Азаматтық істер бойынша міндеттемелерді орындау, ұғымы, әдістері

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 33 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе . . . 3

Негізгі бөлім

І-тарау Азаматтық істер бойынша міндеттемелерді орындау

Азаматтық істер бойынша міндеттемелерді орындау ұғымы және оның принциптері. . 6

1. 2. Азаматтық істер бойынша міндеттемелерді орындау нысаны және тәсілі . . . 8

Азаматтық істер бойынша міндеттемелерді орындау мерзімі және орны . . . 13

ІІ-тарау. Азаматтық істер бойынша міндеттемелердің орындалуын қамтамасыз ету

Азаматтық істер бойынша міндеттемелердің орындалуын қамтамасыз ету тәсілдері ұғымы және олардың түрлері…… . . . 18
Азаматтық істер бойынша міндеттемелерді орындау-кепілпұл… . . . 22
Азаматтық істер бойынша міндеттемелерді орындау-тұрақсыздық айыбы . . . 25

Қорытынды . . . 31

Пайдаланылған әдебиеттер . . . 33

Кіріспе

Азаматтық істер бойынша міндеттемелерді орындау ұғымы міндеттемеге сәйкес 6ip адам (борышқор) басқа адамның, (несие берушінің) мүлкін беру, жұмыс орындау, ақша төлеу және т. б. сияқты белгілі бip әрекеттер жасауға, не белгілі 6ip әрекет жасаудан тартынуға міндетті, ал несие беруші борышқордан өз мідеттерінің орындауын талап етуге құқылы. Несие берудің борышқордан атқарылғанды қабылдауға міндетті. Міндеттеме заң талаптары жене міндеттеме шарттарына сәйкес, мұндай шарттар мен талаптардың болмаған жағдайында - іскерлік қызмет өрісіндегі әдеттегі құқықтар ғана немесе баск, а талаптарға сәйкес түрде орындалуы тиіс. Шарт бойынша міндеттемелерді орындауды қамтамасыз етуде борышқордың, мүлкіне әсер етудің қосымша шарасы қолданылады, осы арқылы оның өз міндеттемелерін орындауына ықпал етіледі. Борышқордың, шартта көрсетілген мідеттемелерін орындамауы немесе тисті дәрежеде орындамауы жағдайында несие беруші мүддесі қанағаттандырылады. 80-жылдардың соңы мен 90-жылдардың басында реформалық, басталумен құқықтық, базасыз нарық, қатынастары карыштап дами бастады. Осыған орай міндетті құқық, рөлі, соның ішінде мідеттемелерді қамтамасыз ету әдістері, рөлі едәуір ұлғая түсті.

1995 жылғы наурызда Қазақстан Республикасы Азаматтық, Кодексінің 271 бабына орай, мідеттемелер заңда көрсетілген келісімдер мен тағы басқа шарттардан, сонымен бірге Қазақстан Республикасының Азаматтық, Кодексінің 7 бабанда көрсетілген зиян келтіру және басқа негіздерден келіп туындайды.

Тараптар арасында пайда болған шарттар немесе заңға негізделген міндеттемелер, шарт немесе заң, талаптарына сәйкес болмаған жағдайда, іскерлік қызмет өрісіндегі әдеттегі құқықтарға және Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексінің 272 бабында қарастырылған: айып төлеу; кепіл; кепіл болушылық; (кепілдік) ; кепілпұл; борышқор мүлкін алып қалу;

Алайда, жоғарыда керсетілген әдістер мұнымен аяқталып қалмайды. Қазақстан Республикасының Азаматтық, Кодексінің 292 бабында міндеттемелерді орындау заң жүзінде немесе келісімде көрсетілген тағы басқа әдістер арқылы қамтамасыз етілуі мүмкін.

