Арабтар
Араб түбегіндегі әлеуметтік-экономикалық, саяси және этникалық үрдістердің барысында араб халкы калыптасты және VII ғасырдың бас кезін-де жаңа діни жүйе — исламның негізінде мемлекет құрылды. Мұнда фео-даддық қатынастар қалыптасып, нығайды, алайда рулық-тайпалық ұйым, әсіресе көшпелілер арасында әлі күшті еді.
Мұхаммед өлгеннен (632 ж.) кейін Араб түбегінің әр жерінде билік үшін күрес өріс алды, халық қозғалысы басталды. Араб шонжарлары ішкі қайшы-лықтарды әлсіретіп, дін басылары билейтін мемлекетті нығайту мақсатын-да, соғыс олжасына кенелу үшін жаңа жерлерді жаулап алу жолына түсті.
633 жылы арабтардың «дін үшін соғыс» деген ұранмен жаулап алушы-лық жорықтары басталды. Аз уақыттың ішінде олар Иран, Сирия, Палес-тина, Египет, Ирак жерлерін басып алып, Орта Азияның оңтүстік облыс-тарына жақындады.
Арабтар Орта Азияда. Арабтардын жаулап алуы басталған қарсанда Орта Азия мен Қазақстан аумағының көп бөлігі Батыс түрік қағанатының билігін-де болған еді. Орта Азияның көп иеліктерін түрік немесе аралас текті әуле-ттер баскарды. Иран тілдес халық пен түрік тілдес халық арасында тығыз жақындасушылық белең адды. Шаруашылык карым-қатынастар ұлғайып, экономикалық байланыстар өсті. Бұл факторлар араб жаулап алушылары-на бірлесіп тойтарыс беруді ұйымдастыруда маңызды рөл атқарды.
Арабтар 705 жылы шапқыншылықтар тактикасынан Әмударияның шығыс жағындағы аймақ — Мауараннахрды жаулап алуға көшті. Хорасан билеушісі Кутейба ибн Муслим Балхты басып алып, 706 жылы Пайкендке (Бұхараға таяу) қарай беттеді. Түргештер соғдылықтарға көмекке келді. Түріктер мен соғдылардың біріккен колы араб әскерлеріне қатты соққы беріп, оларды қоршап адцы. Хорасан билеушісі Кутейбаның алдап-арбауы-ның арқасында ғана одақтастарды біріне-бірін айдап салып, қоршаудан шығып кетуге мүмкіндік туды. 708 жылы Кутейба Рамитанды (Бұхара об-лысындағы қала) ұрыссыз адды, бірақ жеңісті баянды ете алмады. 709 жылы Кутейба Мауараннахрға тағы да аттанып, Бұхараның маңына таяп келді. Түрік-соғды тобы араб әскеріне елеулі соққы берді. Кутейба тағы да алдап-арбау тактикасын қолданып, соғды патшасы Тархұнды түріктердің көмегі-нен бас тартуға мәжбүр етті, ал араб әскері Бұхараны басып алды.
Мұхаммед өлгеннен (632 ж.) кейін Араб түбегінің әр жерінде билік үшін күрес өріс алды, халық қозғалысы басталды. Араб шонжарлары ішкі қайшы-лықтарды әлсіретіп, дін басылары билейтін мемлекетті нығайту мақсатын-да, соғыс олжасына кенелу үшін жаңа жерлерді жаулап алу жолына түсті.
633 жылы арабтардың «дін үшін соғыс» деген ұранмен жаулап алушы-лық жорықтары басталды. Аз уақыттың ішінде олар Иран, Сирия, Палес-тина, Египет, Ирак жерлерін басып алып, Орта Азияның оңтүстік облыс-тарына жақындады.
Арабтар Орта Азияда. Арабтардын жаулап алуы басталған қарсанда Орта Азия мен Қазақстан аумағының көп бөлігі Батыс түрік қағанатының билігін-де болған еді. Орта Азияның көп иеліктерін түрік немесе аралас текті әуле-ттер баскарды. Иран тілдес халық пен түрік тілдес халық арасында тығыз жақындасушылық белең адды. Шаруашылык карым-қатынастар ұлғайып, экономикалық байланыстар өсті. Бұл факторлар араб жаулап алушылары-на бірлесіп тойтарыс беруді ұйымдастыруда маңызды рөл атқарды.
Арабтар 705 жылы шапқыншылықтар тактикасынан Әмударияның шығыс жағындағы аймақ — Мауараннахрды жаулап алуға көшті. Хорасан билеушісі Кутейба ибн Муслим Балхты басып алып, 706 жылы Пайкендке (Бұхараға таяу) қарай беттеді. Түргештер соғдылықтарға көмекке келді. Түріктер мен соғдылардың біріккен колы араб әскерлеріне қатты соққы беріп, оларды қоршап адцы. Хорасан билеушісі Кутейбаның алдап-арбауы-ның арқасында ғана одақтастарды біріне-бірін айдап салып, қоршаудан шығып кетуге мүмкіндік туды. 708 жылы Кутейба Рамитанды (Бұхара об-лысындағы қала) ұрыссыз адды, бірақ жеңісті баянды ете алмады. 709 жылы Кутейба Мауараннахрға тағы да аттанып, Бұхараның маңына таяп келді. Түрік-соғды тобы араб әскеріне елеулі соққы берді. Кутейба тағы да алдап-арбау тактикасын қолданып, соғды патшасы Тархұнды түріктердің көмегі-нен бас тартуға мәжбүр етті, ал араб әскері Бұхараны басып алды.
6. АРАБТАР
Араб түбегіндегі әлеуметтік-экономикалық, саяси және этникалық
үрдістердің барысында араб халкы калыптасты және VII ғасырдың бас кезін-де
жаңа діни жүйе — исламның негізінде мемлекет құрылды. Мұнда фео-даддық
қатынастар қалыптасып, нығайды, алайда рулық-тайпалық ұйым, әсіресе
көшпелілер арасында әлі күшті еді.
Мұхаммед өлгеннен (632 ж.) кейін Араб түбегінің әр жерінде билік үшін
күрес өріс алды, халық қозғалысы басталды. Араб шонжарлары ішкі қайшы-
лықтарды әлсіретіп, дін басылары билейтін мемлекетті нығайту мақсатын-да,
соғыс олжасына кенелу үшін жаңа жерлерді жаулап алу жолына түсті.
633 жылы арабтардың дін үшін соғыс деген ұранмен жаулап алушы-лық
жорықтары басталды. Аз уақыттың ішінде олар Иран, Сирия, Палес-тина,
Египет, Ирак жерлерін басып алып, Орта Азияның оңтүстік облыс-тарына
жақындады.
Арабтар Орта Азияда. Арабтардын жаулап алуы басталған қарсанда Орта Азия
мен Қазақстан аумағының көп бөлігі Батыс түрік қағанатының билігін-де
болған еді. Орта Азияның көп иеліктерін түрік немесе аралас текті әуле-ттер
баскарды. Иран тілдес халық пен түрік тілдес халық арасында тығыз
жақындасушылық белең адды. Шаруашылык карым-қатынастар ұлғайып,
экономикалық байланыстар өсті. Бұл факторлар араб жаулап алушылары-на
бірлесіп тойтарыс беруді ұйымдастыруда маңызды рөл атқарды.
Арабтар 705 жылы шапқыншылықтар тактикасынан Әмударияның шығыс жағындағы
аймақ — Мауараннахрды жаулап алуға көшті. Хорасан билеушісі Кутейба ибн
Муслим Балхты басып алып, 706 жылы Пайкендке (Бұхараға таяу) қарай беттеді.
Түргештер соғдылықтарға көмекке келді. Түріктер мен соғдылардың біріккен
колы араб әскерлеріне қатты соққы беріп, оларды қоршап адцы. Хорасан
билеушісі Кутейбаның алдап-арбауы-ның арқасында ғана одақтастарды біріне-
бірін айдап салып, қоршаудан шығып кетуге мүмкіндік туды. 708 жылы Кутейба
Рамитанды (Бұхара об-лысындағы қала) ұрыссыз адды, бірақ жеңісті баянды ете
алмады. 709 жылы Кутейба Мауараннахрға тағы да аттанып, Бұхараның маңына
таяп келді. Түрік-соғды тобы араб әскеріне елеулі соққы берді. Кутейба тағы
да алдап-арбау тактикасын қолданып, соғды патшасы Тархұнды түріктердің
көмегі-нен бас тартуға мәжбүр етті, ал араб әскері Бұхараны басып алды.
712 жылы Кутейба хорезмшах пен бұхархудат әскерлерімен бірге Сама-рқандқа
бет алды. Соғдылықтар Шаш патшасынан, түрік қағанынан және Ферғана
ихшидынан көмек сұрады. Одақтастарды түрік қағанының кіші баласы Инел-қаған
баскарды182. Соғды патшасы Гуракқа көмекке келе жа-тқан қолдың жолын
жансыздар арқылы біліп алған арабтар торуыл жасап, ақсүйек жауынгерлерден
құрылған тандаулы түрік отрядын талкандады. Самарқанд табандатқан бір ай
бойы қорғанғанымен, ақырында Гурак Са-марқанд үшін өте ауыр шартқа қол
қоюға мәжбүр болды. Қалада көтеріліс болуынан қауіптеніп, Кутейба осында
өзінің отрядын қалдырды.
