Құрманың қасиеті және оны үй жағдайында өсіру

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 3
1 Құрма тарихынан
1.1. Құрма туралы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1.2. Құрманың тарихы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 5
1.3. Құрманың түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.4. Құрманың адам ағзасына пайдасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 17
1.5. Құрманы пайдаланған кездегі қайшылықтар ... ... ... ... ... ... . 19
1.6. Құрманы косметологияда қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19
1.7. Аспаздықта пайдалану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19
1.8. Құрманы таңдау және сақтау әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20
1.9. Құрманы үй жағдайында өсіру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 20
2 Тәжірибе бөлімі.
2.1. Тәжірибе жұмысының жүргізілуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20
2.2. Тәжірибе кезіндегі зерттеулер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 23
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 26

Тақырыптың өзектілігі: Бұл жұмысымда болашақта биология ғылымын таңдап, өз аймағымызда құрманы популяциялау жұмысын жасау мақсатын көздеп отырмын.
Теориялық және практикалық маңыздылығы: Құрма тропикалық елдерден шыққан, оның 740 – қа тарта түрі бар. Оның кейбір түрлері асабағалы ағаш сұрыптарына жатады. Жеуге жарамды және жеуге жарамсыз түрлері бар. Біздің қалаға оның «Королек» түрі әкелінеді. Құрма ағашын үй жағдайында кез келген адам өсіре алады. Оның жемісінен түрлі қайнатпалар, сироптар жасауға болады, құрма зобпен
ауыратын адамдарға пайдалы. Алған білім мен тәжірибені ары қарай дамыту.
Жұмыстың мақсаты мен міндеті: Дүниетану пәні бойынша алған білімімді ары қарай дамыту және оны өмірде пайдалану.
Интернет жүйесі арқылы құрманың басқа да түрлерімен танысу, олар туралы мағлұматымды кеңейту.
Қосымша материалдарды пайдалана отырып, құрманың пайдасы мен қайшылықтарын анықтау.
Үй жағдайында құрманы еге отырып, оның өсуін қадағалау.
Үйде өскен құрманы ауладағы жылыжайға отырғызу арқылы қолдан жасалған жағдайда өсіру, мүмкіндігінше жемісін алу.
Зерттеу кезеңдері: Жұмыс 2016 жылғы 17 қыркүйекте басталды. Ғаламтордан және үлкен совет энциклопедиясынан құрма ағашы туралы мәліметтер жинақтау. Алған мағлұматтарды жүйелеу. Тәжірибе жүргізе отырып, өз ойын дәлелдеу және жұмыстың болашағын болжамдауға
жұмыстану.
Зерттеу жаңалығы: Құрманы өсіру кезінде оның үй жағдайында өсетіні, оған жұмсалатын шығын мен уақыттың аздығы, бөлме өсімдігі сияқты өсіруге қолайлылығы.

1. Қазақ ұлттық энциклопедиясы
2. Деревья и кустарники СССР, т. 5, с. 390–393.
Жуковский П. М., Культурные растения и их сородичи, 3 изд., Л., 1971.
3. Древесные породы мира. Том 1. Африка, Южная Америка, Южная
Азия, Юго-Восточная Азия. — М: Лесная промышленность, 1982. — С.
213—214. — 328 с. (Интернеттегі нұсқасы)
4. Эбеновое дерево // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В
86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
5. http://go.mail.ru/search?mailru=1&iewtf;=☠&mg=1&q=Diospyr
os+celebica
6. http://go.mail.ru/search?mailru=1&iewtf;=☠&mg=1&q=Diospyr
os-crassiflora-fruit
7. http://ru.wikipedia.org/wiki/Эбен

Пән: Ауыл шаруашылығы
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 24 бет
Таңдаулыға:

Құрманың қасиеті және оны үй жағдайында өсіру

М А З М Ұ Н Ы

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3

1 Құрма тарихынан
0.1. Құрма туралы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 4

0.2. Құрманың тарихы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5

0.3. Құрманың түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 6

0.4. Құрманың адам ағзасына пайдасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17

0.5. Құрманы пайдаланған кездегі қайшылықтар ... ... ... ... ... ... . 19

0.6. Құрманы косметологияда қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 19

0.7. Аспаздықта пайдалану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 19

0.8. Құрманы таңдау және сақтау әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 20

