Ауыл шаруашылық географиясы пәнінен дәрістер

Пән: Ауыл шаруашылығы
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 63 бет
Таңдаулыға:

Лекция №1 Кіріспе.

1. Ауыл шаруашылыќ географиясы пєніні оќытудың маќсаттары мен міндеттері.

2. Ауыл шаруашылығының құрылымы мен түрліше формалары.

Ауыл шаруашылығы материалдың өндірістің ең ежелгі және неғұрлым көп тараған саласы. Адамның шаруашыльщ әрекеті осыдан 10 мың жылдай бұрын пайда болды. Адам бастапқыда терімшілік пен аң аулаудан бастап, кейін өсім-дік өсіру жөне мал бағу бағытына ауысты. Мұндай іс-өрекеттің нөтижесінде жабайы өсімдіктерді мөдени өсімдікке айналдырды жөне жануарларды қолға үйретті.

Ауыл шаруашылығы дүние жүзінің барлық аумақтарында таралған. Оның 50-ден астам салаларында 1, 3 млрд адам еңбек етуде. Ауыл шаруашылы-ғы түрлерін біріктіріп, 2 топқа бөлуге болады. Біріншіден, бұл - дамыған тауарлы ауыл шаруашылыгы. Ол өз кезегінде ауыспалы егістігі бар интенсивті егіншілікті, мал азығын дайындауды қоса жүргізетін интенсивті мал шаруашылығын, сондай-ақ екпе пары, тыңайған жері жөне жайылымдық мал шаруашылығы бар экстенсивті егіншілікті қамтиды. Екіншіден, бұл - дәстурлі гщтынушы ауыл ишруашылыгы. Ол артта қалған соқалы жөне теселі егіншілікті, жайылымдық мал шаруашылығын, көшпелі және жартылай көшпелі мал өсіруді, сондай-ақ бұдан да қарапайым терімшілікті, аңшылық пен балық шаруашылығьш камтиды.

Қазіргі кезде дүние жүзінде экономикалық белсенді халықтың 45%-ы ауыл шаруашылығымен айналысады. Экономикасы дамыған, әсіресе кейінгі индустриялық сатыға жеткен елдерде тауарлы ауыл шаруашылығы басым. Алайда соңғы жылдары бұл елдерде ауыл шаруашылығы саласында еңбек етушілердің үлесі 2-3%-ға кемісе, керісінше, аграрлы елдерде оның үлесі жоғары деңгейде (65-75%-даң да кеп) сақталып отыр.

Ауыл шаруашылығы географиясы өр түрлі өндіріс формаларымен ерекше-ленеді. Мұндай кеп формалар әр типті елдердің өлеуметтік-экономикалық сипатымен анықталады. Дамыған елдерде ҒТР-дің соңғы жетістіктерін шаруашылыққа енгізу басты рел атқарады. Бұл топқа жататын елдердегі агро-өнеркөсіптік кешен агробизнестік сипатқа ие болады. Ол ауыл шаруашылығы-ның индустриялық жағынан дамуына бағдар береді

Дамушы елдерде аграрлық қатынастар мүлдем өзгеше. Мұнда тауарлы ауыл шаруашылығы да, тұтынушы ауыл шаруашылығы да бар. Бұл елдерде ірі помещиктер жер иеленушілер болып табылады. Олар жерді арендаға береді. Дамып келе жатқан елдерде шетеддік жер иеленушілер де болады. Сонымен қатар бұл елдерде қауымдастық, т. б. жер иеленушілік түрлері сакталған. Ірі тауарлы капиталистік шаруашылықтармен бірге (жергілікті жөне шетелдік) кагшталистікке дейінгі шаруашылық формалары аралас кездеседі.

Дүниежүзілік шаруашылықта азық-түлік өнімін өндіру дағдарысы байқалуда. Экономикасы дамыган елдерде өнімді артық өндіру қалыптасса, дамьш келе жатқан елдерде, керісінше, азық-түліктің жетіспеушілік проблемасы туындап отыр.

Сонымен, тауарлы шаруашылыц дегеніміз - жақсы үйымдастырылған плантациялар мен фермалар. Мұндай шаруашылықтар қүнарлы жерге орналасьш, жалдамалы жұмысшы күшін, машиналарды, тьщайтқыштарды, қолдан суаруды кенінен пайдаланады. Олардьщ ондірісі ішкі, өсіресе сыртқы рынокқа бағдарланған. Сөйтіп, олар «мемлекет ішіндегі мемлекет» бол ып отыр.

Лекция №2 Егін шаруашылығы және оның салалары.

1. Астыќ шаруашылығы

2. Бау-баќша шаруашылығы.

3. Техникалыќ даќылдар шаруашылығы.

Егістікте азық өндіру жыртылған жерден азық өнді-ру деген сөз.

Егістію азық өндіру шөп дайындау езінше сала бо-лып бөліңісімен пайда болды. Бірақ шөп дайындау та-биғи шабындықтарда жүргізілді. П. П. Румянцевтің мәліметіне қарағанда (1913), беде Алматы облысында 1885 жылдан өсірілді. Арпа мен еркекшөп одан да ерте кез-ден егілдіі.

Орталық санақ басқармасының мәліметіне қараған-да, азықтық дақылдар республикада 10 мың га аса жер-ді алып жатыр, оның жартысы суармалы жерлерге ор-наласқан;

Жалпы егістіктен алынатын шөп азық балансында кемінде 4^3% жетеді, бірақ оны таяу жылдарда 46-47% жеткізу йэзделген. Бұл - қиын да, қол жеткізуге бола-тын меже.

Қиындығы - азықтық дакылдардың егіс көлемін арт-тырудың мүмкіндігі жоқ. Тек Қазақстанның солтүстік аудандарында ғана жаздық бидай егісіи қысқарту есе-бінен арпа егісін ұлғайтуға, сөйтіп азық-түліктік бидай-ды жемге жұмсауды жоюға болады. Бидайдан гөрі ар-паның азықтық қасиеті жоғары екенін ескерер болсақ, бұл дұрыс та әрі өнімді де көп береді. Азықтық дақыл-дар егістігін Қазақстанның шел және шөлейт ауданда-рындағы жер асты суын пайдаланып, ұлғайтуға болады. Егістік азықты дайындауды арттырудың резерві оНың түсімін 30-45% көтеріп, эр гектарды тиімді пайдалану-ға қатысты. Ол үшін нақтылы табиғи-экономикалық жағдайларды ескеріп, азықтың белоктық және крміртек-тік құрамын жақсарту қажет. Қазір шамамен 500 мың т белок жетіспейді. Мұның өзі азық қайтарымын төменде-тіп, оның ысырабына жол беруде.

Әр гектардағы азық қайтарымын (әсіресе суармалы) едәуір арттыру үшін азық дақылдары егістігін тығыз-дау - аралық және аралас егісті қолдану қажет, мұның өзі экологиялық қолайлы табиғи факторларды дұрыс пайдалануға мүмкіндік береді. Оған қоса, шөп пісіп, шапқанға дейін, егістікке-тұқым себу, қандай дақылды орналастыру қажеттігін де жүзеге асыруға болады. Өйт-кені жер қыртысы мен ауа райы әрқилы Қазақстан жағ-дайында, тіпті ірі шаруашылықгардың өзінде азық да-қылдарының мол түрін таңдап алу әбден мүмкін.

Жалпы ол дақылдарды (Зыков, 1969) былайша жү-йелеуге болады:

жемдік - арпа, жүгері, ' сұлы, тритикале; .

бұршақ тектес - ас бұршақ, соя, ноқат, чина;

сүрлемдік - жүгері, күнбағыс, сорго және басқалар;

азықтық шөп және солардың қоспасы;

тамыр түйнекті жеміс және бақша дақылдары; '

көктей азыққа арналған жемдік дән және дәндік бұр-шақ дақылдары;

Егістік азық ендіруге азықтық өсімдіктердің бұл топ-тарынан басқа орылатың! және жиын-теріннен кейінгі өсімдік қалдығын пайдалану, малға шөпті қолдан көк-тей беру, аралық егіс әдісі арқылы азық өндіруді же-делдету де кіреді.