712 жылы Орта Азияға түргештерді талқандаған Шығыс түріктерінің қағаны
Мочжоның әскері келді. Мочжо әскері соғды халқын жайғасты-ру үшін
Сырдариядан жүзіп өтті. Бұл кезде самарқандықтар араб биле-ушісіне қарсы
көтерілген болатын, тап осы кезде оған түрік қағаны келіп шабуыл жасады183.
Бірак бұған Кутейба келіп үлгеріп, араб гарнизонын то-лық талқандалудан
сақтап қалды. 712—713 жылдары түріктердің, соғдылар-дың, шаштықтардың және
ферғаналықтардың біріккен қолы арабтарға қа-рсы шықты. Бұған жауап ретінде
Кутейба қалың қол жинап, отрядтарын Ферғана мен Шашқа жіберді. Шаш
қоныстарының көпшілігі өртеп жіберідці.
Арабтар Оңтұстік Қазақстаңца. 714 жылы Кутейба Шашты басып алып,
Испиджабқа жорық жасады184. Ол Мауараннахрдағы араб өктемдігіне Түргеш
қағанаты мен Орта Азия мемлекеттері одағының қандай қауіп төндіретінін
түсінген еді.
723 жылы Ферғана қарлұқтары түріктермен және шаштықтармен бірігіп,
арабтарды мықтап женді де, оларды Ходженттен Самарқандқа дейін қуды.
Күресте екі жақ кезек жеңіп отырды. 724 жылы араб әскері Ферғанаға кіріп,
оның астанасы Касанды қоршап алды. Ферғаналықтарға Сұлу бастаған түргештер
көмекке келді. Арабтар асығыс кейін шегіне бастады, бірақШаш пен Ферғана
әскерлері оларды Сырдариядан күтіп алып, қирата соққы берді, бұл арабтарды
ұзақ қорғанысқа көшуге мәжбүр етті.
Түргештер өздерінің дәуірлеп тұрған кезеңінде Мауараннахрға билік
жүргізуде арабтармен таласатын құдіретті күшке айналды. Түргештер әскер
күшімен қолдаған халықкөтерілістері нәтижесінде арабтар Мауараннахр-дан
түгел дерлік куылды. Түргештердің кағаны арабтарға қарсы батыл да пәрменді
қимыл жасады, мұнысы үшін арабтар оған Әбу Музахим (Сүзе-ген) деген ат
қойды. 737 жылы ол арабтарға қарсы аттанып, Тоқарстанға дейін жетті, мұнда
қарлұқтардың жабғуымен бірікті. Жетісуға кайтып келген жерінде қаған кісі
қолынан өліп, түргештер елінде өзара қырқыс басталды.
Түргеш қағанатының әлсіреуін пайдаланып, Хорасандағы араб билеушісі Насыр
ибн Сейяр 737—748 жылдары Орта Азияның бірқатар аймақтары мен Қазақстанның
оңтүстігіне бірнеше рет жаулап алушылык жорықтар жаса-ды. Арабтарға қарсы
күрес жалғастырыла берді, жер-жерде арабтарға қа-рсы бой көрсетулер бодды,
бірақ бұлар қарудың күшімен жаншылып ба-сылды. 737—739 жылдары Насыр ибн
Сейяр Самарқандтағы, Шаштағы, Фарабтағы көтерілістерді тұншықтырды.
748 жылы қытайлар Суябты уақытша басып алып, қиратты, ал келесі жылы
Шаштың билеушісі өлтірідді. Оның баласы арабтардан көмек сұра-ды. 751 жылы
Таразға жақын жердегі Атлах қаласының түбінде араб қолба-сшысы Зияд ибн
Салих пен қытай қолбасшысы Гао Сянь-чжидің арасында орасан зор шайқас
бодды. Шайқас бес күнге созыдды. Шешуші кезде қытай тылында қарлұқтар
көтеріліс жасап, арабтар жағына шықты. Қытай әскері түгеддей
талқандалады185.
766 жылы Жетісуда билікті басып алғаннан кейін арабтарға қарсы күресті
қарлұқ жабғуы басқарды. Ферғана қарлұқтарының күресі жандана түсті. VIII
ғасырдың екінші жартысында арабтар халықты тыю үшін Ферғанаға-бірнеше рет
жорық жасады. Жетісу қарлұқтары ез тайпаластарын қодд-ады, осы себепті
792—793 жылдары Гитриф ибн Ата қарлұқ жабғуын ығыс-тырып шығару үшін
Ферғанаға Әмір ибн Жамилді жіберді186.
VIII ғасырдың екінші жартысы қауырт тарихи оқиғаларға, көтерілістер
мен бүліктерге толы. Арабтарға қарсы және мұсылмандыққа қарсы сипат-
тағы ең күшті халық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Араб түбегіндегі әлеуметтік-экономикалық, саяси және этникалық
үрдістердің барысында араб халкы калыптасты және VII ғасырдың бас кезін-де
жаңа діни жүйе — исламның негізінде мемлекет құрылды. Мұнда фео-даддық
қатынастар қалыптасып, нығайды, алайда рулық-тайпалық ұйым, әсіресе
көшпелілер арасында әлі күшті еді.
Мұхаммед өлгеннен (632 ж.) кейін Араб түбегінің әр жерінде билік үшін
күрес өріс алды, халық қозғалысы басталды. Араб шонжарлары ішкі қайшы-
лықтарды әлсіретіп, дін басылары билейтін мемлекетті нығайту мақсатын-да,
соғыс олжасына кенелу үшін жаңа жерлерді жаулап алу жолына түсті.
633 жылы арабтардың дін үшін соғыс деген ұранмен жаулап алушы-лық
жорықтары басталды. Аз уақыттың ішінде олар Иран, Сирия, Палес-тина,
Египет, Ирак жерлерін басып алып, Орта Азияның оңтүстік облыс-тарына
жақындады.
Арабтар Орта Азияда. Арабтардын жаулап алуы басталған қарсанда Орта Азия
мен Қазақстан аумағының көп бөлігі Батыс түрік қағанатының билігін-де
болған еді. Орта Азияның көп иеліктерін түрік немесе аралас текті әуле-ттер
баскарды. Иран тілдес халық пен түрік тілдес халық арасында тығыз
жақындасушылық белең адды. Шаруашылык карым-қатынастар ұлғайып,
экономикалық байланыстар өсті. Бұл факторлар араб жаулап алушылары-на
бірлесіп тойтарыс беруді ұйымдастыруда маңызды рөл атқарды.
Арабтар 705 жылы шапқыншылықтар тактикасынан Әмударияның шығыс жағындағы
аймақ — Мауараннахрды жаулап алуға көшті. Хорасан билеушісі Кутейба ибн
Муслим Балхты басып алып, 706 жылы Пайкендке (Бұхараға таяу) қарай беттеді.
Түргештер соғдылықтарға көмекке келді. Түріктер мен соғдылардың біріккен
колы араб әскерлеріне қатты соққы беріп, оларды қоршап адцы. Хорасан
билеушісі Кутейбаның алдап-арбауы-ның арқасында ғана одақтастарды біріне-
бірін айдап салып, қоршаудан шығып кетуге мүмкіндік туды. 708 жылы Кутейба
Рамитанды (Бұхара об-лысындағы қала) ұрыссыз адды, бірақ жеңісті баянды ете
алмады. 709 жылы Кутейба Мауараннахрға тағы да аттанып, Бұхараның маңына
таяп келді. Түрік-соғды тобы араб әскеріне елеулі соққы берді. Кутейба тағы
да алдап-арбау тактикасын қолданып, соғды патшасы Тархұнды түріктердің
көмегі-нен бас тартуға мәжбүр етті, ал араб әскері Бұхараны басып алды.
712 жылы Кутейба хорезмшах пен бұхархудат әскерлерімен бірге Сама-рқандқа
бет алды. Соғдылықтар Шаш патшасынан, түрік қағанынан және Ферғана
ихшидынан көмек сұрады. Одақтастарды түрік қағанының кіші баласы Инел-қаған
баскарды182. Соғды патшасы Гуракқа көмекке келе жа-тқан қолдың жолын
жансыздар арқылы біліп алған арабтар торуыл жасап, ақсүйек жауынгерлерден
құрылған тандаулы түрік отрядын талкандады. Самарқанд табандатқан бір ай
бойы қорғанғанымен, ақырында Гурак Са-марқанд үшін өте ауыр шартқа қол
қоюға мәжбүр болды. Қалада көтеріліс болуынан қауіптеніп, Кутейба осында
өзінің отрядын қалдырды.
712 жылы Орта Азияға түргештерді талқандаған Шығыс түріктерінің қағаны
Мочжоның әскері келді. Мочжо әскері соғды халқын жайғасты-ру үшін
Сырдариядан жүзіп өтті. Бұл кезде самарқандықтар араб биле-ушісіне қарсы
көтерілген болатын, тап осы кезде оған түрік қағаны келіп шабуыл жасады183.
Бірак бұған Кутейба келіп үлгеріп, араб гарнизонын то-лық талқандалудан
сақтап қалды. 712—713 жылдары түріктердің, соғдылар-дың, шаштықтардың және
ферғаналықтардың біріккен қолы арабтарға қа-рсы шықты. Бұған жауап ретінде
Кутейба қалың қол жинап, отрядтарын Ферғана мен Шашқа жіберді. Шаш
қоныстарының көпшілігі өртеп жіберідці.
Арабтар Оңтұстік Қазақстаңца. 714 жылы Кутейба Шашты басып алып,
Испиджабқа жорық жасады184. Ол Мауараннахрдағы араб өктемдігіне Түргеш
қағанаты мен Орта Азия мемлекеттері одағының қандай қауіп төндіретінін
түсінген еді.
723 жылы Ферғана қарлұқтары түріктермен және шаштықтармен бірігіп,
арабтарды мықтап женді де, оларды Ходженттен Самарқандқа дейін қуды.
Күресте екі жақ кезек жеңіп отырды. 724 жылы араб әскері Ферғанаға кіріп,
оның астанасы Касанды қоршап алды. Ферғаналықтарға Сұлу бастаған түргештер
көмекке келді. Арабтар асығыс кейін шегіне бастады, бірақШаш пен Ферғана
әскерлері оларды Сырдариядан күтіп алып, қирата соққы берді, бұл арабтарды
ұзақ қорғанысқа көшуге мәжбүр етті.
Түргештер өздерінің дәуірлеп тұрған кезеңінде Мауараннахрға билік
жүргізуде арабтармен таласатын құдіретті күшке айналды. Түргештер әскер
күшімен қолдаған халықкөтерілістері нәтижесінде арабтар Мауараннахр-дан
түгел дерлік куылды. Түргештердің кағаны арабтарға қарсы батыл да пәрменді
қимыл жасады, мұнысы үшін арабтар оған Әбу Музахим (Сүзе-ген) деген ат
қойды. 737 жылы ол арабтарға қарсы аттанып, Тоқарстанға дейін жетті, мұнда
қарлұқтардың жабғуымен бірікті. Жетісуға кайтып келген жерінде қаған кісі
қолынан өліп, түргештер елінде өзара қырқыс басталды.
Түргеш қағанатының әлсіреуін пайдаланып, Хорасандағы араб билеушісі Насыр
ибн Сейяр 737—748 жылдары Орта Азияның бірқатар аймақтары мен Қазақстанның
оңтүстігіне бірнеше рет жаулап алушылык жорықтар жаса-ды. Арабтарға қарсы
күрес жалғастырыла берді, жер-жерде арабтарға қа-рсы бой көрсетулер бодды,
бірақ бұлар қарудың күшімен жаншылып ба-сылды. 737—739 жылдары Насыр ибн
Сейяр Самарқандтағы, Шаштағы, Фарабтағы көтерілістерді тұншықтырды.
748 жылы қытайлар Суябты уақытша басып алып, қиратты, ал келесі жылы
Шаштың билеушісі өлтірідді. Оның баласы арабтардан көмек сұра-ды. 751 жылы
Таразға жақын жердегі Атлах қаласының түбінде араб қолба-сшысы Зияд ибн
Салих пен қытай қолбасшысы Гао Сянь-чжидің арасында орасан зор шайқас
бодды. Шайқас бес күнге созыдды. Шешуші кезде қытай тылында қарлұқтар
көтеріліс жасап, арабтар жағына шықты. Қытай әскері түгеддей
талқандалады185.
766 жылы Жетісуда билікті басып алғаннан кейін арабтарға қарсы күресті
қарлұқ жабғуы басқарды. Ферғана қарлұқтарының күресі жандана түсті. VIII
ғасырдың екінші жартысында арабтар халықты тыю үшін Ферғанаға-бірнеше рет
жорық жасады. Жетісу қарлұқтары ез тайпаластарын қодд-ады, осы себепті
792—793 жылдары Гитриф ибн Ата қарлұқ жабғуын ығыс-тырып шығару үшін
Ферғанаға Әмір ибн Жамилді жіберді186.
VIII ғасырдың екінші жартысы қауырт тарихи оқиғаларға, көтерілістер
мен бүліктерге толы. Арабтарға қарсы және мұсылмандыққа қарсы сипат-
тағы ең күшті халық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz