Ақыл ойы дамуында кемістігі бар балалардың қарым – қатынасындағы психологиялық ерекшеліктер

Жоспар
Кіріспе

Кіріспе
І Бөлім. Ақыл . ой дамуында кемістігі бар балалардың қарым . қатынасындағы психологиялық ерекшеліктерді зерттеу.
1.1 Ақыл . ой кемістігі және оның түрлеріне сипаттама.
1.2 Ақыл . ойы кем балалардың психологиялық ерекшеліктері: Таным әрекеті; эмоционалдық еріктік аймақ, өзін . өзі бағалауы.
1.3 Ақыл . ойы кем баланың қалыптасуына ықпал ететін факторлар.
1.4 Ақыл . ойы кем балаларда жалпы қоғамда қабылданған бірліктер мен дағдыларды қалыптастыру.
1.5 Кіші мектеп жасындағы балалар қарым . қатынасы.
1.6 Кіші мекутеп жасындағы ақыл ойы . кем балалар қарым . қатынасының психологиялық ерекшеліктері.
ІІ Бөлім. Қалыпты және анамальды (омогафрен: дебил) балалар қарым . қатынасындағы психологиялық ерекшеліктерді зерттеу.
2.1 Зерттеу базасының сипаты.
2.2 Әдістердің сипаты.
2.3 зерттеу нәтижелері.
Қорытынды
Ұсыныстар.
Әдебиеттер тізімі.
Қосымшалар

Кемақыл балаларды «әлеуметтік бейтарап адам» деп атайды. Қоғамда «әлеуметтік бейтарап адам» болуы мүмкін емес. Мұндай пікір кемтар адам тәрбиесіне немқұрайдылықпен қарау. Сондықтан қазіргі қоғамның міндеті ерекше көмекке мұқтаж адамдарды әлеуметтік өмірге бейтарап қалдырмай керісінше оның қоғамда өз орнын табуға көмектесу.
Ақыл – ойы кем балалар үшін ең маңызды мәселелердің бірі қарым – қатынас мәселесі екені даусыз.
Адам – адаммен қарым – қатынас жасаған кезде олардың арасындағы жалпы, барлығына да ортақ қызығушылық, мақсат, зат, идея, сезім тағы сол сияқтылар пайда болады.
Қарым – қатынас адамдарды біріктіру және жеке адамды дамыту құралы, адамзат тарихының жол серігі.
Қарым – қатынас – адамның психикңалық дамуының және мінезінің алғы шарты, негізі, адамның психикалық дамуының факторы:
- Қарым – қатынас үрдісінеде басқалардан өзгешелігі қалыптасады, адам тек қана қарым – қатынас арқылы адам болады.
- Қарым – қатынас процесінде жеке адам жалпы адамдық тәжірибені меңгереді.
- Қарым – қатынас процесінде өзге үшін, өзі үшін адамның психологиялық қасиеттері ашылады.
Тұлғаралық қарым - қатынастың пайда болуы мен нәтижелі дамуы оған қатысушылардың өзін - өзі және өзара түсінісуге байланысты. Балалар бірін – бірі қалай, қай деңгейде қабылдайды, түсінеді, сезімдері мен қасиеттерін қалай бейнелейді, өзге арқылы өзін қалай таниды, қарым - қатынас барысы да, арақатынастары да соған байланысты.[1]
Зерттеудің көкейтестілігі: Ақыл – ойы кем балалардағы қарым – қатынас мәселелерін анықтау. Оларды дұрыс қарым – қатынас жасауға үйрету, қарапайым жалпы қоғамда қабылданған ептілік пен дағдыларды қалыптастыру баланың қоғамда үйлесімді дамыған тұлға болып қалыптасуына көмектеседі.

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 24 бет
Таңдаулыға:

Ақыл ойы дамуында кемістігі бар балалардың қарым – қатынасындағы
психологиялық ерекшеліктер.
Жоспар:
Кіріспе
І Бөлім. Ақыл – ой дамуында кемістігі бар балалардың қарым –
қатынасындағы психологиялық ерекшеліктерді зерттеу.
1.1 Ақыл – ой кемістігі және оның түрлеріне сипаттама.
1.2 Ақыл – ойы кем балалардың психологиялық ерекшеліктері: Таным
әрекеті; эмоционалдық еріктік аймақ, өзін - өзі бағалауы.
1.3 Ақыл – ойы кем баланың қалыптасуына ықпал ететін факторлар.
1.4 Ақыл – ойы кем балаларда жалпы қоғамда қабылданған бірліктер мен
дағдыларды қалыптастыру.
1.5 Кіші мектеп жасындағы балалар қарым – қатынасы.
1.6 Кіші мекутеп жасындағы ақыл ойы - кем балалар қарым – қатынасының
психологиялық ерекшеліктері.
ІІ Бөлім. Қалыпты және анамальды (омогафрен: дебил) балалар қарым -
қатынасындағы психологиялық ерекшеліктерді зерттеу.
2.1 Зерттеу базасының сипаты.
2.2 Әдістердің сипаты.
2.3 зерттеу нәтижелері.
Қорытынды
Ұсыныстар.
Әдебиеттер тізімі.
Қосымшалар

Кіріспе Кемақыл балаларды әлеуметтік бейтарап адам деп атайды.
Қоғамда әлеуметтік бейтарап адам болуы мүмкін емес. Мұндай пікір кемтар
адам тәрбиесіне немқұрайдылықпен қарау. Сондықтан қазіргі қоғамның міндеті
ерекше көмекке мұқтаж адамдарды әлеуметтік өмірге бейтарап қалдырмай
керісінше оның қоғамда өз орнын табуға көмектесу.
Ақыл – ойы кем балалар үшін ең маңызды мәселелердің бірі қарым –
қатынас мәселесі екені даусыз.
Адам – адаммен қарым – қатынас жасаған кезде олардың арасындағы жалпы,
барлығына да ортақ қызығушылық, мақсат, зат, идея, сезім тағы сол сияқтылар
пайда болады.
Қарым – қатынас адамдарды біріктіру және жеке адамды дамыту құралы,
адамзат тарихының жол серігі.
Қарым – қатынас – адамның психикңалық дамуының және мінезінің алғы
шарты, негізі, адамның психикалық дамуының факторы:
- Қарым – қатынас үрдісінеде басқалардан өзгешелігі қалыптасады,
адам тек қана қарым – қатынас арқылы адам болады.
- Қарым – қатынас процесінде жеке адам жалпы адамдық тәжірибені
меңгереді.
- Қарым – қатынас процесінде өзге үшін, өзі үшін адамның
психологиялық қасиеттері ашылады.
Тұлғаралық қарым - қатынастың пайда болуы мен нәтижелі дамуы оған
қатысушылардың өзін - өзі және өзара түсінісуге байланысты. Балалар
бірін – бірі қалай, қай деңгейде қабылдайды, түсінеді, сезімдері мен
қасиеттерін қалай бейнелейді, өзге арқылы өзін қалай таниды, қарым -
қатынас барысы да, арақатынастары да соған байланысты.[1]
Зерттеудің көкейтестілігі: Ақыл – ойы кем балалардағы қарым – қатынас
мәселелерін анықтау. Оларды дұрыс қарым – қатынас жасауға үйрету,
қарапайым жалпы қоғамда қабылданған ептілік пен дағдыларды қалыптастыру
баланың қоғамда үйлесімді дамыған тұлға болып қалыптасуына көмектеседі.

Зерттеудің жаңалығы:
Зерттеудің мақсаты: Ақыл – ойы дамуында кемістігі бар балалардың қарым
– қатынасынн диогностикалау арқылы анықтау. Диогностика нәтижелеріне
қарай коррекциялық дамыту жұмыстарын жүргізу.
