Э. Хемингуэйдің «Қош бол, майдан!» атты романына зерттеу, талдау

Пән: Тілтану, Филология
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 65 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе

Жұмыстың жалпы сипаттамасы . Тіл біліміндегі салыстырмалы-салғастырмалы әдісті қолдану арқылы әртүрлі туыстас және туыстас емес тілдердің фонетикалық, лексикалық, грамматикалық, стилистикалық т. б. жүйелерін салыстырып, салғастырып зерттеуге болады. Бұл әдістің түп төркіні ХІХ ғасырдың басынан бастап туыстас тілдер семьясы мен тобы, олардың туыстық қатынасы мен дәрежесін зерттеуге арналған салыстырмалы-тарихи әдісте жатыр. Салыстырмалы-тарихи әдіс туыстас тілдердің деректерін салыстыра тарихи тұрғыдан зерттеп, ондағы лексикалық және грамматикалық құбылыстардың шығу тегі, өзгеруі мен дамуын және түп тегінің бірлігін анықтау үшін қолданылған.

Кейіннен осы атақты әдістің нәтижелері мен деректерін есепке ала отырып, тіл білімінің жаңа принциптері айқындалды, бұрынғы деректер жаңа мәліметтермен толықтырылды. ХХ ғасырда салыстырмалы әдіс арқылы туыстас емес тілдерді де салғастыра зерттеуге болады және зерттеу керек деген пікір кең өріс алды. Бұл әдістің соңғы жылдары кең тарағандығы соншалық, тіпті осыған байланысты тіл білімінің жаңа тараулары, зерттеудің жаңа бағыттары пайда болды: салыстырмалы-салғастырмалы фонетика, салыстырмалы-салғастырмалы лексикология, салыстырмалы-салғастырмалы грамматика, салыстырмалы-, салыстырмалы - салғастырмалы фразеология тілдің тағы сол сияқты басқа салалары өз алдына дербес пән ретінде қаралып, талай ғылыми еңбектердің негізгі нысандары болды.

Бүгінгі таңда адамзат тарихының шексіз өрлеп, кемелденген заманында, мәдениет пен өнер, саясат пен тіл салаларында халықаралық қатынастың дамып, жанданған уақытында салыстырмалы-салғастырмалы тіл білімі өзекті де көкейкесті мәселелердің бірі болып отыр. Тілдерді салыстыра -салғастыра зерттеу әр тілдің өрнек бояуын, ұлттық ерекшелігін, қайталанбас қасиетін танып білуге жол ашады. Осындай зерттеулер мәдениетаралық қатынастың төрінен орын алып, халықтардың бір-бірімен түсінісу барысын жүзеге асыруға кеңінен ат салысады.

Еліміз егемендік алып, әлемдік өркениет биігіне ұмтылып отырған заманда, жоғары дамыған Еуропа елдерімен саяси, экономикалық, мәдениаралық қарым-қатынастың дамып отырған уақытында - қазақ тілін Еуропаның беделді тілдерінің бірі ағылшын тілімен салғастыра зерттеу - баға жетпес құнды дүние.

Сонымен қатар соңғы жылдары тіл білімінде қазақ тілін генетикалық және типологиялық жағынан туыстығы жоқ тілдермен салыстыра зерттеу мәселесі кеңінен өріс алып келеді.

Тілді, тілдік бірліктерді адами фактолармен, адами құндылықтармен бірге қарастыру қазіргі тіл білімінің алға тартып отырған басты бағыттарының бірі. Бүгінгі күні адами факторларға ерекше мән беріп, тіл иесінің тілдік бірліктерді дұрыс, ұтымды қолдану, мән-мағыналарын терең түсіну мәселесі ғылыми еңбектерде жиі көтерілуде. Осындай зерттеу жұмыстарында ұлттық құндылықтарға қатысты мәдени деректерге көп көңіл бөлініп, тіл тек тұлғалық жағынан ғана емес, сонымен қатар ол мағыналық, ұғымдық, мәдени концептілік тұрғыдан жиі қарастырылып, талданатын болды. Тілді ұлттық тарихымен, мәдениетімен, рухани қазынасымен, яғни дүниетанымымен тығыз қарым-қатынаста, бірлікте алып қарастырылған жағдайда ғана ұлттық тілдің табиғатын шынайы танып білуге жол ашылады.