0.9. Құрманы үй жағдайында өсіру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 20

2 Тәжірибе бөлімі.
2.1. Тәжірибе жұмысының жүргізілуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 20

2.2. Тәжірибе кезіндегі зерттеулер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 23

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 25

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 26

К І Р І С П Е

Тақырыптың өзектілігі: Бұл жұмысымда болашақта биология ғылымын таңдап, өз аймағымызда құрманы популяциялау жұмысын жасау мақсатын көздеп отырмын.
Теориялық және практикалық маңыздылығы: Құрма тропикалық елдерден шыққан, оның 740 - қа тарта түрі бар. Оның кейбір түрлері асабағалы ағаш сұрыптарына жатады. Жеуге жарамды және жеуге жарамсыз түрлері бар. Біздің қалаға оның Королек түрі әкелінеді. Құрма ағашын үй жағдайында кез келген адам өсіре алады. Оның жемісінен түрлі қайнатпалар, сироптар жасауға болады, құрма зобпен
ауыратын адамдарға пайдалы. Алған білім мен тәжірибені ары қарай дамыту.
Жұмыстың мақсаты мен міндеті: Дүниетану пәні бойынша алған білімімді ары қарай дамыту және оны өмірде пайдалану.
Интернет жүйесі арқылы құрманың басқа да түрлерімен танысу, олар туралы мағлұматымды кеңейту.
Қосымша материалдарды пайдалана отырып, құрманың пайдасы мен қайшылықтарын анықтау.
Үй жағдайында құрманы еге отырып, оның өсуін қадағалау.
Үйде өскен құрманы ауладағы жылыжайға отырғызу арқылы қолдан жасалған жағдайда өсіру, мүмкіндігінше жемісін алу.
Зерттеу кезеңдері: Жұмыс 2016 жылғы 17 қыркүйекте басталды. Ғаламтордан және үлкен совет энциклопедиясынан құрма ағашы туралы мәліметтер жинақтау. Алған мағлұматтарды жүйелеу. Тәжірибе жүргізе отырып, өз ойын дәлелдеу және жұмыстың болашағын болжамдауға
жұмыстану.
Зерттеу жаңалығы: Құрманы өсіру кезінде оның үй жағдайында өсетіні, оған жұмсалатын шығын мен уақыттың аздығы, бөлме өсімдігі сияқты өсіруге қолайлылығы.

1 Құрма тарихынан
1.1 Құрма туралы

Құрма - көп жылдық Эбен (Ebenaceae) тұқымдасына жататын бұталар мен мәңгі жасыл ағаштар немесе субтропиктік және тропиктік жапырақтылар туысы. Көбінің жемісі жеуге жарамды - олар 1 - ден 10 - ға дейін дана болатын қызыл - сары түсті, ірі, етті жидектер.

Құрма ағашы құрылысы

Дүниежүзілік атауы - Diospyros.
Құрма өсіру шаруашылығымен айналысатын елдерге негізінен: Сауд Арабиясы, Ирак, Алжир, Мысыр, Судан мемлекеттері жатады.

Қытай, Әзербайжан, Өзбекстан, Түрікменстан, Армения, Испания, Түркия, Грекия, АҚШ елдерінде өсіріледі. Көптеген түрлері Оңтүстік - Батыс Азияда және Оңтүстік Америкада көп тараған.
Құрманың латын аты Diospyros грек сөзінен шыққан, қазақшаға аударғанда Құдайлар тағамы немесе Құдайы жалын деген мағына береді. Жабық тұқымдылар отрядына, қос жарнақтылар класына жататын өсімдік.
Қазақ тіліне құрма сөзі фарси (парсы тілінен) енген, тазасында خرمالو хормалю - құрма өрігі дегенді білдіреді. Құрма сөзі парсы тілінен хорма (خرما) - құрма (финики), ал алю (آلو) - қара өрік деп аударылады (алғашында хормалю атауы Кавказ құрмасына қатысты болды). Хормалю атауы құрманың барлық түрлеріне де қолданыла бастады, соның ішінде Шығыс (Жапония) құрмасы да осылай аталды. Жеуге жарамды түрлері жабайы құрма, құрма өрігі деп аталады [1].