Азық балансында негізінен арпа, жүгері, сұлы, три-тикале дәні болып отырғ. ан құрама азықтың үлесі едә-уір. Мәселен, құрама азықтағы дән қазір 70%.

80-ші жылдар ішінде ірі қара рационындағы құрама азық 18-19% болды. Қүрама азық қолда ұсталған кез-де емес жайлымда жүрген уақытта да қойға қосымша азық ретінде керек (Әбділдин, 1966) .

Жемге деген жылдық мұқтаждық 10-11 млн т бол-са, ол 7, 5-8 млн т мелшерінде ғана өндіріледі. Ірі, бал-ғын және жайылымдық азықтар өндірудің артып отыр-ғанына қарамастан, оның жетіспеушілігі әлі де байқа-лады, өйткені мал басы да өсіп барады.

Сондықтан да жаздық бидай бұрынғысынша жемге жұмсалып келеді. Қазақстанның солтүстік аудандарын- дағы шаруашылықтарда; -, мал бидайдың 2 млн т жуық күшті сорттарымен азықтандырылады. Мұның өзі- өзін- өзі ақтамайҒын ысырап - өйткені жұғымдылығы мен түсімі жөнінен жемдік дакылдар бидайдан гері анағұр- лым артық тұр емес пе? Мәселен, егістіктің 27% ала тұра, жемдік дақылдар Қазақстандағы жалпы астық тү- сімінің 37% астамын береді.

Демек, жемдік дәнді дақылдарды дайындауды арттыу. бүгінгі күннің келелі міндеттері болып табылады:

Лекция №3 Ауыл шаруашылығының өнімділігін арттыру.

1. Ауыл шарушылығын дамытудың экстенсивті жолы.

2. Ауыл шаруашылығын дамытудың интенсивті жолы.

3. Ауыл шарушылығын мамндандыру.

Машина жасау және металл өңдеу. Ауыр өнеркөсіптің бұл саласы өнеркөсіп салаларының ішіндегі негізгісі. Әрбір елдің ғылыми-техникалык прогресін және корғаныс кабілетінің деңгейін машина жасау өнеркөсібі деңгейімен аныктайды.

Машина жасау саласында хронологиялык жіктеу (классификациялау) үғымы колданылады. Ол үш кезеңге бөлінеді:

- Қазіргі машина жасау саласына XX ғасырдың екінші жартысында пайда болған салалар жатады. Олар: әлектроника, радиотехника, робот техникасы, ғарыштык т. б. өнеркөсіптер;

- XIX гасырдыц соцы мен ХХгасырдың бірінші жартысында пайда болган салалар. Олар: өуе және өуе көлігітехникасы, бумен және жылумен жүретін (жүзе-тін) кеме жасау, халық шаруашылығы мен өнеркөсіптің көптеген салаларына кажет-ті автомобиль, қүрал-жабдықтар, т. б. косымша бөлшектер жасайтын салалар.

- Ескі машина жасау саласына XVIII ғасырдын соңы мен XIX ғасырдың бірішні жартысында пайда болған экономиканың алғашкы салаларына (ауыл шаруашы-лығы, орман шаруашылығы) кажетті металл бүйымдар (қүрал-жабдықтар, саймандар) жатады.

Машина жасау Англиядағы өнеркәсіп революциясынан (XVIII ғ. ) кейін бастау алды. Қазіргі өндірістер ішінде машина жасау саласы жүмысқа тартылған адам саны (80 млн-ға жуық) және онімнің қүны жөнінен дүниежүзілік өнеркөсіп саласында бірінші орынды алды. Бүл салаға дүниежүзілік өнеркөсіп өнімінің 1/3-і тиесілі.

Машина жасау салалары бірімен-бірі тығыз байланыста жөне қүрылымы да өте күрделі. Ол машина жасау Жөне қүрал-жабдық жасаудан басқа, шаруашы-лықтың басқа салаларын да қамтиды (түрмыстық жөне мөдени бүйымдар жа-сау, т. б. ) . Өндірілетін онім түрлёріне қарай машина жасау 70-тен астам салаларға болінеді.

Сонымен қатар өнім түрлеріне қарай машина жасау - энергетикалық, көліктік, ауыл шаруашылығы машиналарын жасау жөне өнеркәсіп салаларының технологиялық жабдықтарын шығарумен, т. б. айналысады.

Машина жасау өнеркөсібі өндірісі мынадай факторлар бойынша орналасады:

- еңбекті көп кажет ететін;

- ғылымды кәп қажет ететін;

- шикізаттық;

- түтыну.

Дамушы елдерде машина жасаудың бір саласы - металл өңдеу жақсы дамыған. Бүларда келікті жөндеу шеберханалары, кен байыту өнеркөсібі және қарапайым ауыл шаруашылығы қүрал-жабдықтарын жасау қалыптасқан.

Дамыған елдердің ерекшелігі - олардағы машина жасау өндірісінің толық циклді электртехникалық саласы маңызының үлғаюы, онімнің сапасы мен бәсекелестік қабілетінің жоғары деңгейде болуы.

Соңғы 20 жыл ішінде дүниежүзілік машина жасаудың аумақтық қүры-лымында елеулі езгерістер болып жатыр. Егер бүрындары машина жасау өнімдерінің 9/10-ы «үлкен жетілік» елдеріне тиесілі болса, соңғы онжылдықта жаца индустриялыц елдер жөне Қытай, Ресей, Үндістан, Түркия, Бразилия, Мексика, т. б. елдердің үлесі үлғайып отыр.

Машина жасаудың станок жасау саласында алдыңғы орында Жапония, одан кейін Қытай, Германия, т. б. елдер түр. Ал ауыл шаруашылығы машинасын жасауда алдыңғы үштікке Жапония, Үндістан және АҚШ кіреді.

Дүние жүзінің экономикалық картасына қарап, машина жасаудың терт аймағын бөліп көрсетуге болады (Солтүстік Америка, Шетелдік Еуропа, Шығыс жөне Оңтүстік-Шығыс Азия жөне ТМД елдері) .

Химия өнеркәсібі. Машина жасау саласы сияқты химия өнеркәсібі де бірнеше негізгі ішкі салалардан тұрады. Оның ішінде жетекші орьшды мұнай-газ шикізаты жөне мұнай-химияға негізделген органикалык синтез өнеркөсібі алады. Осыған дейінгі дәстүрлі бейорганикальщ химия екінші орында калды. Оның үлес салмагы кейбір елдерде химия өнімдерінің 10-25%-ын ғана күрайды.

Химия өнеркәсібі біздің заманымыздың индикаторы болып саналады. Себебі ол өр елдің экономикасының қаншалықты жаңғырғанын жөне ғылыми-техникалык прогрестің жетістіктерінің пайдаланылу деңгейін көрсетеді.

Қазіргі кезде машина жасау сияқты химия өнеркәсібі дүние жүзінде негізгі 4 аймакка бөлінеді. Олар: АКДІ, Шетёлдік Еуропа, Шығыс және Оңтүстік-Шығыс Азия, ТМД елдері. Осы елдердің барлығында химия өнеркөсібінің кен химиясы, минерал тыңайтқыштарды өндіру, негізгі химия өнімдері, өсіресе органикалық синтез жөне полимер материалдарьш шығару ерекше орын алады.

90-жылдардың ортасьшда дүние жүзі бойынша өндірілген химия өнімдерінің 20%-ы АҚШ-тың үлесінде болды Және ол экспортқа шығарылатын онімдердің 15% -ын құрады. Бүкіл Батыс Еуропа елдеріне химия өнімдерінің 24%-ы тиесілі болса, Жапонияға 15%-ы тиеді.

Ал 90-жылдардың соңында АҚШ пен Жапонияда химия өнеркөсібі өнімдері темендей бастады. Алдыңғы орынға Батыс Еуропа елдері (бүкіл химия өнеркөсібі өнімдерінің 40%-ы тиесілі) шьщты. АҚШ екінші орьшда қалды. Маңызы жағынан үшінші аймақ саналатын Шығыс, Оңтүстік-Шығыс Азия елдері, негізінен, синтетикалық өнімдер мен жартылай шикізаттар өндірді.

Химия өнеркөсібішң тағы бір аймағы-Парсы шығанағындағы елдер. Бұларға дүние жүзіндегі химия өнімдерінің 5-7%-ы тиесілі.

Орман және ағаш өвдеу өнеркәсібі. Дүние жүзінің орман және ағаш өңдеу өнеркәсібінің географиясы көбіне орман байлықтарының таралуына байланыс-ты. Дүние жүзіндегі орман қорының мөлшері 4, 1 млрд га деп саналады. Ондағы ағаш сүрегінің қоры 330 млрд м ³ . Соңғы 100 жыл ішінде дүние жүзінде орман алқабы 2 есеге азайды. Бұл - жылына 20 млн га орман жойылуда деген сөз. Оған негізгі себеп, - дүние жүзінде ағаш өнімдерін өндіру жылдан-жылға үлғайып келеді. Егер 1965 жылы дүние жүзінде ағаш өнімдерін өндіру 2 млрд м ³ -ге жетсе, ал 2000 жылы ол 4, 0 млрд м ³ -ді құрады. Онеркөсіптің бұл саласы солтщстікжәне оціщстік орман белдеулерінен тұрады.

Солтүстік орман белдеуі, негізінен, қылқан жапырақты ағаш сүрегін дайындайды. Канада, Ресей, Финляндия, Швеция елдері үшін орман және ағаш өңдеу өнеркөсібі халыкаралық маманданудың маңызды салалары саналады. Канада ағаш енімдерін сыртқа шығару жөнінен дүние жүзінде бірінші орынды алады.

Оңтүстік орман белдеуі жалпақ жапырақты ағаш сүрегін дайындайды. Мұнда ағаш сүрегін дайындайтын басты үш ареал қалыптасқан. Олар: Бразилия, Тропиктік Африка, Оңтүстік-Шығыс Азия. Оңтүстік белдеу елдерінде қағаз жасау үшін ағаштан басқа шикізаттар - бамбук (Үндістан), багасса (Перу), сизаль (Бразилия, Танзания), джут (Бангладеш) пайдаланылады.

Кейінгі онжылдықта (1991-2000) орман шаруашылығы географиясында солтүстік және оңтүстік орман белдеулері арасындағы аракатынас өзгеріске үшырай бастайды.

Ағаш өнімдерін механикалық еңдеуде алдыңғы орындарда АҚШ, Ресей, Жапония, Бразилия тұрса, ағашты химиялық өңдеуде жетекші орындарды АҚШ, Канада, Жапония, Швеция, Финляндия иемденеді.

Оңтүстік орман белдеуінен өндірілетін ағаш әнімдерінің дені Бразилиядан алынады.

Солтүстік орман белдеуінде дайындалған ағаш өнімдерінің іске жарайтыны 80- 100% -ға жетсе, оңтүстік белдеуде ол бар-жоғы 10-20% -ды күрайды.

Жеңіл өнеркәсіп. Жеңіл өнеркөсіп дүние жүзінің коптеген елдерінің жетекші саласы саналады жөне ол 30 ірі салаға бөлінеді. Дүниежүзілік шаруашылықтың жеңіл өнеркөсіп саласы қазірге дейін арзан жүмыс күшінің басымдылығымен сипатталады.