Ұлт мәдениетінің қай түрінде болмасын, онда сол ұлттың бүкіл таным болмысы мен тұрмыс-тіршілік суреті сақталған. Белгілі бір ұлттың тарихынан, мәдениетінен, таным-болмысынан, тұрмыс-тіршілігінен хабардар ететін тілдік бірліктерге мақал-мәтелдер, сөздерді көркейту мақсатында сөз мағынасын түрлендіріп, әсемдейтін стилистикалық мағыналары бар сөздер: теңеу, метафора, метонимия, синекдоха сияқты тілді көркемдеуші сөздер, нақыл сөздер жатады себебі бұл тілдік бірліктер белгілі бір ұлттың өзге ұлттардан менталдық айырмашылығын көрсететін, салт- дәстүр ерекшеліктерін білдіретін ұлттық өмір көріністерінің айнасы болып табылады.

Біздің елімізде қазақ тілі мен орыс тілін салыстыра зерттеуге арналған еңбектер аз емес. Қазіргі Қазақстан тіл білімінде енді-енді ғана бой көтеріп, кейінгі жылдары ғана тұсауы кесілген саланың бірі- қазақ және ағылшын тілдерін салыстырып отырып зерттеу.

Халықтың ауызекі сөз өнері қазақ әдеби тілін дүниеге келтірген оған нәр берген негізгі арналарының бірі болғаны баршамызға мәлім. Фольклор шығармасы тіліне, оның стильдік жүйелеріне тән ерекшеліктерді танып біліп, соған қатысты проблемаларды ойдағыдай шешіп алмайынша жазба әдеби тілдің эвалюциясын әсіресе, оның бастапқы пайда болуы кезеңін түсіну, заңдылықтарын білу мүмкін емес. Жер бетінде қанша ұлт болса, сонша ұлттық ерекшелік, дәстүрі бар. Әр халықтың туа бітті болмысына, өмір кешу жағдайына орайлас қалыптасқан осы дәстүрлердің тозығын уақыт өзі екшеп, озығын ел кәдесіне таратып жатса, мұның өзі адамзат көшінің жарасымымен ілгері озуына септігін тигізген. Соның ішінде көркем шығарма, өлеңдерді көркейту мақсатында сөз мағыналарын өзгертіп гүлдендіріп әрі оқырманды тартатын стилистикалық мағыналары бар сөздер: Метафора, метонимия, теңеу т. б. болып табылады. Әрбір халықтың даналығы мен шешендігінің куәсі болып тұратын осы сөз маржандары кез - келген халықтың өшпес мұрасы, әрі өткен өмірдің, қилы - қилы замандардың хабаршысы іспеттес.

«Белгілі бір халықтың көркем әдебиет басқа халықтардың әдебиетінен, ең алдымен өзінің образдар жүйесімен, сөз бейнелеу тәсілдерімен ерекшеленеді. »

Әдебиеттегі образдар жүйесі және сөз бейнелеу тәсілдері- ұлттық характердің ең басты көрсеткіштері. Бұларсыз ешбір ұлт әдебиеті өмір сүре алмайды. Көркем әдебиет үшін, әсіресе, ұлттық тілдің маңызы өте зор. Құрылыс материалы жоқ жерде құрылыс объектілері болмайтыны сияқты, тіл жоқ жерде әдебиет те жоқ. Демек, тіл- әдебиеттің құрылыс материалы, ол әдебиет өніп - өсетін топырақ, ол әдебиет тыныстайтын ауа.

Сол себепті де көркем әдебиет деген ұғым ең алдымен, образды сөз, көркем сөз деген ұғымға келіп тіреледі. Сол себепті де ол «сөздің патшасы, сөз сарасы». Түр мен мазмұнның бірлігінен көркем әдебиеттің шынайы табиғаты, бүкіл болмысы жасалады.

Сөйлеу әдемілігі, әуезділігі түрлі сөздердің үндері орайласып, ұнамды құралуынан болады. Ол жазушының не сөйлеушінің шеберлігін толғайды. Сөздің кестесін келтіріп айту деген сөз- Абайдың- «тілге жеңілі» деген сөзі дейді- Ахмет Байтұрсынов. Сөз кестесі келсе, құлаққа жағымды болады, жағымды болу- әуезді болу, әдемі болу. Ахмет Байтұрсынов: «Ақыл ісі- аңдау, яғни нәрселердің жайын ұғу, тану, ақылға салу, ойлау; қиял ісі- меңзеу, яғни ойдағы нәрселерді белгілі нәрселердің тұрпатына, бейнесіне ұқсату, бейнелеу, суреттеп ойлау; көңіл ісі - түю, талғау дей келіп, ойыңдағы, қиялыңдағы, көңіліңдегі нәрсені тілмен айтып жеткізу өте қиын, тілді жұмсай білетін адам табылуы қиын» - деген түйін жасайды. Сөзді өнер деп таныған Ахмет Байтұрсынов «Сөздің өзін танытатын белгі- тіл, яғни лұғат белгісі» болады. Ол белгі әркімнің өз ыңғайымен, өз оңтайымен сөз тізіп әдеттенуінен, салттануынан болады, өзіндік ерекшелік тілдері бар заңдылықтарға үстелетін, соның үстіне ғана қосылатының», қазіргі стилистика қарастыратын мәселелерімен үндестіреді.

Тақырыптың өзектілігі. Эрнест Хемингуейдің «Қош бол, майдан!» атты шығармасын қазақ тіліндегі аудармасымен салыстыра отырып, берілген лексикалық стилистикалық әдістер: метафора, теңеудің ұқсастықтары мен ерекшеліктеріне қарай классификациялап, сонымен қатар, бұл жолмен аударылудың басты себебін анықтау, әрине бұл нәтижеге жету үшін ең алдымен бұл әдістерді жеткілікті дәрежеге дейін зерттеп, ішкі мәні теория бөлімінде ашылуы тиіс, осыдан кейін барып тақырыптың толық ашылу нәтижесіне қол жеткізуге болатыны анық.

Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттері . Тақырыпқа өзек етіліп алынған Э. Хемингуэйдің «Қош бол, майдан!» романындағы лексикалық стилистикалық әдістердің яғни теңеу және метафоралардың қазақ тіліндегі аудармасында берілу жолдарының сын - сипатын анықтау және төмендегі міндеттер атқарылуы тиіс:

Метафора және теңеудің ағылшын тіліндегі аудармасында берілуін көрсету.
Метафора және теңеудің ағылшын қазақ тіліндегі аудармасында берілуін көрсету.
Метафора және теңеудің екі (ағылшын, қазақ) тілдерінде берілген ұқсастықтарын көрсету.

Зерттеудің пәні: Стилистика

Зерттеудің дерек көздері:

Galperin L. R Stylistics - Moscow :1971. Higher school publishing house.

2. Ernest Hemingway «A farewell to arms» Progress publishers Moscow 1976

3. Э. Хемингуей «Қош бол, майдан» «Жалын» баспасы Алматы, 1979

4. М. Балақаев, Е. Жанпейісов, М: Томанов, Б. Манасбаев «Қазақ тілінің стилистикасы» Алматы 2007

5. Айтбай Айғабылұлы «Қазақ тілінің лексикологиясы»

6. А. Сыбанбаева «Метафораның тілдік болмысы және концептуалды метафоралар» «Қазақ университеті» Алматы 2002

7. А. Жапбаров «Қазақ тілі стилистикасының оқыыту методикасының негіздері» Алматы «Қазақ университеті» 1991

8. С. Хасанова, Ғ. Жексенбаева Алматы - 1999 Республикалық баспа кабинеті

9. Скребнев Ю. М. Основы стилистики английского яязыка, - Москва: Астрель, 2000

10. Раевська Н. М. English lexocology. - Киів: Видав Ницто «Вица школа», 1971

11. Г. Ж. Үсенбаева Перифраздың тілдік табиғаты, Алматы, 1995

Зерттеудің ғылыми жаналығы мен нәтижелері

Э. Хемингуэйдің «Қош бол, майдан!» атты романына зерттеу, талдау жасалынды. Бұл аталмыш нысанаға алынған романда теңеу, метафора сияқты лексикалық стилистикалық әдістер кездестіріліп, екі тіл, яғни ағылшын және қазақ тілдерінде салыстырылып отырып қарастырылды. Екі тіл аудармасында бұл әдістердің жасалу жолдары мен берілу тәсілдері әркелкі. Мәселен,

Метафоралық тіркес қолданысында
Метафоралық эпитет қолданысында
Метафоралық теңеу қолданысында
Және метонимия, эпитет, теңеу, символдық мәнді қолданыстарында

Зерттеу жұмысының теориялық маңызы

Ағылшын тілінде кездескен метафора, теңеу қазақша аудармасында тура мағынада қарапайым сөзбен берілген, бірақ кейбір жоғарыда көрсетілген әдістер өзгеріске ұшырап, мағынасын жоғалтып, өзгертіліп берілген. Қазақ тілінде кездескен метафора, теңеулерде дәл осылай берілген. Әрине, бірақ екі тілде аталмыш лексикалық стилистикалық әдістерде ұқсастықтар бар. Бұл тәржімалаушының қиялының еншісінде, оның аудару шеберлігіне байланысты екеніне көз жеткізуге болады.

Зерттеу жұмысының практикалық маңызы

Тіл білімінің стилистика саласында ағылшын тіліндегі метафора, теңеулерді қазақ тіліндегі баламаларымен салыстырмалы түрде үйретуде маңызды.

Жұмыстың құрылымы. Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

І Ағылшын және қазақ тілдеріндегі жиі қолданылатын кейбір лексикалық стилистикалық әдістердің берілу жолдары.

Ағылшын және қазақ тілдеріндегі метафораның қолданылуы

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.