Бастауыш мектеп оқушыларының дүние танымдық білімдерін арттыруда сыныптан тыс жұмыстардың тиімді түрлері мен әдістерін анықтау

Жоспар
Кіріспе

Кіріспе

І тарау. Бастауыш мектеп оқушыларының білім,біліктерін
қалыптастыруда сыныптан тыс жұмыстарды ұйымдастырудың өзіндік ерекшеліктері
1.1 Бастауыш мектепте сыныптан тыс жұмыстарының
педагогикалық мәні.
1.2 Бастауыш мектеп оқушыларына жүргізілетін сыныптан тыс
жұмыстарының түрлері.
ІІ тарау. Бастауыш мектеп оқушыларына дүниетану
пәнін оқытудың әдістемесі мен сыныптан
тыс жұмыстарын жүргізу.
2.1 Дүниетану пәнінен жүргізілетін сыныптан тыс жұмыстардың мазмұны мен әдістері.
2.2 Сыныптан тыс жұмыстарда оқушылардың білім,біліктерін қалыптастырудың дәстүрлі әдістерін жетілдірудің жолдары.
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер
Қосымша.

Қазіргі кездегі қоғам дамуының заңдылығы мектеп оқушыларының рухани, интеллектуалды және жан-жақты дамыған, білімпаз, шығармашылығы белсенді, тұрақты өз бетінше білім жетілдіруге ынталы және дағдысы қаланған, кез-келген өмірлік мәселелерді шеше білуге қабілетті тұлға ретінде қалыптасу аса жоғары талапқа қойып отыр. Бұл күрделі тәлім- тәрбиелік мәселелерді шешу мақсатында тәуелсіз республикада бір қатар іргелі жұмыстар қарастырылуда. Білім қашанда қорғам дамуы мен жетілуінің аса маңызды алғы шарттары болып келеді. Сондықтан да тәуелсіз қазақ елі ғасырлар тоғысында оны ұйымдастыру мен мазмұнын түбегейлі жаңартуда қадам жасапҚазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасы қабылданды. Осы тұжырымдаманың 4.3 пунктінде мектептен тыс мекемелер балаларға қосымша білім беру мен тәрбиелеуді қамтамасыз ете отырып, орта білім беру жүйесіне енеді.
Орта білім берудің мақсаты-жылдам өзгеріп отыратын дүние жағдайларында алынған терең білімінің,кәсіби дағдылардың негізінде еркін бағдарлай білуге,өзін-өзі іске асыруға,өзін-өзі дамытуға және өз бетінше дұрыс,адамгершілік тұрғысынан жауапты шешімдер қабылдауға қабілетті жеке тұлғаны қалыптастыру.
Білім берудің қазіргі негізгі мақсаты білім алып, білік пен дағды- машыққа қол жеткізу ғана емес, солардың негізінде дербес, әлеуметтік және кәсіби біліктілікке- ақпаратты өзі іздеп табу, талдау және ұтымды пайдалану жылдам өзгеріп жатқан бүгінгі дүниеде лайықты өмір сүру және жұмыс істеу болып табылады Жеке тұлғаның қалыптасып дамуы үздіксіз сипатта болады. Оның жүзеге асуы тек сабақ жүйесінде ғана емес, сабақтан тыс
1
жүргізілетін әртүрлі тәрбиелік әрекеттермен ұштасады. Ол әдетте сыныптан тыс және сабақтан тыс болып бөлінеді. Сыныптан тыс жұмыс- тұлғаның әлеуметтік қалыптасуын қамтамасыз етуде оған жағдай туғызатын мұғалімдердің басшылығымен ұйымдастырылған және сабақтың мақсаты мен өзара байланысты болып келетін жұмыстың дербес түрі. Ол әртүрлі әрекеттер жиынтығы ретінде балаға кең көлемде тәрбиелік ықпал ете алады. Оқушылармен жүргізілетін сыныптан тыс жұмыс сыныпта алған білімдерін толықтыра және тереңдете отырып, ең алдымен балалардың таланттары мен қабілдеттерін неғұрлым толық ашудың, олардың белгілі бір нәрсеге қызығушылығы мен ынтасын оятудың құралы ретінде қызмет атқарады, сонымен қатар оқушылардың бос уақытын ұйымдастырудың формасы болып табылады және де олардың адамгершілік мінез-құлық тәжірибесін қалыптпстырудың негізі ретінде қызмет атқарады. Оның оралымдылығын, мазмұнын түрленлдіру және белгілі бір істерді орындау үшін балаларды әртүрлі орналастыру мүмкіндіктері оқушыларға жеке дара қатынас жасауға үлкен мүмкіндіктер ашады. Балалардың қабілеттілігі мен бейімділігін дамыту, қоғамдық белсенділігін арттыру, еңбекке кәсіби бағдар беруге, ғылым мен техникаға, өнерге, әдебиетке, спортқа ұлттық дәстүрге құштарлығын тәрбиелеу, олардың мәдени демалывсын, бос уақытын дұрыс ұйымдастыру мақсатында осы жұмыстардың барлығын сыныптан тыс білім мен тәрбие беру мекемелерінде ұйымдастырылады. Мұндай мекемелерге: балалар кпубтары мен саябақтары, балалар кітапханалары, балалар
театрлары мен балалар стадиондары, спорт, музыка мектептері және мекемелері мектептермен біріге отырып, оқушыларды әржақты жұмысқа тартады.

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 32 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе

І тарау. Бастауыш мектеп оқушыларының білім,біліктерін
қалыптастыруда сыныптан тыс жұмыстарды
ұйымдастырудың өзіндік ерекшеліктері

1. Бастауыш мектепте сыныптан тыс жұмыстарының
педагогикалық мәні.
2. Бастауыш мектеп оқушыларына жүргізілетін сыныптан тыс
жұмыстарының түрлері.

ІІ тарау. Бастауыш мектеп оқушыларына дүниетану
пәнін оқытудың әдістемесі мен сыныптан
тыс жұмыстарын жүргізу.
1. Дүниетану пәнінен жүргізілетін сыныптан тыс жұмыстардың
мазмұны мен әдістері.
2. Сыныптан тыс жұмыстарда оқушылардың білім,біліктерін
қалыптастырудың дәстүрлі әдістерін жетілдірудің жолдары.

Қорытынды

Пайдаланған әдебиеттер

Қосымша.

Кіріспе.

Қазіргі кездегі қоғам дамуының заңдылығы мектеп оқушыларының
рухани, интеллектуалды және жан-жақты дамыған, білімпаз,
шығармашылығы белсенді, тұрақты өз бетінше білім жетілдіруге ынталы
және дағдысы қаланған, кез-келген өмірлік мәселелерді шеше білуге
қабілетті тұлға ретінде қалыптасу аса жоғары талапқа қойып отыр.
Бұл күрделі тәлім- тәрбиелік мәселелерді шешу мақсатында тәуелсіз
республикада бір қатар іргелі жұмыстар қарастырылуда. Білім қашанда
қорғам дамуы мен жетілуінің аса маңызды алғы шарттары болып келеді.
Сондықтан да тәуелсіз қазақ елі ғасырлар тоғысында оны ұйымдастыру
мен мазмұнын түбегейлі жаңартуда қадам жасапҚазақстан
Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту
тұжырымдамасы қабылданды. Осы тұжырымдаманың 4.3 пунктінде
мектептен тыс мекемелер балаларға қосымша білім беру мен
тәрбиелеуді қамтамасыз ете отырып, орта білім беру жүйесіне енеді.
Орта білім берудің мақсаты-жылдам өзгеріп отыратын дүние
жағдайларында алынған терең білімінің,кәсіби дағдылардың негізінде
еркін бағдарлай білуге,өзін-өзі іске асыруға,өзін-өзі дамытуға және
өз бетінше дұрыс,адамгершілік тұрғысынан жауапты шешімдер
қабылдауға қабілетті жеке тұлғаны қалыптастыру.
Білім берудің қазіргі негізгі мақсаты білім алып, білік пен
дағды- машыққа қол жеткізу ғана емес, солардың негізінде дербес,
әлеуметтік және кәсіби біліктілікке- ақпаратты өзі іздеп табу,
талдау және ұтымды пайдалану жылдам өзгеріп жатқан бүгінгі дүниеде
лайықты өмір сүру және жұмыс істеу болып табылады Жеке тұлғаның
қалыптасып дамуы үздіксіз сипатта болады. Оның жүзеге асуы
тек сабақ жүйесінде ғана емес, сабақтан тыс
1
жүргізілетін әртүрлі тәрбиелік әрекеттермен ұштасады. Ол әдетте
сыныптан тыс және сабақтан тыс болып бөлінеді. Сыныптан тыс жұмыс-
тұлғаның әлеуметтік қалыптасуын қамтамасыз етуде оған жағдай
туғызатын мұғалімдердің басшылығымен ұйымдастырылған және сабақтың
мақсаты мен өзара байланысты болып келетін жұмыстың дербес түрі. Ол
әртүрлі әрекеттер жиынтығы ретінде балаға кең көлемде тәрбиелік
ықпал ете алады. Оқушылармен жүргізілетін сыныптан тыс жұмыс
сыныпта алған білімдерін толықтыра және тереңдете отырып, ең
алдымен балалардың таланттары мен қабілдеттерін неғұрлым толық
ашудың, олардың белгілі бір нәрсеге қызығушылығы мен ынтасын
оятудың құралы ретінде қызмет атқарады, сонымен қатар оқушылардың
бос уақытын ұйымдастырудың формасы болып табылады және де олардың
адамгершілік мінез-құлық тәжірибесін қалыптпстырудың негізі ретінде
қызмет атқарады. Оның оралымдылығын, мазмұнын түрленлдіру және
белгілі бір істерді орындау үшін балаларды әртүрлі орналастыру
мүмкіндіктері оқушыларға жеке дара қатынас жасауға үлкен
мүмкіндіктер ашады. Балалардың қабілеттілігі мен бейімділігін
дамыту, қоғамдық белсенділігін арттыру, еңбекке кәсіби бағдар
беруге, ғылым мен техникаға, өнерге, әдебиетке, спортқа ұлттық
дәстүрге құштарлығын тәрбиелеу, олардың мәдени демалывсын, бос
уақытын дұрыс ұйымдастыру мақсатында осы жұмыстардың барлығын
сыныптан тыс білім мен тәрбие беру мекемелерінде ұйымдастырылады.
Мұндай мекемелерге: балалар кпубтары мен саябақтары, балалар
кітапханалары, балалар
театрлары мен балалар стадиондары, спорт, музыка мектептері
және мекемелері мектептермен біріге отырып, оқушыларды әржақты
жұмысқа тартады.
2

Сыныптан тыс жұмыстардың қайсыбір түрі болмасын оқушылардың
шығармашыл тұлғасын тиімді тәрбиелеудің маңызды факторы болып
табылады. Демек сыныптан тыс жұмыстар оқушылардың мектептен аллған
білім тәрбиесін толықтырады, солармен бірлесе отырып, бір мақсатты
жүзеге асырады: оқушылардың дене бітімінің сымбатты болуына, ақыл-
ойының дұрыс қалыптасуына, рухани-әлеуметтік, моральдік тұрғыда
дамуына ықпал етеді. Сыныптан тыс сабақтан тыс уақытта өткізіледі,
бірақ оны мектепке оқушылардың бос уақытын ұйымдастыруға , олардың
қабілелтін анықтауға және дамытуға, әрнәрсеге қызығушылығын
арттыруға көп нәрсе білу құштарлығын оятуға көмекетесетін,
балаларды тәрбиелейтін арнаулы мекемелепрде өткізіледі,
оқушыларддың сабақ үлгерімін қаддағалап отылрады.
Өз зерттеуімізді әдіснамалық теориялық тұрғыда негіздеуде
ғалым педогогтардың тәрбие мен сыныптан тыс білім жөніндегі
К.Д.Ушинский, А.С.Макаренко, Н.В.Савин,М.И.Болдыров сынды
ғалымдардың еңбектеріне сүйендік.
(И.А.Степанов, В.П.Горощенко) табиғаттанудан сабақ беру методикасы,
(П.П.Болдыров) мектептегі тәрбие жұмысының методикасы,
(В.А:Кыркалов, П.Э.Шпитальник.) оқушыларды сабақтан тыс уақытта
тәрбиелеу саласындағы зерттеулерді пайдаландық. Солардың ішінде
қазіргі жағдацйда оқушылардың білімі ментәрбиесі тиімділігін
жетілдірудің маңызды қайнар көзі ретінде, сыныптан тыс
жқұмысмтарының ғылыми негіздерін
жасауға бізге Қазақстан ғалымдары Р.Ж.Қоянбаев (Педогогика),
Е.О.Омар (Қосымша білім беру ұйымдары тәрбие жұмысының
негізі ), С.Нұрмағанбетов (мектептегі сыныптан тыс жұмыстар)

С.Ш.Әбенбаев (сынып жетекшісі), З.Абилова (оқушыларға сыныптан тыс
жұмыстарда эстетикалық тәрбие беру), К.Б.Бозжанова (оқушылармен
жүргізілетін және мектептен тыс жұмыстар) сынды зерттеу
жұмыстарының көмегі зор болды.
Зерттеудің көкейкестілігі.

Зерттеудің мақсаты:
Бастауыш мектеп оқушыларының дүние танымдық білімдерін арттыруда
сыныптан тыс жұмыстардың тиімді түрлері мен әдістерін анықтау.
Зерттеудің міндеттері:
1. Бастауыш мектептегі сыныптан тыс жұмыстардың түрлдері мен
әдістері жайлы жазылған ғылыми әдістемелік әдебиеттерге
теориялық талдау жасап, мазмұнын ашу.
2. Бастауыш мектептегі сыныптан тыс жұмыстарды ұйымдастыру
жөніндегі озат педогогикалық тәжірибелерді жинақтау, салыстыру,
зерттеу әдістерінің нәтижесі негізінде оқушылардың дүниетанымдық
білімдерін арттыру.
3. Сыныптан тыс жұмыс түрлерін іріктеу.
Зерттеудің пәні: 4-сынып дүниетану пәні.
Зерттеудің нысанасы: Бастауыш мектептегі сыныптан тыс жұмыстар.
Зерттеудің әдістері: .Шығармашылық және дидактикалық малтериалдар,
ғылыми- әдістемелік әдебиеттерді іріктеу,

педогогикалық- тәжірибеллерді жинақтау, бақылау, анализдеу,
синтездеу.

1. Бастауыш мектепте сыныптан тыс жұмыстардың
педагогикалық мәні.

Егемен еліміздің тірегі-білімді ұрпақ.Білім бастауы-бастауыш
мектепте берілетіні айқын.Осыдан да бастауыш мектепте әртүрлі
пәндер тоғысып,оқушы білімін дамытып,келбетін сомдауға үлес
қосады.Біздің егемен еліміздің мәртебесін көкке көтеріп,
экономикасын, ішкі және сыртқы саясатын дамытатын тек қана жастар.
Бастауыш мектептің негізгі міндеттері –баланың жеке басының
алғашқы қалыптасуын қамтамассыз ету,оның қабілеттерін ашып дамыту
болып табылады.
Білім тек сабақта ғана емес сыныптан тыс уақытта да беріледі.Түрлі
сыныптан тыс жұмыстар оқушылардың білімдерін тереңдетеді.Яғни
сыныптан тыс жұмыстар деп-оқу бағдарламасынан тыс әр түрлі
тәрбиелік-білімділік мәні бар сабақтан тыс уақытында жүргізілетін
жұмыстарды айтады.Оқушылармен жүргізілетін сыныптан тыс жұмыс оқу-
тәрбие жұмысының құрамды бөлігі болып табылады.Оның негізгі мақсаты
балаларды жан-жақты дамытуға бағытталады және бүкіл тәрбие
міндеттерін шешуге көмектеседі. Сыныптан тыс жұмыстың негізгі
міндеті-мектеп оқушыларының қызығуын,бейімділігін,қабілеттілігі н
жан-жақты дамытып оқушылардың бос уақытын дұрыс ұйымдастыру.Егер де
сыныптан тыс жұмыс оқу бағдарламасымен дұрыс ұштастырылса,онда ол
бүкіл тәрбие жұмысының жүйесін дұрыс ұйымдастыруға
көмектеседі.Сонымен қатар оқушылардың білімдерін тереңдетуге,ой-
өрістерін кеңейтуге,олардың ынталы болуына және әр нәрсені біліп
алу құмарлық сезімдерін оятуға септігін тигізеді.
Біріншіден,сыныптан тыс жұмыс баланың сабақта мүмкін

болмайтын жан-жақты дара қабілетін ашуға ықпал етеді.
Екіншіден,сыныптан тыс әр түрлі жұмыстардың түрімен айналысу
баланың жеке әлеуметтік тәжірибесін жандандырады,оның азамат
құндылықтарына негізделген білімдерін байытып,қажетті практикалық
іскерлігі мен дағдысын қалыптастырады.
Үшіншіден,сыныптан тыс жұмыс оқушыларды әрекеттің әр түріне қатысты
қызығушылығының дамуына,оған белсенді қатысуға деген құлшынысын
тәрбиелеуге нәтижелі ықпал етеді.Егер де балада еңбекке деген
тұрақты қызығушылық және белгілі бір практикалық дағды қалыптасқан
болса,онда ол өз бетінше тапсырманы нәтижелі орындауды қамтамассыз
ете алады.Бүгін де бала өзінің бос уақытын қандай іске арнауды
білмей жатса, соның негізінде жастар арасында қылмыстың көбеюіне
әкеледі.Сондықтан бұл өте күрделі мәселеге айналды.
Төртіншіден,сыныптан тыс әр түрлі жұмыстарының формасы тек қана
баланың өзіндік дара қабілетін ашуға ықпал етпейді,сонымен бірге
оқушылар ұжымында өмір сүруге үйренеді.Яғни,оқу,еңбек әрекеттерінде
және қоғамдық пайдалы істерді атқаруға өзара ынтымақтастыққа ,бір-
біріне қамқор болуға, өзін басқа жолдастарының орнына қоя білуге
тәрбиелейді.Тіпті сыныптан тыс жұмыстың қандай да бір түрі
болмасын,танымдық ,спорттық ,еңбек қоғамдық пайдалы, оқушылардың
өзара ынтымақтастық
тәжірибесін белгілі бір салада байытады,қорытындысына үлкен
тәрбиелік нәтижеге қол жеткізуге ықпал етеді.
Бесіншіден,сыныптан тыс жұмыстардың өткізуде уақытқа қатаң шектеу
болмайды.
Алтыншыдан,сыныптан тыс жұмыстың нәтижесіне күнделікті
бақылау мүмкіндігінің болмауы .Себебі онда тек жалпы жетістікпен

оқушылардың жеке дара даму деңгейін бақылауға ғана мүмкіндік
береді.
Бастауыш сатыда оқу-тәрбие процесі жан-жақты қарастырылып,
оқушылар ұйымы арқылы ықпал ету қазіргі кезеңнің өзекті мәселесі
болып отыр.
Жеке тұлғаны дамыту мәселелері М.Б.Блонскийдің, Л.С.Выготскийдің ,
С.А.Рубинштейннің, Л.В.Занкотың еңбектерінің негізгі арқауы болып
табылады.Л.В.Занковтың пікірінше,оқушылардың сыныптан тыс
уақытындағы оқу әрекетіне белсене араласуына маңыз береді.Ал,
П.Болдыровтың пікірінше,оқытудың өмірмен байланысына қажетті
талаптар қоя отырып, оқушылардың өздері жинақтаған өмір
тәжірибесі,әсерлері,байқаулары болу керек деп қараған.Сондай-ақ
сыныптан тыс жұмыстарды ұйымдастыру арқылы оқушыларды шығармашылық
ізденістерге салуға және олардың ішкі сезімдерінің
дамуына,білімдерін тереңдетуге ықпалын тигізеді депсанайды.
Ұлы педагог А.С.Макаренко айтқангдай сыныптағы әрбір жұмыс әрқашан
да тәрбие жұмысы болып табылады,бірақ тәрбиені тек білім беру
арқылы шешу мүмкін емес.Сондықтан тәрбие мақсаттарын жүзеге асыруда
сабақ процесінде ғана емес, сыныптан тыс өткізілетін қоғамдық
шараларды жиі өткізудің маңызы зор деп
санайды.
Сыныптан тыс жұмыстар-оқушылардың адамгаршілік қасиеттерін
қалыптастыруда,өнер саласындағы талғам-тілектерін тәрбиелеуде

адамдар өмірінде кездесетін жағымды-жағымсыз мінез-құлық
нормаларына олардағы дұрыс көзқарасты қалыптастыруға енжандық
сезімдерін шыңдауға, сабақтан тыс кезде өткізілетін

тәрбие жұмыстарын ұйымдастырудың негізгі бір формасы болып
саналады.Демек,сыныптан тыс жұмыстар оқушылардың танымдық
белсенділіктерін арттырып білім,біліктерін қалыптастырады.
Білім-адам ойында шындықтың дұрыс бейнеленуі,қоғамдық тәжірибеде
тексерілген таным барысының нәтижесі.Білім адамдардың қоғамдағы
материалдық және рухани іс-әрекеті нәтижесі ретінде пайда
болды.Білімді жеке адамның игілігіне айналдыру үшін,оны ойлау
операциясы-талдау, синтездеу,салыстыру,жіктеу және жинақтау арқылы
терең ұғыну қажет.Оқушы ойлау операциясына сүйеніп,өз білімін
шындыққа айналдыра алады.
Ал,білік-бір ережеге және оны нақты міндеттерді шешу барысында
лайықты пайдалануға негізделген жаңа әрекетті меңгерудің
нәтижесі.Білікті іс-әрекеттің орынды тәсілдерін таңдай білуден тек
қана,таңдай білуден ғана емес, оларды тәжірибеде орындаудан
көрінеді.Біліктілік тәсілдерді таңдай білуден басқа мақсатқа жету
үшін қажетті шарттарды білуді қажет етеді.
Озат педагогтар-С.Нүрсейітова,А.Жарылқап ова сыныптан тыс әрекеттер
оқушылардың білімдері.н кеңетіп жан-жақты ізденулеріне мүмкіндік
жасайды,өзіндік танымт іс-әрекеттерндің қорытындысы
шығады және сыныптан тыс жұмыстар арқылы балалар тылсым дүниенің әр
түрлі сырларын ұғынады деп түсіндіреді.
Сыныптан тыс жұмыстарды ұйымдастырудың мынадай өзіндік
ерекшеліктері бар:
1. Балада өзіне қатысты жағымды қатынасты қалыптастыру және

ондағы өзін-өзі бағалаудың әділдігін қамтамассыз ету.Бұл баланың
одан әрі дамуының негізі болады.Сыныптан тыс оқу процесіндегі
шектеуді жоюға мүмкіндік береді және баланың өзі

жөніндегі жағымды көзқарастың қалыптасуына өзінің күш -қайратына
сенімділігінің орнауына жағдай туғызады.
2. Балада ынтымақтастық,ұжымдық өзара әрекет ету дағдысы
қалыптасады.Егер де балада өзіне қатысты жағымды көзқарасы бар
жағдайда жолдастармен тіл табысу,олардың пікірінт тыңдау өзара
міндеттерін бөлісу, басқа адамджардың мүддесін ескерту,көмектесу
біліктілігі қалыптасқан жағдайда,онда толығымен ұжымдық өзара
жағымды әрекеттесу дағдысы қалыптасады.
3. Баланың дүниетанымдық компоненттері: адамгершілік,
эмоциональдық, ерік-жігері қалыптасады. Сыныптан тыс жұмыстарда
бала адамгершілік түұсінік арқылы қоғамдық мораль және мсінез-
құлық нормаларын меңгереді.
4. Баланың таным қызығушылығы дамиды,яғни мұндай міндетте сыныптан
тыс жұмыс сабақта және сабақтан тыс әрекеттің сабақтастығын
қамтамассыз етеді.Өйткені сыныптан тыс жұмыс сабақтағы тәрбиемен
байланысты,мұендай көзқараста ол оқу процесінің нәтижесін
арттыруға бағытталған.Баланың таным
қызығушылығын дамыту,бір жағдайда,ол оқыту процесінде
жұмыс істесе,екінші жағдайда балаға тәрбиелік ықпалын
күшейтеді.Жоғарыда аталған міндеттер сабақтан тыс
жұмыстардың негізгі бағыттарын анықтайды.
Сыныптан тыс жұмысының мақсат және міндеттері тұтас
педагогикалық процестің қызметіне ерекше сипат береді-
білімділік,тәрбиелік жәнет дамытушылық.
Білімділік мақсаты оқу әрекеті секілді басымдылыққа ие бола
алмайды.Ол сабақтан тыс жұмысында тәрбие және дамытушылық қызметі
нәтижелі іске асыруда көмекші рөл атқарады.Соған орай

сабақтан тыс жұмысының білімділік мақсаты ғылыми білімдер жүйесін
және оқу біліктілігімен дағдысын қалыптаструды көздемейді,керісінше
балаларда белгілі бір мінез-құлық дағдысын қалыптастыру ұжымдық
өмірді,қарым-қатынас мәдениетін үйретеді. Сыныптан тыс жұмысының
дамытушылық мақсатаының маңызы ерекше.Ол белгілі бір әрекетке
байланысты оқушылардың психологиялық процестерін,оқушылардың жеке
дара қабілеттерін дамытуды көздейді.Соған орай баланың жасының
қабілетін анықтау,бейімін,қызығушылығын дамытуды іске
асырады.Сыныптан тыс жұмыстар оқушылардың білім,білік шығармашылық
әрекетін қызығушылығын арттырады,ой-өрістерін кеңейтеді.Көптеген
әрекеттер нәтижесінде оқушылардың
адамгершілік,кішіпейілділік,әсерлен ушілік және ерік-жігер
қасиеттерін тәрбиелеу міндеттері атқарылады.Осындай іс-әрекеттердің
жүзеге асырыуы оқушылардың сабақ үлгерімін,дүние танымын арттыруына
сыныптан тыс жұмыстың үлкен себебі тиеді.
Сыныптан тыс жұмыстарға тән негізгі ерекшеліктер:
Оқыту сабақтарына қарағанда сыныптан тыс жұмыс ерікті негізде
өткізіледі.Оның бірінші ерекшелігі,міне, осында.Оқушылар ынта
мен бейімділіктеріне байланысты өз қалаулары бойынша көп болып және
жеке атқарылатын жұмыстарға қатысады.Демек,еріктілік, ең алдымен
сыныптан тыс сабақ түрлерін еркін таңдап алуды білдіреді.
Сыныптан тыс жұмысты ұйымдастырудың екінші ерекшелігі оның міндетті
бағдарламалар көмегімен байланысты болмайтындығында. Оның мазмұны
мен формасы негізінен алғанда оқушылардың
ынталары мен талап-тілектеріне,жергілікті жағдайларға байланысты
болады.Пәндік және басқа үйірмелердің бағдарламалары шамалық,
бағдарлық күйде болады.Бұл сыныптан

тыс жұмыстың мазмұны анағұрлым икемді,мектеп оқушыларының ынтасы
мен талап-тілектеріне сай келетіндей етуге мүмкіндік береді.
Сыныптан тыс жұмыстың үшінші ерекшелігі жас шамасы әртүрлі
оқушыларды қамтитындығында.Мектеп хорының немесе
оркестрінің,көркемөнерпаз үйірмелерінің және спорт ұжымдарының жас
шамалары әр түрлі болып келетін құрамы сыныптан жұмысты
ұйымдастыруға және өткізуге кедергі бола алмайды.Керісінше,әр түрлі
сыныптардың оқушыларын біріктіре отырып сыныптан тыс сабақтар бүкіл
мектеп ұжымының топтаса түсуіне себепші болады.әртүрлі сыныптардағы
оқушыларды біріктіретін үйірмелерде ересектеу балалардың өзінен
кішілерге қамқорлық жасауларына,жолдастық өзара көмекті өрістетуге
жақсы жағдай туғызылады.
Сыныптан тыс жұмыстың төртінші ерекшелігі, онда өз бетімен
айналсудың басым болуынан көрінеді.Үйірмелерде,спорт
ұжымдарында,көркемөнерпаздар ұжымында балалардың өз беттерімен
жұмыс істеулеріне кең мүмкіндіктер беріледі.Оны,әрине
педагогтар бағыттап отырады,бірақ оқыту сабақтарынан ерекшелігі-оны
негізінен мектеп оқушыларының өздері ұйымдастырады.
Қазіргі жағдайдағы сыныптан тыс жұмысының бесінші ерекшелігінің
мәні ондағы қоғамдық пайдалы іс-әрекеттің сыбағалы салмағының
артқандығында.Егер біраз уақыт бұрын сыныптьан тыс жұмысты өзар
сөйлесу және көңіл көтеру формалары басым болып келсе,қазір ол
қоғамға пайдасы мол бағытқа ие болып келеді.Соның нәтижесінде ол
мектеп
оқушыларына,әсіресе жоғары сыныптарда,кәсіптік бағдар берудің өте
маңызды да ықпалды құралы ретінде көрініп отыр.

Сыныптан тыс жұмыстың алтыншы ерекшелігі-формалар мен әдістердің
сан алуандығы.Сыныптан тыс сабақтардың барлық формалары мен
әдістерін санап шығу қиын және мүмкін де емес.Ең алдымен өнерпаздар
клубтарының және ғылыми қоғамдарды құруды көрсеткен жөн.Қоғамға
пайдалы іс-әрекеттерді ұйымдастырудың,мектеп оқушыларының мәдени
дүниетанымын көтерудің формалары алуан түрлі болып түсті. Кейде
сыныптан тыс жұмысқа оқушылардың барлығы емес,белсенді оқушылар
ғана тартылады.Басқалары,ең алдымен қиын мінезді балалар сабақтан
тыс уақытта ұйымдастырылған әсер ету өрісінен тыс қалады.Ал алдыңғы
қатарлы мектептердің тәжірибесі болса,мұндай балаларды сыныптан тыс
қызықты жұмысқа тартудың оларды қайта тәрбиелеуге,сыныптан тыс
уақытта бірлескен ұжымдық іс-әрекетке деген ынтаны арттыруға
көмектеседі.Тәрбиені комплексті түрде жүргізуді жүзеге асыру
оқушылардың еш қайсысын қалдырмай,бәрін сынып жұмысының түрімен
қамтуды көздейді.
Қазіргі жағдайдағы сыныптан тыс жұмыстың жетінші ерекшелігі –
оның бұқаралығы.Ол табиғатты,техниканы,өнерді сүйетін жеке
балаларды ғана емес,барлық оқушыларды қамтиды.Оның бұқаралық
формалары топтық және жеке дара сабақтармен толықтырылып
отырады.Сыныптан тыс жұмыстар өмірмен байланысты болса онда кез-
келген үйірменің ғылыми қоғамының жұмысы айнала қоршаған ортамен
танысуға және оны гүлдендіруге белсене қатысуға себепші
болады.Сонымен қатар сыныптан тыс жұмыстар анда-санда емес, жүйелі,
үнемі өткізілсе,онда ол едәуір арта түседі. Оқушылардың
қызығушылықтарын,білім,біліктерін
ой-өрістерін кеңейтеді. Сыныптан тыс жұмыстарды мектеп оқушыларының
сабаққа жауапкершілігі,ғылымға сүйіспеншілігі

тәрбиеленеді.Сыныптан тыс жұмыс процесінде оқушылар ғылым мен
техниканың қазіргі проблемаларымен танысады.Баланың сана-сезімінің
өсуіне,тұлға ретінде қалыптасуына сыныптан тыс жұмыстың тигізер
пайдасы көп.Сыныптан тыс жұмысты басқару-ол бпаланың жаратылысынан
берілген қабілетін дамытып қана қою емес,сонымен бірге оның
ізденуге деген құштарлығын арттырады.Өйткені әр адам ең бірінші
өзін тәрбиелейді.Бұл өмірлік ұстаным.Сыныптан тыс жұмыс –бұл жас
буынның қоғам өміріне араласуын өзі өмір сүріп отырған ортаға
қалыптасуы болып табылады. Сонымен бірге сыныптан тыс жұмыстардың
мазмұны оқушының теориялық білімдерін кеңейте,молықтыра түсуге
лайықталып, оқушылардың жеке қабілетін дамытады.сыныптан тыс
сабақтардың құндылығы,олардың тиімділігі көбіне бір қатар
талаптарды сақтауға байланысты.Ең алдымен олардың саяси
бағыттылығын қамтамассыз етудің маңызы зор.Бұл талапты сыныптан тыс
жұмыстың формалары мен әдістерін таңдаған
кезде,оны жоспарлау және ұйымдастыру процесінде,қорытынды шығарған
кезде сақтаған жөн.
Сыныптан тыс жұмыстардың негізгі түрлері ең алдымен оқушылардың
сабақта алған білімдерін кеңейтуді көздейді.
Бастауыш сынып оқушыларына сыныптан тыс білім берудің әр түрлі
ісіне қатыстыра отырып,өздерінің шығармашылығын дамытуға,өз
қабілеттерін арттыруға үлкен мүмкіндіктер беріледі.

1.2. Бастауыш мектеп оқушыларына жүргізілетін сыныптан тыс
жұмыстың түрлері.

Оқушыларды жан-жақты дамытудың міндеттерімен туындайтын тәрбие
жұмысы мазмұнының көптігі сыныптан тыс жұмыстың әртүрлі формаларын
қажет етеді.
Сыныптьан тыс жұмыс көбіне сабақтан тыс жұмыстың тікелей жалғасы
болып кетеді,онда оқушылардың алған мәліметтерін
тереңдетіп,кеңейтуге көмектеседі.Сыныптан тыс жұмысты ұйымдастыру
формасымен өткізетін әдістеріне қарай бірнеше топқа бөлінеді: жеке-
дара, топтық, көпшілік.
Сыныптан тыс жұмыстардың формаларын қарастырайық:
Оқушылармен жүргізілетін жеке жұмыстың формасы-сыныптан тыс жұмысқа
байланысты мұғалімнің немесе ұжымның әр түрлі міндеттері мен
тапсырмаларын жеке оқушылардың өз бетімен орындауы болып
табылады.Жеке атқарылатын сыныптан тыс жұмыс оқушыларды
қызықты,эмоциялық сабақ пәнді тереңірек оқып,үйренуге
ұмтылдырады.Көптеген сұрақтар туады,оларға жауапты оқушылар әртүрлі
сыныптан тыс сабақтар кезінде ала алады.Сонымен қатар мұндай
сыныптан тыс жұмыстар оқушылардың өз бетемен жұмыс істеуімен пәнге
қызығушылықтарын арттырады. Жеке атқарылатын сыныптан тыс жұмыстың
өте маңызды түрі-табиғат туралы әдебиеттер оқу.Табиғат тіршілігімен
байланысты көптеген сұрақтарға жауапты балалар
В.Бианскийдің,Г.Скребищкийдің,Е.Чар ушиннің,И.Соколов-
Микитовтың,М.Прешвиннің және басқа да көптеген тамаша
шығармаларынан табады. Жеке атқарылатын сыныптан тыс жұмыс
балалардың табиғатты зерттеуге,ықыласын дамытуға көмектеседі,
олардың қызығушылығын жіктеуге мүмкіндік береді және де

соның арқасында балаларды көпшілік және үйірменің сыныптан тыс
жұмыстарына дайындайды .
Сыныптан тыс жұмыста оқушы белсенділігі қандай болғанда да оның
білім, біліктеріне сүйенеді.Оқыту процесінде оқушылардың
белсенділігін арттыру мен жүзеге асыру сабақ кезінде жүргізіледі.
Яғни сыныптан тыс жұмыс барысында оқушылардың өзіндік жұмысы
міндетті түрде қалыптасады.Осыған байланысты кейбір педагоготар мен
психологтар Р.Г.Лемберг,М.И.Скатин,В.А.Занков оқушылардың өзіндік
жұмыстарының негізгі ерекшелігі-олардың ықыласы мен өз еркімен
әрекет жасауына байланысты деп санаған.Сыптан тыс жұмыс кезінде
оқушылардың өздігінен жұмыс істеу әрекеті бірден қалыптаспайды ол
өте күрделі процес болғандықтан жай,қарапайым сатыдан
жоғары,күрделі сатыға қарай дамиды.
Сыныптан тыс жұмыстың топтық формаларының ішіндегі негізгі
ұйымдасқан формасы үйірме болып табылады.Үйірме-ерікті ұйым.
Үйірме-бұл оқушылардың жалпы қызығуымен сыныптан тыс қызметінің
негізінде құрылған бірлестік.Үйірме жұмысы оқушылардың белгілі бір
ғылымның, техниканың, өнер мен спорттың саласында қызығуы мен
қабілеттілігін дамытуға және анықтауға көмектеседі.Үйірме жұмыстары
оқушының сыныпта алған білімін тереңдете түседі бағдарламадан тыс
жаңа білім мен ептілігін, дағдысын қалыптастырады. Үйірменің әрбір
мүшесі:
1. Белгілі бір тақырып бойынша жұмыс істейді.
2. Жоспар бойынша жұмыс жүргізіледі.
3. Жұмысты ақырына дейін жеткізеді.
4. Бақылаулар мен тәжірибелер күнделігін жүргізеді.
5. Үйірме сабақтарына тиянақты қатысады және үйірме

жетекшісінің тапсырмаларын орындап отырады.
6. Істелген жұмыс туралы үйірме алдында есеп береді.
7. Үйірмеге қажетті материалдар мен жабдықтарды дайындауға белсене
қатысады.
8. Оқушылардың алдында істеген жұмыс туралы шағын сөз сөйлейді.
Үйірменің жұмыс тақырыптары алуан түрлі болуы мүмкін.Алайда үйірме
тақырыптарына міндетті түрде қойылатын талап-олардың қоғамдық
мәнділігі.Пайдалы іс балаларды біріктіреді. Бұл сыныптан тыс
жұмыстың оқу сабақтарынан көбіне–көп айырмашылықтарының бірі.
Үйірме жұмысы оқушылар мен мұғалімді жақындастырады, оқушылардың
білім, біліктерін, ой-өрістерін шығармашылдық қабілеттерін
дамытады.Бастауыш мектептерде жиі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.