Азаматтық істер бойынша міндеттемелерді орындау - борышкердің несие беруші өзінен талап етуге құқылы әрекетті жасауы (немесе әрекеттен тартылуы) . Бұл әрекеттің нақты сипаты орындалуға жататын міндеттеменің түріне байланысты (тауарларды беру, жұмыс жасау, қызмет көрсету, шығынды өтеу жөне т. б. ) Әрекеттен тартыну орындалуы әрқашан да белсенділікті керек ететін міндеттемелерге тең емес. Мысал ретінде автордың басқа баспаға қолжазбасын өткізбеу міндетін келтіруге болады. Сондықтан да, авторлық шартты орындаудың мазмұнына қолжазбаны басқа баспаға беру әрекетінен тартыну кіреді.

Заңдарда немесе шартта көзделгеннен басқа реттерде міндеттемені орындаудан біржақты бас тартуға және оның шарттарын біржақты өзгертуге жол берілмейді (АК-ның 273-бабы) .

Шарт тең құқылы негізде, тараптардың еркін ықтияры негізінде жасалады, сондықтан ол екі жақтың өзара келісімімен тоқтауы тиіс. Шартты орындаудан біржақты бас тарту, шын мәнінде, шартты біржақты тоқтату, сондықтан оған жол берілмейді. Жекелеген жағдайлар үшін бұған арнайы рұқсат ету заңда белгіленген. Кейбір мұндай жағдайлар АК-да көзделген (404-бап) .

Тиісінше орындау принципі жөне нақтылай орындау принципі міндеттемені орындаудың негізгі принциптері болып табылады. 272-бапта былай делінген: "Міндеттеме - міндеттеме шарттары мен заң талаптарына сәйкес тиісінше орындалуға тиіс, ал мұндай шарттар мен талаптар болмаған жағдайда - іскерлік қызмет өрісіндегі әдеттегі құқықтарға немесе әдетте қойылатын өзге де талаптарға сәйкес орындалуға тиіс".

Бапта тиісінше орьшдалу принципі айтылған, яғни, ол - тиісті борышкердің, тиісті несие берушіге, тиісті мерзімде, тиісті орында, тиісті затқа қатысты және тиісті тәсілмен орындауы.

Міндеттеме тиісінше орындалды деп саналады, егер орындау нысанына, субъектілерге, орнына, мерзіміне және орындау тәсіліне қатысты барлық шарттар мен талаптар орындалған болса.

Тиісінше орындау принципін жүзеге асырудың нақты тәсілдерін АК ашпайды, ол міндеттеме шарттарына және заңнама талаптарына, ал ондай шарттар болмаса - іскерлік айналым талаптарына немесе өзге әдетте қойылатын талаптарға сілтеме жасайды.

Нарықтық қатынастардың келуіне байланысты тиісінше орындауға қойылатын талаптардың көпшілігін шарттағы тараптардың өздері анықтайды. Сондықтан АК-да айтылатын міндеттемелердің шарттары тиісінше орындауды анықтаудың жиі қолданылатын тәсілі болып табылады.

Заңнама тиісінше орындаудың талаптарын императивті белгілей алады, яғни біржола, үзілді-кесілді, басқа нұсқаларға жол бермей (мысалы, сапаға талап, жеткізілген тауардың түгелдігі) . Тараптар бұл талаптарды өзгерте алмайды. Бірақ заңнамада да талап диспозитивті берілуі мүмкін, яғни тараптардың өзге ережелер қабылдауына мүмкіндік беріледі (мысалы, өнімді жеткізу шарты бойынша жөнелту тәсілдері) . Бұл ретте, егер тараптар шартта өзгедей жағдайлар қарастырмаса, заңнама талабы қолданылады.