Құрманың жылдар бойынша өнімі, тоннамен (FAOSTAT)

Елдер
1970
1990
1995
2000
2005
Қытай
457 341
640 230
985 803
1 615 797
1 837 000
Корея
30 310
95 758
194 585
287 847
250 000
Жапония
342 700
285 700
254 100
278 800
230 000
Бразилия
21 659
46 712
51 685
63 300
150 000
Италия
59 600
68 770
61 300
42 450
51 332
Израиль
-
17 200
11 000
14 000
40 000
Жаңа Зеландия
-
972
1600
1200
1300
Иран
25
925
1000
1000
1000
Австралия
-
329
640
650
650
Мексика
-
275
274
450
450

1.2 Құрманың тарихы

Құрма жемісі әлемдік атағын ХІХ (он тоғызыншы) ғасырдың соңына қарай алды. Батыс Жапонияға 1855 жылы келген Американдық адмирал Мэтью Пери оны АҚШқа 1856 жылы, ал Квинслендке (Аустралия) 1885 жылы әкелінді. Еуропалықтар құрма жемісін алғаш рет Солтүстік Америкада татып көрді. Алғашында ол жеміс оларға ұнамады. Ауыз ішін құрғататын қасиетінен оны ешкім де екінші рет татып көргісі келмеді. Сондықтан ол көпке дейін жеуге жарамсыз деп есептелді. Кейін жергілікті халық оны алғашқы суыққа дейін жемейтінін, бірінші суыққа тоңазытқан жеміс дәмінің дәм татырлық болатынын, сол кезде ғана жеміс әбден пісетінін айтып, түсіндірді. Құрманың ауыз қуысын құрғататын қасиеті көп мөлшерде танинды құрайды. Ол жеміс піскен кезде кетеді, ал шала піскен кезде жеміс ащы болады. Әбден піскен кезде дәмін татып көрген еуропалықтар экзотикалық жеміс деп оны ұнатып қалды. Ал құрма бірінші ағашын Палестинаға 1912 жылы алып келді. Бразилияда құрма ағашы жапония иммигранттарының күшімен отырғызылды, қазір Сан - Паулу, Парана, Риу - Гранди - ду - Сул штаттарында үлкен құрма бауы өсіп тұр. 1976 жылы Израль мен Италияда коммерциялық бағытта құрманы науқанды отырғызу және зерттеу жұмыстары жүргізілді [2].
Құрма тұқым күйінде және телу, ұластыру арқылы өсіріледі. Ұластыруға Қырым, Тәжікстанда өсетін Кавказдық құрманың жабайы түрін, Орта Азияда суыққа төзімді Виргин құрмасын пайдаланады. Құрманы тұқымынан өсіргенде 5 -- 7 жылда, ұластырылғандары 3 -- 4 жылда, отырғызғаннан 4 - 5 жылдан кейін жеміс береді. Ірі ағаштары жылына 250 кг - ға дейін өнім береді. Құрма 18 -- 20 градус суыққа төзімді. Ол 50 -- 60 жылға, ал қолайлы жағдайда 100 жылға дейін қурамай, жеміс береді. Олар пішініне, дәніне, түсіне, оның дәмі мен консистенттілігіне, пісу мерзіміне, т.б. белгілеріне қарай ажыратылады. Жемісі тәтті, шарап өндірісінде, джем жасауға пайдаланылады. Дәнсіз жемістерін кептіріп, тағамға інжір тәрізді қолданады. Аталық және аналық болып бөлінетін құрма ағашы ескі жапырақтарының түбімен бүртіктеліп, өріліп өседі. Ерекше көрік беріп тұрған төбе жағындағы әдемі шашақты жапырақтарының ұзындығы 5 - 16 сантиметрге дейін жетеді. Әр ағашынан 40 - 80 кг жеміс алуға болады. Жемістерін қазан және қараша айларында жинайды. Шамамен 150 жылға дейін өмір сүреді. Ол жазда да жасыл жапырақты ағаш және бұталар болады[3]. Қысқа қарай ағаш өз жапырақтарын жоғалтады.
Қытайда құрманың төрт пайдасы бар дейді:
* ол ұзақ уақыт жеміс береді;
* оның кең көлеңкесі бар;
* ұя салу үшін құстарға пайдасы орасан зор;
* зиянды жәндіктерден зиян көрмейді.
Шарон атты шығыс хурмасы да бар (мекені Израильдегі Шарон жазығы). Шаронның дәні болмайды, оның дәмі жұмсақ, сол себепті құрамында танин де аз. Алтын алма деген түрі де ауыз қуысын құрғатпайтын сұрыптарына жатады. Құрманың Хачиа, Хиакуме, Емон, Зенджи - Мару, Гейли, т.б. сорттары бар[1].

1.3 Құрманың түрлері

Қазіргі замануи есебі бойынша субтропиктік және тропиктік аймақтарда таралған құрма туыстарының 740 - қа тарта түрі бар.
Құрма ағашының кейбір түрлері тек ағашы үшін өсіріледі:
Индонезиядағы ақшыл ағаш түрі (Diospyros celebica) [5];

Африкалық Камерун қара ағаш түрі (Diospyros crassiflora) [6];

Қара Эбен ағашы немесе Цейлондық Эбен ағашы:

Эбен құрмасы (лат. Diospyros ebenum) немесе Цейлондық қара Эбен ағашы, Цейлондық қара ағаш немесе Қара Эбен ағашы Үндістан мен Шри Ланканың оңтүстігінде өсетін Құрма туысты Эбен тұқымдас ағаш түрі. Аса бағалы ағаш негізі болып табылады. Биіктігі 20 - 25 метрдей, аса жай өсетін, мәңгі жасыл жапырақты жеміс ағашы. Жапырағы бүтін, сопақша - эллипс формалы, ұзындығы 6 - 15 см, ал ені 3 - 5 см. Жемістері ұсақ, 2 см - дей, ұсақ құрма жидектеріне ұқсас. Діңі ашық, сары. Ағашы металл жылтырындай, ұсақ текстуралы. Талшықтары тік немес толқынды болуы мүмкін. Құрғақ ағаштың тығыздығы 1190 кгм3. Аса бағалылығы мен сирек кездесетіндігіне байланысты, Цейлондық Эбен ағашын қазіргі заманда табу өте қиын. Оның төмендегідей бағалы қасиеттері бар: өте жоғары тығыздылық, жақсы тегістеледі (жоғары сапалы тегістеуге жарамды), көзге көрінетін ұсақ тесіксіз, жылтыр тегіс беті бар, термиттер мен судың әсеріне тұрақты. Бұл ағаш түрінің тығыздығының жоғарылығы соншалық, ол суға батып кетеді. Машинамен және қолмен өңдеуде қиындық туғызады. Ағаш сүрегі морт сынғыш, уатылуы тез. XVI -- XIX ғасырларда Цейлондық қара Эбен ағашынан керемет жиһаз жасаған. Қазіргі заманда одан тек сувенирлік бұйымдарды, музыкалық аспаптардың кейбір тетіктерін (рояль клавиштері, ішек ұстағыштар, қойғыштар), ағаш бұйымдарды, пышақтардың сабын, тағам жеуге арналған таяқшаларды, ағаш мозаикаларды жасайды. Тарихқа үңілсек, бұл ағаш түрінен есік және терезенің ұстайтын тұтқасын, ас үй ыдыстарының тұтқасын, тоқу инесін, ұстараның сабын жасаған. Аса бағалылығы мен сирек кезедесетіндігіне байланысты, қазіргі заманда Цейлондық Эбен ағашының жойылып кету қаупі бар. Сондықтан 1994 жылы Дүниежүзілік табиғатты сақтау одағы Цейлондық Эбен ағашын Қызыл кітапқа енгізді [7].

Аласа құрма, аустралиялық түрі:

Аласа құрма (лат. Diospyro humilis) Аустралияда (Жаңа Оңтүстік Уэльс, Квинсленд, Солтүстік аудандар) кеңінен тараған. Ол теңіз жағалауларында да, орманда да, бұталар арасында да өседі. Тегіс етті жапырақты бар аласа ағаш немесе кей кезде бұта. Жемісі эллипс формалы, піскен кезде ақшыл сары түсті болады, жемісінің жұмсағы шырынды, бірақ жеуге жарамсыз. Тек ағаш сүрегін түрлі бұйымдар жасауға пайдаланады[8].
Коромандельдік қара ағашы:

Коромандельдік қара ағашы (лат. Diospyros melanoxylon) Үндістанның оңтүстік аймақтарында және Шри - Ланкада өседі. Өсу аймағы жайлы жағдайда ағаштың биіктігі 4,5 - 6,5 метрге, ал диаметрі 0,75 - 1,0 м - ге жетеді. Жемісі кең, түсі қызғылт - сұр түстен қызғылт - қоңыр түске дейін өзгереді, диаметрі 2 см - дей, өзегі ақ жолақшалы қара түсті, формасыз. Талшықтары тік те, спираль түрде де болады. Біркелкі және орта өлшемді. Құрғақ күйінде ағаш сүрегінің тығыздығы 880 кгм3. Ағаш сүрегі өте мықты, түзу. Ол сәндік бұйымдарды, табакеркаларды, көркем шығармалар бұйымдарын, мозаиканы, ойыншықтар мен сувенирлерді, тарақтарды жасауда пайдалы. Сонымен қатар, одан берік, серпінді, тығыздықты, тегіс бұйымдарды жасауға арналған құралдардың сабын, ағаш балғаларды, жасап шығарады. Ашық түсті ағаштың сүрегінен бильярд таяқшаларын, ал қара түсінен оның сабын дайындайды. Жапырақтары Биди мен Нирдош (Би́ди (хинди बीड़ी), кейде бири (бенгали) -- бұл Үндістан мен Азияның кейбір мемлекеттерінде кеңінен тараған жіңішке, кішкене азиялық сигареталар. Өңделмеген табак жапырақтарын коромандельдік қара ағаш жапырағына орап, түрлі түсті жіппен байланған) жасауда қолданылады. Биди құрамында ешқандай химиялық қоспаларсыз жасалған. Басқа да темекі өнімдері сияқты биди де ісік ауруларын туғызып, никотиндік құлдыққа соқтырады. Үндістанда биди өндірісі қолмен жасалады, онымен көбіне әйел адамдар айналысады [9].
Самшит жапырақты құрма:

Самшит жапырақты құрма (лат. Diospyros buxifolia) (басқа атауы - Diospyros microphylla, Leucoxylum buxifolium) Оңтүстік Шығыс Азияда кеңінен тараған. Ландшафтты дизайнерлердің әсемдік үшін өсіретін ағашы[10].

Элиппс түрлі құрма:

Элиппс түрлі құрма (лат. Diospyros ellipsoidea) - Оңтүстік Шығыс Азияда кеңінен тараған[10].

Малабар құрмасы:

Малабар құрмасы (лат. Diospyros malabarica, Diospyros embryopteris, Diospyros glutinosa, Diospyros melanoxylon, Diospyros peregrina, Diospyros siamensis, Garcinia malabarica) - басқаша атауы Үнді құрмасы, тропикалық Азияда өседі. Шашыраңқы төбелі биіктігі 35 метрдей болатын мәңгі жасыл ағаш. Қабығы қара, тегіс. Жапырақтары кезекті, етті, жылтыр, ұзындығы 25 см, сопақша, шеттері сүйірленген. Жас жапырақтары қызғылт - қызыл түсті келеді. Гүлдері қойынды, ақшыл - жасыл түсті. Аналық гүлдері дара өседі, аталықтары - 3 - 5 гүлден тұратын бір түйінге жиналған. Жемістері домалақ, диаметрі 3,5 см. Шала піскен жемістері жасыл түсті болса, піскен жемістері қоңырқай - сары немесе қоңыр түсті болады. Әр жемісте 3 - 8 дән болады. Тұқымдары қою қоңыр, тегіс. Құрманың кейбір мүшелері халық медицинасында асқынуға қарсы және жараны жазатын қасиеттері үшін қолданылады[10].

Тренггану құрмасы:

Тренггану құрмасы (лат. Diospyros trengganuensis). Отаны Малайзия[10].

Жеуге жарамды құрма туысының аса белгілі түрлері:
Қара сапота немесе Қара құрма:

Қара сапота немесе Қара құрма (Diospyros digyna) - құрма туысты Эбен тұқымдас мәңгі жасыл жапырақты жеміс ағашы. Орыс тілінде Қара алма, Қара құрма деп аталса, француз тілінде Шоколадты құрма деп аталуы мүмкін. Өсімдіктің Отаны - Оңтүстік Мексика мен Гватемаланың ойпаттары. Қазіргі уақытта Бразилияда, Филиппинде, Антилия және Гавайя аралдарында, Маврикияда кеңінен өсіріледі. Биіктігі 25 метрге жететін жай өсетін мәңгі жасыл эллипс тәрізді етті, жылтыр, шеті сүйірленген, ұзындығы 10 - 30 см - дей жапырақты, қара қабықты әдемі ағаш. Гүлдері түтік тәріздес ақ, диаметрі 1 - 1,6 см - дей, жасыл тостағаншалы, Гарденияның әлсіз жұпар иісі байқалады. Жемісі алғашында ашық жасыл түсті, тегіс, дөңгелек формалы, диаметрі 5 - 12 см - дей, диаметрі 4 - 5 см болатын бұйра тостағаншалы болады. Піскен кезде жемістің қабығы қоңырқай жасыл түсті, кейін қара - жасыл болады. Жемістің іші қара түсті, желе тәріздес жұмсақ, тәтті, жұпар иісті болса, ұзындығы 2 - 2,5 см - дей 1 - 10 дана сопақша тұқымы бар. Кей кездері тұқымсыз жемістері де кездеседі. Піскен жемістерді жас күйінде жеуге болады. Жемісі жұмсақ және дәмі жағынан шоколадты пудингке ұқсас. Печеньелер мен пирогтарға, сүт коктейльдеріне, балмұздаққа салатын қоспа, алкогольді сусындарды ашытушы ретінде қолданылады.
100 грамм жемістің құрамында:
Ақуыздар - 0,62 - 0,69 гр,
Майлар - 0,01 гр,
Көміртектер - 12,85 - 15,11 гр,
Балластты заттар - 0,37 - 0,6 гр,
Рибофлавин (В2) - 0,03 мг,
Ниацин (В3) - 0,20 мг,
Аскорбин қышқылы (С) - 191,7 мг,
Кальций - 22,0 мг,
Темір - 0,36 мг,
Фосфор - 26,0 мг бар.
Жапырақтарының қайнатпасын қызу түсіру кезінде, ал езілген қабығы кейбір тері ауруларына (проказа, теміретке) пайдалынады [11].

Маболо:

Diospyros discolor (Diospyros blancoi) басқа синонимдері - Cavanillea philippensis, Diospyros discolor, Diospyros philippensis. Басқа ғылыми атауы - Бланко құрмасы. Бұл атау испан монахы және ботанигі, Филиппин табиғаты туралы жан жақты еңбектің авторы Франсиско Мануэль Бланконың құрметіне берілді. Бұл өсімдікті кейде Бархатты алма немесе Бархатты құрма деп те атайды. Маболоның Отаны - Филиппин. Қазіргі уақытта Индонезияда, Малайзияда, Антилия аралдарында (Куба, Ямайка, Пуэрто - Рико, Тринидад) кеңінен өсіріледі. Диаметрі 5 - 10 см, түбірінде қатты тостағаншасы болатын қызғылт, қоңырқай, қызыл - сары, алқызыл жемістері екеу - екеуден өседі. Қабығы шикілікті білдіретін жағымсыз иіс береді. Жұмсағы ақшыл, қатты, тәтті алма немесе банан жұпар иісті. Тұқымы қоңырқай, ақ жолақшалары бар, ұзындығы 4 см, ал ені 2,5 см, жемісте 4 - 8 данадан болады. Дәнсіз түрлері де кездеседі. Диаметрі 50 - 80 сантиметр, қабығы жырылған діңді, биіктігі 18 - 33 метр ағаш. Мәңгі жасыл жапырақтары сабағына кезек орналасқан, шеті сүйірленген сопақша, етті, жылтыр, ұзындығы 15 - 22,8 см - дей, ені 5 - 9 см. Жас жапырақтары ашық жасыл, қызғылт, түтік тәріздес. Маболоның жемісі жеуге жарамды, оны салаттарға қосады, тосап қайнатуға және майға қуыруға болады. Жемістердің сыртында қысқа талшықтар болады, олар теріні тітіркендіреді және ауыз қуысын құрғатып жібереді. Қолданар алдында қабығынан тазалау қажет[12].