Зерттеу міндеттері:
1. Мәселе бойынша әдебиеттерді қарастыру, талқылау.
2. Зерттеуге қажеттті әдістерді таңдап алу. Олардың түсініктемесін
беру.
3. Зерттеу нәтижелерін талқылау.
4. Зерттеу нәтижелелері негізігінде тәжірибелік ұсыныстар беру.
Зерттеу болжамы: Біздің зерттеуіміздің болжамы анамальды балалар
нәтижелерді интерпретациялау кезінде анамальды балалардың қоршаған
ортамен қарым – қатынас, қалыпты жағдайдағы балалардың қоршаған ортамен
қарым – қатынасына қарағанда айқын көрінеді.
Зерттеу обьектісі: Ақыл – ойы дамуында каемістігі бар балалардың қарым
– қатынасы.
Таңдалынған топ: 30 адам.
1. 15 бала – анамальды балалар (1 жас аралығы ақыл – ойы кем
балалар үшін араналған мектеп интернаты) Диогноз: дебильдікпен
ауыратын балалар.
2. 15 юала – қалыпты жағдайдағы балалар (жалпы білім беретін мектеп
№)
Әдістер:
1. Социометрия.
2. Жалғыздық шкаласы.
3.
4.
Диплом жұмысының құрылымы:
І Тарау мәелелері қарастырылады.

Ақыл – ойы кем балалардыңң психологиялықерекшеліктері: Таным
әрекеттері, эмоциолануы, еріктік сферасы, өзін өзі бағалауы.
ІQ идиот 0% - 20%
20% - 50%
50% - 70 %
Таным процесі (әрекеті) Таным әрекетінің дамымай қалуы ақыл – ойы
кемістігінің негізгі белгісі, синмптомы болып есептеледі. Бұзылулар бәрінен
бұрын шындықтың көрініс беру процестері түйсіну және қабылдауға байланысты.
Жүйке жүйесі балаларда бұл психологиялық процестер көптеген ерекшеліктер
және кемшіліктермен қалыптасады.
Тежелетін, шектелген қабылдаушылық басқа да психологиялық
қабылдауларға үлкен ықпалын тигізеді. Қабылдаудың жайбарақат баяу жүру
қабылданған материалдықң көлемінің белгілі түрде қысқартылуымен байланысты.
Қабылдаудың шектеулілігі ақыл – ойы кем балалаға болып жатқан нәрсенің
мағынасын тез аңғаруға кедергі келтіреді. Сонымен қатар баланың бұл
құбылысқа қажетті баға бере алмауына да себеп болады.
Ақыл – ой кем балалар қабылджауының ең көзге көрінген ерекшелігі – бұл
процестің инактивтилігі (пассивтігі). Нәтижесінде олар қабылдау үшін
ұсынылып отырған заттың құндылықтарын (свойства) буге – шігесіне дейін
біліп алуға деген талпынысты сезінбейді. Таным әрекетінің деректі кез –
келген олигофриниялық кемақылдылыққа тән. Олигрофринияның қиындатылмаған
түріндегі дәл осы таным әрекетінің дамымауы сөйлеу, афективті – еріктік
аймақ, моторика (қимыл әрекет) және тұлғаның сепцификалық бұзылуына әкеп
соғады.
Осылайша олигофриниядағы сөйлеу ерекшелігі болып тек қана сөйлеудің кем
жетілуі ғана емес, сонымен қатар қарым – қатынас (обращение речь) тағы
сөйлеу түсінігіндегі артта қалу болып табылады. Олигофринияда сөйлеудің
фонетика – фонематикалық жағының жеткілікті қалыптаспауымен қатар лексика –
граматикалық тарапының желмеуі болып көрінеді. Бұдан бөлем Олигрофинияда
қалыпты интелектігі ие балаларға қарағанда өте жиі дыбыстаудағы тұрақты
бұзылулар көрінеді. Бұл аналитика синтетикалық процестердің жетілмеуі, өзін
- өзі ұстау (самоконтрол) қызметі, фонематикалық қабылдау және анализдің
жетілмеуі түрлі генездегі сертикуллияциялық моторика (қимыл - әрекет)
бұзылуымен қатар психологиялық процестердің инерттілігінен де байланысты.
Сөйлеудің бұзылуы және түсініктердің қалыптасуы сияқты анамальды
дамудың сипаттамасы ақыл – ойы кем балаларда өте айқын көрінеді
(В.И.Лубовский, В.Г. Петрова). Мектепке дейінгі жастағы ақыл – ойы кем
баланың бағытты әрекеті, белсенділігі төмен, моторика (әрекет қылығы)
бұзылған мотивация және қажеттілігінің төмен деңгейі көрінеді. Назар
аударудың жетіспеушілігі, мағналық байланыстардың аздығы, түсініктердің
жүйесіздігі, есте сақтаудағы бұзылулар байқалады.
Сөйлеу тілдерінің барлық компоненттері жеткіліксіз дәрежеде дамыған:
Фонетико – фонематикалық және лексико – граматикалық жақтары. Бұдан бөлек
ақыл – ойы кем балаларда инетелектуалды деректермен бірге жүретін
сөйлеудің бұзылуының барлық түрі болуы мүмкін. Механикалық дисламия
(артикуляциялық аппараттың бұзылуынан болатын дыбыстаудың бұзылуы),
риноламия (нарушение речи из- за артикуляционнго аппарата), изартрия
(артикуляциялық аппараттың бұзылған иннервациясынансөйлеудің бүкіл дыбыстық
жүйесінің бұзылуы), аламия, афазия, тұығу болуы мүмкін.
Ақыл ойы – кем баланың ми қыртысының жақсмы дамымауы есебінен сөздік
қоры баяу дамиды, жалпы түсініктер баяу қалыптасады. Нақты жағдайдан
қиындықпен (абстрактируются) шығады, олардың сөйлеулері жаттанда
сөйлеулік шаблондардан тұрады. Сөйлеу тәжірибесінің соған ұқсас
ситуацияларға ауысуы баяу және нақты емес болып жүзеге асырылады. Сөйлеу
мұндай балалардың әрекетін жеткіліксіз басқарады деген сөз бұл!
Бала көп уақыт тек қана сұрақ жауап формасымен қарым – қатынас жасайды
(сөйлеседі), көмектестік сөйлеу қиындықпен қалаптасады.
Өз бетінше баяндау картинада суреттелген жеке заттар мен әрекеттерді
атаумен ғана шектеледі. Айналадағылардың сөзіне көңіл бөлу мен өз сөзіне
деген контроль (басқару, жауапкершілік) төмен.
Өндірістік іс - әрекеттің барлық түрлерінде сурет салу
(конструирование) құрастыруда (лепка) қатарластарынан артта
қалады. Мұндай балардың ойындары көбіне қарапайым еліктеушілік сипатқа ие.
Жаңа нәрселерді ақыл – ойы кем балалар баяу меңгереді. Олардың
эмоцианалдық реакциялары инфантилді болып келеді. Көбнесе физиологиялық
жағынан ақыл – ой дәрежесі кем балалар өз қатарластарынан қалып қояды.
Ақыл – ой және сөйлеудің жақсы дамымауы вермативті оларкең диапозонда
көрініс беруі мүмкін - өз сөзінде түсінбейтін ауыр ақыл – ой кемістігінен
(импрессивті және экситресивті сөйлеу) салыстырмалы түрде жаман емес дамуға
дейін.
Ақыл – ой дәрежесі кем баланың сөйлеуінің бұзылуына диагноз жасаған
кезде Р.Е.левинанның бөліп қарастырған сөйлеудің дамымай қалуының
деңгейінен бағыт алу маңызды.
Ақыл – ойыкем балалардың сөйлеуіндегі бұзылулар екі топқа бөлінеді
(группа):
1. Сөйлеудің жақсы дамымауы олигофриния синдромының симптомы
ретінде. Балада жеткіліксіз зейін қабылдау, әлсіз есте сақтау өз
әрекеті және сөйлеуіне деген жеткілікті дәрежедегі жауапкершілік
жоқ. Олигофринияның көрінісі ретінде сөйлеудің фонетика –
фонематикалық және лексика – граматикалық жақтарының
қаляыптаспағаны көрінеді.
2. Олигофриниядан кез – келген сөйлеудегі бұзылулар ақыл – ой
көрінісі ретінде емес, соған қосымша себепсіз жатқызылған сөйлепу
және ақыл – ой кемдігі болуы мүмкін.
Ақыл – ой дәрежесі кембалаларда кездесетін барлық сөйлеудегі бұзылулар
қалыпты ақыл – ойы дамымаған балаларға қарағанда көбірек кездеседі.
Ойлау процесі. Олигофриниямен ауырған кезде барлық ойлау процесі
баяулылығымен сипатталады. Балалардың іс - әрекеттері және өзін ұстаулары
еліктеу және өзгенің іс - әрекетін салу әрекеттерімен көрінеді. Ойлау
әрекетінің толық дамымауы және ойлау процесінің интерттілігі барлық таным
әрекеттерінің бәрінен бұрын қабылдаудың қалыптасуына кері әсерін тигізеді.
(Аналитика синтетический)
Әрекеттің жақсы дамымауы қабылдаудың спецификалық ерекшелігін
шарттандырады: Балалар заттардың тек кейбір қасиеттері және көріністерін
ғана (түсі, формасы, пішімі) ажырата алуға қабілетті. Бірақ олардың
арасында байланыс орната алмайды және өз бетінше зат туралы жалпы
түсініккеиебола алмайды. Әрине бұл бұзылулар балалардың жақсы ақыл – ой
дефектісінің деңгейіне қарамастан түрліше болып көрініс береді.Заттар мен
құбылыстардағы негізгі нәрсені анықтай алмағандықтан балалар қарапайым
белгілерді салыстыру операцияларында қиындықтарға тап болады. Олар ұқсас
заттардағы айырмашылықтарды және әртүрлі заттардағы ұқсастықтарды анықтай
алмайды. [2].
Ақыл – ой дамуында кемістігі бар балалардың ойлауындағы кейбір
ерекшеліктерге тоқталайық. Жалпылаудың әлсіздігі немесе ойлаудың нақтылығы
ақыл – ойы дамуында кемістігі бар адамдардың спецификалық белгісі. Осыған
байланысты балалар мораль түсінігін өте қиын және салыстырмалы түрде кеш
ажырататын болады. Олардың нені жақсы және ненің жаман екендігі туралы
түсініктері кіші мектеп жасында (поверхностный)
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. сипатқа ие. Олар
моральдың заңдылықтары туралы кітаптардан, оқытушылардан, тәрбиешілерден,
ата – аналарынан біліп алады, бірақ әруақытта да осы нормаларға сәйкес іс
- әрекет жасай алмайды немесе үйреншікті емес нақты ситуацияда пайымдауға
негізделіп қолдана алмайды.
Бұл балалардағы қарастырылып отырған ойлаудың ерекшелігі салыстырмалы
түрде (нравственный) ... ... ... ... ... . ... ... .. түсініктердің қалыптасу
процесіне және соған сәйкес келетін әрекет қылықтарға да аз да болса әсерін
тигізеді. Осылай, мысалы балалар жатақхананың қарапайым нормаларын жеңіл
меңгереді.
Бәрінен бұрын олар оқытушыға, өз қатарластарына сыпайы түрде қарым –
қатынас жасауды үйренеді.
Өзінің және басқалардың әрекетіне моральды дұрыс баға беруді үйренуді,
іс - әрекеттің сыртқы жақтары мен оған итермелейтін қажеттіліктер және
тағы басқа арасындағы байланыстарды меңгеру оларға қиынға соғады.
Барлық ақыл – ойы кемдер үшін ойлаудың бірізсіздігі
(непоследовательност) тән.
Ол балаға жүктелген (бұйырылған) жұмыстың тоқтатылуынан көрінуі мүмкін.
Бұл әруақытта да қаламағандықтан немесе жауапкершіліксіздіктен емес, оның
психикалық белсенділігінің үздіксіз құбылмалы тонусынан да болады.
Ойлаудағы (некритичность) даусыздық – ақыл – ойы даму
кемістігі бар балалардың келесі бір қыры. Ойлаудың бұл ерекшелігі балалар
көбіне негізсіз өздерінде осы қазір пайда болған болжамдардың дұрыс
екендігіне күмән келтірмейді. Ақыл – ойы кем балалар өздерінің пікірлері
және әрекеттерінің дұрыс болмауы мүмкін екендігі туралы ойламайды да.
Ойлаудың бұл ерекшелігі, яғни ойлаудағы даусыздық айналадағылар кез
келген бұйрық немесе кеңестерін даусыз қабылдауға әкеліп соғады. Сондықтан
да мұндай балалар оңай ғана кері ықпалдарға беріліп жиі дұрыс емес іс -
әрекеттерге барады. Қосалқы мектептегі оқытушылар және тәрбиешілердің
үздіксіз еңбегі ақыл – ойы кем оқушылар тұлғасының (адекватті) бірқалыпты
дамуын қамтамасыз етеді (қиындықтардың алдын алу және оны болдырмаудың
негізінде).
Эмоционалдық еріктік аймақ. Тұлғаның (черта) белгілерінің
ішінде маңыздысы саналы және бағытталған әрекеттерде көрінетін ерік болып
табылады. Тіпті ең қарапайым әрекеттің өзі қиын құрылымды болып келеді.
Адам іс - әрекеттің мақсатын, сол мақсатқа жету жолында кездесетін
кедергілер және оларды жеңу жолдарын нақты білуі керек.
Еріктік әрекеттерді жүзеге асыру қажеттілігі мен ақыл – ойы кем
оқушылар күнделікті өмірлерінде кездеседі. Өйткені мектеп өмірі оларға
көптеген талаптар қояды. Оқушы күн тәртібіне, сабақтың тәртібіне бағыну
тиіс (уақытында ұйқыдан ояну, жуыну, сабаққа кірісу және тағы басқа),
тапсырманы орындау, диктант жазу, сабақ дайындау және тағы басқа. Осы
аталғандардың барлығын орындау ақыл – ой дамуында кемістігі бар балаларға
қалыпты жағдайдағы дені сау қатарластарына қарағанда қиынға соғады. Ақыл –
ой дамуында кемістігі бар оқушыларда ерік қасиеттерін дамыту қосалқы
мектептің оқытушылары және тәрбиешілерінің ұзақ уақытты, білікті, сабырлы
еңбегінің нәтижесінде жүзеге асады.
Аталған қиындықтар ақыл – ойы дамуында кемістігі бар балалардың
ерігінің (еркінің) әлсіздігімен түсіндіріледі. Бұл құбылыстың негізінде екі
негізгі факторы бар: Мақсаттарды түсінудегі әлсіздік және оларға жетуге
итермелейтін күштердің жоқтығы. Осыдан шығатын қорытынды ақыл – ойы кем
оқушылардың эмоциональдық еріктік аймағының қалыптасу процесі тек қана
дұрыс, нақты мақсаттар қойып оны баланың санасына жеткізуден ғана емес,
сонымен қатар жігерлендеруден (побуждение) де тұрады.
Еріктің әлсіздігі туралы сөз қозғағанда әр кезде және барлық
нәрселерде көріне бермейтінін айту керек.
Ақыл – ойы кем балаларда ерікті қалыптастыруда қиындық көбіне олардың
(нравственные)
сезімдерін тәрбиелеу тәрбиелеу ерекшеліктерімен байланысты. Осы
мақсаттарға жету жолында қосалқы мектептің оқытушылары және тәрбиешілері
алдында бірінші кезекте олардың қажеттіктері және ақыл – ойы дамуының
сипатымен байланысты ақыл – ойы дамуында кемістігі барлар тұлғасының
(незрелость) ... ... ... ... ... ... ... ... ... . не туындайтын
қиыншылықтар кездеседі. Тұлғаның осы айтылған (незрелость)
... ... ... ... олардың эмоционалдық аймағынан көрінеді.
Ақыл – ойы кемдердің (переживание)
примитивті полюсті. Олар тек қанағаттану немесе
қанағаттанбаушылық сезінеді. Ақыл – ойында кемістігі бар не бір нәрсеге өте
риза болып қуанады, немесе керісінше ренжиді және жылайды. Ақыл – ойында
кемістігі бар балалардың сезімдері, олардың эмаоциональдық реакциялары
көбіне оларға ықпал ететін факторларға адекватты болмайды. Кейбір балалар
соншалықты маңызды емес ықпалдарға (бурно)
... ... ... ... ... ... және ұзақ регировать етеді, ал каебіреулері
өздеріне маңызды болған құбылыстарды (события) да ешбір эмоциональды
реакцияларын көрсетпейді. Переживания ның
диференциясыздығы, тарлығы адамның эмоционалдық еріктік аймағының
қалыптасуының маңызды факторы болып табылатьын қажеттіліктер күресінің
жоқтығын немесе әлсіз көрінісін көрсетуді, анықтайды. Қажеттіліктер
күресімен байланысты дұрыс шешім табу үшін адам эгоистік побуждение
... ... ... ... ... . ды жеңеді. Адам санасының даму деңгейі қаншалықты
жоғары болса, ерік күштерінің деңгейі де соншалықты жоғары болады, сонымен
қатар жоғары адамгершілік, ... ... ... ... .. (блогородные чувства)
сезімдердің қалыптасу процесі де сәтті болмақ.
Сонымен, қосалқы мектеп оқушыларында салыстырмалы түрде ұзақ уақыт
қарапайым сезімдер үстемдік ететіндігін айту керек. Бұл сезімдердің
интелектуалды регуляциясының әлсіздігімен түсіндіріледі. Ал бұл өз
кезегінде бұндай балаларда кеш жәнеөте қиындықпен жоғары рухани сезімдердің
қалыптасуына әкеп соғады. Сөз болып отырған рухани сезімдер (духовный)
қарыз және парыз (совест) ар – ождан, жауапкершілік сезімі және тағы да
басқа.

Бұл сезімдерге тәрбиелеу өте маңызды, өйткені бұл сезімдер моральді
тұрғыдан тәрбиелі адамның нравтық кейпінде алдыңғы орынға ие.
Өзін-өзі бағалау. Тұлғаның қалыптасуындағы маңызды факторлардың
бірі оның өзін- өзін бағалауы болып табылады.
Психологияда өзін бағалау түсінігі баланың (немесе үлкен адамның)
өзінің тұлғалық қасиеттерін бағалауға қабілеттілігі ретінде түсіндіріледі.
Өзін - өзі бағалау айналадағылардың бағалауы ықпалымен, сонымен қатар
өзінің іс әрекеті және оның нәтижелерін өзі бағалауы нәтижесінде
қалыптасады.
Ақыл – ойы дамуында кемістігі бар балалардың өзін - өзі бағалау бірнеше
ерекшеліктерге ие.
Біріншіден, Өзін - өзі бағалаудың қалыптасуы қалыпты жағдайдағы
балаларға қарағанда баяу және өте қиын жүреді. Бұл таным әрекетінің
дефектісінің сипатымен, эмоционалдық еріктік аймақтың жағымсыз (негативный)
ерекшеліктерімен, қарым – қатынастың қиындықтарымен, шындықты жеткіліксіз
адекваттылық (тұрақтылық) пен қабылдау және т.б.
Екіншіден, қосалқы мектептердің оқушыларының өзін - өзі бағалаудағы
тұрақтылығын қалыптастыру нормадағы балаларға қарағанда қиынырақ. Өйткені
ақыл – ойы дамуында кемістігі бар балалар (критичность) сыни көзқарасы
және самокритичност өзіне деген сыни көзқарасы төмен.
Л.С.Выготский айтқандай тұлғаның жалпы жетілмегендігі көрінеді.
Қосалқы мектеп оқушыларының өзін - өзі бағалау деңгейі іс - әрекеттің
сан түрлерімен тығыз байланысты.
Мысалы, оқу әрекеті жағынан алғанда өзін - өзі бағалауы тұрақты
(адкватты). Өсу барыса қарай қосалқы мектептің оқушылары өздерінің оқудағы
жетістіктерін және интелектуалды мүмкіндіктерін обьективтірек бағалайды.
Ж.И.Намазбаеваның мәліметтері бойынша бұл өзін - өзін өзі бағалау жоғары
деңгейдегі адекваттылыққа 8 сыныпта жетеді.
Өзін - өзі бағалаудың адекваттылығының деңгейі ақыл – ойы кем
оқушылардың жас ерекшеліктерімен байланысты. Қосалқы мектеп оқушыларының
жеке қарым – қатынасындағы өзін - өзі бағалауды зерттеген ғалым
В.А.Варяненаның мәліметтері бойынша І – ІІІ сыныптарда балалар негізінен
мұғалім тарапынан берілген бағалаудан бағыт алады, ІV-V сыныптарда өзін -
өзі бағалау жоғарлауы байқалады, VІ –VІІ сыныптарда сыни көзқарас және
өзіне деген сыни көзқарастың пайда болуымен байланысты адекваттылықтың
дамуы жүреді, VІІІ сыныпқа келгенде шындыққа жақындап, өзін - өзі бағалау
тұрақталады. [Белкин А.С. стр 5-10]
Ақыл ойы дамуында кемістігі бар оқушылардың зейінінің дамуы.
Зейін дегеніміз адамның психикасының белгілі бір заттарға назар
аударуы. (Тұлға үшін маңызы бар) Зейін сыртқы дүние заттарымен бірге, өз
ойларымен (переживание) ... ... ... ... ... .. ... да бағытталған болуы
мүмкін.
Қосалқы мектеп оқушыларының зейінінің даму деңгейі төмен. Ақыл – ойы
дамуында кемістігі бар баллаардың заттар немесе олардың суретіне қарап,
көргенімен көбіне осы затқа тән қарапайым элементтерді байқамайды.Зейін
дамуының төмендігінен олар мұғалімнің айтқандарының көбісін түсінбейді.
Осыдан келіп өздеріне жүктелген жұмыстың кейбір бөлігін қате орындайды.
Л.С.Выготский зейінді шартты және шартсыз деп екіге бөлінеді дейді.
Өзінің жоғары психикалық процестердің шартталған сипаттағы теориясымен
бірге ақыл – ойы дамуында кемістігі бар адамдардың шартты зейінінің
әәлсіздігін түсініктердің қалыптасуына толық (препятсвующий) кері әсер
ететін кері әсер ететін себептердің бірі ретінде қарастырады. Сонымен қатар
зейіннің әлсіздігін Л.С.Выготский сөйлеудің, ишараның, өз әрекетін
басқарудың жақсы дамымағандығымен байланыстырады. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.