Заң акгілерінде әкімшілік актілерінің талаптарын орындау міндеті белгіленген жағдайда, тараптар тиісінше орындау үшін осы актілерде белгіленген талаптарды сақтауы тиіс. Мысалы, Мемлекетгік кәсіпорын туралы Жарлықтың 13-бабында "мемлекеттік кәсіпорын үшін мемлекеттік тапсырысты орындау міндеті болып табылады. Кәсіпорын тауарларды (жұмыстарды, көрсетілетін қызметі) сатып алушы немесе сатушы ретінде шарт жасаудан бас тарта алмайды, егер мұндай шарттар жасасу мемлекеттің тапсырысында көзделген болса" делінген. Бұл ретте мемлекеттік кәсіпорын тиісінше орындаудың мемлекеттік тапсырыста келтірілген барлық талаптарын сақтауға міндетті (санын, сапасын, орындау мерзімін және т. б. ) .

Әдетте қойылатын талаптар, көбіне, орындау нысаны болып табылатын тауар, жұмыс және қызмет сапасын анықтағанда қолданылады. Бұл талаптар заңнамада немесе шартга белгілі бір тауарлардың, жұмыстардың және көрсетілетін қызметтердің белгіленген сапа стандарттары болмаған жағдайларда да қолданылады. Сондай немесе ұқсас тауарларға, жұмыстарға немесе қызметтерге (түріне, сортына, т. б. ) әдетте қойылатын талаптар қолданылады.

Тиісінше орындау барлық реттерде міндеттемені тоқтатады және борышкерді міндетін орындаудан босатады. Тиісінше орындамау несие берушіге міндеттеменің нақты орындалуын (АК-ның 354-бабының 1-тармағы) және азаматтық-құқықтық жауапкершілік шараларын қолдануды талап етуге негіз береді.

Нақты орындау принципі АК-ның 354-бабында келтірілген жөне оның мәні -залалдың өтелгендігіне қарамастан міндеттемені заттай орындау керектігінде (яғни, міндеттеменің нысаны болып келетін сол әрекеттерді жасау) . Сонымен қатар бұл бап заттай орындау принципінің қолданылуын бұрынғы заңнамамен салыстырғанда қатты шектеді. Тиісінше орындамаған жағдайда тұрақсыздық айыппұлын төлеу жөне шығындарды өтеу борышкерді міндеттемені орындаудан босатпайды, яғни нақты орындау принципі күшінде болады.

Міндеттемелерді қамтамасыз етудің бұрыннан белгілі және өте кең таралған әдici айып төлеу болып табылады. Айып төлеу -зат жүзінде немесе шартта белгіленген ақшалай сома, оны борышқор келесі тарапқа өз міндеттемесін орындамаған немесе тиicтi дәрежеде орындамаған, сондай-ақ, шартта көрсетілген мерзімді ұзартқан жағдайда төлейді. Айып төлеудің түрлері айыппұл мен өciм болып табылады.

Осы жұмыста әрекет eтyшi заңға талдау жасау әдісі арқылы міндеттемелерді орындауды қамтамасыз етудің азаматтық-құқықтық, әдістеріне зерттеу жүргізуге, оны ресми түрде түсіндіруге және кәсби тұрғыда әдістеме жасауға талпыныс жасалады.

І-тарау Азаматтық істер бойынша міндеттемелерді орындау

Азаматтық істер бойынша міндеттемелерді орындау

ұғымы және оның принциптері

Тиісінше орындау принципін жүзеге асырудың нақты тәсілдерін АК ашпайды, ол міндеттеме шарттарына және заңнама талаптарына, ал ондай шарттар болмаса -іскерлік айналым талаптарына немесе өзге әдетте қойылатын талаптарға сілтеме жасайды.

Іскерлік айналым дағдысының міндеттемелерін орындағанда қолданудың ең жарқын мысалы ИНКОТЕРМС ережелері болып табылады, ол халықаралық сатып алу-сату шарттарын орындағанда ұдайы қолданылады.

Екі принцип те диспозитивтік сипаттағы жалпы ереже ретінде қолданылады, бірақ заң актілері мен шартта өзгедей көзделуі мүмкін.

Борышкерді міндеттемені заттай орындау міндетінен босату керегі болмай қалған міндеттеменің орындалуынан несие беруші бас тартқан, сондай-ақ бас тарту төлемі ретінде белгіленген ақшалай сома төленген жағдайларда орын алады (АК-ның 354-бабының 3-тармағы) .

Заңда міндеттемені мәжбүрлеп орындауға еріксіз көндіру жағдайлары белгіленген. Мысалы, жеке - белгілі бір затты меншікке, шаруашылық жүргізуге, жедел басқаруға немесе несие берушінің пайдалануына беру міндеттемесін орындамаған жағдайда, егер бұл затқа үшінші жақтың артықшылық құқығы болмаса, несие беруші оны борышкерден алып қоюға және өзіне беруді талап етуге құқылы (АК-ның 355-бабының 1-тармағы) .

1. 2. Азаматтық істер бойынша міндеттемелерді орындау

нысаны және тәсілі

Азаматтық істер бойынша міндеттемелерді орындау нысаны, ол - борышкер міндеттемеге сәйкес несие берушіге беруге, орындауға немесе көрсетуге тиісті зат, жұмыс немесе қызмет. Нысанға қойылатын тиісінше талап сапа және сан ұғымы арқылы көрініс табады. Сапа шартқа сәйкес анықталады. Егер ол затқа мемлекеттік стандарттар немесе техникалық шартгар болса, онда сапа госттарға немесе техникалық шарттарға сәйкес, егер болмаса - әдетге қойылатын талаптарға сәйкес анықталады.

Азаматтық істер бойынша міндеттемелерді орындау нысаны, бұл - мүлік (АК-ның 115-бабы) . Бірінші кезектегі орындау нысаны - зат. Мысалы, жеке-белгілі бір зат жайында 355-бапта айтылған. Заттардың айрықша түрі болып табылатын орындау нысаны ретінде АК-да ақша алынған (282-бап) . Орындау нысаны зат емес мүліктер де, атап айтқанда, міңдеттемелік құқық та, интеллектуалдық меншік те болуы мүмкін. Орындау нысаны өзіне затты да, талап қою құқығын да, борыштарды да, интеллектуалдық меншікті де (айрықша құқықты) қамтитын мүліктік кешен болуы мүмкін. Сөз мүліктік кешен ретіндегі кәсіпорын жайында болып отыр (119-бап) .

Азаматтық істер бойынша міндеттемелерді орындау зат түрінде орындау туралы, яғни міндеттемені заттай орындау принципі туралы ереже бекітілген ретте де орындау нысаны жайында айтылады (254-бап) .

Міндеттеме тиісінше орындалуы үшін сақталуы тиіс кейбір элементтер АК-ның арнаулы баптарында бекімін тапқан: мысалы, орындау субъектілері туралы (275, 276-баптар), мерзім туралы (277-279-баптар), орындау орны туралы (281-бап), орындау тәсілі туралы (284-288, 290, 291-баптар) шарт.

Азаматтық істер бойынша міндеттемелерді орындау нысанына қатысты айрықша талаптар ақшалай міндеттемелерді орындауға қойылады.

Ақшалай міндеттемелер дербес (заем шарты бойынша) немесе тәуелді (сатып алушының сатып алған затқа төлеуі) болуы мүмкін. Ақшалай міндеттеме (немесе борыш валютасы) дегенді оның сомасын белгілеу, ал төлеу (немесе төлем валютасы) дегенді сол соманы несие берушіге; не қолма-қол ақшамен немесе қолма-қол емес есептесу тәртібінде беру ; деп түсіну керек.

Ақшалай міндеттеме Қазақстан Республикасының аумағында I теңгемен көрініс табуы тиіс (АК-ның 127-бабы) . Міндеттемелер бойынша есеп-қисапты Қазақстан Республикасының аумағында жүзеге асырғанда шетел валютасын, сондай-ақ шетел валютасындағы төлемдік құжаттарды пайдалануға Қазақстан Республикасының заң актілерінде анықталған реттерде және жағдайларда немесе оларда белгіленген тәртіпте жол беріледі. Ақшалай міндеттемеде борыш шетел валютасы түріндегі белгілі бір сомаға тең теңге түріндегі сомада төленуге тиіс екендігі көзделуі мүмкін. Бұл жағдайда теңгемен төленуге тиісті сома Ұлттық Банктің тиісті шетел валютасы үшін төлем күні белгіленген ресми бағамы бойынша не тараптардың келісімімен белгіленген өзге бағаммен айқындалады (АК-ның 282-бабы) .