Жеңіл Өнеркөсіптегі географиялық өзгерістер оның жетекші саласы - тоцыма өнеркәсібінде неғүрлым айкын көрінеді. Ол өз кезегінде 3 типке бөлінеді: 1) макта мен жасанды талшықтардан жасалатын; 2) таза мақталы; 3) синтетикалық тоқыма.

Дүние жүзінде тоқыма өнеркөсібі дамьіған басты бес аймақ қалыптасқан. Олар: Шығыс Азия, Оңтүстік Азия, ТМД, Шетелдік Еуропа жөне АҚШ. Бүлардың өрқайсысында мақтадан және химиялық талшықтардан мата өндіру дамыған. Ал саланың қалған тармақтарының (жүн, зығыр, жібек) маңызы төмендеп отыр. Таза матадан жасалған өнімдерден Қытай жөне Үндістан алдыңғы орындарды иемденсе, одан кейінгі орындарды АҚШ, Жапония жөне Италия иемденеді.

Жалпы XX ғасырдың екінші жартысынаң бастап, жеңіл өнеркәсіп жөне оның салаларының бағыты технологиялық деңгейі жоғары елдерден гері арзан жүмыс күші жеткілікті дамушы елдерге қарай ойысуда.

Тамақ өнеркәсібі және балық аулау өндірісі. Дүниежүзілік тамак өнеркөсібі-нің орналасу сипатында біріне-бірі қарама-кайшы бірнеше бетбүрыс байқалады. Бір шетінен даму сатысындағы елдерде дөстүрлі тамақ өнеркөсібі өсе түссе, дамыған елдерде осы саланың кейбір тармақтары әздерінің өнімдерін азайта бастады. Оған негізгі себеп - осы елдердегі халықтың салауатты өмір сүруіне көшуі. Дамушы елдер дамыған елдердің бастапқы даму сатысын қайталауда. Сондықтан қазіргі дүниежүзілік тамак өнеркәсібі шаруашылығындағы дамушы елдерде темекі, шарап жасау, сыра, кант, т. б. денсаулыққа зиянды азық-түлік өнімдері көптеп шығарылуда.

Өндірістік түрғыдан техникалық деңгейі біршама жоғары түрған қант, темекі, арақ-шарап өнеркөсібі тамақ өнеркәсібінің басқа салаларына қарағанда ілгеріде.

Тамақ өнеркәсібінің бір саласы - балық аулау - адамзаттың ең ежелгі кәсіп-терінің бірі. Дүние жүзі бойынша ауланатын балық пен ©ндірілетін теңіз өнім-дері жылына 110 млн т-ға жетті. Оның шамамен 4/5-ін теңіздер мен мүхит-тардан, 1/5-ін түщы судан ауланатын балық қүрайды. Адам организміне қажетті нөруыздың 1/4-ін теңіз өнімдерінен алуға болады.

Балық аулау барлық жерде таралғанымен, дүние жүзінде ауланатын балық-тың жартысынан астамы Жапонияның, Қытайдың, АҚШ-тың, Чили мен Перудің үлесіне тиеді.

Қазакстанда балықтардың 180-дей түрі мен түр тармақтары кездеседі. Көсіптік балықтар Каспий, Арал теңіздерінен, сондай-ақ Алакөл, Балқаш, Зайсан, Марқакөл, Теңіз, Сілетітеңіз, Шағалалытеңіз көлдерінен және Ертіс, Жайык, Сырдария, Іле, т. б. өзендерден ауланады.

Лекция №4 Ауыл шаруашылығын аудандастыру әдістері.

1. Ауыл шаруашылығын орналастыру жєне дамыту.

2. Ауыл шаруашылығын ұйымдастырудың негізгі териториялыќ заңдылыќтары.

Дуниежузілік шаруашылыц жуйесі - дүние жүзі елдерінің үлттык шаруашыльщтарының жиынтығы. Ол сыртқы сауда, каржы айналымы, жүмыс күшінің көші-қоны, экономикальщ келісімшарттар жасау, халыкаралык экономикалық үйымдарды қүру, ғылыми-техникалық акпарат алмасу сияқты экономикалық байланыстар мен өзара қарым-катынастардан түрады.

Қазіргі дуниежузілік шаруашылыц географиясы ез кезегінде экономикалык және өлеуметтік географияның бір тармағы ретінде д үниежүзілік географияның барлық сүрақтары мен талаи-тілектеріне жауап береді. Ол дүниежүзілік шаруашылык географиясын, дүниежүзілік өнеркөсіпті, ауыл шаруашылыгын, колікті, т. б. зерттейтін дуниежүзілік шаруашылыцтың салалыц географиясын жөне ірі аймактарды зерттеумен айналысатын дуниежузілік шаруашылыцтың аймацтыц географиясын күрайды.

Дүниежүзілік шаруашылық жүйесінің қалыптасуы іс жүзінде адамзаттың бүкіл тарихын камтиды. Ежелгі үлы империялардың пайда болуын дүниежүзілік интеграцияның дамуы бағытымен байланыстыруға болады. Бүл бағыттағы қарқынды келесі даму - Үлыгеографиялыц ашылулар дөуіріне тура келеді. Тек Үлы географиялык ашылулардың нәтижесінде әр алуан елдерде, аймақтар мен қүрлықтарда өзара түрақты сауда-саттық және өндірістік байланыстар қалып-таса бастады.

Екінші дүниежүзілік соғыстан кейінгі жылдары бүрынғы аграрлы елдер қатарындағы отарлық және тәуелді аумақтар өздерінің саяси еркіндіктерін алды. Олар өздерінің экономикасының қалыптасуы мен д үниежүзілік шаруашыльщтың дамуына әсер етті. Дүниежүзілік шаруашылықтың екі жүйесі - капиталистік жөне социалистік қүрылымдардың болуы да өз ықпалын тигізбей қоймады.

Дүние жүзіндегі шаруашылық процесінің қазіргі ерекшелігі сол жүйеге енген елдер озара жоғары экономикалық деңгейде байланысады. Қазіргі интеграцияның маңыздылығын трансүлттық корпорациялар мен ірі рынок қорларының қалыптасуынан көруге болады. Мүндай кешенді күрылымдар бірнеше елдердің аумақтарын (ЕО, НАФТА; АСЕАН, МЕРКОСУР, т. б. ) камтиды. Бүл алып корпо-рациялардың өнеркөсіптік :іс-өрекеті Оңтүстік Африка Республикасы немесе Түркия мемлекетінің жалпы әнімінен асып түссе, Бельгия мен Швейцарияның внеркөсіп потенциалына тең келеді.

Қазіргі дүниежүзілік шаруашылықтың қүрылымы. Тарихи төжірибелерге жүгінсек, адамзат қауымы озінің дамуында - индустриягадейінгі, индустриялыц жөне индустриядан кейінгі (постиндустриялыц) сатылардан өткен. Оның өр сатысына өзіндік шаруашылык күрылымы төн.

XIX ғасырдың ортасына дейін коғамда экономиканың аграрлык курылымы басым болып келді. Онда ауыл шаруашылығы жөне оған шектес салаларда (орман шаруашылығы, аң аулау, . балық үстау, т. б. ) колайлы материалдық игіліктер өндірудің негізгі көзі болған. XIX ғасырдың екінші жартысы мен XX ғасырдың бірінші жартысындағы Еуропадағы өнеркәсіптік революциядан кейін, Еуропа мен АВДП-та өнеркәсібі жетекші рөл аткаратын шаруашылыктьщ индустриялыц щрылымы қалыптасты. XX ғасырдың екінші жартысында ҒТР-дің өсерінен қоғамда индустриялык кұрылымнын жаңа типі - постиндустриялыц (ақпарат-тыц) қүрылым калыптаса бастады. Қүрылымның негізгі сипатты белгісі - өңдірістік сфераға қарағанда өндірістік емес сфераның басым дамуын қажет етеді. Шаруашылықтарда өнім өндірмейтін инфрақұрылымның жедел дамуы сипат алды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.