Білім сапасын бағалаудың бағдарламаларындағы үш өлшемді құрылымның ерекшелігі

1 Жоғары педагогикалық білім беру жүйесінде білім сапасын бағалаудың халықаралық деңгейіне көтеріу
2 Халықаралық бағалау бағдарламалары
3 PISA бағдарламасы

Қазақстан Республикасының президенті Н.Ә.Назарбаев 2010 жылдың қаңтарындағы халыққа Жолдауында «Жоғары білім берудің сапасы ең жоғарғы халықаралық талаптарға жауап бере алатындай болуы тиіс» және « ...2020 жылға қарай ұлттық инновациялық жүйе толық қалыптасып, патенттер мен жаңа технологиялар түрінде оқу үдерісіне енгізілуі керек»,- деген еді.
Жоғары педагогикалық білім беру жүйесінде білім сапасын бағалаудың халықаралық деңгейіне көтерілу қажеттігі «Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарла-масында» Болон үдерісінің негізінде халықаралық аккредитациядан өтуге дайындықты күшейтуді күн тәртібіне қойған болатын[1].
Бұл талаптың құрылымдық элеметтерінің бірі – жоғары оқу орны түлектері мен мектеп мұғалімдерінің кәсіби қызметке даярлық сапасын анықтауда халықаралық бағалау бағдарламаларын пайлану мүмкіндіктерін көрсету қажеттігі айтылған еді. Елімізде ҰБТ нәтижелері бойынша көптеген оқушылардың төмен нәтижелер көрсетуі орта мектепте білім беру сапасының төмендігін, пән мұғалімдерінің кәсіби дайындықтарының жеткідліксіздігін байқатады. Анықталынып отырылған мәселенің орын алуының басты себебі білім сапасын бағалау критерийлерінің орта мектеп деңгейінде жеткіліксіз қолданбауынан және түрлі бағдарламалардың қатар қолданылу мүмкіндік-терінің ескерілмеуінен деп табылып отыр.
Білім сапасын бағалаудың әлемдік және отандық тәжірибелерін салыстыра отырып, жалпы орта білім беру саласындағы түрлі олқылықтарға ұшыраудың басты себебін былай түсіндіруге болады:
- білім беру жүйесіндегі тұрпайылық пен қаталдық, сонымен бірге білімнің мазмұны барлық адамға бірдей делінгенімен, оқушылардың нақты қажетін қанағаттандыра алмайды;

1. Государственная программа развития образования в Республике Казахстан на 2011 – 2020 годы.- Астана, 2010
2. Қараев Ж. Сущность технологии трехмерной методической системы обучения // Менеджмент в образовании. 2005, №6.
3. Қобдикова Ж.У. Модернизация содержания методической системы обучения. Алматы, 2005.

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Білім сапасын бағалаудың бағдарламаларындағы үш өлшемді құрылымның
ерекшелігі

Қазақстан Республикасының президенті Н.Ә.Назарбаев 2010 жылдың
қаңтарындағы халыққа Жолдауында Жоғары білім берудің сапасы ең жоғарғы
халықаралық талаптарға жауап бере алатындай болуы тиіс және ...2020
жылға қарай ұлттық инновациялық жүйе толық қалыптасып, патенттер мен жаңа
технологиялар түрінде оқу үдерісіне енгізілуі керек,- деген еді.
Жоғары педагогикалық білім беру жүйесінде білім сапасын бағалаудың
халықаралық деңгейіне көтерілу қажеттігі Қазақстан Республикасында білім
беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарла-масында
Болон үдерісінің негізінде халықаралық аккредитациядан өтуге дайындықты
күшейтуді күн тәртібіне қойған болатын[1].
Бұл талаптың құрылымдық элеметтерінің бірі – жоғары оқу орны
түлектері мен мектеп мұғалімдерінің кәсіби қызметке даярлық сапасын
анықтауда халықаралық бағалау бағдарламаларын пайлану мүмкіндіктерін
көрсету қажеттігі айтылған еді. Елімізде ҰБТ нәтижелері бойынша көптеген
оқушылардың төмен нәтижелер көрсетуі орта мектепте білім беру сапасының
төмендігін, пән мұғалімдерінің кәсіби дайындықтарының жеткідліксіздігін
байқатады. Анықталынып отырылған мәселенің орын алуының басты себебі білім
сапасын бағалау критерийлерінің орта мектеп деңгейінде жеткіліксіз
қолданбауынан және түрлі бағдарламалардың қатар қолданылу мүмкіндік-терінің
ескерілмеуінен деп табылып отыр.
Білім сапасын бағалаудың әлемдік және отандық тәжірибелерін салыстыра
отырып, жалпы орта білім беру саласындағы түрлі олқылықтарға ұшыраудың
басты себебін былай түсіндіруге болады:
- білім беру жүйесіндегі тұрпайылық пен қаталдық, сонымен бірге білімнің
мазмұны барлық адамға бірдей делінгенімен, оқушылардың нақты қажетін
қанағаттандыра алмайды;
- оқушыға сезімдік серпіліс туғызбай, дара ерекшеліктер ескерілмей, құр
сөзге құрылған формалар мен әдістемелер таңдаудағы бірыңғайлық кемшілікке
ұрындырмай қоймайды;
- оқытудағы нақты мақсатты дәл айқындай білмеу және оның нәтижесін тиімді
түрде бақылай алмаушылықтан әр түрлі қателіктер туындайды;
- кез-келген көлденең әңгімеге ұрынып, тәрбиелік бағдардағы жалпылама сөз,
жаттандылық оқушының дамуына деген немқұрайлылыққа соқтырады.
Мұның бәрі мұғалімнің дидактикалық, психологиялық әлсіздігін және
әдістемелік жағынан білім деңгейінің нашарлығын, ізденісінің жетпейтіндігін
көрсетумен қатар, оқыту жұмысындағы сәтсіздік деген тұжырымдық пайымдау
жасатады. Бұл кемшіліктерді жою үшін алдымен үлгермеушілік себебін
айқындауға мән беру қажет. Қазіргі педагогикалық ғылыми зерттеулердегі,
дидактикалық тұжырымдамалардағы сұрыптап көрсетіліп отырған басты тәсіл
мынаған келіп саяды: білімді бағалау ерекшеліктері мен ұйымдастыру
формалары туралы қазіргі уақытта еліміздегі білімді бағалаудың дәстүрлі
түрлерімен қоса альтернативті түрлерін қолдану қолға алына бастады.
Дәстүрлі формада білім сапасын бағалау жеткілікті нәтижелер бере алмауда
деп саналып отыр. Оқушылардың оның ішінде бастауыш мектеп оқушыларының
білім сапасының тиімділігі төмен деп саналған. Халықаралық білім сапасын
тексеру комиссияның шешімі бойынша берілген білімнің пайдалы әсер
коэффициенті төмен. Оны көтеру үшін жаңа бағалау формаларына көшу
керектігін күн тәртібіне қойылған.
Халықаралық бағалау бағдарламаларының ішінде PISA бағдарламасы
оқушыларының білім деңгейлерін жетістік шкаласы бойынша көрсететін және
оқушылардың жас ерекшелігі мен дара ерекшелігін есепке алатын сындарлы
жүйені қакмтамасыз етеді деп саналады. РІSA бағдарламаның мақсаты –
оқушылар өздерінің алған жалпы міндетті білімі, білігі мен дағдылары арқылы
қоғамда толық қызмет ете алатынын бағалау. Оқу жетістіктерін бағалаудан
басқа оқушылардың білімге деген қызығушылығы зерттеледі және зерттеулердің
нәтижелері халықаралық салыстырмалы көрсеткіштер ретінде мектеппен және
оқушылардың отбасымен байланысты қалыптасатын білім жетістіктері деңгейіне
әсер еткен жеке факторларды ашуға мүмкіндік береді.
Сондықтан, OECDPISA бағдарламасы әр саланың жетістік шкаласы бойынша
тиімді көзқарас дәрежесін, шкала бойынша түрлі дәрежені көрсету, ептілікті
көрсетуге рұқсат ету, тест тапсырмасын калибрлік мазмұнда дайындау мен
қолдануға мүмкіндік береді деп саналады. Мұнда әрбір шкала әр саланың
сауаттылық дәрежесін беруді анықтау арқылы адамның ептілігін бір мақсатта
жеңіл жинау және анықталған шамада немесе мінездемеде орналастырады. Бұл
екі факторға тәуелді: біріншіден, басқа сұрақтармен жұмыс істегенде басқа
сұрақ типтерімен арақатынаста болу; екіншіден, әр сала бойынша бір
шкаладағы сұрақтарды басқа шкалалармен қатар қарастырылады.
PISA бағдарламасы оқушының өз бетімен мектеп дағдылары мен өмір
дағдыларының арасындағы айырмашылықты сезінуі мен пайымдауын (рефлексия)
қамтамасыз етеді. Көптеген мектептерде әрқашан жастарды өмірге дайындауға
тырысады, бұл өте маңызды. Мектеп оқу бағдарламасы дәстүрлі құрастырылады,
негізінде, әдістеме мен деректің көзқарас негізімен беріледі. Олардың
дәстүрінде дағды назарына аз көңіл бөлінеді, әр білім саласын тарату
шамасында қолданылады. Проблеманы шешуде және өз идеясын қабылдауда, өмір
жағдайын түсінуде қабілеттілік дәрежесіне назар аударылады. Дағды мен
пайымдаудыдеңгейін анықтауға қатысты тексеру жұмыстарын жүргізеді, осы
білімді қабылдауға рұқсат етеді. Одан ары, OECDPISA мектептегі білім
мазмұнының баламалығын шеңберлеуге шек қоймайды.
Қысқасы, оқушы білімін бағалауда талаптар күшеюде. Міне, осы
жерде бұрынғы жұмыс істеу тәсіліне, бағдарламаларға үйреніп қалған
оқытушылар бұл өзгерістерге даяр ма?, келешекте оқытушы өзіне қандай
талаптар қоюы керек? деген сұрақтар туындайды. Оқытудың жаңа
педагогикалық технологиясын пайдалану, кредиттік жүйеге көшу, 12 жылдық
оқыту жүйесіне көшуге дайындық, халықаралық ИСО-9001:2000 стандарттарына
сәйкес білім мазмұнын анықтау, TIMS, PISA бағдарламалар бойынша білім
сапасын бағалаудың жаңа жүйелерін қолдану мүмкіндіктерін зерттеу т.б.
мәселелер қолға алынуда. Бұл мәселе бойынша Қазақстанда көптеген педагог
ғалымдар зерттеу жұмыстарын жүргізіп, олардың нәтижелерін оқу тәрбие
процесінде еңгізуде. Атап айтқанда Ж.Қараев, М.Жанпейісова, Қ.Жанпейісова,
М.Жадрина, Ж.Қобдикова, т.б. ғалымдар білім сапасын бағалаудың көп деңгейлі
түрлерімен қоса білім беру мазмұнын дифференциациялау арқылы комплексті
сатылап бағалау жүйесін еңгізу қажеттігін қолдайды. Ы.Алтынсарин атындағы
Ұлттық білім академиясының педагог ғалымдары білім нәтижесін бағалаудың
соңғы нәтижеге бағдарлануын сапалы бағалауға жатады деп есептеледі
(М.Жадрина, Н.Оразақынова, т.б.)[2] .
Елімізде білім беру сапасын бағалауда көптеген қиыншылықтар мен
кемшіліктер жиі кездесетіні, онда білім сапасын бағалаудың көп деңгейлі
жүйесіне көшу, оның дидактикалық шарттарын анықтау арқылы көрсетілген.
Осындай көзқараста Республикалық білім жетілдіру институтының ғалымдары
(Ж.Кобдикова, Г.Жайтапова, т.б.) білім сапасын бағалаудың әдістемелік
жүйесін жетілдіру қажеттігін, ол үшін жаңа педагогикалық негізінде оқу
тәрбие процесін технологизациялау қажеттігін күн тәртібіне қояды.
Аталған шаралар жаңа формация педагогына қойылатын философиялық
парадигмалар негізінде құрылуда. Сондықтан білім беру сапасын арттыру мен
оның нәтижелілігін бағалаудың жаңа өлшемдік жүйелерін анықтап, оқу-тәрбие
үдерісіне енгізу қажет болып отыр. Елімізде білім сапасын бағалаудың ИСО –
9001: 2000 стандартына сәйкес TIMS, PISO тағы басқа бағалау жүйелерін
енгізу мүмкіндіктері қарастырылуда. Сонымен бірге, Тараз мемлекеттік
педагогикалық институтының ғалымдары (Н.Кушеров, К.Бұзаубақова, М.Қасымов,
А.Ботамқұлова, т.б.) Ұлттық Білім Академиясының ғалымдарымен бірлесе отырып
көп деңгейлі оқыту мен көп деңгейлі бағалау жүйесінің тиімділігін
көрсететін білім сапасын бағалаудың жаңа үлгілерін сынақтардан өткізуде.
Альтернативті вариант ретінде М.Жадрина, Ж.Қараев, Ж.Кобдикова,
А.Жайтапова, т.б. ғалымдар оқыту үрдісін әдістемелік жағынан қамтамасыз
етуді жетілдірудің басты шарты білім беруді көп деңгейлі бағалау
қажеттілігіне тәуелді болады деп, оқыту үрдісін басқарудың және оның
нәтижесін сапалы етудің жаңа өлшемдік жүйесін ұсынады[3].
Аталған элективті курста PISA бағдарламасы бойынша үш өлшемді білім
беру саласының құрылымына сипаттама жасалынған (№1кесте):

№1 кесте
Бағалау түрлері
Әрекет Оқу сауаттылығы Математикалық Жаратылыстану
түрлері сауаттылық ғылымдары бойынша
сауаттылығы
Түсіну, пайдалану Анықтау, түсіну және Дәлелдеу негізімен
және жазбаша математикалық білім, қорытынды жасауды
Әрекет түрінтестер-ді талдау математикадық рөл жаратылыс ғылымы
анықтау мақсат жетістігіне пікірін қазіргідей бойынша үйлесімді
арналған, үздіксіз және болашақта білім.
білім және әлеумет,негіздейді.
және қоғамға
қатысады.
Түрлі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.