АК-ның 282-бабының ережелерін бұзу (яғни ақшалай міндеттемені шетел валютасында көрсету немесе төлеу) мәмілені заң талаптарына сәйкес келмейтін заңсыз мәміле деп тануға әкеп соғады (АК-ның 158-бабы) .

Бұл ережеден ауытқу заң актілерінде көзделген немесе олар белгілеген тәртіпте ғана орын алуы мүмкін.

Шетел валюталарын пайдаланудың мүмкіндіктері мен шектерін анықтайтын негізгі нормативтік акт -1996 жылғы 24 желтоқсандағы Валюталық ретгеу туралы Заң.

АК-ның 282-бабында шетел валютасы туралы айтылған. Валюталық реттеу туралы Заң (1-бап) шетел валютасын шет мемлекеттердің валютасы ретінде анықтайды (доллар, иен, рубль, сом және т. б. ) 2002 жылдың 1 қаңтарынан айналымға жаңа валюта -евро енгізідді, ол Еуропалық одақ елдерінің валюталарын (франк, марка, гульден және т. б. ) алмастырды.

Егер ақшалай міндеттеме бойынша жасалған төлемнің сомасы барлық борьпшы өтеу үшін жеткіліксіз болса, онда өтеу мына тәртіпте жүргізіледі: бірінші кезекте - несие берушінің борышкерден орындауды алумен байланысты шығыны (мысалы, шартқа сәйкес ақшалай міндеттемені орындау орны болып табылатын өзінің тұрғылықты жерін борышкер ауыстырғанда, векселмен төлегенде жөне кейін оған есеп жүргізгенде) . Екінші кезекте тұрақсыздық үшін айыппұл төленеді, ол төлеу мерзімінің өткені үшін өсімақы болып табылады және мүліктік жауаптылықтың бір түріне жатады (АК-ның 353-бабы) . Үшінші кезекте сыйақыны (мүддені) өтеу жүргізіледі. Ең соңында негізгі борыштың сомасы өтеледі (282-баптың 2-тармағы) .

Банк практикасында да ақша қаражатын пайдаланғандық үшін пайыз негізгі борыштың сомасына кіреді. Егер баптың мәтінін дел ұстанатын болсақ, борышкердің несие беруші аддындағы борышын өтеу мына кезекте жүргізіледі: несие берушінің шығындары, тұрақсыздық үшін айыппұл, сыйақы (мүдде), борьпшың негізгі сомасы. 2001 жылғы 24 желтоқсандағы "Салықтар және бюджетке теленетін басқа міндетті төлемдер туралы (Салық кодексі) " Қазақстан Республикасының Кодексін қабылдауға байланысты Қазақстан Республикасьшың кейбір заң актілеріне өзгертулер мен толықтырулар енгізу туралы" ҚР Заңының түсіндірме беріліп отырған бабының 1-тармағының екінші бөлігінен мына мазмұндағы екінші және үшінші сөйлемдер алынып тасталды: Ақшалай міндеттемеде ол шетел валютасындағы белгілі бір сомаға бара-бар сомада теңгемен төленуге жатады деп кезделуі мүмкін. Бұл ретте теңгемен төленуге жататын сома, төлем күніне жөне төлем орнында немесе оған жақын жерде тиісті шетел валютасы үшін Қазақстан банкаралық валюта биржасы белгілеген бағам бойынша анықталады, егер заңнамада немесе тараптардың келісімінде өзге бағам немесе оны анықтаудың өзге күні белгіленбеген болса".

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.