бейнелеудiң екi жағына бұл
оптикалық салмақты тең қылып бөлу керек. Ақпарат экранның бiр жағына
жинақталмау керек, ақпараттың логикалық топтары кеңiстiкте дұрыс орналасып,
тақырыптары центрленген болуы керек. Керi байланысты ұйымдастыруға
қойылатын талаптарды қарастырайық. Компьютерлiк оқыту бағдарламаларында
керi байланыстың негiзгi функциялары: оқушыны жiберген қатесi жайлы
хабардар ету: қатенi түзету үшiн қажет көмек беру; оқушының жұмысының
нәтижесiн бағалай отырып, оның мотивациясын арттыру функциялары жатады. Бұл
функцияларды iске асыру үшiн объектiлi бағытталған бағдарламалауда керi
байланысқа келесi талаптар қойылады:
1. Қате жiберiлгеннен кейiн мiндеттi түрде керi байланыс болуы керек, қате
жiбергеннен кейiнгi жайлы хабардан дұрыс жауап бергеннен кейiнгi хабарға
қарағанда үлкен педагогикалық манызы бар.
2. Kepi байланыстың тиiмдiлiгi оқушыға қателердi тауып, оларды түзетуге
көмектесетiн қаншалықты ақпараттың бар екендiгiмен анықталады. Сондықтан
әдетте хабарландырудың мынадай типi дұрыс емес немесе шешуде қате
жiберiлген тиiмдi емес. Мәлiметтер жеткiлiктi болу керек, жауаптың дұрыс
еместiгiн түсiндiру керек және сонымен бiрге соншалықты қуатты болмауы
керек.
3. Оқушы жаңа дұрыс емес жауапты енгiзгенде ғана немесе көмек сұрағанда
ғана қосымша мәлiмет беру керек.
4. Оқушыға жiберген қатесi жайлы мәлiмет бермес бұрын оны өз бетiнше
түзетуге ұсыныс жасау тиiмдi.
5. Керi байланыс арнасы бойынша мәлiмет оқушының жас ерекшелiгi мен жеке
бас ерекшелiгiне сәйкес болу керек.
6. Жаңа материалды оқудың алғашқы кезеңi кейiнгi кезеңiне қарағанда керi
байланысты оқытуға үлкен әсер етедi.
7. Керi байланысты артық пайдалану оқушының өздiк жұмысын азайтып, онын iс-
әрекетiн шектен тыс регламенттеп, шығармашылық iзденiс диапазонын азайтады.
8. Өздiк бағалауы төмен оқушылар, өзiне сенiмдi оқушыларға қарағанда керi
байланыстың жиi болуын қажет етедi.
9. Керi байланыс арнасы бойынша мәлiмет бiрнеше секунд бойы берiлуi керек.
Мәлiметтi 30 с кешiктiру және оданда көп кешiктiру оқытудың қорытындысына
және оқушылардың компьютердiң көмегiне көзқарасына керi әсерiн тигiзуi
мүмкiн. Бұл талапты iске асыруда Timer компонентiн және оның қасиеттерiн
қолдану керек.
10. Сол мезеттегi және кешiгiңкiреген байланыстың әсерi шығарылатын есептiң
типiне және шешу кезеңiне байланысты болады. Еске сақтау есептерiн шешкенде
сол мезеттегi керi байланыс тиiмдi ал, ұғып түсiнуге берiлген есептерде
кешiгiңкiреген байланысты қолдану тиiмдi. Шығарылатын есептiң (моделiн)
құрылысын жасауда сол мезеттегi керi байланыс, есептiң шығарылуын
жоспарлағанда және оның дұрыстығын тексергенде кешiгiңкiреген байланысты
қолдану тиiмдi.
11. Егер есеп күрделi болмаса немесе дұрыс жауап алар алдында көп қателерi
болса, оқушылардың бiлiмiне катысты хабарландыруларда оларды көп мақтамау
керек.
12. Дұрыс амалдарды бекiту функциясы пайда болады тек сонда ғана егер,
бiрiншiден оқушыға қиын есептер берiлсе, екiншiден есептердiң шешуi
оқушылар үшiн жетiстiк деп қабылданса [1].
Оқу себептерi қалыптастыруға қойылатын талаптарды қарастырайық.
Компьютерлiк оқытушы бағдарламаларға қойылатын негiзгi талаптардың
бiрi — мақтау мен ұялту ара қатынастары психологиялық дұрыс болу керек.
Оқушының iс-әрекетiн бағалаудың шешушi мәнi бар. Оқушының мотивациялық
сферасына оқудағы жетiстiктер мен сәтсiздiктер үлкен әсер етедi.
Оқу есептерiн дұрыс шешу оқушы үшiн үлкен бiр жетiстiк болып қабылдана
бермейдi. Егер ол қиыншылықты жеңумен байланысты болса және ол сәтсiздiк
жағдайды сезiнсе, оқушылардың мотивациялық сферасының дамуына игiлiктi әсер
етедi. Сондықтан, тапсырмаға берiлген дұрыс жауапқа мақтау киыншылықты
туғызбайды дегенге негiз жок. Ол кейбiр кезде окуға керi әсер етуi мүмкiн.
Әсiресе, оқушы жауапты бiрден бермей, тек бiрнеше қате жiберiп, оған сәйкес
көмек көрсетiлгеннен кейiн ғана дұрыс жауапты бергенде мақтаудан сақ болу
керек. Алайда, оқушыны қатесi үшiн шектен тыс көп ұялтуға да болмайды. Ол
оқушылардың танымдылық белсендiлiгiн тежеуi мүмкiн. Әсiресе, бағалаудағы
дәстүрлi — бiр немесе екi деген баға қоюдан аулақ болу керек. Оқушының
беделiне нұқсан келтiрмей отырып, егер мүмкiншiлiктер көп болса жiберген
қателердi көрсету керек және оларды жою үшiн көмектесу керек [32].
Компьютерлiк оқытушы бағдарлама көмегiмен жеке оқытуды қарастырайық.
Қазiргi кезде компьютерлiк оқытуды ұйымдастыруда жеке оқытудың үш түрi
бар:
Бiрiншi – дәстүрлi оқыту, ерекшелiгi: оқытушылық әсер етудi тандау
компьютермен анықталады.
Екiншi – оқушылардың өзi – өздерiне ұнайтын оқыту басқаруын таңдайды.
Бұл жол оқушылар өздерiне қандай көмек керек, қанша есеп шығару керек және
қандай қиыншылықтарды жеңу керек және т.б. компьютерге
қарағанда жақсы анықтайды деген ұйғарымға негiзделедi.
Үшiншi — аралас басқару: оқушылардың өзiнiң үйрену стратегиясын
белгiлейдi. Егер оқушылар оқу тапсырмаларын нашар орындаса, онда оқытуды
баскару процесiн компьютер толығымен өзiне алады.
Оқушылардың өздерiне шешiм қабылдауға мүмкiндiк беру: мысалы, жаңа
материалды оқуға кiрiсу немесе жаттығуларды өткен тақырып бойынша
жалғастыру, сонымен бiрге түсiндiрудiң күрделiлiгi және көмектесудiң түрi
жайлы шешiм материалдарды дұрыс түсiнуге мүмкiндiк туғызады. Оқыту жолын
таңдау оқушыға берiлген адаптивтi бағдарламаны iске асыруға жеңiл. Сонымен
қатар мынандай жағдайларды ескеру қажет: оқушының өзi жайлы ойы адекватты
емес, өздiк бағасы көбiнесе не төмендетiлген, не мүлдем жоғары болуы
мүмкiн.
Оқушылар оқытудың мақсатын дұрыс интерпретациялай алмауы мүмкiн және
өздерiне оқытудың тиiмдi стратегиясын тандай алмауы мүмкiн. Олардың
көпшiлiгi барлық күшiмен жұмыс iстемеуi мүмкiн. Кейбiр оқулықтарда
материалды беру ретi қатал сақталғандықган оның мазмұнын беру ретiн бұзуға
болмайды.
Жоғарыдағы жағдайларды тұжырымдай келе ескеру керек:
- оқушылардың дайындығы өте жоғары болған сайын, олардың қабiлетi де
күштi, оқу процесiн басқарудың көп функцияларын оларға жүктеуге болады және
одан да күрделi оқу мақсаттарын қоюға болады;
- егер оқушылар оқытудың жеңiл жолын жүйелi таңдаса, бұл олардың
күрделi оқу тапсырмаларын орындай алмайды дегендi бiлдiрмейдi, бұл жағдайда
аралас басқаруға өту тиiмдi, берiлетiн есептердi бiртiндеп қиындатып, көмек
берудi азайту керек;
- егер оқушылар күрделi жолды тандап берiлген оқу есептерiн шығара
алмаса, аралас басқаруға көшулерi керек, оқытушы бағдарламаның қадам
өлшемiн азайтып, көмектi молайту керек.
Компьютерлiк оқытушы бағдарлама әсерлi емес, тиiмдi болу керек. Ол
үшiн бағдарлама:
1. Педагогикалық психология мен дидактиканың негiзгi принциптерiн ескере
отырып оқытудың мазмұнын құруға мүмкiндiк бередi;
2. Бiр жағынан компьютерлiк оқытушы бағдарламаны жасаушылардың теоретикалық
танымымен, екiншi жағынан оқытудың мақсатымен қамтамасыз етiлген оқытуды
баскару әдiсiн рұқсат ету керек;
3. Негiзгi алыс және жақын оқу мақсаттарына қажет оқушылардың продуктивтiк,
танымдық белсендiлiгiн арттыру қажет;
4. Компьютерге деген қызығушылық есебiнен емес, оқушылардың оқу
мотивациясын дамытуға жағдай жасау керек;
5. Оқу материалының мазмұнымен оқу мақсатында оқушылардың алған бiлiмдерiн,
бiлiктерiн, икемдiлiктерiн ескеру керек;
6. Сыртқы және iшкi сұхбаттасуды қамтамасыз ету керек, оның iшiнде
сұхбаттасудың келесi функцияларын орындау керек: оқушыларды ойлауға
кiрiстiре отырып, танымдық белсендiлiгiн арттыру керек; үйлесiмдi
әрекеттердi моделдеу; тексттi түсiнуге жағдай жасау; оқу пәнiнiң мазмұнының
адекваттылығын қамтамасыз ету және жеке оқу есептерiн оқушылардың жас
ерекшелiктерiне және жеке басының бейiмдiлiгiне байланысты қамтамасыз ету;
педагогикалық дәлелденген керi байланыспен қамтамасыз ету жiберiлген
қателер жөнiнде мәлiмет беру, олардың қателерiн түзейтiн мәлiметтердi
сақтау; жеке оқыту мақсатымен оқушыларға диагностика жасау, сонымен қатар,
қажет көмектi көрсету; жауаптарды енгiзуде арнайы бiлiм мен арнайы күш
салуды талап етпеу керек;
7. Оқу есептерiн шешуде педагогикалық негiзделген көмек берудi қамтамасыз
ете отырып, есептi шешу үшiн жеткiлiктi көмек көрсету және оларды шешу
жолдарын меңгеру;
8. Оқушыларды оқу мақсатымен, оған жетуде қаншалықты алға жылжыды, оның
негiзгi кемшiлiктерiн қайталанатын қателердiң түрлерi жайлы хабардар ету;
9. Оқушыларға көмектесу кезiнде оларға достық ықылас таныту;
10. Жеке оқытуға рұқсат беру, оқу стратегиясы, көмектесу түрi және т.б.
жөнiнде оқушыға шешiм қабылдауға мүмкiндiк беру;
11. Ақпаратты текст, график, бейне, соның iшiнде қозғалыстағы бейне, дыбыс
және түс түрiндегi берiлу тәсiлдерiн адекватты қолдану;
12. Тек компьютерге ғана сұхбатты жүргiзуге мүмкiндiк бермей, оқушыға да
сұрақ қоюға рұқсат беру;
13. Оқушыларға бағдарламаның кез-келген нүктесiнде оған кiруге және шығуға
мүмкiндiк туғызу, бұрынғы өткен материалдардан мағлұмат алуға жағдай жасау;
14. Оқытушы бағдарламада эргономикалық талаптардың орындалуына жағдай жасау
[32].
3. Электронды оқулықтың қазіргі кездегі тиімділігі
Қазіргі кездегі шапшаң жүріп жатқан жаһандану үрдісі әлемдік
бәсекелестікті күшейте түсуде. Тіпті бірқатар дамыған елдерде бұл идея
ұлттық қағидаға айналған. Сондықтан халықаралық ұйымдар әлем елдерінің
бәсекеге қабілеттілігінің рейтингін анықтауға кірісті. Елбасы
Қазақстанның әлемдегі бәсекеге қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясы
атты жолдауында Білім беру реформасы – Қазақстанның бәсекеге нақтылы
қабілеттілігін қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін аса маңызды құралдарының
бірі деп атап көрсетті.
Қай заманда да өркениеттің дамуы интеллектуалдық шығармашылық
қабілеттіліктің негізінде жасалынған, әлі де солай болып келеді.
Шығармашылық адам санасының жасампаздығын және іс-әрекетінің биік
белсенділігін көрсетеді. Адам қабілетінің дәрежесі, оның кәсіби іскерлік
шеберлігі, бизнес пен кәсіпкерліктің нәтижелілігі, жаңалық ашуы тұлғаның
шығармашылық ойлауына қатысты анықталады.
Мұғалім жеке көзқарасы бар, соны қорғай білетін жігерлі тұлға,
зерттеушілік, ойшылдық қасиеті бар маман, білімді де білікті, көп оқитын,
көп тоқитын, білімін күнделікті ісіне шебер қолдана білетін, өзінің
оқушысын өз бетінше білім алуға үйрете алатын болу керек. Бұл өмір талабы.
Мұғалімде ұйымдастырушылық, құрылымдық, бейімділік, сараптамалық қабілеті
болуы шарт. Ол сонымен қоса ұлттық құндылықтарды яғни, этнопедагогика,
этнопсихология негіздерін меңгеру қажет. Ғаламдасуға байланысты интернет
жүйесін жетік меңгерген, әлемдік білімге сай, мәдениеті жоғары, жеке тұлға
тәрбиелей алатын ұстаз болуы қажет. Осыған қарап ХХІ ғасырда мұғалімге
қойылатын талаптар зор екенін көреміз.
ХХІ ғасыр – бұл ақпараттық қоғам дәуірі, технологиялық мәдениет
дәуірі, айналадағы дүниеге, адамның денсаулығына, кәсіби мәдениеттілігіне
мұқият қарайтын дәуір. Бүгінгі білім мазмұны мұғалім мен оқушының
арасындағы байланысты субъективті деңгейде көтерудегі демократиялық
бастамалардың барлығы мұғалімдер арқылы жүзеге асырылады. Бүгінгі мұғалімге
тек пән мұғалімі ретінде қабылдау олқылық көрсетеді. Мұғалім қоғам айнасы.
Ертеңгі күнімізге аттамас бұрын бүгінгі ұстаздың кім екендігіне баға
беріп көрейік. Бүгінгі мұғалім ата-ана, бала бағбаны, қоғам қайраткері.
Мұғалім – оқытушы, мұғалім – ұстаз, мұғалім – оқулық авторы, мұғалім –
технолог, мұғалім-жаңалықты дәріптеуші, таратушы.
Қазіргі таңда дәстүрлі оқыту әдістемесінің заман талабына сай толық
білім беруге, меңгертуге кепілдік бермейтіндігін мектеп тәжірибесі көрсетіп
отыр. Сондықтан жаңартылған әдістемелік жүйенің оқыту процесінде іске асу
үшін оны технологияландыру қажеттілігі туады.
Білім беру үрдісін ақпараттандыру – жаңа ақпараттық технологияларды
пайдалану арқылы дамыта оқыту, дара тұлғаны бағыттап оқыту мақсаттарын
жүзеге асыра отырып, оқу-тәрбие үрдісінің барлық деңгейлерінің тиімділігі
мен сапасын жоғарлатуды көздейді [1].
Жаңа ақпараттық технологияларға ғалымдар әр түрлі анықтама беріп
отыр. Мысалы, Н.Макарова Жаңа ақпараттық технологиялар – қысқаша компьютер
негізіндегі технология деп тұжырымдайды. М.И.Жильдак бұл терминнің
неғұрлым кеңірек анықтамасын береді. Ол Жаңа ақпараттық технологиялар –
адамдардың білімін кеңейтіп, олардың техникалық және әлеуметтік үрдістерді
басқару мүмкіндігін дамытатын, ақпаратты жинау, ұйымдастыру, сақтау, өңдеу,
тасымалдау және жеткізудің техникалық құралдары мен әдістерінің жиынтығы
дейді [32].
Біз жоғарыдағы анықтамаларды өз іс-тәжірибемізге қолдану бағытында
оларды негізге ала отырып жұмыс істеп жатырмыз. Әсіресе ақпаратты оқушыға
компьютер арқылы әзірлеу мен тарату үрдісіне ерекше мән беріп отырамын.
Себебі әр түрлі зерттеулерге қарағанда дәстүрлі оқыту кезінде кез келген
жақсы оқитын оқушы информатика заңдылықтарын тұжырымдайды, мысалдар
келтіреді. Оқушылардың көпшілігі алған білімдерін практикада қолдана алады.
Бұл оқушылардың оқу материалын формальды жағынан да жақсы білетінін
көрсетеді. Кез келген сабақта электронды оқулықты пайдалану оқушылардың
танымдық белсенділігін арттырып қана қоймай, логикалық ойлау жүйесін
қалыптастыруға, шығармашылықпен еңбек етуге жағдай жасайды.
Электрондық оқулықпен оқытудың негізгі мақсаты: Оқыту үрдісін үздіксіз
және толық деңгейде бақылау, сонымен қатар ақпараттық ізденіс қабілетін
дамыту.
Компьютерлік оқыту үрдісінің құрылымдық сызбасын қарастырайық.
Сызба 1. Оқыту үрдісінің құрылымы.
Оның құраушы элементтері мұғалім, оқушы, дидактикалық материалдар мен
дербес компьютер (1 сызбаға сәйкес). Осы элементтердің барлығы да бір-
біріне өзара әсер ететін ақпараттар ағынымен байланысқан. Осы құрылымда
алғашқы маңызды аспект ролін мұғалім мен оқушының компьютерлік сауаттылығын
қамтамасыз етуі, яғни олардың компьютермен және оның сыртқы құрылымдарымен
жұмыс істей білу деңгейлері, компьютердің жалпы қызмет ету принциптерін
түсінуі, осы жүйенің жалпы мүмкіндіктерін ұғынуы саналады [1].
Дәстүрлі оқыту меңгерудің 4 деңгейінің (репродуктивтік, алгоритмдік,
эвристикалық, шығармашылық) тек алғашқы екеуін ғана қамтиды, нәтижесінде
материалдар жеткілікті дәреже меңгерілмейді, білімнің жүйелілігі,
беріктілігі қалыптаспайды. Компьютердің көмегімен тақырыпты оқу, зерттеу
негізінде меңгеруді эвристикалық және шығармашылық деңгейге жатқызуға
болады. Оқушылар электронды оқулықтан оқығанын, көргенін елестете отырып
тақырыпқа берілген тест сұрақтарын шешеді. Ал электронды оқулықта тест
сұрақтары күрделенген тест және жеңілдетілген тест түрінде болады. Қорыта
айтқанда компьютерді сабақта қолдану барысында оқушылар:
1. Қарастырылып отырған тақырыптың мағынасын терең түсінеді;
2. Оқушы жұмысты орындау барысында ғылыми зерттеу жұмысына тартылады,
оның бойында зерттеушілік қабілет пен ынта қалыптаса бастайды.
Кез келген пән мұғалімін компьютерлік кабинетке тартып отырған не? Ең
бірінші кезекте сабақты түрлендіру және оқушылардың пәнге деген
қызығушылығын арттыру. Компьютерлік сыныпта өткен сабақта үйреншікті
тыныштық жоқ. Сабақ кезінде оқушылар проблемаларды талқылайды, сабақтың
барысын қызығушылықпен бақылайды. Бұл кезде мұғалім – оқушы арақашықтығын
ұстау болмайды [32].
Енді электронды оқулықты пайдаланудың тиімді және тиімсіз жақтарына
тоқталайық.
Кесте 1.
Тиімді жақтары Тиімсіз жақтары
● Оқушының уақытын үнемдейді, оқу ● Психология-педагогикалық
материалын іздеп отырмайды. талаптар-дың жоқтығы.
● Оқушы оқулықты қажет етпей-ақ ● Пән аралық байланыстың аздығы.
информатика негіздерінен кез келген ● Көрнекілік материалдарда бірыңғай
мәліметті алып, оқып үйренуіне таңдау.
болады. ● Оқып үйренудегі мамандық бойынша
● Тақырыптың үлкен, қиын бөліктерін бағыты ескерілмеген.
өткенде қосымша бейнехабар, клиптер,● Материалды толық қамтуы немесе
аудиохабарларды пайдаланады. оқулықтарды толық аудару.
● Таңдап алған хабарды көшіруге ● Оқушының жеке ерекшелігі,
мүмкіндік бар. денсау-лық жағдайы ескерілмеген.
● Сарамандық жұмыстар жылдам ● Берілген материалдағы
түсіндіріледі. санитарлық-гигиеналық нормалардың
● Бағдарламаны меңгеруге арналған сақталмауы.
тест сұрақтармен қамтамасыз етілген.●Компьютердің графикалық
●Көрнекілік құралдарға деген мүмкін-шілігінің қолданылуының
мұқтаждықты азайтады. нашарлығы және әлсіздігі.
●Мұғалім әр оқушымен дербес жеке ● Оқушының тіл мәдениетінің
жұмыс жүргізуіне мүмкіндік туғызады.төмендеуі тірі қарым-қатынасқа
түсе алмауы.
●Оқушының ой өрісін, дүниетанымын
кеңейтуге, тану үрдісіне ықпал
етеді.
●Зерттеушілік қабілеті бар тұлға
қалыптасады.
●ҰБТ-ге даярлаудағы тиімділігі
жоғары
Жоғарыда айтылған тиімсіз жақтарды болдырмау үшін төмендегідей ұсыныс
жасауға болады:
1. Компьютерді сабақтың белгілі бір кезеңдерінде ғана пайдалану;
2. Компьютерді пайдалану уақытын сақтау;
3. Компьютерді пайдалануда қауіпсіздік ережесін сақтау;
4. Дәстүрлі және электронды оқытуды кіріктіру арқылы жүргізу. Себебі
электронды оқыту – оқу пәнінің негізгі ғылыми мазмұнын қамтитын
компьютерлік технологияға негізделген оқыту, бақылау, модельдеу,
тестілеу т.б. бағдарламалар жиынтығы. Электрондық оқулық жай
оқулықтарға өте тиімді қосымша мүмкіндіктер береді. Атап айтқанда:
• Кері байланысты іс жүзінде тез арада қамтамасыз етеді;
• Жай оқулықтағы кездеспейтін қосымша материалдарды электронды
оқулықтардан қысқа уақытта табуға болады;
• Гипермәтінді түсіндірмелерге өту барысында уақытты үнемдеуге
көмектеседі.
Кез келген сабақ бойынша ең бастысы электронды оқулықтарды дайындаудың
бір жүйеге келтірілген заңдылығы болуы керек [1].
Осыған байланысты электронды оқулықтарды дайындауда мынадай
дидактикалық шарттарды ескерген жөн:
• Белгілі бір пәнге байланысты дайындалған оқулықтың сол пәннің
типтік бағдарлаиасына сәйкес болуы;
• Электрондық оқулықтар курста оқытылатын тараулар мен тақырыптарға
қатысты дәріс конспектісін қамтитын негізгі сарамандық және
тәжірибелік тапсырмаларды орындауға арналған қосымша материалдарға
анықтама, библиографиялық көмекші, аралық және қорытынды бақылау
сұрақтарынан тұратын тест материалдарды дайындауда пайдаланылған
әдебиеттер тізімдері бөлімдерін қамтуы;
• Белгілі бір тақырыпқа қатысты материал 2-3 экрандық беттен артық
болмау.
Түрлі сабақтарда электронды оқулықпен жұмыс нәтижелерін бағалау үшін
түрлі диагностикалық зерттеу жұмыстарын жүргізуге мүмкіндік бар:
• Білім мониторингісі;
• Сауалнамалар;
• Түрліше тестілік бақылаулар;
• Жеке оқушылармен әңгіме, пікір алмасу т.б.;
• Оқушыларды сырттай бақылау.
Электрондық оқулықтарды қолдану барысында оқушылардың сабаққа деген
қызығушылығының күрт артқандығын жоғарыда айттық. Сондай-ақ мұғалімдер де
өздеріне қажетті әдістемелік, дидактикалық көмекші құралдарды молынан
қолдана алады.
Заман табына сай жас ұрпаққа сапалы білім беруде электрондық
оқулықтарды география сабағында пайдалану – оқытудың жаңа технологиясының
бір түрі ретінде қарастыруға болады. Ой өрісі дамыған шетелдік білім
жүйесінен қалыспайтын жас ұрпаққа білім беру жолындағы ортақ міндетті өз
мәнінде жүргізу қажет деп ойлаймыз [1].
Электронды оқулықтың негізгі қасиеттері:
• Жинақтылық
• Жүйелілік
• Эстетикалық көркемділігі
• Жылдамдылығы және т.б [1].
Электронды оқулық құрылымы:
1. Материалдың мәтін, сурет,график, кескін, кесте және т.б. түрде
баяндалуы. Ол оның дәстүрлі оқулықтан ерекшелігін көрсетеді.
2. Материалддың кескін түрінде баяндалуы-оқулық мазмұнының графиктік-
мәтіндік түрде бейнеленуі. Онда оқу материалының негізгі идеясын
айқындайтын үзінділерін оқушының меңгеруіне ыңғайлы етіп,
графиктік түрде бейнелеу.
3. Өзіндік тексерудің (өзіндік бақылаудың) тестілік жүйесі. Онда оқу
материалын қаншалықты деңгейде меңгергенін айқындайтын сұрақтар
мен тапсырмалар беріледі [1].
Электронды оқулықтың құрылымдық элементтері:
• Сыртқы беті;
• Титулдық экран;
• Мазмұны;
• Аннотация;
• Оқу материалының толық баяндалуы;
• Оқу материалының қысқаша мазмұны;
• Қосымша әдебиеттер;
• Өзіндік білімді тексеру жүйесі;
• Өзіндік бақылау жүйесі;
• Мәтіндік үзінділерді іздеу функциясы;
• Авторлар тізімі;
• Терминдік сөздер;
• Оқулықтың элементтерін басқару бойынша анықтамалық жүйе;
• Оқулықпен жұмысты басқару жүйесі [1].
Электронды оқулыққа қойылатын талаптар:
• Жан-жақтылығы;
• Ізгіліктілік;
• Бейімділігі;
• Модульдік;
• Экономикалық тиімділігі;
• Тұтынушыға бағдарлау [1].
Сызба 2. Электронды оқулықтарды топтау.
Электронды оқулық құрастыру алгоритмі:
• Оқу пәнінің мазмұндық көлемін бағалау;
• Үйренушінің білімділік, икемділік дағдыларын қалыптастыру;
• Оқу материалын өзіндік білім алу деңгейіне бөлу;
• Глоссарий дайындау;
• Лекциялар конспектісін дайындау;
• Тест материалын дайындау;
• Материалдарды электрондық түрде дайындау;
• Өзіндік және практикалық сабақтардың материалын дайындау.
Электронды оқулықтың құрамы:
• аннотация;
• пән туралы қысқаша ақпарат;
• жұмыс бағдарламалары;
• электрондық оқулықпен және оның бөлiктерiмен жұмыс жасау
туралы әдiстемелiк нұсқаулар;
• ұсынылатын бiлiм беру бағдарламалары;
• теориялық материалдар (лекция конспектiлерi);
• теориялық материалдарға негiзделген оқу құралы;
• практикалық жұмыстарды орындауға негiзделген әдiстемелiк
құрал;
• практикалық жұмыс пен бақылау жұмыстарының тапсырмаларының
тiзiмi;
• бақылау тапсырмалары;
• лабораториялық жұмыстардың әдiстемелiк нұсқалары;
• бiлiмдi бағалау критерийлерiн айқындайтын тапсырмалар;
• бақылау тестiлерiнiң жинағы;
• телекоммуникациялық құрылғыларды қолдану арқылы консультация
түрлерi мен графигi;
• глоссарий;
• әдебиеттер тiзiмi және Интернеттiң ақпараттық ресурстарына
сiлтемелер;
• озат мұғалiмдердiң жасақтаған қосымша авторлық материалдары;
• үйренушiнiң жұмыс папкасы;
• мұғалiмнiң жұмыс папкасы [1].