Кавказ құрмасы немесе Жай құрма:

Кавказ құрмасы немесе Жай құрма (лат. Diospyros lotus) Еуразияның субтропикалық аймақтарында өседі. Бұл түрдің негізгі өсетін мекені Жапониядан Қытай және Солтүстік Үндістан арқылы батыстағы Жерорта теңізі маңы, Испанияға дейін жалғасқан. Сонымен қатар, АҚШ және Солтүстік Африкада да өседі. Ағаш төменгі және орта таулы белдеулерде, Кавказда теңіз деңгейінен 600 метр биіктікте, ал Орта Азияда - 2000 метр биіктікте өседі. Жеке өзінің топ құруы сирек, әдетте шетен және үйеңкімен, ағаштың басқа жапырақты жыныстарымен көршілес өседі. Топырақты көп талғамайтын, тіпті таулы беткейлерінде өседі, бірақ жарық сүйгіш, сол себепті бұтақтарынан тез тазаланады, бұл оған колонна типтес келбет береді. Бұл - биіктігі 15 - 30 метр болатын қартайына қарай қабығы түсетін ағаш. Жапырақтары жылтыр, етті, овал түрлі шеттері сүйірленген, ұзындығы 5 - 15 см, ал ені 3 - 6 см. Гүлдері кішкентай жасыл түсті, маусым - шілді айларында гүлдейді. Жемісінің жұмсағы шырынды, піскен кезде сарғыш тартады, диаметрі 1 - 2 см - дей (100 теңгенің көлеміндей). Дәндері жұқа қабықты, өте мықты тұқымды. Кавказ құрмасының жемісі жеуге жарамды, құрамында алма қышқылы, қант, дәрумендер көп. Тоңазытылған, кептірілген түрінде де пайдалануға болады. Кептірген және тоңазытқан кезде ауыз қуысын құрғататын қасиеті жойылады.

Мушмула түрлі құрма, африкалық түрі:

Мушмула түрлі құрма (лат. Diospyros mespiliformis) Африка саванналарында және Сахарадан оңтүстікке қарай өседі. Басқа атауы - Занзибарлық қара ағаш. Бұл сұр қабықты жапырағы түсетін ағаш. Оның биіктігі орта өлшеммен 4 - 6 м. Кейбір ағаштары 25 м - ге дейін өседі. Жапырақтары қара - жасыл, элиппс формалы. Гүлдері ақшыл - қоңыр, жаңбыр мезгілінде гүлдейді. Жемістері тек аналық ағаштарда өседі. Олар овал формалы, диаметрі 2 - 3 см - дей. Түсі сарғыш, піскен кезде алқызыл түске боялады. Африкалық тұрғындардың дәстүрлі тағамы болғандықтан, оны жас күйінде де, кептірілген күйінде де қолданады. Африканың кейбір аудандарында одан шарап та жасайды. Ағаштың жапырақтарында, қабығында, тамырында танин көп мөлшерде болғандықтан, оны іш өткенде, қан тоқтату кезінде, қансорғыштарға қарсы да қолданады. Ағаш сүрегі мықты және термиттердің жеуінен бұзылмайды. Ол құрылыс құралы және жиһаз жасауда пайдалынады[10]. Ағаш діңінен африкалықтар каноэ қайығын жасайды.

Гавайялық құрма - Лама:

Гавайялық құрма (лат. Diospyros sandwicensis) Гавайяда кеңінен тараған түрі, Гавайялық атауы - Лама. Гавайялық құрма Гавайя аралдарының белгісі болып табылады. Сондай - ақ, Кахоолава және Ниихау аралдарынан басқа арал архипелагында, құрғақ, қоңыржай және дымқыл ормандарда, негізгі өсімдік ретінде көптеп кездеседі. Ағаштың биіктігі 5 - 122 м - ге дейін жетеді. Гавайялық құрма биіктігі 6 - 12 м - дей, діңінің диаметрі 0,3 м - дей, кішкене, жай өсетін, мәңгі жасыл ағаш.
Қабығы жұқа, қара немесе қара - сұр түсті. Ағаш сүрегі жолақтары бар қызғылт түсті, кең, ортасы қызыл - қоңыр, кейде қызыл - сары түрлері де кездеседі. Жапырақтары жұқа, сопақша немес элиппс формалы, ашық - жасыл түсті. Астыңғы жағы үстіне қарағанда ақшыл. Ұзындығы 3 - 6 см, ені 1,5 - 3 см. Ағаш бұтығында кезектесіп, екі - екіден өседі. Жапырақтар бұтақшасы (6 мм) қоңыр түсті, түкті. Гүлдері ақшыл, көбіне жалғыздан болады. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.