Байқоңыр космодромы туралы шолу

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .2
Байқоңыр космодромы туралы шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
Байқоңыр космодромының озон қабатына әсері ... ... ... ... ... ... ... ...7
Байқоңыр космодромының болашағы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...15
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16

Мен бұл еңбегімде Байқоңыр космодромы туралы жаздым. Байқоңыр космодромының таңғажайып географиялық ерекшелігі бар. Бұл жерден ұшқан зымыран жерге түсерде, дәл Байқоңыр космодромының территориясына түседі. Бұндай жер басқа ешжерде жоқ. Бұл тек қазақтың жерінде бар. Совет Одағы уақыттарында бұл жерге көп елдер қызыққан. Байқоңыр космодромы сол себептен салынған. Осы жерден ұшырылатын зымарандардың сыртқы ортаға әсері өте қауіпті. Байқоңыр космодромының болашағы не болады екен және біздің жастар қандай шаралар қолданар екен деген оймен жазған еңбегім.
Байқоңыр космодромы қазақ жеріндегі ең үлкен және өте күрделі инженерлік құрылыс. Мұндай инженерлік кешенді адамзат баласы бұрын-соңды жасаған емес. Бұл ғажап құрылыста космос корабльдерін, космос станцияларын, зымырандарды, зымыран-тасьмалдаушыларды сынау, космос кеңістігін зерттеу үшін кең көлемде ғылыми-зерттеу жұмыстары жүргізіледі.
Байқоңыр космодромындай құрылыс жер шарында жоқ. Сондықтан Байқоңыр космодромы дүниежүзі халықтарының назарын аударып, алаңдатып отыр. Ол тек космос корабльдері мен зымырандарды космос кеңістігіне ұшыру мақсатына жасалған емес. Сонымен қатар, әскери қару - жарақтардың жаңа түрлерін сынау мақсатын да көздейді. Байқоңыр космодромы әскери ғылыми-техникалық орталық болып есептеледі.
Космодромда өнеркәсіп және шаруашылық орындары шоғырланған. Олар да космос кеңістігін зерттеуге атсалысады. Мұнда космосқа ұшырылатын космос корабльдерінің, зымырандардың, зымыран-тасымалдаушылардың бөлшектері жиналып, космосқа ұшырылып отырады. Космосқа ұшқан космос корабльдерінің ұшатын бағыты белгіленіп, ұшу жылдамдығы анықталады. Онда зымырандардың бағытын және жылдамдығын анықтайтын электронды есептеу орталығы бар.

Жатқанбаев Ж.
Экология. Оқулық – Алматы: Зият, 2003.-164 бет.

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 16 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...2
Байқоңыр космодромы туралы
шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
Байқоңыр космодромының озон қабатына
әсері ... ... ... ... ... ... ... .. .7
Байқоңыр космодромының
болашағы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 15
Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
...16

Кіріспе

Мен бұл еңбегімде Байқоңыр космодромы туралы жаздым. Байқоңыр
космодромының таңғажайып географиялық ерекшелігі бар. Бұл жерден ұшқан
зымыран жерге түсерде, дәл Байқоңыр космодромының территориясына түседі.
Бұндай жер басқа ешжерде жоқ. Бұл тек қазақтың жерінде бар. Совет Одағы
уақыттарында бұл жерге көп елдер қызыққан. Байқоңыр космодромы сол себептен
салынған. Осы жерден ұшырылатын зымарандардың сыртқы ортаға әсері өте
қауіпті. Байқоңыр космодромының болашағы не болады екен және біздің жастар
қандай шаралар қолданар екен деген оймен жазған еңбегім.

Байқоңыр космодромы туралы шолу

Байқоңыр космодромы қазақ жеріндегі ең үлкен және өте күрделі
инженерлік құрылыс. Мұндай инженерлік кешенді адамзат баласы бұрын-соңды
жасаған емес. Бұл ғажап құрылыста космос корабльдерін, космос станцияларын,
зымырандарды, зымыран-тасьмалдаушыларды сынау, космос кеңістігін зерттеу
үшін кең көлемде ғылыми-зерттеу жұмыстары жүргізіледі.
Байқоңыр космодромындай құрылыс жер шарында жоқ. Сондықтан Байқоңыр
космодромы дүниежүзі халықтарының назарын аударып, алаңдатып отыр. Ол тек
космос корабльдері мен зымырандарды космос кеңістігіне ұшыру мақсатына
жасалған емес. Сонымен қатар, әскери қару - жарақтардың жаңа түрлерін сынау
мақсатын да көздейді. Байқоңыр космодромы әскери ғылыми-техникалық орталық
болып есептеледі.
Космодромда өнеркәсіп және шаруашылық орындары шоғырланған. Олар да
космос кеңістігін зерттеуге атсалысады. Мұнда космосқа ұшырылатын космос
корабльдерінің, зымырандардың, зымыран-тасымалдаушылардың бөлшектері
жиналып, космосқа ұшырылып отырады. Космосқа ұшқан космос корабльдерінің
ұшатын бағыты белгіленіп, ұшу жылдамдығы анықталады. Онда зымырандардың
бағытын және жылдамдығын анықтайтын электронды есептеу орталығы бар.
Космодром 1957 жылы Байқоңыр қаласында салынған. Бұл қалада қазіргі
кезде 60 мың халық тұрады. Космодромда 9 зымыран ұшыру кешені, 15 зымыран
ұшыратын қондырғылар бар. Ресейдің барлық космосқа ұшқан корабльдері мен
зымырдандары осы Байқоңыр космодромынан ұшырылған. Зымырандарды отынмен
қамтамасыз ететін 3 станция, космонавттардың денсаулығын бақылайтын
медициналық орталық, 1-классқа жататын екі аэродром, сұйық оттек, сұйық
азот өндіретін завод, электр жылу жүйесі, газ құбырлы (газ турбиналы)
электр станциясы, 470 шақырым темір жол, 1280 шақырым автокөлік жүретін
магистрал, электр, жылу, сумен қамтамасыз ететін жүйелері бар. Космодромның
құрылысы алғашқы кезде тым құпия болған. Салынған жүйелер мен құрылыстар
объектілерді жасырын түрде жүргізілген. Қазақ елінің жерге деген билігі жоқ
болатын.
Байқоңыр космодромы Қазақстанның оңтүстік-батысында, яғни Кызылорда
облысының территориясында орналасқан. Бұл аймақтың ауа-райы өте құбылмалы
келеді. Қысы суық, жаз айлары ыстық, жауын-шашын 90-150 мм-дей аз жауады.
Сол себептен ауа райы ылғалсыз болып келеді де, құрғақшылық жиі-жиі болып
тұрады. Жер бедері жазық, тау-тастар жоқ. Тек-қана құм белестері мен
көшпелі құмдар көп кездеседі. Өсімдік әлемі онша көп емес. Орман-тоғай бұл
аймақта өспейді. Өсімдіктердің систематикалық түрлері де өте аз. Көпшілік
өсімдіктер ботаника тілімен айтқанда — эфемерлер. Көктем айларында құлпырып
өсіп, жер-көкті жасыл түске бөліп, қызыл-жасылды бәйшешектер атып, ұрық
береді де, жаз айлары туысымен олар тіршілігін жойып курап қалады.
Дегенмен, мал жайылатын жайылымдар бұл аймақта көп. Шөбі шүйгін, жұғымды
келеді. Малдар тез арада қомданып кетеді. Ол жайылымдар космодром салынуына
байланысты түгелімен жойылып кеткен. Малға азық болатын шөптердің барлығы
қурап, уланып біткен.
Байқоңыр космодромының көлемі 6717 шаршы шақырым. Ол солтүстікке
қарай 75 шақырым, ал батыстан шығысқа қарай 90 шақырым қашықтыққа созылып
жатыр. Байқоңыр космодромын салуға байланысты 20000 гектар жер шаруашылық
айналымынан шығып қалған. Ол жерлер не егін егуге, не бау-бақша өсіруге, не
мал жаюға жарамайды. Мұнда бұрынғы кезде малдар қысы-жазы өз аяғымен
жайылып жата беретін еді. Зымырандардың қатты дыбысы малдардың, адамдардың
зәресін алады. Сондықтан да малдар бұл жақта қайдан өссін. Шу — экологиялық
факторлардың ішіндегі ең бастысы. Адам ағзасына, малдарға айрықша әсер
етеді.
Бұл аймақта ерсілі-қарсылы соққан жел көп болады. Кейбір күндері,
күшті дауыл тұрып, жердің үстіңгі қабатындағы топырақтарды ұшырып әкетіп,
қара боран туғызады. Осындай қара бораңды күндер бір жылдың ішіңде 20-25
күн болады. Ал космодром орнағаннан кейін бұл аймақтың ауа райы мүлдем
бұзьлып кетті. Ауа райының мөлшерден тыс өзгеруін кейбіреулер Арал
теңізінің тартылуынан деп есептейді. Өйткені космодром Арал теңізіне жақын
жерге орналасқан. Қашықтығы 70 шақырымдай жер.
Байқоңыр космодромының айналаны қоршаған ортаға ерекше әсер ететіні
кейінгі кезде ғана байқала бастады. Соңғы кезде космодром орналасқан жердің
ауа райын, табиғи биологиялық ресурстарын жан-жақты зерттегенде, космодром
айналаны қоршаған ортаға айрықша әсер ететіні байқалады. Ол туралы
қолымызда бірнеше ғылыми деректер бар. Мысалы, Қарағанды облысының
экологиясын зерттейтін ғалым-экологтардың жүргізген жұмыстарының
қорытындыларына қарағанда, космос корабльдері, космос зымырандары космос
кеңістігіне ұшып кеткеннен кейін, жаз айларында 5-8 күн бойы күшті жел
тұрып, қара боран соғатыны байқалады. Мұндай құбылысты Жезді ауданының
жергілікті тұрғындары да растайды. Ал қыста зымырандар космосқа ұщып
кеткеннен кейін 2-3 күн бойы қарлы боран соғатыны белгілі болды. Бұл
аймақта жылына 40-50 күн бойы күшті жел тұратыны анықталды. Мұндай
құбылыстар космодром орнамай тұрған уақытта болмағанын жергілікті тұрғындар
растап отыр.
Қаңдай болмасын, ұшырылған космос корабльдері мен оларды космос
кеңістігіне шығарушы зымырандар айналаны қоршаған табиғи ортаға елеулі
өзгерістср енгізетіні кейінгі кезде айқындала түсті. Ол өзгерістерді
арнаулы түрде жүргізілген зерттеулер анықтап берді. Ол өзгсрістер
төмендегідей:
Ұшырылған космос корабльдері және басқадай космостық аппараттар табиғи
жолмен ғасырлар бойы қалыптасқан ауа режимін
төтенше түрде бұзып жіберетіні белгілі болды;
Космос корабльдерін тасымалдайтын зымырандардың
пайдаланатын отындары улы (радиоактивті) қосылыстардан тұратын
болғандықтан, айналаны коршаған ортаның мөлшерден тыс улануына
әкеп соғады;
Космос кеңістігіне ұшырылған зымырандар өсімдік әлеміне,
жануарлар дүниесіне айрықша әсер ететінін арнаулы түрде жүрзігілген
ғылыми-зерттеу жұмыстары толығымен дәлелдеді. Биосферадағы тірі
ағзалардың тіршілік ететін табиғи ортасы кенет бұзылып, өзгерістер,
олардың ішінде өте қауіпті мутациялық (секірмелі) өзгеріс туатыны
байқалды;
4. Жер бетінде зымырандардың жұмыстан шыққан бөлшектері құлап
түсіп, оны ластайды (ол бөлшектерде де радиоактивті қосылыстар бар).
Ол жер не егін егуге, не мал жаюга жарамай қалады.
Байқоңыр космодромынан ұшырылған космос корабльдерінің қалдықтарының
жерге түсетін аймақтары алдын ала белгіленген. Ол Жезді және Ұлытау
аудандары территорияларының 10 пайызын қамтиды. Өйткені зымырандар осы
көрсетілген аудандардың территорияларының үстін басып ұшады.
Зымырандарға жағылатын отын улы (радиоактивті) және усыз қосылыстардан
тұрады.
а) Усыз отынның негізгі компоненті-сұйық күйіндегі (радиоактивті)
оттек пен Т-1 маркалы кәресін, сонымен бірге сұйық оттек және сұйық
күйіндегі (радиоактивті) сутек болады.
ө) Өте улы зымыран отынның құрамында — улы тотықтандырғыш типіне
жататын (радиоактивті) "самин" және (радиоактивті) "меланж" болады. Сонымен
қатар, симметриялы емес радиоактивті - диметил гидразин (гептил) бар. Осы
аталған компоненттер 1-кластағы өте улы қосылыстардың қатарына жатады. Бұл
улы заттар адамзат баласының тіршілігін, өсімдік әлемін, жануарлар дүниесін
айрықша уландырады. Олар биосферадағы барлық тіршілік иелерін жойып жіберуі
де мүмкін.
1957 жылғы 1 қазан айынан 1999 жылғы 21 қаңтарға дейін, яғни 42 жыл
ішінде, Байқоңыр космодромынан 1129 зымыран 1115 басқадай космос кеңістігін
зерттейтін аппараттар ұшырылған. Осы көрсетілгендердің бәрі Қазакстан
Республикасының экономикасына айрықша үлес қосады деп кейбір орыс
зерттеушілері даурығады. Мұның бәрі, шын мәнісінде, бос сөз екенін өмірдің
өзі көрсетіп келеді.
Ұлы конструктор (зымыран жасау жөніндегі әлемге әйгілі С.П.
Королевтің) басшылығымен алғаш рет космос кеңістігіне ұшып шыққан ұшқыш-
космонавт Ю.А. Гагарин 1961 жылы кокек айының 12 күні "Восток" атты космос
кораблімен жер шарын 87 минут ішінде айналып шықты. Оның биіктікке
көтерілген мөлшері 270 шақырым еді. Бұл геостанционарлық орбита болатын.
Планетааралык зымырандарды ұшыру тек қана Байқоңыр космодромында сынақтан
өткізіледі. Оның алдында 1957 жыл тамыздың 21 күні космос кеңістігіне алғаш
рет жер серігі ұшырылған болатын. Ол ұзақ уақыт геостанционарлық орбитада
ұшып жүрді де, кейіннен ұшу үрдісін тоқтатқан соң, әуеде жанып кетті.
Космос корабльдерінің, зымырандардың ұшу бағыты күні бүгінгс дейін
өзгертілгсн жоқ. Тек қана Байқоңыр космодромы қазақ жерінде болғандықтан
Қазақстан Республикасына бағынатын болғаны рас. Ал шын мәнісінде, Ресей
Федерациясы өздерінің білгенін істейді. Бізден сұрамайды.
1994 жылы Қазақстан Рссиубликасы мен Ресей Федерациясы арасында
Байқоңыр космодромын пайдалануға байланысты және Ресей Федерациясына оны
жалға беру үшін үкіметаралық шарт жасалынып, оған үкімет басшылары кол
қойған. Жыл мерзімі 20 жыл деп белгіленген. Ресей жағы Байқоңыр
космодромының жәнс сол аймаққа жақын жерлердің экологиясына зиянды әрекет
етпейміз деп міндет алған. Ол міндет іс жүзінде орындалып жатыр ма, жоқ
болмаса орындалмай жатыр ма, о жағы бізге беймәлім. Зымырандардың
отындарының қалдықтары түскен жер арнаулы тәсілдерімен тазартылу керек
деген келісім шартта баптар бар. Тазарту жұмыстары белгілі дәрежеде
жүргізілген емес. Зымырандардан түскен қалдықтардың бәрі тірі ағзаларға өте
зиянды. Өйтксні олар радиоактивті заттардан тұрады. Қазақстан жағы шамасы
келгенше, экологияны бұзбайтын тәсілдерді Ресей жағының пайдалануын
қадағалап отырады. Зымыран ұшатынынан 5 күн бұрын, қай мезгілдс зымыран
ұшатынын Ресей Федерациясы Қазақстан Республикасының басшыларына алдын ала
хабарлап отырады. Дауды дер кезінде шешіп отыратын тұрақты комиссия бар. Ол
комиссия "Байқоңыр" деп аталады.
Қаңдай да болмасын, ұшырылған зымыран-тасымалдаушылар апатқа ұшырауы —
табиғи құбылыс. Неге десеңіз, техниканың аты техника ғой, ешкім де апат
болмайды деп кепілділік бере алмайды. Космос корабльдерін жасағанда, оларды
космодромда ұшуға дайындағанда, бірнеше қателер кетуі мүмкін. Зымырандар
жер бетінен 40-50 шакырым биіктікке көтерілгенше, бірнеше ссбептерге
байланысты кенеттен апатқа ұшырап отыратын жайттар болады. Зымырандар
апатқа ұшыраған кезде, олардың бактеріндегі улы (радиоактивті) отындардың
жарым-жартысы әуеде жанып кетеді де, ал қалған аз мөлшері жерге түседі.
Олар табиғи ортаны ластауы мүмкін. Ал отын төгілген жерге кәресін шашып,
оны өртеп жібереді. Немесе отынның улылығын жоятын бірнеше химиялық
препараттар қолданады.

Байқоңыр космодромының озон қабатына әсері

Сынақтан өткізілген зымырандардың бәрі әуедегі озон қабатын бұзып
жібереді. Өйткені зымырандардың отынның қалдықтары озон қабатына айрықша
әсер ететіні кейінгі кезде байқала бастады. Зымырандар пайдаланған
отындарының өте улы қосылыс — көміртектің радиоактивті элементтердің қос
тотығы көп мөлшерде бөлініп шығады. Ол биосферада тіршілік ететін барлық
тірі ағзаларға өте улы әсер етеді. Ауадағы және жердің үстіңгі бетіңдегі
радиациялық тепе-тендікті бұзып жібереді. Егер ауада көміртектің қос тотығы
молаятын болса, онда күн сәулесі жерге түспей, мәңгілік қараңғылық басады.
Көне заманда мұндай көріністер болғанын ғалым-биологтар жақсы біледі. Күн
сәулесі жерге түспегендіктен жердің үстіңгі қабаты жылынып, тау
шыңдарындағы мәңгі қар мен мұздар еріп кетіп, теңіз және мұхит суларының
деңгейін көтереді. Құрғақ жерлерді су басып, "топан суы" қаптауы сөзсіз деп
ғалымдар дәлелдейді.
Ақырзаман боларда топан суы қаптайды екен деген қағидалардың бар
екенін қазақ елі жақсы біледі. Ауа райының жылынып келе жатқанын, халық
сезеді. Өйткені бұрынғы кездерде болатын аяздар осы уақытта аз болады. Бір
ғана РН — "Протон" зымыранын космос кеңістігіне ұшырғанда, ауаға 200 тонна
радиоактивті көміртектің қос тотығы, ал РН "Союз" зымыранын ұшырғанда,
атмосфералық ауаға 133 тонна көміртектің қос тотығы келіп қосылып отырады.
Қазақ жерінің атмосфералық ауасына қосылған радиоактивті көміртектің қос
тотығының мөлшері, кейінгі кездегі жүргізілген ғылыми деректердің
қорытындыларына қарағанда, 221478 миллион тоннаға жеткен. Бұл цифр аз ба,
жоқ болмаса көп пе, өздеріңіз есептеп байқаңыздар. Мұндай зымырандардың
ашық түрде, жасырын жағдайда Байқоңыр космодромынан ұшырылып жатқан саны
құпия сақталуда. 1955 жылы Байқоңырдан ұшырылған зымырандардың саны 19-ға
жеткен. Олардың ішінде өте улы радиоактивті отынмен ұшатын 8-РН "Союз", 8-
РН "Протон", 2-РН "Циклон", 1-РН "Зенит" зымырандары еді. Олардан бөлініп
шыққан көміртектің қос тотығының мөлшері 2965 тоннаға жетті. Алайда, оны
ешкім де өлшеген жоқ. Тек теориялық жолмен есептеп шығарылғаны белгілі,
бәлкім бұл мөлшерден көміртектің қос тотығы көп болуы да, немесе аз болуы
да мүмкін.
Қазақстанның атмосфералық ауасына бөлініп шыққан көміртектің қос
тотығының қөлемі 0,001 пайызға жеткен. Бұл көрсеткіш өте көп сан, өйткені
ауадағы көміртектің кос тотығының мөлшері 0,003 пайыз. Атмосфералық ауаға
бөлініп шығатын өте улы қосылыстардың бірі -радиоактивті көміртек тотығы
(СО), оны иіс тигізетін газ ретіндс қазақ елі жақсы біледі. Тек қана бір РН
"Протон" зымыранын космос кеңістігіне ұшырған кезде, атмосфералық ауаға 17
тонна көміртек тотығы қосылады. Ал автомобильдерден 1 тонна бензин жаққанда
0,42 тонна ғана көміртек тотығы бөлінеді. Бір жылда 40-50 автомобильдер
небәрі 4-5 тонна көміртектотығьш бөледі. Бұл сан РН "Протон" зымыранының
бөліп шығаратын көміртек тотыгының мөлшерінен әлде қайда аз екенін
көрсетеді. Сонымен зымырандарға пайдаланылатын отын көміртек тотығының
бөлініп шығуының қайнар көзі деп есептеуге болады.
Сондай-ақ, өнеркәсіп орындары отқа таскөмір жағатыны белгілі, одан да
айтарлықтай мөлшерде көміртек тотығы бөлініп шығып, ол атмосфералық ауаға
қосылып жатады. Сөйтіп ауа режиміне айтарлықтай өзгерістер енгізді.
Ал стратосфера қабатына өзгеріс жасайтын тек қана космос кеңістігіне
ұшырылған Зымырандар. Олар стратосферадағы су молекулаларына әсер етеді.
Сондықтан да озон қабаты тез бұзылып, жер бетіндегі тіршіліктің жойылуына
себепші болады.
Радиоактивті азот тотығы да озон қабатын бұзушы фактордың бірі болып
есептелінеді. Ол өте үлкен қысыммен жоғары температураның әсерінен үнемі
стратосферада пайда болып отырады. РН "Протон" зымыраны космос кеңістігіне
көтерілгеңде, зымыран артынан шыққан оттың әсерінен радиоактивті азот
тотығы көп түзілетінін арнаулы зерттеулер анықтап берді. 20-30 шақырым
биіктегі озон қабаты зымырандардың әрекетінен көп мөлшерде бұзылатыны
анықталды. Зымырандарды ұшыруға гептил отынын пайдаланғанда, озон қабаты
адам айтқысыз бұзылатынын арнаулы түрде жүргізілген зерттеулер анықталды.
Озон қабатын тез арада бұзып жіберетін улы қосылыстардың бірі і —
хлор. Оның бір молекуласы, озонның жүз мың молекуласын жойып жібереді. Хлор
зымыран отындарының басты компоненттерінің бірі. Әсіресе, "Спейс-Шатл"
зымыранына пайдаланатын отынның ішінде ол көп болады. Бұл зымыран Америка
Құрама Штаттарында жасалды. Сол елде космос кеңістігіне ұшырылып отырады.
Өте қуатты зымырандардың қатарына жатады. Бұл зымыранды космос кеңістігіне
ұшырғанда, ол 180 тонна хлор және хлорды сутекті атмосфералық ауаға бөліп
шығарады. Олар атмосферада неше түрлі реакцияға түсіп, аса қауіпті қосылыс
метаболиттер түзеді. Бұл метаболиттер стратосфераға айрықша әсер етеді де,
тропосфераға онша зиянды әрекет жасамайды. Хлор жене хлорды сутектің зиянды
әрекеттеріне кейінгі уақытта кең көлемде зерттеу жұмыстарын жүргізуді қажет
етеді. Айта кететін бір жайт, 1999 жылы жүргізілген арнаулы ғылыми -
зерттеу жүмыстарының қорытындылары мынаны көрсетті: Байқоныр космодромынан
ұшырылған космостық аппараттар қазақ жерінің ауа райына, климатына оншама
өзгеріс енгізе қоймағаны белгіледі. Өйткені, бұрынғы 50 жылғы ауа құрамы
ешбір өзгеріссіз сол күйінде сақталып тұрғанын көрсетті. Мұның өзі дәтке
қуат қағидасы ғой. Зымырандар ауа-райына ерекше әсер ететінін РН "Протон"
зымыранының бірінші бөлігі жұмыстан шыққаннан кейін жергс түскен кезде,
оңдағы жанбай қалған радиоактивті отын мен тотыктандырғыштардың мөлшері 2-
3,5 тоннаға дейін жетеді. Егер зымыранның отыны құйылған ыдыстары оқыс
жарылатын болса, онда ауада көптеген қауіпті радиоактивті бұлттар кенеттен
пайда болып, аспанда біраз жүзіп жүргеннен кейін жауын-шашынмен жерге
түседі. Бұлттар аса үлкен аймақты қамтып, сондай аймаққа зиян келтіреді.
Әсіресе, ауыз су қатты уланады. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.