2 МЕДИЦИНАЛЫҚ МАМАНДЫҚТАРҒА КӘСІПТІК ШЕТ ТІЛІН ҮЙРЕТЕТІН ЭЛЕКТРОНДЫҚ
ОҚУЛЫҒЫН ҚҰРУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ
2.1. Macromedia Flash MX бағдарламасы және Action Script бағдарламалау
тіліне жалпы сипаттама
Осы жасалынған жұмыс Macromedia Flash MX программалық құралы
жәрдемімен жасалды. Macromedia Flash MX өнімі web-тіркемелер жасауға
мүмкіншілік береді. Қазіргі күнде миллиондаған кәсіпқойлар
Flash – технологиясын қолдануда, бұл оларға аздаған шығындармен
пайдаланушылар үшін қолайлы және тартымды ақпарат ресурстарына мүмкіншілік
береді. Оның кең мүмкіншіліктері интерактивті жарнама, электрондық оқыту
курстар және корпоративтік тіркемелер үшін клиенттік интерфейс құруға
мүмкіншілігі орасан зор. Оның жәрдемімен интернет арқылы кез келген популяр
платформадан мультимедиалық материалдар және тіркемелерге рұқсат беру
жұмыстарын ұйымдастыруға болады [2].
Macromedia Flash MX визуалдық кұру процесін жеңілдетеді және
пайдаланушыларға мультимедиалық технологияларды клиенттік web-тіркемелерде
қолдану мүмкіншілігін береді.
Macromedia Flash MX–тің барлық материалдарындағы бейне фрагменттерден
қолданудың интерактивтік мүмкіндіктері, ақпараттың қабылдануын едәуір
жақсартады. Дизайнерлер өздерінің бейне материалды тіркемелерін толығымен
басқара алады [2].
Бул бағдарлама келесі салалы стандарттарды колдайды: ECME Script,
HTML, MP3, Unicode, XML.
Дайын пайдаланушы интерфейсінің компоненттері – негізделетін жолақтар,
мәтіндік және басқа стандарт элементтер – жұмыс процесін жылдамдатады және
тіркемелердің интерфейсін бір түрлі болуын қамтамасыз етеді.
Macromedia Flash MX - тің құрамына профессионалдық дәрежедегі
көрсетулер (презентациялар), фотоальбомдар, жарнама роликтері және
электрондық оқулықтар жаратуға арнай шаблондар қосылған [2].
Macromedia Flash MX Unicode стандартын қолдағандықтан түрлі тілдегі
мәтіндерді , жүйенің тіл параметрлерін өзгертпей көрсетуге болады.
Microsoft Active Accessibility технологиясын қолдағандығы себепті,
Macromedia Flash Player 6 бағдарламасы қосымша мүмкіншіліктерді істетеді,
мысалы (screen reader) мәтінді дыбыстап оқу. Macromedia Flash MX
информацияны мүкіншілігі шектелген адамдарға икемді құралдарды пайдалануға
ұсынады. Қысқаша түсіндіретін болсақ арнайы web-браузерлерге орнатылатын
plugins, яғни Flash Player, Flash бағдарламасында жасалған беттерді көру
мүмкіншілігін береді [10].
Flash-тің негізгі айырмашылығы төмендегідей:
- файлдардың кішкене өлшемі. Flash бейненің векторлық форматын
қолдайды және де растрлы және дыбыс файлдарды қысқартады.
- браузерлер арасындағы сыйымдылық мәселесін жояды. HTML-ге қарағанда
Flash Internet Explorer-де және Netscape Navigator-да бірдей жұмыс
істейді. Javaны қолдайтын браузерлер үшін де арнайы қосымша бар.
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz