Химияны оқытуда компьютерді қолдану
Мазмұны
бет
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3 . 5
1 Негізгі бөлім
1.1 ЖАҢА АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯНЫҢ ДИДАКТИКАЛЫҚ ҰСТАНЫМДАРЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6 . 8
1.1.1 Жаңа ақпараттық технологияны қолданудың психологиялық . педагогикалық мүмкіндіктері мен негізгі бағыттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9 . 13
1.1.2 Электрондық оқулық түсінігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14 . 20
1.1.3 Электрондық оқулықтар, құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..21 . 26
1.1.4 Жаңа ақпараттық технологияны қолданудың тиімді.тиімсіз жақтары ... ...27 . 28
1.2 ХИМИЯНЫ ОҚЫТУДА КОМПЬЮТЕРДІ ҚОЛДАНУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .29
1.2.1 Химия сабағында динамикалық компьютерлік модельдерді
(ДКМ) пайдалану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30 . 31
1.2.2 Химияны оқытуда интернетті тиімді пайдалану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 32 . 35
1.2.3 Ақпараттық технологияны қолдану арқылы оқушылардың
пәнге деген қызығушылығын, танымдық қызығуын арттыру,
естесақтау, ізденушілік кабілеттерін дамыту ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..36 . 39
1.2.4 Компьютердің оқушы білімін тексерудегі ролі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .40 . 41
2 Эксперименттік бөлім
2.1 Химия пәнінен ақпараттық технологияны қолдану арқылы
өткізілген сабақтардағы оқушылардың білім деңгейінің
көрсеткіштері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...42 . 43
2.2 Химия пәнінен дәстүрлі оқыту тәсілдерін қолдану арқылы
өткізілген сабақтардағы оқушылардың білім деңгейінің
көрсеткіштері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...44 . 45
2.3 Химиядан өткізілген дәстүрлі және дәстүрлі емес
сабақтардың саластыруына сараптама ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...46 . 48
2.4 Компьютерлік технологияның сабақты өткізу кезеңдеріндегі
қолдану үлесіне талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 49 .50
2.5 Компьютерлік технологияны қолданудың оқушылардың
танымдық.ізденушілік қабілеттерінің әсерін анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .51 . 52
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..53 . 54
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..55 . 57
Қосымшалар
бет
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3 . 5
1 Негізгі бөлім
1.1 ЖАҢА АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯНЫҢ ДИДАКТИКАЛЫҚ ҰСТАНЫМДАРЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6 . 8
1.1.1 Жаңа ақпараттық технологияны қолданудың психологиялық . педагогикалық мүмкіндіктері мен негізгі бағыттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9 . 13
1.1.2 Электрондық оқулық түсінігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14 . 20
1.1.3 Электрондық оқулықтар, құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..21 . 26
1.1.4 Жаңа ақпараттық технологияны қолданудың тиімді.тиімсіз жақтары ... ...27 . 28
1.2 ХИМИЯНЫ ОҚЫТУДА КОМПЬЮТЕРДІ ҚОЛДАНУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .29
1.2.1 Химия сабағында динамикалық компьютерлік модельдерді
(ДКМ) пайдалану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30 . 31
1.2.2 Химияны оқытуда интернетті тиімді пайдалану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 32 . 35
1.2.3 Ақпараттық технологияны қолдану арқылы оқушылардың
пәнге деген қызығушылығын, танымдық қызығуын арттыру,
естесақтау, ізденушілік кабілеттерін дамыту ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..36 . 39
1.2.4 Компьютердің оқушы білімін тексерудегі ролі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .40 . 41
2 Эксперименттік бөлім
2.1 Химия пәнінен ақпараттық технологияны қолдану арқылы
өткізілген сабақтардағы оқушылардың білім деңгейінің
көрсеткіштері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...42 . 43
2.2 Химия пәнінен дәстүрлі оқыту тәсілдерін қолдану арқылы
өткізілген сабақтардағы оқушылардың білім деңгейінің
көрсеткіштері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...44 . 45
2.3 Химиядан өткізілген дәстүрлі және дәстүрлі емес
сабақтардың саластыруына сараптама ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...46 . 48
2.4 Компьютерлік технологияның сабақты өткізу кезеңдеріндегі
қолдану үлесіне талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 49 .50
2.5 Компьютерлік технологияны қолданудың оқушылардың
танымдық.ізденушілік қабілеттерінің әсерін анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .51 . 52
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..53 . 54
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..55 . 57
Қосымшалар
Мазмұны
бет
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3 - 5
1 Негізгі бөлім
1.1 ЖАҢА АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯНЫҢ ДИДАКТИКАЛЫҚ
ҰСТАНЫМДАРЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6 - 8
1.1.1 Жаңа ақпараттық технологияны қолданудың психологиялық – педагогикалық
мүмкіндіктері мен негізгі
бағыттары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..9 - 13
1.1.2 Электрондық оқулық
түсінігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..14 - 20
1.1.3 Электрондық оқулықтар,
құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 21 -
26
1.1.4 Жаңа ақпараттық технологияны қолданудың тиімді-тиімсіз
жақтары ... ...27 - 28
1.2 ХИМИЯНЫ ОҚЫТУДА КОМПЬЮТЕРДІ
ҚОЛДАНУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .29
1.2.1 Химия сабағында динамикалық компьютерлік модельдерді
(ДКМ)
пайдалану ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..30 - 31
1.2.2 Химияны оқытуда интернетті тиімді
пайдалану ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ..32 - 35
1.2.3 Ақпараттық технологияны қолдану арқылы оқушылардың
пәнге деген қызығушылығын, танымдық қызығуын арттыру,
естесақтау, ізденушілік кабілеттерін
дамыту ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... .36 - 39
1.2.4 Компьютердің оқушы білімін тексерудегі
ролі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..40 - 41
2 Эксперименттік бөлім
2.1 Химия пәнінен ақпараттық технологияны қолдану арқылы
өткізілген сабақтардағы оқушылардың білім деңгейінің
көрсеткіштері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..42 - 43
2.2 Химия пәнінен дәстүрлі оқыту тәсілдерін қолдану арқылы
өткізілген сабақтардағы оқушылардың білім деңгейінің
көрсеткіштері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..44 - 45
2.3 Химиядан өткізілген дәстүрлі және дәстүрлі емес
сабақтардың саластыруына
сараптама ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
46 - 48
2.4 Компьютерлік технологияның сабақты өткізу кезеңдеріндегі
қолдану үлесіне
талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ..49 -50
2.5 Компьютерлік технологияны қолданудың оқушылардың
танымдық-ізденушілік қабілеттерінің әсерін
анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .51 - 52
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 53 - 54
Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 55 - 57
Қосымшалар
Кіріспе
Қазіргі таңда дәстүрлі оқыту әдістемесінің заман талабына сай толық
білім беруге, меңгертуге кепілдік бермейтіндігін мектеп тәжірибесі көрсетіп
отыр. Сондықтан жаңартылған әдістемелік жүйенің оқыту процесінде іске асу
үшін оны технологияландыру қажеттігі туады.[3]
ХХІ ғасырда әлемдік өркениет төрінен орын алып, Қазақстанның жан-жақты
дамуының бірден-бір жолы білім мен ғылымды әр қырынан меңгеру қажет болып
отырғаны белгілі. Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев Білім мен ғылым қызметкерлерінің
ІІІ съезінде Құрылымдық өзгерістер мұғалім кадрларын әзірлеу жүйесін
оздыра отырып, дамыту мен қамтамасыз етілуі тиіс-деп, атап көрсетті.[6]
Экономикасы күшті дамыған елдердің тәжірибесі білім беру жүйесін
ақпараттандыру экономика, ғылым және мәдениеттің қарқынды дамуының негізгі
кепілі екендігін көрсетіп отыр. Олай болса қазіргі заманның ақпараттық
және телекоммуникациялық технологиясын игеру әрбір мұғалімнің басты
міндеті болып табылады.[2]
Білім беру үрдісін ақпараттандыру – жаңа ақпараттық технологияларды
пайдалану арқылы дамыта оқыту, дара тұлғаға бағыттап оқыту мақсаттарын
жүзеге асыра отырып, оқу тәрбие үрдісінің барлық деңгейлерінің тиімділігі
мен сапасын жоғарылатуды көздейді.[9]
Оқу мен тәрбие саласындағы мұғалімдердің алдында тұрған аса маңызды
міндет - талабы- таудай дарынды жеке тұлғаны іздеп тауып, оны жетілдіріп
шығару.[24]
Қазіргі кезеңде мектеп мұғалімінің алдында тұрған маңызды , жауапты
міндеттің бірі- оқушыға тиянақты білім беру. Ол үшін мектеп мұғалімдері
оқытудың тиімді әдіс-тәсілдерін өз тәжірбиесінде таңдап алуы керек.[17]
Қазіргі педагогика теориясы жаңашылдыққа бет бұрып, білім беру
мазмұны жаңарып, жаңа көзқарас пайда болумен жаңа технологиялар өмірге
келді.[13]
Жаңа технологияларды күнделікті сабақ үрдісінде пайдалану-
оқыту мақсатына жетудің тиімді жолдарын көрсетеді.[16]
Қазіргі оқыту барысында қолданылып жүрген көптеген техологиялар жеке
тұлғаның жетілуіне, оқытудың тиімділігінің негізін құруға бағытталған.
Бүгін де неліктен білім технологиясы жайлы көп айтылуда? Жаңа заманымыздың
білім жүйесі оқу- тәрбие үрдісінде технологиядағы түрлілігімен сипатталады.
Бүгінгі таңда педагогикалық технологияға ерекше көңіл бөлудің себебі неде?
Біріншіден, педагогикада іскерлік жүйесінің жаңа жолын табуға қажеттіліктің
тууы. Екіншіден, оқытуда жеке белгілей оқыту, білім беру тиімділігін
арттыру. Ең соңында технологияны жобалау - оқушы мен ұстаз арасындағы өзара
қатынасты қалыптастырып, білімге қызғушылығын арттыруды бір жүйеге
келтіру,әдіс-тәсілдердің түрлерін енгізу. Олай болса, дәл қазір бізге осы
педагогикалық жүйені дамыту, оны практикада пайдалану шарт.[24,4,8]
Бұл жетістіктерге арнайы курс, тәжірбие алмасу және жалықпай
іздену арқылы жетеді. Демек, білім беру мазмұнын жаңарту, үздіксіз білім
беру жүйесін дамыту- бүгінгі күннің обьективті заңдылығы.
Зертеу объектісі: Семей қаласының № 37 мектеп-гимназиясы 9 Г – 9 А
сынып оқушыларының оқыту үрдісі (химия пәні бойынша).
Зерттеу мақсаты:
Оқушылардың ақпаратпен жұмыс жасау іскерлігін қалыптастыру
арқылы коммуникативтік қабілеттерін, ақыл-ойын, танымдық және
шығармашылық қабілеттерін дамыту, алған білімдерін практикалық іс-
әрекетте қолдануға үйрету.
Зерттеу міндеттері:
Болжамды іске асыру үшін төмендегідей міндеттер шығады:
– Ғылыми – педагогикалық әдебиеттерден жаңа ақпараттық технология
туралы мәліметтер жинақтау, озық тәжірибелермен танысу.
– Жаңа ақпараттық технологияны ұйымдастыру үшін материалдық
техникалық базаны жетілдіру, іс шаралар кешенін әзірлеу.
– Компьютерлік және саралап – деңгейлеп оқыту технологиясын оқыту
үрдісіне енгізу негізінде:
а) химия пәнінен электрондық оқулықты қолдану арқылы өткізілген
сабақтардағы оқушылардың білім деңгейінің көрсеткіштерін анықтау.
б) Химиядан өткізілген дәстүрлі және электронды оқулықты қолданып
оқытылған сабақтардың білім сапасына әсерін зерттеу, талдау.
в) Химиядан өткізілген дәстүрлі және электронды оқулықты қолданып
оқытылған сабақтардың салыстыруына сараптама.
Ғылыми болжам:
– Егер Жаңа ақпараттық технологияны химия сабағында тиімді
пайдаланса, оқушылардың пәнге деген қызығушылығы, танымдық
белсенділігі, зерттеушілік іскерлігі, шығармашылығы артады.
– Жаңа ақпараттық технологияны қолданса әрбір оқушы оқу
процесінің субъектісіне айналуы нәтижесінде оқу жүйесінің қарқыны,
білім сапасы артады.
– Жаңа ақпараттық технологияны тиімсіз пайдаланғанда, қажетті
талаптарды сақтамаса оқушыныі білім сапасына танымды белсенділігі
мен денсаулығына кері әсерін тигізуі мүмкін.
Зерттеу әдістері:
Бақылау алу, тестілеу, сауалнама алу, тәжірибе жасау, бағалау.
Эмпирикалық: Индукция, салыстыру, жіктеу тәсілдері.
Зерттеу іздену жолдарының кестесі: (Қосымша-А) көрсетілген
1 Негізгі бөлім
1.1 Жаңа ақпараттық технологияның дидактикалық ұстанымдары
Технология кез келген ғылымның (оның ішінде химия пәнінің де) ажырамас
бір бөлігі. Алдымен технология сөзінің мағынасын айқындап алайық. Бұл ұғым
1872 жылы әлемдік техника мен ғылым жетістіктерінің алғаш өркен жая
бастаған кезеңдерінде ендірілді. Латын тілінен аудармасы технос-кәсіп,
өнер, шеберлік; логос-ілім, ғылым, пән деген түсініктерді
аңғартады.[3,8]
Білім беру жүйесінде де кезінде жаңа технология түрінде қабылданып, өз
дәуірінде барлық ғылымға елеулі үлес қосқан.Біздің қазіргі жаңа
технология деп жүргеніміз де бұрыннан қолданылып келе жатқан оқыту
әдістерінен бастау алып, жалғасын тапқан, толықтырылып өңделген
педагогикалық технологиялардың жаңа үлгісі.[4,6]
Жаңа ақпараттық технологияға ғалымдар әр түрлі анықтама беріп отыр.
Мысалы: Н.Макарова Жаңа ақпараттық технология-қысқаша компьютер
негізіндегі технология деп тұжырымдайды.[5]
М.Жалдак бұл терминнің неғұрлым кеңірек анықтамасын береді: Ол Жаңа
ақпараттық технология – адамдардың білімін кеңейтіп, олардың техникалық
және әлеуметтік үрдістерді басқару мүмкіндігін дамытатын, ақпаратты жинау,
ұйымдастыру, сақтау, өңдеу, тасымалдау және жеткізудің техникалық құралдары
мен әдістерінің жиынтығы дейді.[9,5]
Білім берудегі тез қарқынмен компьютерлендіру өзектілігі мына
факторлармен түсіндіріледі.[10]
– Оқушыны қазіргі қоғам сұранысына сай өзінің өмірлік іс
әрекетінде дербес компьютердің құралдарын қажетті деңгейде пайдалана
алатындай жан-жақты дара тұлға ретінде тәрбиелеу.
– Оқушылардың коммуникациялық техниканың құралдарын пайдалану
дағдысын қалыптастыру.
– Оқушылардың шығармашылық қабілетін, экспериментальды іскерлігін
дамыту.
– Компьютер жекелеген пәндерде оқыту құралы ретінде пайдалана отырып,
оқу тәрбие үрдісінің барлық деңгейін жетілдіру, тиімділігі мен сапасын
жоғарылату.[13]
Қазіргі кезде танымдық қажетсіну ол- жаңа ақпаратты қажетсіну дейміз.
Ендеше компьютерлік, ақпараттық техника мен технологиялар ақпараттандыру
мен жаһандау кезенінде оқушылардың танымдық әрекеттерінің артуына, білім
мазмұнындағы негізгі компонент оқу пәнін тереңірек меңгеруге себін
тигізеді.[26,17,20]
Оқу әдістемелік құралдар жасау технологиялары дамып отырғанда оны оқу
процесіне енгізу басты шарттың бірі. Ғылыми әдебиеттерде технология
түсінігіне уақыт өткен сайын әр түрлі анықтамалар беріледі. Оның ішінде
Технология-бұл қоғамдағы практикалық процестердің техникамен реттеліп
отыратын және материалдық дүниенің заңдылықтарымен анықталатын, техникалық
құралдармен түсіндірілетін объектінің өзара әрекеттесуінен туындайтын
процесс
Қазіргі кезде оқу ақпаратының ең ауқымды кең тараған формасы
(технология деп те атаймыз) – Интернет жүйесі арқылы ақпарат алу.[23,29]
Зерттелінген ғылыми-педагогикалық, техникалық әдебиеттерден
Компьютер ұғымына төмендегідей анықтама берілген. Б.Бөрібаев Компьютер
есептеуіш (computer түбірі лат.compute-санау, есептеу),
компьютер,вычислитель есептеу жұмыстарын атқару мен ақпаратты автоматты
түрде өңдеуге арналған техникалық құралдар кешені. Компьютер –ЭЕМ- нің
ғылыми жәнеғылыми көпшілік әдебиеттерден (негізінен ағылшын тілінде)
қабылданған атауы. Компьютерлендіру-computeruzation- компьютеризация,
компьютерлік қызмет көрсету өнеркәсібінің даму процесі және оны қоғамда
кеңінен пайдалану кәсіпорындарда мекемелерді және оқу орындарын
компьютерлік техникалармен жабдықтау және оны қолдану саласында тұрғындарға
жалпы білім берудің деңгейін арттыру.[11,19]
Технология терминінің түсіндірмесі әрқилы. Егер қазіргі кездегі
баспасөз материалдарына жүгінсек, бес бағытқа бағдарланған елуге жуық
технологиялар ғылыми түрде негізделген екен. Олар: қалыптасқан оқыту
жүйесі, жетілдірілген технологиялар, баламалы технологиялар, дамыта оқыту
технологиялары және авторлық мектептер. Олардың әрқайсысы ғылыми
тұжырымдамаларға негізделген мазмұны мен әдістемесінде ерекшеліктері бар,
үрдістің мәнін түсіндіре алатындай құралған.Педагогикалық технологиялардың
құрылымы мынандай болуы тиіс:
а) Тұжырымдық негізі;
ә) Оқытудың мазмұндық бөлімі:
• Оқытудың мақсаттары жалпы және тікелей;
• Оқу материалының мазмұны;
Б) Іс әрекет (үрдістік) бөлімі технологиялық үрдіс:
• Оқу үрдісін ұйымдастыру;
• Оқушылардың оқу әрекетінің әдістері мен түрлері;
• Мұғалімнің материалды меңгерту үрдісін басқарудағы іс әрекеті;
• Оқу үрдісінің диагностикасы.[2,4,10]
Ал, технологияға қойылатын әдіснамалық талаптардың критерийлері
мынандай болуы тиіс:
1. Концептуалдық (тұжырымдамалығы) белгілі бір ғылыми концепцияға сүйену.
2. Жүйелілігі үрдістің логикасы (ой ізділігі) барлық бөлімінің өзара
байланыстылығы біртұтастылық.
3. Басқаруға икемділігі диагностика, жобалау, сатылы диагностика,
коррекциялау мақсаты мен құралдар мен әдістерді жинақтап қорыту.
4. Тиімділік конкуренция жағдайында жұмсалған күш, әрекеттердің
тиімділігі, белгілі бір оқыту стандартына жету кепілділігі.
5. Қайта жаңғырту басқа бір білім беру мекемелерінде басқабір адамдардың
қолдану мүмкінділігі.[19,21]
1.1.1.Жаңа ақпараттық технологияны қолданудың психологиялық – педагогикалық
мүмкіндіктері мен негізгі бағыттары.
Оқу үрдісін жандандыруды қамтамасыз ететін әдістің бірі – техникалық
оқу құралдарын қолдану. Техникалық оқу құралдарының пайдасын психологиялық
жағынан негіздеуде психолог ғалымдарға жүгінсек көрнекілікті қолдану мидың
қабығында қосымша тітіркендіргіштердің пайда болуына ықпал етеді.
Нәтижесінде оның қабылдағыштығы артады да, мұның өзі терең, берік білімнің
игерілуіне жақсы әсер етеді. Техникалық құралдардың ішінде компьютермен
оқыту термині әдістемеде нақты қалыптасқан. Компьютер – оқу ісін
жекелендіретін, оқушының жұмыс жасауын қамтамасыз ететін маңызды құрал
ретінде қабылданған. Компьютерлік технологияның оқушының танымдық
белсенділігін артырудағы педагогикалық мүмкіндіктеріне ғалымдар
төмендегілерді жатқызады:
1. Компьютерлік технология хабарды шексіз көлемде игеруге және
аналитикалық өңдеуге мумкіндік береді.
2. Компьютерлік технология танымдық белсенділікті арттыратын компьютерлік
ойындар түріндегі танымдық үрдісті ұйымдастыруға жағдай жасайды.
3. Қазіргі көздері – компакт дискілер мен қуатты процессорлар құрамына
мәтіндік ақпарат, мультипликация, фото, бейне, модельдеу, дыбыстық
сүйемел ететін, оқушылардың танымдық белсенділігін арттыратын жаңа
сапалы бағдарлама жасауға мүмкіндік береді.
4. Электрондық оқулықты қолдану оқушының жоғары белсенді дүниетанымын
және өзіндік жұмыс аясын кеңейтеді,оқыту үрдісін саралауға, жан –
жақты ақпараттандыруға, білім мазмұнын ізгілендіруге көмектеседі.
5. Компьютерлер оқушылардың бойында іс-әрекет рефлексиясын
қалыптастыруға септігін тигізеді, Алдымен компьютер оқушыларға өз іс
-әрекетінің нәтижесін көрнекі түрде көрсетуге, өзін - өзі бақылау мен
түзетуді іске асыруға мүмкіндік береді.
6. Арнайы бағдарламалар арқылы оқушылардың пәнге деген қызығушылығын
туғызады.
7. Компьютерлік технология – адамның танымдық зерттеу қызметінің жан
жақты тәсілі, көпфункционалдық құралы (тексеру, есептеу, музыкалық,
графикалық, кең көлемді ақпаратты сақтау және өңдеу, т.б.) [4,6,13].
Компьютерлік технологияның аталған мүмкіндіктері оны пайдаланудың
педагогикалық мақсаттарын анықтайды. Техникалық оқу құралдарын қолданудың
тиімділігін растайтын еңбектер авторларының бірі Г.В.Габай техникалық
құралдардың оқушылардың жеке бас ерекшеліктерін анықтауға мүмкіндік беретін
(есте сақтау, ойлау, мәліметтерді тез қабылдау қабілеті, басқа да жұмыс
түрлеріне ауысу қабілеті) айта келе, оқу үрдісіндегі оқушылар іске асыратын
әрекетті танымдық және қосымша деп екіге бөледі. Танымдық әрекет – сабақта
алынатын білім, ал қосымша әрекет – сол танымдық жұмыстың ойдағыдай өтуіне
жағдай жасайтын іс - әрекеттер. Осы қосымша әрекет сабақта оқушы уақытының
көп бөлшгшн алады. Мүмкіндігінше мұндай жағдайды болдырмауға техникалық оқу
құралдарының маңызды рөл атқаратындығын атап кетеді. Қазіргі таңда
компьютер оқушының өз бетімен жұмыс істеуін, білім, білік деңгейлерін
көтеруге жағдай жасайтын, тереңдететін, шығармашылық ізденіске баулитын
қуатты құрал ретінде қабылданады. Компьютермен оқыту жағдайындағы оқушының
іс - әрекетін басқару үлгісі толық жүзеге асырылады. Оқыту үрдісінің
мақсат, шарт, құрал, іс - әрекет операциялар түйіндеріндегі қызметті осы
техникалық оқыту құралы атқара алады. Оқушы белсенділігінің жоғарлауына
ықпал ететін қабілетті компьютердің белсенді әріптестік рөліндегі,
көмекті динамикалық үйлестіре алатын қасиетіне байланысты. Компьютер
жұмысының программаланушылығы оның динамикалық бейімделгіштігімен үйлесіп,
бүтіндікті сақтай отырып, жекелей оқытуға жағдай жасайды. Оқыту үрдісіндегі
компьютер мен оқытудағы жаттығу сатысы – білім алушылар үшін тамаша құрал.
Себебі компьютер оқыту үрдісінің жоғары саналылығына әсер етеді де,
оқушының зерделілік және қисындылық деңгейін жоғарлатады. Компьютердің
көзбен шолу және басқа да күрделі бейнелерді құрстыру қабілеттері. Оқыту
үрдісінің ақпаратық каналдарының өткізгіштік қабілетін аттырады.
Зерттеушілердің көзқарасынша, компьютердің оқыту үрдісіне енгізілуі білім
саласын нақты дүниеге жақындата түседі. Компьютердің әмбебаптық және
программаланушылық қасиеттері, көп мақсатты қолданылу мүмкіндіктері
пәндерді интеграциялап оқытуға жағдай жасайды. [2,18,27]
Компьютер – оқу ісін жекелендіруге мүмкіндік бере отырып, яғни адамның
психикалық, педагогикалық, жеке, жас ерекшеліктерін, оның іс - әрекетке
даярлығын ескере отырып, соларға сәйкес жұмыстың мақсатын, жоспарын, әдіс -
тәсілдерін белгілеп оқыту. Компьютер - әр оқушының психологиялық
ерекшеліктерін ескеруге мүмкіндік беретін құрал. Өйткені әр оқушы өз
қабілетіне сай жылдамдықта жұмыс істей алады. Сонымен бұл техникалық оқу
құралы оқушылардың жас және жеке психологиялық ерекшеліктерінің жақсы
жағынан қапыптасуына ықпал етеді. Жалпы техникалық оқу құралдарын қолдану
дидактикалық көрнекілік, оқу материалын саналы меңгерту, жүйелілік пен
жалғастық, оқу мен тәрбие ісінің бірлігі, т.б. принциптерге негізделеді.
[8,9]
Адамның компьютердің көмегімен атқаратын оқу іс - әрекеттері өте көп,
күрделі, әртүрлі. Компьютерлік технологияны қолдану арқылы өмірге келген
оқыту тәжірибесі ғылыми - практикалық мәнге ие. Оқытудың компьютерлік
технологиясын құру стратегиясы – бүгінгі таңда ең тиімді әдіс. Бұл әдіс –
қойылған дидактикалық мақсаттарға жетуді қамтамасыз ететін оқытудың
формалары, әдіс - тәсілдері мен құралдарының жүйесі.
Оқытудағы компьютерлік бағдарламаның екі компоненттер тобын
бөліп қарауға болады. Олар:
1. Оқу материалдары, оған мәтін, суреттер, кестелер, репликалар,
ережелер.
2. Арнайы алгоритмдер (бағдарламалы). Олар оқу материалын, олардың
оқушыларға әсерін қарастырады. Бірінші компонентті оқытыушы жүзеге
асырса, екінші компонентті программист қолға алады, бірақ оқытушы
тарапынан идея тасталынады. Компьютерлік бағдарламаларды жасауда
төмендегідей факторларды ескеру қажет:
а) оқушы мен компьютер байланысының ерекшеліктері: педагогикалық,
ойынды, ойтүрткілік, ақпараттық мазмұнда;
ә) оқу әрекетін басқару ерекшеліктері: жауап кезінде бақылау, оқушы
әрекетін жекелеген қасиетіне сай бағалау. [11,19]
Компьютерлік бағдарлама оқушының әр әрекетіне “Жарайсың”, “Дұрыс”,
“Өте жақсы”, “Қате”, “Қайта жасап көріңіз” деген реплика түріндегі сөздер,
дыбыстық әсерлер мен түрлі музыкалық әуендер негізінде, түрлі түстер
әсерінде, сыйлық, құттықтау, тартулар түрінде жауап қайтарады. Бұл оқушының
өз іс - әрекетіне бақылау жасауына ықпал етеді. Ал компьютер экранының және
кітап бетінен оқу түрлі психологиялық ерекшеліктерге ие екенін ғалымдар
атап өтеді:
1. Жүйке жүйесінде қол мен көз қимылын бақылайтын арнайы механизм бар.
Психологтардың айтуынша, үстел үстіндегі тұрған кітаптан қолға ұстап
бақылау жүргізу арқылы оқу қолайлы.
2. Қол мен көз қозғалысы қағаздағы мәтінді тез қамтуға жағдай жасайды.
Кітап оқу мен құжаттарды қараудағы ақпаратты қабылдау компьютер
экранынан оқумен салыстырғанда әртүрлі айырмашылықта болады.
Компьютерлік бағдарламада қарапайым кітаппен салыстырғанда арнайы бет
ашудың автоматтандырылған қызметі қойылған.
3. Кітап оқу табиғи жарықпен жүзеге асса, компьютер экраны арнайы ішкі
жарықты тудырады (бір ескеретін жайт: ішкі жарық біраз сағаттан асқан
соң көздің шаршауына әкеліп соғады).
4. Компьютердің келеңсіз көрінісі де жоқ емес. Атап айтқанда, ол адамның
(әсіресе, жасөспірімдер мен балалардың) көру қабілетін нашарлатады,
тез шаршатады, т.б. әсерлері бар. Мұндай жағдай дисплейді тым ұзақ
пайдаланудан болатыны түсінікті. Сондықтан оқу үрдісінде мұғалім
дисплеймен жұмыс істеу кезінде бұл мәселелерді ескеріп отыруы керек.
Бұл мақсатта сынып іші жүйелі түрде тазаланып, желдетіліп тұруы қажет.
Оқушылардың экран алдында көп отырып қалмауын қадағалаған абзал.
5. Көздің демалуы үшін компьютерде экран өзгеріп отыратын бағдарламалар
жасалынған. Негізінен, психологтар компьютердің адам жүйкесіне әсерін,
оны реттеудің жолдарын қарастыруда. [25,30]
Пәнді оқытудың сапасын жақсарту үшін қолдану берілген ерекшіліктерге
байланысты:
1. Бірнеше мәрте қайталау есебінен оқушылардың ойлау, сөйлеу және тілдік
материалды есте сақтау дағдыларын жаттықтыруды қамтамасыз етеді. Осы
қасиеті үшін ғалымдар компьютерге “төзімді оқытушы” деген ат берген.
2. Компьютер оқытылып жатқан пән мазмұнының әдістемесінің және
көрнекілігінің өзгеруіне тез бейімделеді.
3. Бір компьютерлік бағдарламаның өзін әртүрлі аудиторияда, оқу
орындарында пайдалану мүмкіндігі бар. Қажет болған жағдайда
бағдарламаға түзетулер, өзгертулер енгізуге болады.
4. Бағдарламаны жасауға білікті мамандардың тартылатыны белгілі. Олай
болса, компьютермен жұмыс істей отырып, оқушы таңдаулы адамдармен
“жұмыстас” болады. Аталған ерекшеліктер оқушылардың жұмыс жасауына оң
әсерін тигізеді. Компьютердің оқытуды жекелендіруге мүмкіндік жасауы
әр оқушының әрекетін басқара алуына, оған керегінше уақытын бөле
алуына оның дидактикалық мүмкіндіктерін аша түседі. Дисплей
экранындағы сілтемелерге сүйене отырып, берілген тапсырманы дұрыс
орындау үшін не істеу керектігін оқушы өзі шешеді. Компьютер
оқушылардың білімін автоматты түрде бағалап, әділ бағасын беріп
отырады. Оның көмегімен оқытудың мотивациясын күшейтуге мол мүмкіндік
бар. [7,16,23]
1.1.2 Электрондық оқулық түсінігі.
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Назарбаевтың 2006 жылдың 1
наурызында халыққа Жолдауында электрондық үкімет жүйенін шұғыл енгізу
қажеттігін нақты атап көрсеткені мәлім. [4,6]
Ал, электрондық оқулық жас буынның жаңа әдебиеті болып есептелінетіні
даусыз. Сондай-ақ ол компьютер технологиясының мүмкіндіктері мен кәсіби
оқулықтардың дәрежесін біріктіреді.
Электрондық оқулықпен оқытудың негізгі мақсаты - оқыту үрдісін
үздіксіз және толық деңгейін бақылау, сонымен қатар ақпараттық-ізденіс
қабілетін дамыту.
Білім берудің негізгі саласында Электрондық оқулықтарды пайдалану
оқушылардың танымдық белсенділігін арттырып қана қоймай, ойлау жүйесін
қалыптастыруға, шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай туғызады.
Осы уақытқа дейінгі білім беру саласындағы оқулықты пайдалану қазіргі
заман талабын қанағатандырмайды. Сондықтан қазіргі ақпараттандыру қоғамында
бұл оқулықтарды пайдаланбай алға жылжуы мүмкін емес. [4,13,19]
Қазіргі уақытта электрондық оқулықтың қандай екендігі біртұтас ой
жоқ. Дегенмен, біздіңше электрондық оқулық дегеніміз – мультимедиялық
оқулық, сондықтан электрондық оқулықтың құрылысы сапалы жаңа деңгеде болуы
тиіс. Электрондық оқулық оқушының уақытын үнемдейді. Оқу материалдарын
іздей отырмай, өтілген және оқушыңың ұмытып қалған материалдарын еске
түсіруге зор ықпалын тигізеді. Себебі, оқушының ең қажет элементі-
аудиохабарлар.
Электрондық оқулық таңдап алынған хабарды көшіруге мүмкіндік береді.
Оқулық көлемінен шығармай керекті материалды жинақтауға болады.
Электрондық оқулықтың ең қажет элементі –аудиохабарлар. Мысалы,
құстардың дауыстарына қарай қандай құс екенін ажырата білу, жүрек қағысын
байқау. [16,18, 22]
Бір жағынан электрондық оқулықтың келеңсіз жақтары да бар. Бұл
психологиялық-педогогикалық талаптардың, пәнаралық байланыстардың жоқтығы
сияқты.
Ең үлкен кемшілігі-фрагменттік бағдарлама. Ол материалды толық қамтуы
немесе оқулықтарды толық аудару, берілген материалдарға санитарлық,
гигиеналық нормалардың сақталмауы, компьютердің графиктік мүмкіншілігінің
қолдануының нашарлығы және әлсіздігі.
Дамыған елдердегі білім беру жүйесінде ерекше маңызды болып табылатын
мәселелердің бірі – оқытудағы ақпараттандыру, яғни оқу үрдісінде ақпараттық
технологияларды пайдалану болып табылады. Қазіргі таңда да елімізде білім
беру жүйесінде жаңашылдық қатарына ақпараттық кеңістікті құру еніп,
көкейкесті мәселе ретінде күн тәртібінен түспей отырғандығы мәлім.
[3,14,17]
Ақпараттандыру жағдайында оқушылар меңгеруге тиісті білім, білік,
дағдының көлемі күннен күнге артып, мазмұны өзгеріп отыр. Мектептің білім
беру саласында ақпараттық технологияларды пайдалану арқылы білімнің сапасын
арттыру, білім беру үрдісін интенсификациялау мен модернизациялаудың тиімді
тәсілдерін іздестіру жұмыстары жүргізіліп жатыр. Бұл жұмыстардың тиімділігі
мен нәтижелігі бірнеше оқу-әдістемелік, психологиялық-педагогикалық
мәселелердің шешімін ғылыми түрде негіздеуді талап етеді. Оларды бірнеше
бағыттарға бөлуге болады:
- оқу үрдісіне ақпараттық технологияларды іске асырудың жүйелі ғылыми-
әдістемелік жолын анықтау;
- оқушылардың тәжірибелік іс-әрекеттерінде ақпараттық технологияларды
пайдаланудың әдістемесін жасау;
- мұғалімдердің ақпараттық технологияларды меңгеру және оқу үрдісінде
пайдалану бойынша кәсіби біліктерін жетілдіру;
- оқушыларды білім, білік, дағдыны меңгеру үшін ақпараттық
технологияларды пайдалануға үйрету;
- мектептің материалдық – техникалық базасын нығайту.
Оқу үрдісінде компьютер оқып-үйрену нысаны ретінде, сонымен бірге
оқыту, тәрбиелеу, дамыту мен оқытудың мазмұнын меңгеру диагностикалау
құралы ретінде әрекет етеді. Мұның өзі ақпараттық технологияларды
пайдаланудың екі бағыты бар екендігін анықтауға мүмкіндік береді. Бірінші
бағыт тұрғысынан алып қарасақ, ақпараттық технологиялар білім, білік,
дағдыны игеру үшін қажетті ресурс болып табылып, оқушылардың саналы тәрбие,
сапалы білім алуына жағдай жасайды, ал екінші бағыт тұрғысында ақпараттық
технологиялар оқу-тәрбие үрдісін ұйымдастыру тиімділігін арттырудың қуатты
құралы болып табылады. [11,16]
Бүгінгі таңда мектептің білім беру жүйесін ақпараттандыру жағдайында
өзіндік қайшылықтардың да орыналып отырғанын айту қажет. Мәселе,
мектептерде әлі де болса пән мұғалімдерінің бағдарламаларымен тікелей жұмыс
істеу мүмкіншілігі шектеулі, автоматтандырылған оқу бағдарламаларының саны
аз, оларды көбейту мәселесі нақты шешімін таппаған, ақпараттық
технологияларды пайдалану арқылы информатикадан басқа пән сабақтары
өткізілмейді десе де болады.
Сондықтан білім беруді жаңа сатыға көтеру үшін тек білім мазмұны мен
оқыту әдістерін ғана емес, ақпараттық технологияларды кеңінен қолдану
арқылы оқытуды ұйымдастыру формаларын да жетілдіру керек. Мұның өзі мынадай
оқу-тәрбие міндеттерін шешуге көмектеседі:
- оқу үрдісін дербестендіру. Мәселен, компьютер оқытуды нақты бір
авторлық бағдарлама бойынша жүзеге асыруға мүмкіндік береді;
- нақты әрекетке негізделген кері байланысты қамтамасыз етеді. Мәселен,
компьютер арқылы әрбір оқушы өзінің білімін бақылауға, тексеруге және
бағалауға мүмкіндік алады;
- материалды меңгеру жылдамдығын арттыруға болады.
Ғылыми педагогикалық-психологиялық әдебиеттерді және мектеп
тәжірибесін оқып-үйрену мен талдау негізінде ақпараттық технологияларды
мектептің оқу үрдісіне енгізу үшін кешенді ақпараттық білім беру жүйесін
құру қажеттілігі туындады.
Бұл жүйенің негізін ақпараттық технологиялар құрайды. Енді оқытудың
ақпараттық технологияларының мәнін ашып көрсетейік.
Компьютерлік және ақпараттық сауаттылық. Компьютерлік сауаттылыққа
электрондық есептеуі техникасымен жұмыс істеу білігін жатқызуға болады.
Ақпараттық сауаттылық ақпарат алудың, қайта жасаудың, сақтаудың және
пайдаланудың негізгі ережелерін білуді көздейді.
Оқу үрдісінде компьютерді пайдалану оқышылардың өзіндік жұмыстарын
ақпараттық - әдістемелік тұрғыдан қамтамасыз етуде де елеулі өзгерістер
енгізуге мүмкіндік береді, мұндай жаңашыл өзгерістерді оқулықтардан
бастауға болады. Мұндай дәстүрлі баспа оқулықтарымен қатар оқу үрдісінде
электрондық оқулықтың автоматтандырылған оқу үрдісі пайдалану көзделді.
Электрондық оқулықтың автоматтандырылған оқу үрдісі ашық дамитын
әдістемелік жүйе екендігі белгілі. Сонымен бірге электрондық оқулық оқу
ақпараттарын тасылмадаудың жаңа құралы болып табылады. Онда оқу ақпараты
толық мазмұндалып, әртүрлі қосымшалар, анықтамалы материалдар, бақылау
тапсырмалары, ұсынылатын әдебиеттер тізімі және тақырыптық ресурстарға
сілтемелер береді. [23, 25, 30]
Электрондық оқулықтың жетістіктері мыналар болып табылады:
▪ шұғыл кері байланысты қамтамасыз етеді;
▪ дәстүрлі оқулықта көп ізденуді қажет ететін тиісті ақпаратты тез
табуға көмектеседі;
▪ гипермәтінді түсіндірмелерді бірнеше рет қарап шығу барысында
уақытты анағұрлым үнемдеуге мүмкіндік береді;
▪ қысқа мәтіндермен қатар көрсетеді, әңгімелейді, жобалайды т.с.с.
(мультимедиалы технологияның мүмкіндігі мен артықшылығы осы жерде
көрінеді);
▪ әрбір студентке дербестік тұрғыдан қатынас жасауға мүмкіндік беріп,
олардың өз бетінше білім алуын қамтамасыз етеді;
▪ Белгілі бір білім бойынша білімді тексеруге мүмкіндік туады.
Электрондық оқулықтарды қолдану барысында оқушылардың сабаққа деген
қызығушылығының күрт артқандығы байқалады. Сонымен, мұғалімдерге де
өздеріне қажетті әдістемелік, дидактикалық көмекші құралдары молынан ала
алады. Заман талабына сай жас ұрпаққа сапалы білім беруде электрондық
оқулықтарды сабаққа пайдалану-оқытудың жаңа технологиясының бір түрі
ретінде қарастыруға болады. Ой-өрісі дамыған, шетелдік білім, жүйесінен
қалыспайтын ұрпаққа білім беру жолындағы ортақ міндетті өз мәнінде жүргізу
үшін, бір-бірімізден тәжірбие алмасып, кемшілік-жетістіктерді айтып
отыруымызғы болады деп ойлаймын. [6, 9]
Қазіргі кездегі қоғамның ақпараттану жағдайына ақпараттық
технологиялардың қарқынды дамуы адам өмірінің әр түрлі саласына біртіндеп
өзгерістер енуде. Ақпараттандыру ісі Қазақстанның білім беру жүйесінің
даму жолына да ықпалын тигізуде. Ақпараттық технологияның қарқынды дамуны
сәйкес электрондық оқыту деп аталатын оқытудың жаңа технологиясы қалыптасып
нығая түсуде. Сондықтан педагогика ғылымының алдында электрондық оқытудың
жүйе құраушы факторлары мен ннегізгі педагогикалық ұстанымдарын анықтау
және айқындауға байланысты бірқатар міндеттер қойылды. Сонымен қатар,
электрондық оқыту құрылымы мен мазмұнына, оқыту әдістеріне оқытудың
формасына және құрамына қойылатын кешен талаптарды анықтау қажеттігінен
электрондық оқытудың әдістемелік жүйесін қалыптастыру мақсаты туып отыр.
Классикалық педагогикада әдістемелік жүйенің бөліктері төмендегіше
көрсетіледі:
• Оқыту мақсаты;
• Оқыту мазмұнының құрамы: ақпараттық теориялық бөлік, тәжірбиелік
бөлік, меңгерген білім деңгейін анықтау;
• Оқыту құралдары;
• Оқыту әдістері;
• Оқыту түрлері;
Дәстүрлі әдістемелік оқу үрдісіндегі бөліктер бірдей және бір уақытта
қатысады. Ал классикалық оқу үрдісінде әдістемелік тәсілге байланысты
оқытуды ұйымдастырудың әр түрлі формалары, әдістері және оқыту құралдары
қолдануылуы мүмкін.
Әдістемелік жүйенің бөліктерін электрондық оқытуға сәйкес толығырақ
қарастырсақ, оны мына сызбадан көруге болады:
Оқыту мақсаттары мен міндеттері білім беру, біліктілік пен дағдыны
қалыптастыру, тәжірбие алмасу, алынған білім,біліктілік пен дағдыны
жалпылай жатқызамыз. Электрондық оқыту жағдайында осы мақмат міндеттерге
жету келесі электрондық оқыту түрлері мен жабдықтарының көмегімен іске
асырылады.
Оқыту мазмұнының құрамына әрдайым теория, білімді тәжірбиелік бекіту
және білімді тексеру кіреді.
Электрондық оқыту түрлері мен жабдықтары
Оқыту мақсаттары Электрондық оқыту түрлері мен жабдықтары
Білім беру Мәтіндік және мультимедиялық оқу материалдарының
жинағы
Біліктілік пен дағдыны Компьютерлік демонстрациялау бағдарламасы.
қалыптастыру Жаттықтырушы бағдарламасы.Автоматтандырылған
жаттықтырушы.
Тәжірбие алмасу Электрондық кеңес.ИнтернетИнтернет Форум.
ИнтернетИнтернет конференция.
Алынған білім,, On-Line сабақтар.
біліктілік пен дағдыны Тестілеу. Тексеру тапсырмалары
тексеру
Электрондық оқытудың әдістемелік оқыту моделінде оқыту құралдарының
орын алуы өзгерді. Олар оқыту құрылымы мен мазмұнын, әдістерін және
оқытудың формаларын анықтайды. Енді бүгінгі күнде электрондық оқыту
шеңберінде жиі қолданылатын оқыту әдістері мен формаларына топтық әдіс және
жеке-дара оқыту әдісі жатады. Бұларды кеңінен тараған оқыту формаларына
жатқызуға болады.
Нақты бағдарламалық өнімді жасау мен қолдану технологиясы жеке-дара
және топтық оқыту сияқты әр түрлі әдістерді қолдана отырып, оқытуды іске
асыруға мүмкіндік береді. Сонымен қатар электрондық оқыту шеңберінде
оқытудың әр түрлі формаларын ұйымдастыруға мүмкіндік туғызады. [23,24]
1.1.3 Электрондық оқулықтар, құрылымы.
Орта білім беру жүйесін ақпараттандырудың мемлекеттік бағдарламасының
негізгі бағыттарының бірі - оқыту процесін ақпараттандыру. Аталған бағытты
жүзеге асыру үшін жаңа буын оқулықтарын Электрондық вариантқа аудару
қажет.[25]
Қазіргі кездегі көрнекі құралдың жаңа жанрларының бірі- мультимедиялық
энциклопедия, электронды оқулықтар. Интернеттегі материалдар, электронды
оқулықтар оқушының шығармашылықпен жұмыс жасауына және оқытудың сарамандық
ұстанымының жүзеге асуына мүмкіндік береді. Электронды оқу материалының
ішкі мазмұны үнемі Интернет желісі және басқа электронды кітапханалар
арқылы толықтырылып отыратыны белгілі, сондықтан ол ақпарат жинақтаудың
қайнар көзі. Электронды оқулық оқушы үшін өз бетімен жұмыс істеуіне
мүмкіндік беруімен қатар, ғылыми курс бойынша жан-жақты, толық мәлімет бере
алады.[17,7]
Химиядан жасалатын зертханалық жұмыстарды да жаңа ақпараттық
технология арқылы оқытуға болады.Қазіргі уақытта ең сапалы мультимедиялық
оқу құралы 1С: Репититор.Химия, оның интернеттегі адресі: http:
repetitor.1c.ruonlinedisp.asp ?10;3 Мұндай бейнехимиялық эксперименттерді
көруге болады. Мектептерде реактивтердің жетіспеушілігінен, зертханалық
сыныптардың өз деңгейінде болмауынан химиялық тәжірибелер жасалынбайды. Осы
жағдайда бейнетәжірибелердің маңызы зор.[15,23]
Электрондық оқулықтың мазмүны оқушының интеллектілік ойлау қабі-летін
дамытуға бағытталуы қажет және оның мына қасиеттерін қанағаттан-дыруы
жеткілікті жинактылық, жүйелілік, эстетикалық көркемділігі, жылдамдылығы
және т.б.[22]
Электрондық оқулықтар ара кашықтықтан оқыту формасына негізделіп
жасақталады және оны жүзеге асыру үшін қолданылады.[18]
Осы уақытқа дейін бақылаушы, жаттықтырушы, модельдеуші, дидактикалық
ойындар сияқты қолданбалы программалар қолданылып келді. Бүл программалар
оқушының өздігінен оқып - үйренуіне және өзіндік жүмыс жасау қабілетін
дамытуға мүмкіншілік береді. Электрондык оқулықта, мәтіндік ақпаратган гөрі
графиктік ақпарат көбірек камтылуы керек, себебі оқушының ақпаратты тез,
өрі көрнекті түрде қабылдануына жағдай жасайды. [27,16]
Электрондық окулыктың құрылымы
Біз оқулықтың сыртқы құрылымын қарастыратын боламыз. Оқулықтың
сапалылығы тақырыптық, мазмұндық материалы келесі үш түрде өрнектелетін
болады:
1. Материалдың мәтін, сурет, график, кескін, кесте және т.б түрлерде
баяндалуы. Ол оның дөстүрлі оқулықтан ерекшелігін көрсетеді.
2. Материалдың кескін түрінде баяндалуы - оқулық мазмұнының
графиктік мәтіндік түрде бейнеленуі. Онда оқу материалының негізгі идеясын
айқындайтын үзінділерін оқушының меңгеруіне ыңғайлы етіп, графиктік түрде
бейнелену.
З.Өзіндік тексерудің (өзіндік бақылаудың) тестілік жүйесі. Онда оқу
материалын қаншалықты деңгейде меңгергенін айқындайтын сұрақтар мен
тапсырмалар беріледі.[17,19,27]
Материалдың мұндай түрде бейнеленуі оқушының есте сақтау қабілетінің
дамуына және өткен материалды ұмытпай, оны дамытуына игі әсерін тигізеді.
Ал енді электрондық оқулықтың құрылымдық элементтеріне жан -жақты
тоқталайық:
- сыртқы беті
- титульдық экран
- мазмұны
- аннотация
- оқу материалының толық баяндалуы (кескіндер, кестелер, графиктер,
бейнелер)
- оқу материалының қысқаша мазмүны (кескін курс түрінде берілуі)
- қосымша әдебиеттер (оның тізімін ғана емес, мәтіндерді де енгізу қажет)
- өзіндік білімді тексеру жүйесі
- өзіндік бақылау жүйесі
- мәтіндік үзінділерді іздеу функциясы
- авторлар тізімі
- терминдік сөздер
- оқулықтың элементтерін басқару бойынша анықтамалық, жүйе
- оқулықпен жұмысты басқару жүйесі
Әрбір құрылымдық элементке жеке - жеке тоқталып, сипаттама берейік:
Сыртқы беті түрлі - түсті бояулармен боялып, эстетикалық түрғыдан
әдемі безендірілуі қажет. Ол үшін графиктік қойылымдар мен түстер
қолданылады. Оқулықты көрмеге қою мақсатында анимациялық құбылыстармен
безендірілуі қажет.[23]
Титульдық экран. Онда оқулықтың атауы, жоғары білім мекемелері
(мысалы, Қазақстан Республикасы білім және ғылым министірлігі), авторлық
құкық, оқулықтан лицензиядан өткен белгісі, баспаға тапсырылған күні,
оқулық авторларының мекемелері туралы ақпараттар жазылады.
Мазмұны. Ол оқулықтың негізгі қүрылымдық элементтерінің қатарына
енеді. Оқулық мазмұнының негізгі құрылымдық бөліктерін шағын түрде
үйренушінің оқуына жеңіл болатындай етіп көрсету қажет.
Электрондық оқулықты жасақтаушылар алдына мынандай мәселелер қойылады:
неден бастау керек? Электрондық, оқулықтың типі қалай таңдалады? Оны
құрудың негізгі мақсаты қандай? Оқулықтың бөлімдерін үйренушіні ынталандыру
бағытында қалай таңдап алуға болады? Оқулықтың сценарийін қалай жазуға
болады. Оның құрылымдық мазмұнын қалай құруға болады? Электрондық оқулықпен
оқытуда үйренушінің қызметін қалай үйымдастыруға болады? Оқытудың
нәтижелерін қалай бақылауға болады? Электрондық оқулықты құруды қалай
сипатгауға болады? және т.б.[5,19,15]
Электрондық окулыққа койылатын талаптар:
1. Жан-жақтылығы.
2. Ізгіліктілік. Оңда кез келген орындаушы өзіне қажетті білімді ала
алады.
3. Бейімділігі. Ұсынылып отырған оқу материалы барлық орындаушылар үшін
бірмәнді болуы керек. Бірақ оқу материалы әр түрлі формада берілуі мүмкін.
4. Модульдік. Кез келген электрондық оқулықты дәстүрлі оқулықтар негізінде
құрылымын жасақтау.
5. Экономикалык тиімділігі. Аталган оқулыққа сұраныс көп болуы қажет және
сөйкес түсетін пайданы да қарастыру қажет.
6. Тұтынушыға бағдарлау.
Электрондық оқулықты топтау
Ерекшелік деңгей
Дәстүрлік
Интеллектуалдық
Қағаз түріндегі оқулық Оқыту траекториясы
бойынша
Материалдың бейнеленуі (өзінді
оқу
мен өзіндік бақылау)
Тарату деңгейі
СD, DVD
желілік
Электрондық оқулық осы Интернет,
электрондық пошта
дискеталар арқылы тара- арқылы берілетін
ақпараттары
тылуы керек (жадының шексіз болуы керек
көлемі)
Оқыту процесіндегі өзіндік бағалау деңгейі
Автоматтандырылған Автоматтандырылмаған
Оқу материалдарының мазмұны Алынған нәтижелер мен жүргізіл-
мен құрылымын кез келген уақыт- ген бақылаулар нәтижесінде мұға-
та қолданушы өзін қолайлы жағ- лім ғана өзгерістер енгізуіне
бола-
дайда өзгертуін. ды.Бірақ бұл
жағдайда оқыту про-
цесіне өзгерістер.
Белгіленулер деңгейі
Терминдік ақпараттық өзіндік Жалпы
Жалпылама
сөздер оқыту
курс курс
глоссарий, лекция,тео- тестік мульти-
автомат-
негізгі тү- риялық ма- сұрақтар медиялық
тандырыл-
сініктердің териялдар мен өзіндік
ған
анықтама- жүйелері
лары.
Электрондық оқулықты құрастырудың әдістемесі
Электрондық оқулықты құрастыру мына алгоритм бойынша жүзеге асырылады:
1. Оқу пәнінің мазмүндық көлемін бағалау.
2. Оқу элементтерін үйренушінің білімділік, икемділік дағдыларын
қалыптастыру деңгейіне сай анықтау.
3. Оқу материалын өзіндік білім алу деңгейіңе бөлу.
4. Оқу материалының мазмұнының негізгі элементтері (тарау, тақырып,
сабақтар) аралығындағы мағыналық байланыстар жүйесін айқындау.
5. Электрондық сөздік-анықтаманы (глоссарий) дайындау.
6. Әрбір тақырыптар бойынша динамикалық және статистикалық компьютерлік
слайдтар жиынтығынан құралған лекциялар конспектісін дайындау.
7. Тест материалдарын дайындау (тест тапсырмалары қиындықтары бойынша
3 деңгейде -жабық, ашық және типтік емес есептерді шешу).
8. Көрнекі материалдарды электрондық түрде дайындау.
9. Өзіндік және практикалық сабақтарды жүргізетін материалдарды дайындау.
10. Электрондық баспаны дайындау жүмыстарын мультимедиялық
лабораториялардың мамандары (программалаушы, дизайнер, инженер)
жалғастырады.
Электрондык, окулықтың кұрамы:
- аннотация;
- пән туралы қысқаша ақпарат;
- жұмыс бағдарламалары;
- электрондық оқулықпен және оның бөліктерімен жұмыс жасау туралы
әдістемелік нұсқаулар;
- ұсынылатын білім беру бағдарламалары;
- теориялық материалдар (лекция конспектілері);
- теориялық материалдарға негізделген оқу құралы;
- практикалық жұмыстарды орындауға негізделген әдістемелік құрал;
- практикалық жұмыс пен бақылау жұмыстарының тапсырмаларының тізімі;
- бақылау тапсырмалары;
- лабораториялық жұмыстардың әдістемелік нұсқалары;
- білімді бағалау критерийлерін айқындайтын тапсырмалар;
- бақылау тестілерінің жинағы;
- телекоммуникациялық құрылғыларды қолдану арқылы консультация түрлері мен
графигі;
- глоссарий;
әдебиеттер тізімі және Интернеттің.ақпараттық ресурстарына сілтемелер; озат
мүғалімдердің жасақтаған қосымша авторлық материалдары; үйренушінің жұмыс
папкасы; мүғалімнің жұмыс папкасы. Аталған құрам арқылы электрондық
оқулықтың құрылымы түрғызылады.[14,16,24]
Электрондық оқулықты оқушыларға пайдалануға бергенде олар тез меңгере
біледі. Мұның негізгі себебі оқушы электрондық оқулықты парақтап отырмай,
өзінің қалаған тақырыбына барьп тез әрі қызықты үйрене алады. Сондықтан
оқушыларды сабаққа қызықтыра және компьютерді барлық пәндерге пайдалана
білуіміз керек. Осыларға өз көмегін тигізетін электрондық оқулықтар,
сондықтан қазақша электрондық оқулыктарды көптеп шығаруымыз қажет. Ол үшін
көптеген жаңадан шығып жатқан программалық жабдықтарды менгеру
керек.[22,20,18]
1.1.4 Жаңа ақпараттық технологияны қолданудың тиімді-тиімсіз
жақтары
Жаңа ақпараттық технологияларды пайдаланудың тиімді және тимісіз
жақтарына 1- кестеден көруге болады.
Кесте-1 Ақпараттык технологияның тиімді-тиімсіз жақтары.
Тиімді жақтары Тиімсіз жақтары
• Көзге көрінбейтін химиялық • Оқушының бағыттылық
құбылыстарды компьютер арқылы (бағытталу) рефлексінің төмендеуі
бейнелеп көрсетуге болады; (ориентировочный рефлекс);
• Заттың ішінде болып жататын • Танымдық эмоцияларының
химиялық құбылыстарды модельдеп мәнінің төмендеуі, оқушы қызығушылығы
көрсетуге болады; білім мазмұнына емес, экрандағы
• Химиялық құралдарға өзгеріске ғана ауып отырады;
мұқтаждықты азайтады; • Көрнекілік принципінің
• Алған білімді тәжірибеде гипербализациясы, яғни тым артық
қолдануға үйренеді; болуы;
• Жаңа материалды игеруге • Оқушының тіл мәдениетінің
уақыт қысқарады; төмендеуі тірі қарым-қатынасқа түсе
• Зерттеушілік қабілеті алмауы;
қалыптасқан тұлға қалыптасады; • Ақыл-ой дамуын қадағаламай,
• Мұғалім әр оқушымен дербес есте сақтау ойлау жұмысын төмендетеді;
жеке жұмыс жүргізуіне мүмкіндік • Оқытуға айқын сипат беріп,
туғызады; оқу материалын меңгеруді кемітеді;
• Оқушының ой-өрісін , • Шынай өмірден кетушілік, оны
дүниетанымын кеңейтуге, тану анық байқамау немесе аутизация;
процесіне қызығушылығын арттыруда • Жаппай химиялық құбылыстарды
зор; модельдеу – химиялық (классикалық)
• Оқыту жүйесінің экспериментке зияның тигізеді.
көпдеңгейлігі жетілдіруі олардың
таралу мен сапасын артырады;
• Оқушыға тақырып шеңберінде
және белгілі бір уақыт аралығында
айтылуға тиіс мәліметтің көлемін
ұлғайтады;
Жоғарыда айтылған тиімсіз жақтарды болдырмау үшін төмендегідей ұсыныс
бергім келеді. 1. Компьютерді сабақтың белгілі бір кезеңдерінде ғана
пайдалану. 2. Компьютерді пайдалану уақытын сақтау. 3. Компьютерді
пайдалану қауіпсіздік техника ережесін сақтау. 4. Кітаппен жұмыс. 5.
Классикалық тірі тәжірибелерді орындау қажет.[6,8]
Студенттердің болашақ педагогикалық қызметтеріне қажетті болатын
білімділігі мен іскерлікті игеруге үйрету керек. Т.А.Сергееваның және т.б.
ойларынша, нақты жағдайда химия, физика пәндерінің келешек мұғалімдері
біріншіден: компьютерді қажетті жағдайларда қолдану: яғни тәжірибе
жүргізгенде есептеуге қажетті уақытты азайтуға, есептерді тексеруді,
нәтижесін бағалауға мүмкіндік береді; екіншіден – оларды типтік
біліктіліктерді өңдеуде қолдану, яғни валенттілік бойынша формула құру,
күрделі заттарды искеу, химиялық элементтер электрондарын атомдарға тарату,
әр түрлі типтегі химиялық теңдеулерді құру, көміртектік қаңқасы бойынша
теңдеулер құру т.б. физикадан типтік біліктіліктерді дамыту. Мұндай
жұмыстарды біз студенттерді жаңа ақпараттық технологияны оқу саласында
қолдануға дайындау процесінде жүргіздік.[26,30,17]
Компьютерлік технологияларды тиімді пайдалану нәтижесінде компьютермен
жұмыс істей білу біліктілігін дұрыс меңгермеумен үйлеспейтін, ал оқушының
тұтас тұлғасын сипаттайтын, оның компьютерләк бағыттылығын, сәйкес білім
мен біліктілікті меңгеруге мотивациалы, компьютерлік техника көмегімен оқу
және кәсіби іс-әрекетте ой есептерін шешу қабілеттерін, компьютерлік ойлау
тәсілдерін меңгеруінің ақпараттық-технологиялық құзіреттілігі қалыптасуы
керек.[23,18,28]
1.2 Химияны оқытуда компьютерді қолдану
Дербес компьютерді химия сабағында пайдалану – химияны оқыту жүйесін
өзгертеді. Компьютерлік оқытудың бағалау үшін, компьютерлендіру
жағдайындағы химияны оқыту әдістерімен ұйымдастыру формасына тоқталайық.
Химия сабағында компьютерлік оқытудың ерекшеліктерін анықтау үшін,
біріншіден, химияны оқыту әдістерінің жалпы теориялық ерекшеліктерін,
екіншіден, оқыту құралы ретінде электронды есептеуіш машина құрылымы мен
ерекшеліктерін негіздеу қажет. Компьютерлік оқыту процесінің құрылымдық
схемасын қарастырайық. [4,9,11]
Оның құраушы элементтері мұғалім, оқушы, дидактикалық материалдар мен
дербес компьютер 1-суреттен көруге болады. Осы элементтердің барлығы да
бір-біріне өзара әсер ететін ақпараттар
ағынымен байланысқан.
сурет-1
Осы құрылымда алғашқы маңызды аспект рөлін мұғалім мен оқушының
компьютерлік сауаттылығын қамтамасыз етуі, яғни олардың компьютермен және
оның сыртқы құрылымдарымен жұмыс істей білу деңгейлері, компьютердің жалпы
қызмет ету принциптерін түсінуі, осы жүйенің жалпы мүмкіндіктерін ұғынуы
саналады.Химияны оқытуда компьютерді қолдану бағыттарын 2-суреттен
көреміз.[28,12]
Химияны оқытуда компьютерді қолдану бағыттар
сурет-2
1.2.1 Химия сабағында динамикалық компьютерлік модельдерді (ДКМ) пайдалану.
Сабақты тиімді ұйымдастырудың ұтымды жолдарының бірі – динамикалық
компьютерлік модельдерді (ДКМ) қолдану. Химиялық процестер мен құбылыстарды
оқыту процесін дамыту мен жетілдірудің болашағы болып табылады. Әсіресе
оқушылардың шығармашылық белсенділігін арттыруда, зерттеу жұмыстарын дамыта
білуде оның ролі ерекше. Бірақ та химиялық құбылыстардың барлығы жаппай
динамикалық электронды есептеуіш машинада (ДЭЕМ)модельдеу – химиялық
экспериментке зиянын тигізуі мүмкін. Сірә, классикалық химиялық
экспериментті ДЭЕМ-де модельдеу әдісін қолданып, құбылыстар мен
эксперименттік нәтижелерді өңдеумен үйлестіру қажет. ДКМ-ді пайдалану
кейбір құбылыстардың оқушылар үшін көрінбейтін жағдайда, сондай-ақ тікелей
бақылау кезінде көзге көрінбейтін немесе жалпы мүмкін емес құбылыстың
нәзік жерлерін елестетуге мүмкіндік береді. Мысалы: Атомның құрылысы,
Көмірсутектер тақырыптарында ДКМ-ді пайдаланып өткізу тиімдірек. Модельді
басқару нақты объектінің күрделілігіне қатыссыз, оқушы ЭЕМ клавиатурасы
арқылы модельдің әртүрлі параметрлерін енгізу жолымен жүзеге асырады.
Мұғалім ДМК-ді пайдаланған кезде нені білу керектігін 3-суреттен көре
аламыз.[17,18,20]
Мұғалім динамикалық компьютерлік модельдерді пайдаланған кезде білу керек
сурет-3
60 жылдары қарқынды дамыған бағдарланған оқыту әдісі автоматтанған
оқыту жүйесін қолдануға негізделген компьютерлік оқыту әдісіне орын берді.
Мақсатта сонымен қатар, жоғары компьютерлік біліктілігін, пәнаралық
байланыс орнын күшейтуді қалыптастыруда анықталғаны көңіл аудартты. Қазіргі
таңда педагогтың қазіргі ақпараттық қоғамның талабына сай бейімделу сұрағы
басты назарда. Қазіргі педагог моделі осы сатыда кәсіби дайындықтың қажетті
шартының бірі ретінде ақпарттық мәдениетінің қалыптасуын ұйғарады.[26,28]
1.2.2 Химияны оқытуда интернетті тиімді пайдалану.
Химия және химиялық білім саласындағы мәліметтер мөлшері, кез-келген
басқа саладағы секілді күнен күнге көбейіп жатыр. Бүгінгі таңда біз желінің
көмегімен мәліметтерді іздеуді, өндеуді, сақтауды және таратуды жүзеге
асыруымыз ыңғайлы, сенімді және тез болып табылады. Жаңа ғасырдағы маманға
өзінің кәсіби білігімен қатар жалпы әлемдік ақпараттық ағымда қажет
мәліметті тауып, өңдей білу, олардың негізінде дұрыс шешім қабылдай білу
қажет. [2,8]
Интернет желісінде ғалымдарға, ұстаздарға, студенттерге, орта мектеп
ұжымына арналған әр түрлі сайттар мөлшері күннен күнге көбеюде. Желіде
жұмыс істеу барысында көптеген сайттарды кездестіруге болады. орта
мектептегі химия пәні мұғалімін қызықтыратын қазақ және орыс тіліндегі
сайттарды сіздердің назарларыңызға ұсынсақ. Бұл сайттардан: химиялық білім
беруге қатысты нормативті құжаттарды, әдістемелік құжаттарды,
бағдарламаларды, оқулықтарды және оқу құралдарын (электрондық түріндегі),
практикумдар, кызықты тәжірибелер, анықтамалық мәліметтер, периодтық
кестелер, мерзімді басылымдар, баспаға шығарылуға жоспарланған кітаптар
тізімін, кітап сататын дүкендердің мекен-жайын және т.б. көптеген ақпарат
таба аласыздар. Мұғалімдер Интернет желісіндегі окушылармен жұмыс істеуге
және өзін-өзі оқытуға арналған мәліметтер таба алады. Бұл сайттар бір-
бірінен өзінің нақтылылығымен, дәлділігімен, қолданудағы ыңғайлылығымен,
қолдану сапасымен ерекшеленеді. Олардың өзіне тән ерекшелікгері бойынша
жіктеу өте қиын. Біріншісі көптеген салаларды қамтыса, екіншілері тек
арнайы мамандарға ғана қажетті болуы мүмкін.
Әр сайттың мазмұнын толығымен баяндау мүмкін емес, өйткені, ондағы
мәліметтер мөлшері өте көп, сондықтан олардың тек желідегі мекен-жайын
және ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
бет
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3 - 5
1 Негізгі бөлім
1.1 ЖАҢА АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯНЫҢ ДИДАКТИКАЛЫҚ
ҰСТАНЫМДАРЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6 - 8
1.1.1 Жаңа ақпараттық технологияны қолданудың психологиялық – педагогикалық
мүмкіндіктері мен негізгі
бағыттары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..9 - 13
1.1.2 Электрондық оқулық
түсінігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..14 - 20
1.1.3 Электрондық оқулықтар,
құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 21 -
26
1.1.4 Жаңа ақпараттық технологияны қолданудың тиімді-тиімсіз
жақтары ... ...27 - 28
1.2 ХИМИЯНЫ ОҚЫТУДА КОМПЬЮТЕРДІ
ҚОЛДАНУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .29
1.2.1 Химия сабағында динамикалық компьютерлік модельдерді
(ДКМ)
пайдалану ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..30 - 31
1.2.2 Химияны оқытуда интернетті тиімді
пайдалану ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ..32 - 35
1.2.3 Ақпараттық технологияны қолдану арқылы оқушылардың
пәнге деген қызығушылығын, танымдық қызығуын арттыру,
естесақтау, ізденушілік кабілеттерін
дамыту ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... .36 - 39
1.2.4 Компьютердің оқушы білімін тексерудегі
ролі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..40 - 41
2 Эксперименттік бөлім
2.1 Химия пәнінен ақпараттық технологияны қолдану арқылы
өткізілген сабақтардағы оқушылардың білім деңгейінің
көрсеткіштері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..42 - 43
2.2 Химия пәнінен дәстүрлі оқыту тәсілдерін қолдану арқылы
өткізілген сабақтардағы оқушылардың білім деңгейінің
көрсеткіштері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..44 - 45
2.3 Химиядан өткізілген дәстүрлі және дәстүрлі емес
сабақтардың саластыруына
сараптама ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
46 - 48
2.4 Компьютерлік технологияның сабақты өткізу кезеңдеріндегі
қолдану үлесіне
талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ..49 -50
2.5 Компьютерлік технологияны қолданудың оқушылардың
танымдық-ізденушілік қабілеттерінің әсерін
анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .51 - 52
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 53 - 54
Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 55 - 57
Қосымшалар
Кіріспе
Қазіргі таңда дәстүрлі оқыту әдістемесінің заман талабына сай толық
білім беруге, меңгертуге кепілдік бермейтіндігін мектеп тәжірибесі көрсетіп
отыр. Сондықтан жаңартылған әдістемелік жүйенің оқыту процесінде іске асу
үшін оны технологияландыру қажеттігі туады.[3]
ХХІ ғасырда әлемдік өркениет төрінен орын алып, Қазақстанның жан-жақты
дамуының бірден-бір жолы білім мен ғылымды әр қырынан меңгеру қажет болып
отырғаны белгілі. Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев Білім мен ғылым қызметкерлерінің
ІІІ съезінде Құрылымдық өзгерістер мұғалім кадрларын әзірлеу жүйесін
оздыра отырып, дамыту мен қамтамасыз етілуі тиіс-деп, атап көрсетті.[6]
Экономикасы күшті дамыған елдердің тәжірибесі білім беру жүйесін
ақпараттандыру экономика, ғылым және мәдениеттің қарқынды дамуының негізгі
кепілі екендігін көрсетіп отыр. Олай болса қазіргі заманның ақпараттық
және телекоммуникациялық технологиясын игеру әрбір мұғалімнің басты
міндеті болып табылады.[2]
Білім беру үрдісін ақпараттандыру – жаңа ақпараттық технологияларды
пайдалану арқылы дамыта оқыту, дара тұлғаға бағыттап оқыту мақсаттарын
жүзеге асыра отырып, оқу тәрбие үрдісінің барлық деңгейлерінің тиімділігі
мен сапасын жоғарылатуды көздейді.[9]
Оқу мен тәрбие саласындағы мұғалімдердің алдында тұрған аса маңызды
міндет - талабы- таудай дарынды жеке тұлғаны іздеп тауып, оны жетілдіріп
шығару.[24]
Қазіргі кезеңде мектеп мұғалімінің алдында тұрған маңызды , жауапты
міндеттің бірі- оқушыға тиянақты білім беру. Ол үшін мектеп мұғалімдері
оқытудың тиімді әдіс-тәсілдерін өз тәжірбиесінде таңдап алуы керек.[17]
Қазіргі педагогика теориясы жаңашылдыққа бет бұрып, білім беру
мазмұны жаңарып, жаңа көзқарас пайда болумен жаңа технологиялар өмірге
келді.[13]
Жаңа технологияларды күнделікті сабақ үрдісінде пайдалану-
оқыту мақсатына жетудің тиімді жолдарын көрсетеді.[16]
Қазіргі оқыту барысында қолданылып жүрген көптеген техологиялар жеке
тұлғаның жетілуіне, оқытудың тиімділігінің негізін құруға бағытталған.
Бүгін де неліктен білім технологиясы жайлы көп айтылуда? Жаңа заманымыздың
білім жүйесі оқу- тәрбие үрдісінде технологиядағы түрлілігімен сипатталады.
Бүгінгі таңда педагогикалық технологияға ерекше көңіл бөлудің себебі неде?
Біріншіден, педагогикада іскерлік жүйесінің жаңа жолын табуға қажеттіліктің
тууы. Екіншіден, оқытуда жеке белгілей оқыту, білім беру тиімділігін
арттыру. Ең соңында технологияны жобалау - оқушы мен ұстаз арасындағы өзара
қатынасты қалыптастырып, білімге қызғушылығын арттыруды бір жүйеге
келтіру,әдіс-тәсілдердің түрлерін енгізу. Олай болса, дәл қазір бізге осы
педагогикалық жүйені дамыту, оны практикада пайдалану шарт.[24,4,8]
Бұл жетістіктерге арнайы курс, тәжірбие алмасу және жалықпай
іздену арқылы жетеді. Демек, білім беру мазмұнын жаңарту, үздіксіз білім
беру жүйесін дамыту- бүгінгі күннің обьективті заңдылығы.
Зертеу объектісі: Семей қаласының № 37 мектеп-гимназиясы 9 Г – 9 А
сынып оқушыларының оқыту үрдісі (химия пәні бойынша).
Зерттеу мақсаты:
Оқушылардың ақпаратпен жұмыс жасау іскерлігін қалыптастыру
арқылы коммуникативтік қабілеттерін, ақыл-ойын, танымдық және
шығармашылық қабілеттерін дамыту, алған білімдерін практикалық іс-
әрекетте қолдануға үйрету.
Зерттеу міндеттері:
Болжамды іске асыру үшін төмендегідей міндеттер шығады:
– Ғылыми – педагогикалық әдебиеттерден жаңа ақпараттық технология
туралы мәліметтер жинақтау, озық тәжірибелермен танысу.
– Жаңа ақпараттық технологияны ұйымдастыру үшін материалдық
техникалық базаны жетілдіру, іс шаралар кешенін әзірлеу.
– Компьютерлік және саралап – деңгейлеп оқыту технологиясын оқыту
үрдісіне енгізу негізінде:
а) химия пәнінен электрондық оқулықты қолдану арқылы өткізілген
сабақтардағы оқушылардың білім деңгейінің көрсеткіштерін анықтау.
б) Химиядан өткізілген дәстүрлі және электронды оқулықты қолданып
оқытылған сабақтардың білім сапасына әсерін зерттеу, талдау.
в) Химиядан өткізілген дәстүрлі және электронды оқулықты қолданып
оқытылған сабақтардың салыстыруына сараптама.
Ғылыми болжам:
– Егер Жаңа ақпараттық технологияны химия сабағында тиімді
пайдаланса, оқушылардың пәнге деген қызығушылығы, танымдық
белсенділігі, зерттеушілік іскерлігі, шығармашылығы артады.
– Жаңа ақпараттық технологияны қолданса әрбір оқушы оқу
процесінің субъектісіне айналуы нәтижесінде оқу жүйесінің қарқыны,
білім сапасы артады.
– Жаңа ақпараттық технологияны тиімсіз пайдаланғанда, қажетті
талаптарды сақтамаса оқушыныі білім сапасына танымды белсенділігі
мен денсаулығына кері әсерін тигізуі мүмкін.
Зерттеу әдістері:
Бақылау алу, тестілеу, сауалнама алу, тәжірибе жасау, бағалау.
Эмпирикалық: Индукция, салыстыру, жіктеу тәсілдері.
Зерттеу іздену жолдарының кестесі: (Қосымша-А) көрсетілген
1 Негізгі бөлім
1.1 Жаңа ақпараттық технологияның дидактикалық ұстанымдары
Технология кез келген ғылымның (оның ішінде химия пәнінің де) ажырамас
бір бөлігі. Алдымен технология сөзінің мағынасын айқындап алайық. Бұл ұғым
1872 жылы әлемдік техника мен ғылым жетістіктерінің алғаш өркен жая
бастаған кезеңдерінде ендірілді. Латын тілінен аудармасы технос-кәсіп,
өнер, шеберлік; логос-ілім, ғылым, пән деген түсініктерді
аңғартады.[3,8]
Білім беру жүйесінде де кезінде жаңа технология түрінде қабылданып, өз
дәуірінде барлық ғылымға елеулі үлес қосқан.Біздің қазіргі жаңа
технология деп жүргеніміз де бұрыннан қолданылып келе жатқан оқыту
әдістерінен бастау алып, жалғасын тапқан, толықтырылып өңделген
педагогикалық технологиялардың жаңа үлгісі.[4,6]
Жаңа ақпараттық технологияға ғалымдар әр түрлі анықтама беріп отыр.
Мысалы: Н.Макарова Жаңа ақпараттық технология-қысқаша компьютер
негізіндегі технология деп тұжырымдайды.[5]
М.Жалдак бұл терминнің неғұрлым кеңірек анықтамасын береді: Ол Жаңа
ақпараттық технология – адамдардың білімін кеңейтіп, олардың техникалық
және әлеуметтік үрдістерді басқару мүмкіндігін дамытатын, ақпаратты жинау,
ұйымдастыру, сақтау, өңдеу, тасымалдау және жеткізудің техникалық құралдары
мен әдістерінің жиынтығы дейді.[9,5]
Білім берудегі тез қарқынмен компьютерлендіру өзектілігі мына
факторлармен түсіндіріледі.[10]
– Оқушыны қазіргі қоғам сұранысына сай өзінің өмірлік іс
әрекетінде дербес компьютердің құралдарын қажетті деңгейде пайдалана
алатындай жан-жақты дара тұлға ретінде тәрбиелеу.
– Оқушылардың коммуникациялық техниканың құралдарын пайдалану
дағдысын қалыптастыру.
– Оқушылардың шығармашылық қабілетін, экспериментальды іскерлігін
дамыту.
– Компьютер жекелеген пәндерде оқыту құралы ретінде пайдалана отырып,
оқу тәрбие үрдісінің барлық деңгейін жетілдіру, тиімділігі мен сапасын
жоғарылату.[13]
Қазіргі кезде танымдық қажетсіну ол- жаңа ақпаратты қажетсіну дейміз.
Ендеше компьютерлік, ақпараттық техника мен технологиялар ақпараттандыру
мен жаһандау кезенінде оқушылардың танымдық әрекеттерінің артуына, білім
мазмұнындағы негізгі компонент оқу пәнін тереңірек меңгеруге себін
тигізеді.[26,17,20]
Оқу әдістемелік құралдар жасау технологиялары дамып отырғанда оны оқу
процесіне енгізу басты шарттың бірі. Ғылыми әдебиеттерде технология
түсінігіне уақыт өткен сайын әр түрлі анықтамалар беріледі. Оның ішінде
Технология-бұл қоғамдағы практикалық процестердің техникамен реттеліп
отыратын және материалдық дүниенің заңдылықтарымен анықталатын, техникалық
құралдармен түсіндірілетін объектінің өзара әрекеттесуінен туындайтын
процесс
Қазіргі кезде оқу ақпаратының ең ауқымды кең тараған формасы
(технология деп те атаймыз) – Интернет жүйесі арқылы ақпарат алу.[23,29]
Зерттелінген ғылыми-педагогикалық, техникалық әдебиеттерден
Компьютер ұғымына төмендегідей анықтама берілген. Б.Бөрібаев Компьютер
есептеуіш (computer түбірі лат.compute-санау, есептеу),
компьютер,вычислитель есептеу жұмыстарын атқару мен ақпаратты автоматты
түрде өңдеуге арналған техникалық құралдар кешені. Компьютер –ЭЕМ- нің
ғылыми жәнеғылыми көпшілік әдебиеттерден (негізінен ағылшын тілінде)
қабылданған атауы. Компьютерлендіру-computeruzation- компьютеризация,
компьютерлік қызмет көрсету өнеркәсібінің даму процесі және оны қоғамда
кеңінен пайдалану кәсіпорындарда мекемелерді және оқу орындарын
компьютерлік техникалармен жабдықтау және оны қолдану саласында тұрғындарға
жалпы білім берудің деңгейін арттыру.[11,19]
Технология терминінің түсіндірмесі әрқилы. Егер қазіргі кездегі
баспасөз материалдарына жүгінсек, бес бағытқа бағдарланған елуге жуық
технологиялар ғылыми түрде негізделген екен. Олар: қалыптасқан оқыту
жүйесі, жетілдірілген технологиялар, баламалы технологиялар, дамыта оқыту
технологиялары және авторлық мектептер. Олардың әрқайсысы ғылыми
тұжырымдамаларға негізделген мазмұны мен әдістемесінде ерекшеліктері бар,
үрдістің мәнін түсіндіре алатындай құралған.Педагогикалық технологиялардың
құрылымы мынандай болуы тиіс:
а) Тұжырымдық негізі;
ә) Оқытудың мазмұндық бөлімі:
• Оқытудың мақсаттары жалпы және тікелей;
• Оқу материалының мазмұны;
Б) Іс әрекет (үрдістік) бөлімі технологиялық үрдіс:
• Оқу үрдісін ұйымдастыру;
• Оқушылардың оқу әрекетінің әдістері мен түрлері;
• Мұғалімнің материалды меңгерту үрдісін басқарудағы іс әрекеті;
• Оқу үрдісінің диагностикасы.[2,4,10]
Ал, технологияға қойылатын әдіснамалық талаптардың критерийлері
мынандай болуы тиіс:
1. Концептуалдық (тұжырымдамалығы) белгілі бір ғылыми концепцияға сүйену.
2. Жүйелілігі үрдістің логикасы (ой ізділігі) барлық бөлімінің өзара
байланыстылығы біртұтастылық.
3. Басқаруға икемділігі диагностика, жобалау, сатылы диагностика,
коррекциялау мақсаты мен құралдар мен әдістерді жинақтап қорыту.
4. Тиімділік конкуренция жағдайында жұмсалған күш, әрекеттердің
тиімділігі, белгілі бір оқыту стандартына жету кепілділігі.
5. Қайта жаңғырту басқа бір білім беру мекемелерінде басқабір адамдардың
қолдану мүмкінділігі.[19,21]
1.1.1.Жаңа ақпараттық технологияны қолданудың психологиялық – педагогикалық
мүмкіндіктері мен негізгі бағыттары.
Оқу үрдісін жандандыруды қамтамасыз ететін әдістің бірі – техникалық
оқу құралдарын қолдану. Техникалық оқу құралдарының пайдасын психологиялық
жағынан негіздеуде психолог ғалымдарға жүгінсек көрнекілікті қолдану мидың
қабығында қосымша тітіркендіргіштердің пайда болуына ықпал етеді.
Нәтижесінде оның қабылдағыштығы артады да, мұның өзі терең, берік білімнің
игерілуіне жақсы әсер етеді. Техникалық құралдардың ішінде компьютермен
оқыту термині әдістемеде нақты қалыптасқан. Компьютер – оқу ісін
жекелендіретін, оқушының жұмыс жасауын қамтамасыз ететін маңызды құрал
ретінде қабылданған. Компьютерлік технологияның оқушының танымдық
белсенділігін артырудағы педагогикалық мүмкіндіктеріне ғалымдар
төмендегілерді жатқызады:
1. Компьютерлік технология хабарды шексіз көлемде игеруге және
аналитикалық өңдеуге мумкіндік береді.
2. Компьютерлік технология танымдық белсенділікті арттыратын компьютерлік
ойындар түріндегі танымдық үрдісті ұйымдастыруға жағдай жасайды.
3. Қазіргі көздері – компакт дискілер мен қуатты процессорлар құрамына
мәтіндік ақпарат, мультипликация, фото, бейне, модельдеу, дыбыстық
сүйемел ететін, оқушылардың танымдық белсенділігін арттыратын жаңа
сапалы бағдарлама жасауға мүмкіндік береді.
4. Электрондық оқулықты қолдану оқушының жоғары белсенді дүниетанымын
және өзіндік жұмыс аясын кеңейтеді,оқыту үрдісін саралауға, жан –
жақты ақпараттандыруға, білім мазмұнын ізгілендіруге көмектеседі.
5. Компьютерлер оқушылардың бойында іс-әрекет рефлексиясын
қалыптастыруға септігін тигізеді, Алдымен компьютер оқушыларға өз іс
-әрекетінің нәтижесін көрнекі түрде көрсетуге, өзін - өзі бақылау мен
түзетуді іске асыруға мүмкіндік береді.
6. Арнайы бағдарламалар арқылы оқушылардың пәнге деген қызығушылығын
туғызады.
7. Компьютерлік технология – адамның танымдық зерттеу қызметінің жан
жақты тәсілі, көпфункционалдық құралы (тексеру, есептеу, музыкалық,
графикалық, кең көлемді ақпаратты сақтау және өңдеу, т.б.) [4,6,13].
Компьютерлік технологияның аталған мүмкіндіктері оны пайдаланудың
педагогикалық мақсаттарын анықтайды. Техникалық оқу құралдарын қолданудың
тиімділігін растайтын еңбектер авторларының бірі Г.В.Габай техникалық
құралдардың оқушылардың жеке бас ерекшеліктерін анықтауға мүмкіндік беретін
(есте сақтау, ойлау, мәліметтерді тез қабылдау қабілеті, басқа да жұмыс
түрлеріне ауысу қабілеті) айта келе, оқу үрдісіндегі оқушылар іске асыратын
әрекетті танымдық және қосымша деп екіге бөледі. Танымдық әрекет – сабақта
алынатын білім, ал қосымша әрекет – сол танымдық жұмыстың ойдағыдай өтуіне
жағдай жасайтын іс - әрекеттер. Осы қосымша әрекет сабақта оқушы уақытының
көп бөлшгшн алады. Мүмкіндігінше мұндай жағдайды болдырмауға техникалық оқу
құралдарының маңызды рөл атқаратындығын атап кетеді. Қазіргі таңда
компьютер оқушының өз бетімен жұмыс істеуін, білім, білік деңгейлерін
көтеруге жағдай жасайтын, тереңдететін, шығармашылық ізденіске баулитын
қуатты құрал ретінде қабылданады. Компьютермен оқыту жағдайындағы оқушының
іс - әрекетін басқару үлгісі толық жүзеге асырылады. Оқыту үрдісінің
мақсат, шарт, құрал, іс - әрекет операциялар түйіндеріндегі қызметті осы
техникалық оқыту құралы атқара алады. Оқушы белсенділігінің жоғарлауына
ықпал ететін қабілетті компьютердің белсенді әріптестік рөліндегі,
көмекті динамикалық үйлестіре алатын қасиетіне байланысты. Компьютер
жұмысының программаланушылығы оның динамикалық бейімделгіштігімен үйлесіп,
бүтіндікті сақтай отырып, жекелей оқытуға жағдай жасайды. Оқыту үрдісіндегі
компьютер мен оқытудағы жаттығу сатысы – білім алушылар үшін тамаша құрал.
Себебі компьютер оқыту үрдісінің жоғары саналылығына әсер етеді де,
оқушының зерделілік және қисындылық деңгейін жоғарлатады. Компьютердің
көзбен шолу және басқа да күрделі бейнелерді құрстыру қабілеттері. Оқыту
үрдісінің ақпаратық каналдарының өткізгіштік қабілетін аттырады.
Зерттеушілердің көзқарасынша, компьютердің оқыту үрдісіне енгізілуі білім
саласын нақты дүниеге жақындата түседі. Компьютердің әмбебаптық және
программаланушылық қасиеттері, көп мақсатты қолданылу мүмкіндіктері
пәндерді интеграциялап оқытуға жағдай жасайды. [2,18,27]
Компьютер – оқу ісін жекелендіруге мүмкіндік бере отырып, яғни адамның
психикалық, педагогикалық, жеке, жас ерекшеліктерін, оның іс - әрекетке
даярлығын ескере отырып, соларға сәйкес жұмыстың мақсатын, жоспарын, әдіс -
тәсілдерін белгілеп оқыту. Компьютер - әр оқушының психологиялық
ерекшеліктерін ескеруге мүмкіндік беретін құрал. Өйткені әр оқушы өз
қабілетіне сай жылдамдықта жұмыс істей алады. Сонымен бұл техникалық оқу
құралы оқушылардың жас және жеке психологиялық ерекшеліктерінің жақсы
жағынан қапыптасуына ықпал етеді. Жалпы техникалық оқу құралдарын қолдану
дидактикалық көрнекілік, оқу материалын саналы меңгерту, жүйелілік пен
жалғастық, оқу мен тәрбие ісінің бірлігі, т.б. принциптерге негізделеді.
[8,9]
Адамның компьютердің көмегімен атқаратын оқу іс - әрекеттері өте көп,
күрделі, әртүрлі. Компьютерлік технологияны қолдану арқылы өмірге келген
оқыту тәжірибесі ғылыми - практикалық мәнге ие. Оқытудың компьютерлік
технологиясын құру стратегиясы – бүгінгі таңда ең тиімді әдіс. Бұл әдіс –
қойылған дидактикалық мақсаттарға жетуді қамтамасыз ететін оқытудың
формалары, әдіс - тәсілдері мен құралдарының жүйесі.
Оқытудағы компьютерлік бағдарламаның екі компоненттер тобын
бөліп қарауға болады. Олар:
1. Оқу материалдары, оған мәтін, суреттер, кестелер, репликалар,
ережелер.
2. Арнайы алгоритмдер (бағдарламалы). Олар оқу материалын, олардың
оқушыларға әсерін қарастырады. Бірінші компонентті оқытыушы жүзеге
асырса, екінші компонентті программист қолға алады, бірақ оқытушы
тарапынан идея тасталынады. Компьютерлік бағдарламаларды жасауда
төмендегідей факторларды ескеру қажет:
а) оқушы мен компьютер байланысының ерекшеліктері: педагогикалық,
ойынды, ойтүрткілік, ақпараттық мазмұнда;
ә) оқу әрекетін басқару ерекшеліктері: жауап кезінде бақылау, оқушы
әрекетін жекелеген қасиетіне сай бағалау. [11,19]
Компьютерлік бағдарлама оқушының әр әрекетіне “Жарайсың”, “Дұрыс”,
“Өте жақсы”, “Қате”, “Қайта жасап көріңіз” деген реплика түріндегі сөздер,
дыбыстық әсерлер мен түрлі музыкалық әуендер негізінде, түрлі түстер
әсерінде, сыйлық, құттықтау, тартулар түрінде жауап қайтарады. Бұл оқушының
өз іс - әрекетіне бақылау жасауына ықпал етеді. Ал компьютер экранының және
кітап бетінен оқу түрлі психологиялық ерекшеліктерге ие екенін ғалымдар
атап өтеді:
1. Жүйке жүйесінде қол мен көз қимылын бақылайтын арнайы механизм бар.
Психологтардың айтуынша, үстел үстіндегі тұрған кітаптан қолға ұстап
бақылау жүргізу арқылы оқу қолайлы.
2. Қол мен көз қозғалысы қағаздағы мәтінді тез қамтуға жағдай жасайды.
Кітап оқу мен құжаттарды қараудағы ақпаратты қабылдау компьютер
экранынан оқумен салыстырғанда әртүрлі айырмашылықта болады.
Компьютерлік бағдарламада қарапайым кітаппен салыстырғанда арнайы бет
ашудың автоматтандырылған қызметі қойылған.
3. Кітап оқу табиғи жарықпен жүзеге асса, компьютер экраны арнайы ішкі
жарықты тудырады (бір ескеретін жайт: ішкі жарық біраз сағаттан асқан
соң көздің шаршауына әкеліп соғады).
4. Компьютердің келеңсіз көрінісі де жоқ емес. Атап айтқанда, ол адамның
(әсіресе, жасөспірімдер мен балалардың) көру қабілетін нашарлатады,
тез шаршатады, т.б. әсерлері бар. Мұндай жағдай дисплейді тым ұзақ
пайдаланудан болатыны түсінікті. Сондықтан оқу үрдісінде мұғалім
дисплеймен жұмыс істеу кезінде бұл мәселелерді ескеріп отыруы керек.
Бұл мақсатта сынып іші жүйелі түрде тазаланып, желдетіліп тұруы қажет.
Оқушылардың экран алдында көп отырып қалмауын қадағалаған абзал.
5. Көздің демалуы үшін компьютерде экран өзгеріп отыратын бағдарламалар
жасалынған. Негізінен, психологтар компьютердің адам жүйкесіне әсерін,
оны реттеудің жолдарын қарастыруда. [25,30]
Пәнді оқытудың сапасын жақсарту үшін қолдану берілген ерекшіліктерге
байланысты:
1. Бірнеше мәрте қайталау есебінен оқушылардың ойлау, сөйлеу және тілдік
материалды есте сақтау дағдыларын жаттықтыруды қамтамасыз етеді. Осы
қасиеті үшін ғалымдар компьютерге “төзімді оқытушы” деген ат берген.
2. Компьютер оқытылып жатқан пән мазмұнының әдістемесінің және
көрнекілігінің өзгеруіне тез бейімделеді.
3. Бір компьютерлік бағдарламаның өзін әртүрлі аудиторияда, оқу
орындарында пайдалану мүмкіндігі бар. Қажет болған жағдайда
бағдарламаға түзетулер, өзгертулер енгізуге болады.
4. Бағдарламаны жасауға білікті мамандардың тартылатыны белгілі. Олай
болса, компьютермен жұмыс істей отырып, оқушы таңдаулы адамдармен
“жұмыстас” болады. Аталған ерекшеліктер оқушылардың жұмыс жасауына оң
әсерін тигізеді. Компьютердің оқытуды жекелендіруге мүмкіндік жасауы
әр оқушының әрекетін басқара алуына, оған керегінше уақытын бөле
алуына оның дидактикалық мүмкіндіктерін аша түседі. Дисплей
экранындағы сілтемелерге сүйене отырып, берілген тапсырманы дұрыс
орындау үшін не істеу керектігін оқушы өзі шешеді. Компьютер
оқушылардың білімін автоматты түрде бағалап, әділ бағасын беріп
отырады. Оның көмегімен оқытудың мотивациясын күшейтуге мол мүмкіндік
бар. [7,16,23]
1.1.2 Электрондық оқулық түсінігі.
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Назарбаевтың 2006 жылдың 1
наурызында халыққа Жолдауында электрондық үкімет жүйенін шұғыл енгізу
қажеттігін нақты атап көрсеткені мәлім. [4,6]
Ал, электрондық оқулық жас буынның жаңа әдебиеті болып есептелінетіні
даусыз. Сондай-ақ ол компьютер технологиясының мүмкіндіктері мен кәсіби
оқулықтардың дәрежесін біріктіреді.
Электрондық оқулықпен оқытудың негізгі мақсаты - оқыту үрдісін
үздіксіз және толық деңгейін бақылау, сонымен қатар ақпараттық-ізденіс
қабілетін дамыту.
Білім берудің негізгі саласында Электрондық оқулықтарды пайдалану
оқушылардың танымдық белсенділігін арттырып қана қоймай, ойлау жүйесін
қалыптастыруға, шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай туғызады.
Осы уақытқа дейінгі білім беру саласындағы оқулықты пайдалану қазіргі
заман талабын қанағатандырмайды. Сондықтан қазіргі ақпараттандыру қоғамында
бұл оқулықтарды пайдаланбай алға жылжуы мүмкін емес. [4,13,19]
Қазіргі уақытта электрондық оқулықтың қандай екендігі біртұтас ой
жоқ. Дегенмен, біздіңше электрондық оқулық дегеніміз – мультимедиялық
оқулық, сондықтан электрондық оқулықтың құрылысы сапалы жаңа деңгеде болуы
тиіс. Электрондық оқулық оқушының уақытын үнемдейді. Оқу материалдарын
іздей отырмай, өтілген және оқушыңың ұмытып қалған материалдарын еске
түсіруге зор ықпалын тигізеді. Себебі, оқушының ең қажет элементі-
аудиохабарлар.
Электрондық оқулық таңдап алынған хабарды көшіруге мүмкіндік береді.
Оқулық көлемінен шығармай керекті материалды жинақтауға болады.
Электрондық оқулықтың ең қажет элементі –аудиохабарлар. Мысалы,
құстардың дауыстарына қарай қандай құс екенін ажырата білу, жүрек қағысын
байқау. [16,18, 22]
Бір жағынан электрондық оқулықтың келеңсіз жақтары да бар. Бұл
психологиялық-педогогикалық талаптардың, пәнаралық байланыстардың жоқтығы
сияқты.
Ең үлкен кемшілігі-фрагменттік бағдарлама. Ол материалды толық қамтуы
немесе оқулықтарды толық аудару, берілген материалдарға санитарлық,
гигиеналық нормалардың сақталмауы, компьютердің графиктік мүмкіншілігінің
қолдануының нашарлығы және әлсіздігі.
Дамыған елдердегі білім беру жүйесінде ерекше маңызды болып табылатын
мәселелердің бірі – оқытудағы ақпараттандыру, яғни оқу үрдісінде ақпараттық
технологияларды пайдалану болып табылады. Қазіргі таңда да елімізде білім
беру жүйесінде жаңашылдық қатарына ақпараттық кеңістікті құру еніп,
көкейкесті мәселе ретінде күн тәртібінен түспей отырғандығы мәлім.
[3,14,17]
Ақпараттандыру жағдайында оқушылар меңгеруге тиісті білім, білік,
дағдының көлемі күннен күнге артып, мазмұны өзгеріп отыр. Мектептің білім
беру саласында ақпараттық технологияларды пайдалану арқылы білімнің сапасын
арттыру, білім беру үрдісін интенсификациялау мен модернизациялаудың тиімді
тәсілдерін іздестіру жұмыстары жүргізіліп жатыр. Бұл жұмыстардың тиімділігі
мен нәтижелігі бірнеше оқу-әдістемелік, психологиялық-педагогикалық
мәселелердің шешімін ғылыми түрде негіздеуді талап етеді. Оларды бірнеше
бағыттарға бөлуге болады:
- оқу үрдісіне ақпараттық технологияларды іске асырудың жүйелі ғылыми-
әдістемелік жолын анықтау;
- оқушылардың тәжірибелік іс-әрекеттерінде ақпараттық технологияларды
пайдаланудың әдістемесін жасау;
- мұғалімдердің ақпараттық технологияларды меңгеру және оқу үрдісінде
пайдалану бойынша кәсіби біліктерін жетілдіру;
- оқушыларды білім, білік, дағдыны меңгеру үшін ақпараттық
технологияларды пайдалануға үйрету;
- мектептің материалдық – техникалық базасын нығайту.
Оқу үрдісінде компьютер оқып-үйрену нысаны ретінде, сонымен бірге
оқыту, тәрбиелеу, дамыту мен оқытудың мазмұнын меңгеру диагностикалау
құралы ретінде әрекет етеді. Мұның өзі ақпараттық технологияларды
пайдаланудың екі бағыты бар екендігін анықтауға мүмкіндік береді. Бірінші
бағыт тұрғысынан алып қарасақ, ақпараттық технологиялар білім, білік,
дағдыны игеру үшін қажетті ресурс болып табылып, оқушылардың саналы тәрбие,
сапалы білім алуына жағдай жасайды, ал екінші бағыт тұрғысында ақпараттық
технологиялар оқу-тәрбие үрдісін ұйымдастыру тиімділігін арттырудың қуатты
құралы болып табылады. [11,16]
Бүгінгі таңда мектептің білім беру жүйесін ақпараттандыру жағдайында
өзіндік қайшылықтардың да орыналып отырғанын айту қажет. Мәселе,
мектептерде әлі де болса пән мұғалімдерінің бағдарламаларымен тікелей жұмыс
істеу мүмкіншілігі шектеулі, автоматтандырылған оқу бағдарламаларының саны
аз, оларды көбейту мәселесі нақты шешімін таппаған, ақпараттық
технологияларды пайдалану арқылы информатикадан басқа пән сабақтары
өткізілмейді десе де болады.
Сондықтан білім беруді жаңа сатыға көтеру үшін тек білім мазмұны мен
оқыту әдістерін ғана емес, ақпараттық технологияларды кеңінен қолдану
арқылы оқытуды ұйымдастыру формаларын да жетілдіру керек. Мұның өзі мынадай
оқу-тәрбие міндеттерін шешуге көмектеседі:
- оқу үрдісін дербестендіру. Мәселен, компьютер оқытуды нақты бір
авторлық бағдарлама бойынша жүзеге асыруға мүмкіндік береді;
- нақты әрекетке негізделген кері байланысты қамтамасыз етеді. Мәселен,
компьютер арқылы әрбір оқушы өзінің білімін бақылауға, тексеруге және
бағалауға мүмкіндік алады;
- материалды меңгеру жылдамдығын арттыруға болады.
Ғылыми педагогикалық-психологиялық әдебиеттерді және мектеп
тәжірибесін оқып-үйрену мен талдау негізінде ақпараттық технологияларды
мектептің оқу үрдісіне енгізу үшін кешенді ақпараттық білім беру жүйесін
құру қажеттілігі туындады.
Бұл жүйенің негізін ақпараттық технологиялар құрайды. Енді оқытудың
ақпараттық технологияларының мәнін ашып көрсетейік.
Компьютерлік және ақпараттық сауаттылық. Компьютерлік сауаттылыққа
электрондық есептеуі техникасымен жұмыс істеу білігін жатқызуға болады.
Ақпараттық сауаттылық ақпарат алудың, қайта жасаудың, сақтаудың және
пайдаланудың негізгі ережелерін білуді көздейді.
Оқу үрдісінде компьютерді пайдалану оқышылардың өзіндік жұмыстарын
ақпараттық - әдістемелік тұрғыдан қамтамасыз етуде де елеулі өзгерістер
енгізуге мүмкіндік береді, мұндай жаңашыл өзгерістерді оқулықтардан
бастауға болады. Мұндай дәстүрлі баспа оқулықтарымен қатар оқу үрдісінде
электрондық оқулықтың автоматтандырылған оқу үрдісі пайдалану көзделді.
Электрондық оқулықтың автоматтандырылған оқу үрдісі ашық дамитын
әдістемелік жүйе екендігі белгілі. Сонымен бірге электрондық оқулық оқу
ақпараттарын тасылмадаудың жаңа құралы болып табылады. Онда оқу ақпараты
толық мазмұндалып, әртүрлі қосымшалар, анықтамалы материалдар, бақылау
тапсырмалары, ұсынылатын әдебиеттер тізімі және тақырыптық ресурстарға
сілтемелер береді. [23, 25, 30]
Электрондық оқулықтың жетістіктері мыналар болып табылады:
▪ шұғыл кері байланысты қамтамасыз етеді;
▪ дәстүрлі оқулықта көп ізденуді қажет ететін тиісті ақпаратты тез
табуға көмектеседі;
▪ гипермәтінді түсіндірмелерді бірнеше рет қарап шығу барысында
уақытты анағұрлым үнемдеуге мүмкіндік береді;
▪ қысқа мәтіндермен қатар көрсетеді, әңгімелейді, жобалайды т.с.с.
(мультимедиалы технологияның мүмкіндігі мен артықшылығы осы жерде
көрінеді);
▪ әрбір студентке дербестік тұрғыдан қатынас жасауға мүмкіндік беріп,
олардың өз бетінше білім алуын қамтамасыз етеді;
▪ Белгілі бір білім бойынша білімді тексеруге мүмкіндік туады.
Электрондық оқулықтарды қолдану барысында оқушылардың сабаққа деген
қызығушылығының күрт артқандығы байқалады. Сонымен, мұғалімдерге де
өздеріне қажетті әдістемелік, дидактикалық көмекші құралдары молынан ала
алады. Заман талабына сай жас ұрпаққа сапалы білім беруде электрондық
оқулықтарды сабаққа пайдалану-оқытудың жаңа технологиясының бір түрі
ретінде қарастыруға болады. Ой-өрісі дамыған, шетелдік білім, жүйесінен
қалыспайтын ұрпаққа білім беру жолындағы ортақ міндетті өз мәнінде жүргізу
үшін, бір-бірімізден тәжірбие алмасып, кемшілік-жетістіктерді айтып
отыруымызғы болады деп ойлаймын. [6, 9]
Қазіргі кездегі қоғамның ақпараттану жағдайына ақпараттық
технологиялардың қарқынды дамуы адам өмірінің әр түрлі саласына біртіндеп
өзгерістер енуде. Ақпараттандыру ісі Қазақстанның білім беру жүйесінің
даму жолына да ықпалын тигізуде. Ақпараттық технологияның қарқынды дамуны
сәйкес электрондық оқыту деп аталатын оқытудың жаңа технологиясы қалыптасып
нығая түсуде. Сондықтан педагогика ғылымының алдында электрондық оқытудың
жүйе құраушы факторлары мен ннегізгі педагогикалық ұстанымдарын анықтау
және айқындауға байланысты бірқатар міндеттер қойылды. Сонымен қатар,
электрондық оқыту құрылымы мен мазмұнына, оқыту әдістеріне оқытудың
формасына және құрамына қойылатын кешен талаптарды анықтау қажеттігінен
электрондық оқытудың әдістемелік жүйесін қалыптастыру мақсаты туып отыр.
Классикалық педагогикада әдістемелік жүйенің бөліктері төмендегіше
көрсетіледі:
• Оқыту мақсаты;
• Оқыту мазмұнының құрамы: ақпараттық теориялық бөлік, тәжірбиелік
бөлік, меңгерген білім деңгейін анықтау;
• Оқыту құралдары;
• Оқыту әдістері;
• Оқыту түрлері;
Дәстүрлі әдістемелік оқу үрдісіндегі бөліктер бірдей және бір уақытта
қатысады. Ал классикалық оқу үрдісінде әдістемелік тәсілге байланысты
оқытуды ұйымдастырудың әр түрлі формалары, әдістері және оқыту құралдары
қолдануылуы мүмкін.
Әдістемелік жүйенің бөліктерін электрондық оқытуға сәйкес толығырақ
қарастырсақ, оны мына сызбадан көруге болады:
Оқыту мақсаттары мен міндеттері білім беру, біліктілік пен дағдыны
қалыптастыру, тәжірбие алмасу, алынған білім,біліктілік пен дағдыны
жалпылай жатқызамыз. Электрондық оқыту жағдайында осы мақмат міндеттерге
жету келесі электрондық оқыту түрлері мен жабдықтарының көмегімен іске
асырылады.
Оқыту мазмұнының құрамына әрдайым теория, білімді тәжірбиелік бекіту
және білімді тексеру кіреді.
Электрондық оқыту түрлері мен жабдықтары
Оқыту мақсаттары Электрондық оқыту түрлері мен жабдықтары
Білім беру Мәтіндік және мультимедиялық оқу материалдарының
жинағы
Біліктілік пен дағдыны Компьютерлік демонстрациялау бағдарламасы.
қалыптастыру Жаттықтырушы бағдарламасы.Автоматтандырылған
жаттықтырушы.
Тәжірбие алмасу Электрондық кеңес.ИнтернетИнтернет Форум.
ИнтернетИнтернет конференция.
Алынған білім,, On-Line сабақтар.
біліктілік пен дағдыны Тестілеу. Тексеру тапсырмалары
тексеру
Электрондық оқытудың әдістемелік оқыту моделінде оқыту құралдарының
орын алуы өзгерді. Олар оқыту құрылымы мен мазмұнын, әдістерін және
оқытудың формаларын анықтайды. Енді бүгінгі күнде электрондық оқыту
шеңберінде жиі қолданылатын оқыту әдістері мен формаларына топтық әдіс және
жеке-дара оқыту әдісі жатады. Бұларды кеңінен тараған оқыту формаларына
жатқызуға болады.
Нақты бағдарламалық өнімді жасау мен қолдану технологиясы жеке-дара
және топтық оқыту сияқты әр түрлі әдістерді қолдана отырып, оқытуды іске
асыруға мүмкіндік береді. Сонымен қатар электрондық оқыту шеңберінде
оқытудың әр түрлі формаларын ұйымдастыруға мүмкіндік туғызады. [23,24]
1.1.3 Электрондық оқулықтар, құрылымы.
Орта білім беру жүйесін ақпараттандырудың мемлекеттік бағдарламасының
негізгі бағыттарының бірі - оқыту процесін ақпараттандыру. Аталған бағытты
жүзеге асыру үшін жаңа буын оқулықтарын Электрондық вариантқа аудару
қажет.[25]
Қазіргі кездегі көрнекі құралдың жаңа жанрларының бірі- мультимедиялық
энциклопедия, электронды оқулықтар. Интернеттегі материалдар, электронды
оқулықтар оқушының шығармашылықпен жұмыс жасауына және оқытудың сарамандық
ұстанымының жүзеге асуына мүмкіндік береді. Электронды оқу материалының
ішкі мазмұны үнемі Интернет желісі және басқа электронды кітапханалар
арқылы толықтырылып отыратыны белгілі, сондықтан ол ақпарат жинақтаудың
қайнар көзі. Электронды оқулық оқушы үшін өз бетімен жұмыс істеуіне
мүмкіндік беруімен қатар, ғылыми курс бойынша жан-жақты, толық мәлімет бере
алады.[17,7]
Химиядан жасалатын зертханалық жұмыстарды да жаңа ақпараттық
технология арқылы оқытуға болады.Қазіргі уақытта ең сапалы мультимедиялық
оқу құралы 1С: Репититор.Химия, оның интернеттегі адресі: http:
repetitor.1c.ruonlinedisp.asp ?10;3 Мұндай бейнехимиялық эксперименттерді
көруге болады. Мектептерде реактивтердің жетіспеушілігінен, зертханалық
сыныптардың өз деңгейінде болмауынан химиялық тәжірибелер жасалынбайды. Осы
жағдайда бейнетәжірибелердің маңызы зор.[15,23]
Электрондық оқулықтың мазмүны оқушының интеллектілік ойлау қабі-летін
дамытуға бағытталуы қажет және оның мына қасиеттерін қанағаттан-дыруы
жеткілікті жинактылық, жүйелілік, эстетикалық көркемділігі, жылдамдылығы
және т.б.[22]
Электрондық оқулықтар ара кашықтықтан оқыту формасына негізделіп
жасақталады және оны жүзеге асыру үшін қолданылады.[18]
Осы уақытқа дейін бақылаушы, жаттықтырушы, модельдеуші, дидактикалық
ойындар сияқты қолданбалы программалар қолданылып келді. Бүл программалар
оқушының өздігінен оқып - үйренуіне және өзіндік жүмыс жасау қабілетін
дамытуға мүмкіншілік береді. Электрондык оқулықта, мәтіндік ақпаратган гөрі
графиктік ақпарат көбірек камтылуы керек, себебі оқушының ақпаратты тез,
өрі көрнекті түрде қабылдануына жағдай жасайды. [27,16]
Электрондық окулыктың құрылымы
Біз оқулықтың сыртқы құрылымын қарастыратын боламыз. Оқулықтың
сапалылығы тақырыптық, мазмұндық материалы келесі үш түрде өрнектелетін
болады:
1. Материалдың мәтін, сурет, график, кескін, кесте және т.б түрлерде
баяндалуы. Ол оның дөстүрлі оқулықтан ерекшелігін көрсетеді.
2. Материалдың кескін түрінде баяндалуы - оқулық мазмұнының
графиктік мәтіндік түрде бейнеленуі. Онда оқу материалының негізгі идеясын
айқындайтын үзінділерін оқушының меңгеруіне ыңғайлы етіп, графиктік түрде
бейнелену.
З.Өзіндік тексерудің (өзіндік бақылаудың) тестілік жүйесі. Онда оқу
материалын қаншалықты деңгейде меңгергенін айқындайтын сұрақтар мен
тапсырмалар беріледі.[17,19,27]
Материалдың мұндай түрде бейнеленуі оқушының есте сақтау қабілетінің
дамуына және өткен материалды ұмытпай, оны дамытуына игі әсерін тигізеді.
Ал енді электрондық оқулықтың құрылымдық элементтеріне жан -жақты
тоқталайық:
- сыртқы беті
- титульдық экран
- мазмұны
- аннотация
- оқу материалының толық баяндалуы (кескіндер, кестелер, графиктер,
бейнелер)
- оқу материалының қысқаша мазмүны (кескін курс түрінде берілуі)
- қосымша әдебиеттер (оның тізімін ғана емес, мәтіндерді де енгізу қажет)
- өзіндік білімді тексеру жүйесі
- өзіндік бақылау жүйесі
- мәтіндік үзінділерді іздеу функциясы
- авторлар тізімі
- терминдік сөздер
- оқулықтың элементтерін басқару бойынша анықтамалық, жүйе
- оқулықпен жұмысты басқару жүйесі
Әрбір құрылымдық элементке жеке - жеке тоқталып, сипаттама берейік:
Сыртқы беті түрлі - түсті бояулармен боялып, эстетикалық түрғыдан
әдемі безендірілуі қажет. Ол үшін графиктік қойылымдар мен түстер
қолданылады. Оқулықты көрмеге қою мақсатында анимациялық құбылыстармен
безендірілуі қажет.[23]
Титульдық экран. Онда оқулықтың атауы, жоғары білім мекемелері
(мысалы, Қазақстан Республикасы білім және ғылым министірлігі), авторлық
құкық, оқулықтан лицензиядан өткен белгісі, баспаға тапсырылған күні,
оқулық авторларының мекемелері туралы ақпараттар жазылады.
Мазмұны. Ол оқулықтың негізгі қүрылымдық элементтерінің қатарына
енеді. Оқулық мазмұнының негізгі құрылымдық бөліктерін шағын түрде
үйренушінің оқуына жеңіл болатындай етіп көрсету қажет.
Электрондық оқулықты жасақтаушылар алдына мынандай мәселелер қойылады:
неден бастау керек? Электрондық, оқулықтың типі қалай таңдалады? Оны
құрудың негізгі мақсаты қандай? Оқулықтың бөлімдерін үйренушіні ынталандыру
бағытында қалай таңдап алуға болады? Оқулықтың сценарийін қалай жазуға
болады. Оның құрылымдық мазмұнын қалай құруға болады? Электрондық оқулықпен
оқытуда үйренушінің қызметін қалай үйымдастыруға болады? Оқытудың
нәтижелерін қалай бақылауға болады? Электрондық оқулықты құруды қалай
сипатгауға болады? және т.б.[5,19,15]
Электрондық окулыққа койылатын талаптар:
1. Жан-жақтылығы.
2. Ізгіліктілік. Оңда кез келген орындаушы өзіне қажетті білімді ала
алады.
3. Бейімділігі. Ұсынылып отырған оқу материалы барлық орындаушылар үшін
бірмәнді болуы керек. Бірақ оқу материалы әр түрлі формада берілуі мүмкін.
4. Модульдік. Кез келген электрондық оқулықты дәстүрлі оқулықтар негізінде
құрылымын жасақтау.
5. Экономикалык тиімділігі. Аталган оқулыққа сұраныс көп болуы қажет және
сөйкес түсетін пайданы да қарастыру қажет.
6. Тұтынушыға бағдарлау.
Электрондық оқулықты топтау
Ерекшелік деңгей
Дәстүрлік
Интеллектуалдық
Қағаз түріндегі оқулық Оқыту траекториясы
бойынша
Материалдың бейнеленуі (өзінді
оқу
мен өзіндік бақылау)
Тарату деңгейі
СD, DVD
желілік
Электрондық оқулық осы Интернет,
электрондық пошта
дискеталар арқылы тара- арқылы берілетін
ақпараттары
тылуы керек (жадының шексіз болуы керек
көлемі)
Оқыту процесіндегі өзіндік бағалау деңгейі
Автоматтандырылған Автоматтандырылмаған
Оқу материалдарының мазмұны Алынған нәтижелер мен жүргізіл-
мен құрылымын кез келген уақыт- ген бақылаулар нәтижесінде мұға-
та қолданушы өзін қолайлы жағ- лім ғана өзгерістер енгізуіне
бола-
дайда өзгертуін. ды.Бірақ бұл
жағдайда оқыту про-
цесіне өзгерістер.
Белгіленулер деңгейі
Терминдік ақпараттық өзіндік Жалпы
Жалпылама
сөздер оқыту
курс курс
глоссарий, лекция,тео- тестік мульти-
автомат-
негізгі тү- риялық ма- сұрақтар медиялық
тандырыл-
сініктердің териялдар мен өзіндік
ған
анықтама- жүйелері
лары.
Электрондық оқулықты құрастырудың әдістемесі
Электрондық оқулықты құрастыру мына алгоритм бойынша жүзеге асырылады:
1. Оқу пәнінің мазмүндық көлемін бағалау.
2. Оқу элементтерін үйренушінің білімділік, икемділік дағдыларын
қалыптастыру деңгейіне сай анықтау.
3. Оқу материалын өзіндік білім алу деңгейіңе бөлу.
4. Оқу материалының мазмұнының негізгі элементтері (тарау, тақырып,
сабақтар) аралығындағы мағыналық байланыстар жүйесін айқындау.
5. Электрондық сөздік-анықтаманы (глоссарий) дайындау.
6. Әрбір тақырыптар бойынша динамикалық және статистикалық компьютерлік
слайдтар жиынтығынан құралған лекциялар конспектісін дайындау.
7. Тест материалдарын дайындау (тест тапсырмалары қиындықтары бойынша
3 деңгейде -жабық, ашық және типтік емес есептерді шешу).
8. Көрнекі материалдарды электрондық түрде дайындау.
9. Өзіндік және практикалық сабақтарды жүргізетін материалдарды дайындау.
10. Электрондық баспаны дайындау жүмыстарын мультимедиялық
лабораториялардың мамандары (программалаушы, дизайнер, инженер)
жалғастырады.
Электрондык, окулықтың кұрамы:
- аннотация;
- пән туралы қысқаша ақпарат;
- жұмыс бағдарламалары;
- электрондық оқулықпен және оның бөліктерімен жұмыс жасау туралы
әдістемелік нұсқаулар;
- ұсынылатын білім беру бағдарламалары;
- теориялық материалдар (лекция конспектілері);
- теориялық материалдарға негізделген оқу құралы;
- практикалық жұмыстарды орындауға негізделген әдістемелік құрал;
- практикалық жұмыс пен бақылау жұмыстарының тапсырмаларының тізімі;
- бақылау тапсырмалары;
- лабораториялық жұмыстардың әдістемелік нұсқалары;
- білімді бағалау критерийлерін айқындайтын тапсырмалар;
- бақылау тестілерінің жинағы;
- телекоммуникациялық құрылғыларды қолдану арқылы консультация түрлері мен
графигі;
- глоссарий;
әдебиеттер тізімі және Интернеттің.ақпараттық ресурстарына сілтемелер; озат
мүғалімдердің жасақтаған қосымша авторлық материалдары; үйренушінің жұмыс
папкасы; мүғалімнің жұмыс папкасы. Аталған құрам арқылы электрондық
оқулықтың құрылымы түрғызылады.[14,16,24]
Электрондық оқулықты оқушыларға пайдалануға бергенде олар тез меңгере
біледі. Мұның негізгі себебі оқушы электрондық оқулықты парақтап отырмай,
өзінің қалаған тақырыбына барьп тез әрі қызықты үйрене алады. Сондықтан
оқушыларды сабаққа қызықтыра және компьютерді барлық пәндерге пайдалана
білуіміз керек. Осыларға өз көмегін тигізетін электрондық оқулықтар,
сондықтан қазақша электрондық оқулыктарды көптеп шығаруымыз қажет. Ол үшін
көптеген жаңадан шығып жатқан программалық жабдықтарды менгеру
керек.[22,20,18]
1.1.4 Жаңа ақпараттық технологияны қолданудың тиімді-тиімсіз
жақтары
Жаңа ақпараттық технологияларды пайдаланудың тиімді және тимісіз
жақтарына 1- кестеден көруге болады.
Кесте-1 Ақпараттык технологияның тиімді-тиімсіз жақтары.
Тиімді жақтары Тиімсіз жақтары
• Көзге көрінбейтін химиялық • Оқушының бағыттылық
құбылыстарды компьютер арқылы (бағытталу) рефлексінің төмендеуі
бейнелеп көрсетуге болады; (ориентировочный рефлекс);
• Заттың ішінде болып жататын • Танымдық эмоцияларының
химиялық құбылыстарды модельдеп мәнінің төмендеуі, оқушы қызығушылығы
көрсетуге болады; білім мазмұнына емес, экрандағы
• Химиялық құралдарға өзгеріске ғана ауып отырады;
мұқтаждықты азайтады; • Көрнекілік принципінің
• Алған білімді тәжірибеде гипербализациясы, яғни тым артық
қолдануға үйренеді; болуы;
• Жаңа материалды игеруге • Оқушының тіл мәдениетінің
уақыт қысқарады; төмендеуі тірі қарым-қатынасқа түсе
• Зерттеушілік қабілеті алмауы;
қалыптасқан тұлға қалыптасады; • Ақыл-ой дамуын қадағаламай,
• Мұғалім әр оқушымен дербес есте сақтау ойлау жұмысын төмендетеді;
жеке жұмыс жүргізуіне мүмкіндік • Оқытуға айқын сипат беріп,
туғызады; оқу материалын меңгеруді кемітеді;
• Оқушының ой-өрісін , • Шынай өмірден кетушілік, оны
дүниетанымын кеңейтуге, тану анық байқамау немесе аутизация;
процесіне қызығушылығын арттыруда • Жаппай химиялық құбылыстарды
зор; модельдеу – химиялық (классикалық)
• Оқыту жүйесінің экспериментке зияның тигізеді.
көпдеңгейлігі жетілдіруі олардың
таралу мен сапасын артырады;
• Оқушыға тақырып шеңберінде
және белгілі бір уақыт аралығында
айтылуға тиіс мәліметтің көлемін
ұлғайтады;
Жоғарыда айтылған тиімсіз жақтарды болдырмау үшін төмендегідей ұсыныс
бергім келеді. 1. Компьютерді сабақтың белгілі бір кезеңдерінде ғана
пайдалану. 2. Компьютерді пайдалану уақытын сақтау. 3. Компьютерді
пайдалану қауіпсіздік техника ережесін сақтау. 4. Кітаппен жұмыс. 5.
Классикалық тірі тәжірибелерді орындау қажет.[6,8]
Студенттердің болашақ педагогикалық қызметтеріне қажетті болатын
білімділігі мен іскерлікті игеруге үйрету керек. Т.А.Сергееваның және т.б.
ойларынша, нақты жағдайда химия, физика пәндерінің келешек мұғалімдері
біріншіден: компьютерді қажетті жағдайларда қолдану: яғни тәжірибе
жүргізгенде есептеуге қажетті уақытты азайтуға, есептерді тексеруді,
нәтижесін бағалауға мүмкіндік береді; екіншіден – оларды типтік
біліктіліктерді өңдеуде қолдану, яғни валенттілік бойынша формула құру,
күрделі заттарды искеу, химиялық элементтер электрондарын атомдарға тарату,
әр түрлі типтегі химиялық теңдеулерді құру, көміртектік қаңқасы бойынша
теңдеулер құру т.б. физикадан типтік біліктіліктерді дамыту. Мұндай
жұмыстарды біз студенттерді жаңа ақпараттық технологияны оқу саласында
қолдануға дайындау процесінде жүргіздік.[26,30,17]
Компьютерлік технологияларды тиімді пайдалану нәтижесінде компьютермен
жұмыс істей білу біліктілігін дұрыс меңгермеумен үйлеспейтін, ал оқушының
тұтас тұлғасын сипаттайтын, оның компьютерләк бағыттылығын, сәйкес білім
мен біліктілікті меңгеруге мотивациалы, компьютерлік техника көмегімен оқу
және кәсіби іс-әрекетте ой есептерін шешу қабілеттерін, компьютерлік ойлау
тәсілдерін меңгеруінің ақпараттық-технологиялық құзіреттілігі қалыптасуы
керек.[23,18,28]
1.2 Химияны оқытуда компьютерді қолдану
Дербес компьютерді химия сабағында пайдалану – химияны оқыту жүйесін
өзгертеді. Компьютерлік оқытудың бағалау үшін, компьютерлендіру
жағдайындағы химияны оқыту әдістерімен ұйымдастыру формасына тоқталайық.
Химия сабағында компьютерлік оқытудың ерекшеліктерін анықтау үшін,
біріншіден, химияны оқыту әдістерінің жалпы теориялық ерекшеліктерін,
екіншіден, оқыту құралы ретінде электронды есептеуіш машина құрылымы мен
ерекшеліктерін негіздеу қажет. Компьютерлік оқыту процесінің құрылымдық
схемасын қарастырайық. [4,9,11]
Оның құраушы элементтері мұғалім, оқушы, дидактикалық материалдар мен
дербес компьютер 1-суреттен көруге болады. Осы элементтердің барлығы да
бір-біріне өзара әсер ететін ақпараттар
ағынымен байланысқан.
сурет-1
Осы құрылымда алғашқы маңызды аспект рөлін мұғалім мен оқушының
компьютерлік сауаттылығын қамтамасыз етуі, яғни олардың компьютермен және
оның сыртқы құрылымдарымен жұмыс істей білу деңгейлері, компьютердің жалпы
қызмет ету принциптерін түсінуі, осы жүйенің жалпы мүмкіндіктерін ұғынуы
саналады.Химияны оқытуда компьютерді қолдану бағыттарын 2-суреттен
көреміз.[28,12]
Химияны оқытуда компьютерді қолдану бағыттар
сурет-2
1.2.1 Химия сабағында динамикалық компьютерлік модельдерді (ДКМ) пайдалану.
Сабақты тиімді ұйымдастырудың ұтымды жолдарының бірі – динамикалық
компьютерлік модельдерді (ДКМ) қолдану. Химиялық процестер мен құбылыстарды
оқыту процесін дамыту мен жетілдірудің болашағы болып табылады. Әсіресе
оқушылардың шығармашылық белсенділігін арттыруда, зерттеу жұмыстарын дамыта
білуде оның ролі ерекше. Бірақ та химиялық құбылыстардың барлығы жаппай
динамикалық электронды есептеуіш машинада (ДЭЕМ)модельдеу – химиялық
экспериментке зиянын тигізуі мүмкін. Сірә, классикалық химиялық
экспериментті ДЭЕМ-де модельдеу әдісін қолданып, құбылыстар мен
эксперименттік нәтижелерді өңдеумен үйлестіру қажет. ДКМ-ді пайдалану
кейбір құбылыстардың оқушылар үшін көрінбейтін жағдайда, сондай-ақ тікелей
бақылау кезінде көзге көрінбейтін немесе жалпы мүмкін емес құбылыстың
нәзік жерлерін елестетуге мүмкіндік береді. Мысалы: Атомның құрылысы,
Көмірсутектер тақырыптарында ДКМ-ді пайдаланып өткізу тиімдірек. Модельді
басқару нақты объектінің күрделілігіне қатыссыз, оқушы ЭЕМ клавиатурасы
арқылы модельдің әртүрлі параметрлерін енгізу жолымен жүзеге асырады.
Мұғалім ДМК-ді пайдаланған кезде нені білу керектігін 3-суреттен көре
аламыз.[17,18,20]
Мұғалім динамикалық компьютерлік модельдерді пайдаланған кезде білу керек
сурет-3
60 жылдары қарқынды дамыған бағдарланған оқыту әдісі автоматтанған
оқыту жүйесін қолдануға негізделген компьютерлік оқыту әдісіне орын берді.
Мақсатта сонымен қатар, жоғары компьютерлік біліктілігін, пәнаралық
байланыс орнын күшейтуді қалыптастыруда анықталғаны көңіл аудартты. Қазіргі
таңда педагогтың қазіргі ақпараттық қоғамның талабына сай бейімделу сұрағы
басты назарда. Қазіргі педагог моделі осы сатыда кәсіби дайындықтың қажетті
шартының бірі ретінде ақпарттық мәдениетінің қалыптасуын ұйғарады.[26,28]
1.2.2 Химияны оқытуда интернетті тиімді пайдалану.
Химия және химиялық білім саласындағы мәліметтер мөлшері, кез-келген
басқа саладағы секілді күнен күнге көбейіп жатыр. Бүгінгі таңда біз желінің
көмегімен мәліметтерді іздеуді, өндеуді, сақтауды және таратуды жүзеге
асыруымыз ыңғайлы, сенімді және тез болып табылады. Жаңа ғасырдағы маманға
өзінің кәсіби білігімен қатар жалпы әлемдік ақпараттық ағымда қажет
мәліметті тауып, өңдей білу, олардың негізінде дұрыс шешім қабылдай білу
қажет. [2,8]
Интернет желісінде ғалымдарға, ұстаздарға, студенттерге, орта мектеп
ұжымына арналған әр түрлі сайттар мөлшері күннен күнге көбеюде. Желіде
жұмыс істеу барысында көптеген сайттарды кездестіруге болады. орта
мектептегі химия пәні мұғалімін қызықтыратын қазақ және орыс тіліндегі
сайттарды сіздердің назарларыңызға ұсынсақ. Бұл сайттардан: химиялық білім
беруге қатысты нормативті құжаттарды, әдістемелік құжаттарды,
бағдарламаларды, оқулықтарды және оқу құралдарын (электрондық түріндегі),
практикумдар, кызықты тәжірибелер, анықтамалық мәліметтер, периодтық
кестелер, мерзімді басылымдар, баспаға шығарылуға жоспарланған кітаптар
тізімін, кітап сататын дүкендердің мекен-жайын және т.б. көптеген ақпарат
таба аласыздар. Мұғалімдер Интернет желісіндегі окушылармен жұмыс істеуге
және өзін-өзі оқытуға арналған мәліметтер таба алады. Бұл сайттар бір-
бірінен өзінің нақтылылығымен, дәлділігімен, қолданудағы ыңғайлылығымен,
қолдану сапасымен ерекшеленеді. Олардың өзіне тән ерекшелікгері бойынша
жіктеу өте қиын. Біріншісі көптеген салаларды қамтыса, екіншілері тек
арнайы мамандарға ғана қажетті болуы мүмкін.
Әр сайттың мазмұнын толығымен баяндау мүмкін емес, өйткені, ондағы
мәліметтер мөлшері өте көп, сондықтан олардың тек желідегі мекен-жайын
және ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz