Зейнетақы нарығымен қамтамасыз ету жүйесі

Пән: Қаржы
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 64 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

Кіріспе . . . 3

1 Зейнетақы нарығымен қамтамасыз ету жүйесі

1. 1 Зейнетақымен қамтамасыз ету нарығының мәні . . . 4

1. 2 Жинақтаушы зейнетақы нарығының қызмет ету

принціптері және механизмі . . . 9

1. 3 Жинақтаушы зейнетақы нарығының шетел тәжірбиесі . . . 14

2 Қазақстан Републикасындағы зейнетақы нарығымен қамтамасыз ету жүйесі

2. 1 Қазақстан Республикасынғы зейнетақымен қамтамасыз ету

нарығының қалыптасуы . . . 17

2. 2 Жинақтаушы зейнетақы қорының қазіргі жағдайы . . . 19

3 Қазақстандағы жинақтаушы зейнетақы реформаларының проблемалары мен перспективасы

3. 1 Қазақстандағы жинақтаушы зейнетақы проблемалары мен

реформалары . . . 28

3. 2 Жинақтаушы зейнетақы нарығының әрі қарай даму жобасы . . . 31

Қорытынды . . . 37

Қолданылған әдебиеттер тізімі . . . 38

Кіріспе

Курстық жұмысы тақырыбының өзектілігі Қазақстан Республикасындағы жаңа экономикалық қатынастардың қалыптасуы мемлекеттік әлеуметтік қамтамасыздандыратын халықты нарықтық әлеуметтік қорғау жүйесіне алып келді. Жаңа экномикалық - әлеуметтік нәтижелер алып келетін Жинақтаушы Зейнетақылық Қорына жаңа принциптердің енуі ғылым мен практикада жаңа міндеттемелерді туғызды.

Бұл міндеттемелердің жаңашылдығы нарықтық экономикаға көшу жағдайындағы еңбекке жарамсыз халықты әлеуметтік қамтамасыз ету, яғни зейнетақымен камтамасыз ету мәселелерінің зертелуінің өзектілігін көрсетеді. Нарықтық жағдайдағы зейнетақы нарығының жаңарылуының өзектілігі зор, өйткені бұл мәселе бүкіл халықты қамтитын мәселе.

Дипломдық жұмыста Қазақстан Республикасының зейнетақы нарығының құрылуы оның механизмі, принциптері, қазіргі таңдағы зейнетақы нарығының жағдайы, проблемалары және оны шешу жолдары қарастырылған.

Дипломдық жұмыста зейнетақылық қамтамасыз етудің тек бір түрі ғана, яғни Қазақстан Республикасының жасы бойынша зейнетке шықандардың зейнетақымен қамтамасыз етілуі жүйесі қарастырылған. Мәселені зерттеу деңгейі: Өтпелі кезендегі әлеуметтік мәселелердің өркениетті тенденциялары келесідей отандық экономистердің еңбектерінде көрініс тапқан: Аубакиров Я. А., Шеденов У. К., Жатқанбаев Е. Б., Елемесов Р. Е., Ержанов М., Кенжегузин М. Б., Қонысбаев А. Т., Серикбаев Б. К., Мухтарова К. С., Аманжолов С. А., Садуақасова А. Б., Марченко Г. А., Молдахметов Н. С., Жамишев Б. Б және т. б. Сондай - ақ өтпелі кезеңдегі әлеуметтік мәселелерді өз кезегінде келесі советтік ғалымдардың еңбегінде зерттелген: Тулисов М. П., Андреев В. С., Бадыров Ю. М., Астраханов Е. И., Ланцева М. С., Ковалев Ю. М., және т. б. Зерттеу объектісі: Қазақстан Республикасындағы зейнеткерлердің (жасы бойынша) басқа еңбекке жарамсыз халықтың санына қарағанда көптігін ескере отырып, қазіргі таңдағы ең бір өзекті мәселелердің бірі болып табылатындықтан дипломдық жұмыстың пәні ретінде ҚР - ғы Жинақтаушы Зейнетақы қорының қалыптасуы мен оның өрлеуі, мақсаты менміндетемелері қарастырылған.

Негізгі мақсаты Қазақстан Республикасындағы Зейнетақы нарығының дамуын тежейтін мәселелер, оған қарсы жүргізіліп жатқан бағдарламаларды анықтау болып табылады.

Міндеттемелері:

еліміздің зейнетақымен қамтамасыз ету жүйесіннің дамуын дамыған елдердің тәжірибесіне сүйене отырып зерттеу
ҚР-ғы Зейнетақымен қамтамасыз ету нарығының даму ерекшеліктерін анықтау
еліміздің экономикасындағы Жинақтаушы Зейнетақы Қорының экономикалық мәнін, маңыздылығын ашып көрсету
ЖЗҚ -ң төлемдге жарамдылығын анықтау үшін негізіг жолдарын анықтау

Жинақтаушы зейнетақы қорының дамуы үшін келесідей іс-әрекеттер атқарылуы керек: кепілдік қорының құрылуы (сақтандыру), ЖЗҚ-ң қаржылық жағдайын көрсете алатын білікті мамандарды дайындау.

Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтің 2006 қазақстан халқына жолдауында: Халықты неғұрлым «әлжуаз» топтарын қорғайтын және экономиканың дамуына қолдау көрсететін осы заманғы әлеуметтік саясатты құру және әлеуметтік саланы одан әрі жаңартудың барынша басым бағыттарын жасау қарастырылған. Сонымен қатар әлеуметті зейнеткерлерінің зейнетақыларын төлеуде орын алған келеңсіздіктер жойылып, онда тиісті тәртіп орнатылуы тиіс деп айтылған. /1; 3басым/

- Қазақстан Республикасындағы зейнетақымен қамтамасыз ету мәліметтері негізінде оның қазіргі жағдайына жан-жақты талдау жасау арқылы олардың тиімділігін арттыру мақсатында ұсыныстар беру болып табылады;

- Барлық операциялар ЗТМО (ГЦВП) арқылы өтеді;

- төлемдер жүйесі;

- зейнетақы жинақтарын біріктіруі;

Қазақстан Республикасының зейнетақы қоры статистикалық материалдары, отандық және шетел ғалымдардың экономикалық саласындағы әдебиеттері, Қазақстанда және шетелдерде жарыққа шығатын газеттермен журналдары құрады

1 Зейнетақылық қамсыздандыру жүйесі

1. 1 Зейнетақылық қамсыздандыру нарығының мәні

Зейнетақымен қамтамасыз етудің дәрежесі мен сапасы - ел халқының экономикалық және әлеуметтік жағдайының маңызды құраушысы.

Қолайлы қартайған шақты материалды қамтамасыз ету мәселесі әлемнің барлық елдері үшін, әсіресе нәтижелі экономикасы бар елдер үшін маңызды болып отыр. Бұл мемлекет пен азамат, жұмыс берушімен жұмысшы, ата - ана мен балалар арасындағы, әлеуметтік және экономикалық ара - қатыныстың эволюциясы есебінен жалпы халық санындағы қартайған азаматтардың үлесінің табиғи түрде артуынан болып тұр.

1998 жылдың 1 қаңтарына дейін Қазақстанда жұмысшылардың міндетті зейнетақы жарналары есебінен зейнеткерлерге төленетін зейнетақы төлемдерге негізделген зейнетақы қамтамасыз етудің ынтымақтық жүйесі қызмет етті. Зейнетақы нарығының негізгі сипаттамалары:

- зейнетақылық қамсыздандыруға мемлекеттік монополия;

- азаматтардың қартайған кезіндегі өзіндік материалдық қамтамасыз етуіне жеке жауапкершіліктің болмауы ескерілген жағдайда міндетті зейнетақы жарналарының иесіз қалуы;

- жүйе ішінде зейнетақы құралдарының қайта үлестірілуі.

Бұл жүйе жоспарлы, әміршіл- әкімшіл экономика кезінде, еңбекке қабілетті халықтың жұмыспен толық қамтылған, мемлекеттік аппарат тарапынан жаппай бақылау және зейнеткерлер мен жұмыс істеп жүрген азаматтар арасында қалыптасқан ара - қатынас жағдайында тиімді болды. Сондықтан ынтымақтық зейнетақы жүйесі зейнетақының салыстырмалы жоғарғы деңгейін қамтыды, оның көлемі жұмыстың соңғы жылдары алынған еңбек ақыға, еңбек тәжірибесіне және жасына байланысты болды, жеңілдіктердің көп болуы зейнетке жақсы жағдайда шығуға мүмкіндік берді.

Экономикалық жағдайдың өзгеруі қалыптасқан ынтымақтық зейнетақы нарығының қызметінің бұзылуына әкеліп соқты. Ынтымақтық зейнетақы, бір жағынан, көптеген зейнеткерлердің минималды қажеттіліктерін қамтамасыз ете алмады, ал екінші жағынан, экономикаға ауыртпалық туғызды.

Зейнетақы нарығының принципиалды кемшіліктері нақты белгіленді. Олар:

Зейнетақы жарнасы мен төлемдерінің көлемдері арасындағы тікелей байланыстың болмауы. Зейнетақы қорына жарна иеліксіз жүзеге асырылады, бірақ әрбір жұмысшы оған жұмыс берушінің зейнетақы қорына жарнаны уақытылы және толық аударуына байланыссыз зейнетақыны алу құқығына ие. Егер жұмыс беруші мемлекеттік зейнетақы қорына міндетті жарналардан бас тартса, онда мемлекет азаматтар алдында зейнетақылық міндеттемелерді орындауы тиіс.
Зейнетақы жарнасының жоғары қойылымы өндірістің шығындарын көбейтеді. Мемлекеттік зейнетақы қорына аударылатын жарнаның еңбекақыдан 25, 5% -ы экономикаға ауыртпалық алып келеді. Зейнеткерлердің өмір сүру деңгейін ұстап тұруға кететін үлкен көлемдегі және өсіңкілі шығындарды инфляция жағдайында жабу үшін жарна қойылымының болашақта да өсуі жұмыс берушілердің мемлекеттік зейнетақы қорына міндетті жарнаны аударудан бас тартуын күшейтуге әкелер еді.
Зейнетақы жарнасын жинаудың төмен деңгейі жалпы экономикалық себептерге, сол сияқты мемлекеттік зейнетақы қамсыздандыруын қолдауда сақтандыру жарналарының түсіп отыруы мен жұмысшылардың мүдделігін бақылау механизмінің болмауына байланысты.
Зейнетақыны бекітуде жеңілдікткердің көп көлемі мемлекеттік зейнетақы қорына үлкен жүктеме алып келді. Ағымдағы заң көптеген адамдарға зейнетке ерте шығуға және жасы бойына зейнетақыдан көп көлемдегі льготалық зейнетақы алуға құқық берді. Нәтижесінде бір саланың жұмысшылары артықшылығы бар саладағы жұмысшыларға зейнетақы беру үшін жарна төлеп жүрді. Бұл әлеуметтік әділеттілік қағидасын бұзды.
Жұмысшылардың зейнетақы жарнасы персоналды есепке алудың болмауы аударымдарды көбейтуді, азаматтардың жеке шоттарында қаржыны шоғырландыруды, жұмыс берушілердің жарналарды бақылауына ынталандырылады.
Зейнетақылық камсыздандыруды басқару нарығының тиімсіздігі, түрлі ұйымдық құрылымдар бойынша зейнетақы қаржысын жинау мен жұмсау функциаларының шоғырланбауы оларды мақсатқа сай қолданбауға түрткі болды және үлкен қаржылық шығындарды туғызды. «Әскери қызметкерлерді, ішкі істер органдарының басқармалық және қатарлық құрамын және олардың отбасын зейнетақымен қамтамасыз ету тұралы ». Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес азаматтарға зейнетақы төлеу республикалық бюджеттің қаржысы есебінен жүзеге асырылды.

Ынтымастық зейнетақы нарығының сақталуы дағдарысты және зейнетақыны кідіріп беруді күшейтер еді. Сондықтан 1998 жылға дейін экономикалық, құқықтық және әлеуметтік қатынастарға қызмет істеп келе жатқан ынтымақтық зейнетақы жүйесі түбегейлі өзгерістерді қажет етті.

Зейнетақылық қамсыздандыру жүйесін реформалау барлық зейнеткерлердің материалдық жағдайын жақсартуға септігін тигізетін мемлекет экономикасын дамытуға түрткі болады.

Қазақстанда жаңа зейнетақы жүйесі туралы заң 1998 жылы 1 қаңтарда өз күшіне енді, ескі ынтымақтық зейнетақы жүйесінен (ынтымақтық ұрпақ принципі бойынша қызмет еткен) жинақтаушы зейнетақы жүйесіне біржолата көшуін білдіреді.

Жаңа зейнетақылық реформа туралы заңның күшіне енуі потенциалды салымшылардың зейнетақылық нарық қатысушылары туралы ақпараттың болмауымен, экономиканың үнемі инфляциялық жағдайымен, сол сияқты «Смагулов и К» сияқты қаржылық пирамидалардың құлаған тәжірибесімен байланысты зейнетақы жинағының сақталуына деген сенімсіздігін туғызды. 1999 жылы мамырда өткен Қазақстан финансисттерінің 1 Конгресінде Қазақстан Президенті Н. Ә. Назарбаев зейнетақы активтерін сақтаудың маңыздылығын атап көрсетті: «Өздеріңіз білетіндей Қазақстан- ТМД және Шығыс Еуропада зейнетақы реформасын жүргізген және жинақтаушы зейнетақы жүйесін енгізген ең бірінші ел. Бұл қадамның ұзақ мерзімдік болашақта маңызы зор, сондықтан азаматтардың зейнетақылық жинағын қорғау дәрежесінде сенімсіздік тудыруға хақымыз жоқ. »

Қазіргі кезде Қазақстанда бір уақытта зейнетақылық қамсыздандырудың екі жүйесі қызмет етеді - олардың біреуі ынтымақтық, 1998 жылы 1 қаңтарындағы жағдай бойынша еңбек тәжірибесі мен жасы сәйкес келетін адамға ғана зейнетақы тағайындалады, бірақ бұл жүйе бойынша 1998 ж. 1 қаңтарында 6- айдан кем емес еңбек тәжірибесі бар соңғы азамат қана зейнетақы алады, ал содан кейін бұл жүйе тоқтатылып, жинақтаушы зейнетақы қорларына түскен міндетті және ерікті зейнетақы жарналары негізінде зейнетақы жинағына және жасына байланысты зейнетақы төлемдерін алуға құқық болатын жинақтаушы жүйе болады.

Жинақтаушы зейнетақы нарығының негізгі қатысушылары: банк-кастодиандар, зейнетақы активтерін басқару бойынша компаниялар және жинақтаушы зейнетақы қорлары.

1999 жылы 1 қарашада Қазақстанда 16 жинақтаушы зейнетақы қорлары болды, олардың біреуі Мемлекеттік Жинақтаушы Зейнетақы Қоры (ГНПФ) және 15-і мемлекеттік емес Жинақтаушы Зейнетақы қорлары (ННПФ) . Соңғылары корпоративті (бір копанияның салымшы- жұмысшылары), ашық (жалпылық) және КУПА, банк- костодиандардың қорлары болады. /2; 6 б/

Әлуметтік қамтамасыз ету құқығы Қазақстан Республикасының Конституциясында бекітілген, оған сәйкес «Қазақстан Республикасының азаматтарын ауруға шалдыққан, мүгедектік, асыраушыдан айрылған және заңмен көрсетілген басқа жағдайларда жалақының минималды мөлшерімен, зейнетақымен және жасы бойынша әлеуметтік жәрдемақымен қамтамасыз етеді. Ерікті әлеуметтік сақтандыруды, әлеуметтік қамтамасыз етудің қосымша формасын құруды және қайырымдылық жасауды қолдайды». /3; 28бап/ Әрбір азаматтың әлеуметтік қамтамасыз етілу құқығын ескеріп, Қазақстан Республикасының Конституциясы мемлекетке осы құқықты жүзеге асыруға барлық қажетті жағдайды туғызу міндеті жүктейді. Әлеуметтік қамтамасыз ету кепілін бекіту Адам құқығыныңжалпыға бірдей декларациясы, экономикалық, әлеуметтітағайындау тәртібіқтары туралы Халықаралық пакт, бала құқығы туралы Ковенция сияқты халықаралық заң актілерінің ережелеріне сәйкес келеді.

Зейнетақылық қамсыздандырудың деңгейі мен сапасы- халықтың экономикалық және әлеуметтік жағдайыныңмаңызды құрамы.

Зейнетақы (лат. pensio- төлем) - белгілі бір тұлғалардың санатына берілетін әлеуметтік қорлардан және басқа да қайнар көздерден заңмен бекітілген көлемде алынатын ақшалай төлем (1 айға есептелген) . Зейнетақылық қамсыздандырудың негіздемесі - түрлі заңды фактірлер: белгілі бір жасқа келу, мүгедек болу, асырашы өлімі, белгілі қызметті ұзақ уақыт атқару - еңбек сіңірген жылдар. /4; 34б/

Жиырмасыншы ғасыр халықтың әлеуметтік әділеттік туралы ойын өзгертті, бұл зейнетақымен қамсыздандырудың дамуымен байланысты: бұны бүгінгі күні бәрі заңмен бекітілген жасқа және еңбек іс- әрекетіне қарсы келетін жағдайға келген әрбір азаматты міндетті қоғамдық (мемлекеттік) материалды қолдау деп түсінеді. Зейнетақыны тағайындау тәртібі мен төлеу механизмі нақты елдің заңдарымен реттеледі, нақты және қаржылық жағдайларға сай өзгертіледі. Әлемдегі көптеген мемлекеттер бір жағынан, өздерінің қартайған азаматтары мен мүгедектерін зейнетақымен қамтамасыз етуді жақсартудың бюджеттік мүмкіндіктерінің салыстырмалы шектеулер мәселесімен көздеседі, ал екінші жағынан, - әрбір адамның өзінің болашағы үшін жеке жауапкершілігін түсінуді қалыптастырады және этикалық қолдайды. Сондықтан, ерікті жинақтаушы зейнетақы сақтандыруда әрбір азматтың қатысуының түрлі формалары дамыды және қолдау тауып отырады. Ал кәсіподақтардың және қоғамның көпжылдық қысымымен «әлеуметтік серіктестік» феномен қалыптасқан дамыған елдерде сақтандырудың тең қатысушысы болып жұмысшылар да табылды.

Зейнетақылық қамсыздандыру жүйесі құрамдас элементтердің бірі ретінде жоғары рангте тұрған «әлеуметтік қорғау» деп аталатын жүйеге кіреді, ал оның өзі мемлекеттің әлеуметтік- экономикалық нарығының бөлігі болып табылатын «еңбекке жарамды халықтың ұдайы өндірісі» жүйесіне енеді.

Әлеуметтік- экономикалық жүйенің түрлі деңгейлерінің өзара байланысы мен өзара негізділігі оларды жүйелі құралдармен зерттеудің артықшылығын анықтайды, туындаған мәселелерді жүйелі механизмдерге негізделіп шешуді міндеттейді. Өзіндік зейнетақылық қамсыздандыруда қолданылуы кейбір бірлестікке функционалды және логикалық бірігетін параметрлер тобын талдауды білдіреді. Ең алдымен оларға мыналарды жатқызамыз:1) халықтың жыныстық- жастық құрылымы және олардың денсаулығының жалпы көрсеткіштері; 2) мемлекеттің, жеке ведомстволардың және кәсіпорындардың қаржы ресурстары; 3) жұмыспен қамтылудың салалық құрылымы (сонымен бірге, денсаулыққа зиян кәсіптердің таралуы) ; 4) мемлекеттің әлеуметтік саясатының жалпы бағыттылығы (сол сияқты әлеуметтік жеңілдіктердің тізімі мен масштабы) ; 5) прожиточный минимум көлемі; 6) жұмышылардың экономикалық жағдайы және жеке жинақтарының мүмкіндіктері. /5; 53б/

Қазіргі кезде әлемнің барлық дерлік елдерінде зейнетақылық қамсыздандыру халықтың көп бөлігін қамтитын норма болды. Бірақ барлық кезде емес: зейнетақыны міндетті және жалпыға бірдей деп 200 жылдай ғана уақыт санады. 1790 жылы Француздық революция ең алғаш рет зейнетақылық қамтамасыз етуді «отанға қызмет еткен, қорғаған, оны әйгілі еткен, қоғамға берілгендігін мысалы еткен» адамдарға үлестірген. Бір ғасырдан кейін Геманияда жалпы әміршілдік заңға сәйкес зейнетақы алушылар болып 10 жылданартық қызмет еткен барлық мемлекеттік қызметкерлер (мұғалімдерді қоса) табылады, және зейнетақы алуға негіз өз қызметін атқаруға медициналық бекітілген қабілетсіздік болып келеді. Ресей патшалығында 19 ғасырдың ортасынан бастап қызмет уақытының өтіунен кейін немесе мүгедектілік бойынша барлық шенеуніктер мен әскери қызметкерлер зейнетақы ала алды, бұл зейнетақының қайнар көзі мемлекеттік қазына болды. Осы кезден бастап мемлекеттік зейнетақыны толықтырып тұратын қазіргі кәсіби зейнетақы қорларына ұқсас «зейнетақылық касса» болды. (бұндай кассалар Францияда, Англияда, және Германияда құрылды) . Совет заманында зейнетақы «жалпыодақтық тұтыну қорынан» алынды, ал халық 1964 жылы қолхоз мүшелеріне зейнетақы және жәрдемақы беру туралы заң қабылданған кезден бастап зейнетақы алу мүмкіндігіне ие болды.

Бәрімізге мәлім, КСРО-да кейбір батыс еуропалық елдерде, мысалы, Франция мен Германияда қабылданған зейнетақылық қамсыздандыру моделіне ұқсас, ынтымақтық зейнетақылық жүйесі іске асырылған еді. Бұл модель жоспарлы экономикаға тән, басқарудың глобальдық режимінің логикасымен анықталды және милиондаған қартайған азаматтардың өмір сүруіне мүмкіндік берді.

Жоспарлы экономика ұрпақтар ынтымақтастығы принципіне сай құрылған зейнетақылық қамсыздандыру жүйесі үшін позитивті моменттерді қамтамасыз етеді. Яғни:

еңбекке қабілетті халықты жұмыспен толық қамту;
демографиялық проблемаларды тізбекті түрде шешуге мүмкіндік беру, миграциялық процестерде жоспарлау:
зейнеткерлер саны мен түсетін зейнетақы аударымдарының көлемі арасындағы қатынаста аймақтың бірегейсіздіктерді Зейнетақы қорының қаржысы арқылы орталықтан басқару және түзету;
қаржылық тәртіпті қатаң бақылау және зейнетақы қорына аударымдардан жалтарудың мүмкінсіздігі.

Осы жағдайларда әлеуметтік бағдарламалар зейнетақының неғұрлым жоғары деңгейін қамтамасыз етеді, ал жеңілдіктердің көп болуы зейнетке шығуды тездетеді. Зейнетке ерте шығу- зиян өндіріске және қиын климаттық жағдайдағы жұмысқа еңбек ресурстарын тартудың негізгі стимулдардың бірі.

Зейнетақының көлемі соңғы жылдары алған еңбек ақыға, нңбек стажына және жасына байланысты болады, алайда бір шектеу бар- зейнетақы көлемі белгілі деңгейден аса алмайды.

Бұл жүйенің негізгі сипаттамалары келесі жағдайлар бола алады:

зейнетақы қаржысын шоғырландырудың иелікке байланыссыздығы;
жүйе ішінде зейнетақы қаржысын қайта үлестірудің міндеттілігі;
зейнетақы құруда азаматтарда жаупкершіліктің және бастамашылдықтың болмауы;
әлеуметтік қамсыздандыру нарығының монополиялануы.
Зейнетақы сақтандыру жарналарын төлеуге тәуелсіз тағайындалады, көптеген нәтижесіз льготалар бар. /6; 2б/

Көптеген елдердің зейнетақы жүйесіне мемлекеттік және мемлекеттік емес (жинақтаушы) зейнетақылық қамсызданудың бөлінуіне қарай даму тән. Жинақтаушы зейнетақы қоры зейнетақылық жинақтарды сақтап қана қоймайды, сол сияқты инвестициялық және басқа жобаларға жұмсау жолымен оларды көбейтеді.

Мемлекеттік емес зейнетақылық қамсыздандырудың спецификасы салымшы мен қатысушының құқықтары мен міндеттері көлемі, сипаты, басқару формасы және қор қызметіне әсер ету бойынша ерекшеленуіне.

Жинақтаушы зейнетақы қорларын басқа да қаржылық (инвестициялық) институттардан ерекшелейтін екі маңызды жағдай бар. Бұл, біріншіден, ЖЗҚ- на жарнаны төлеу кезін олардың қаржылық міндеттерін орындауды бастау кезінен бөліп тұратын белгілі уақыттың болуы. Екіншіден, жинақталған міндеттерді бір рет алу тек екі жақпен қол қойылған келісім- шартқа сәйкес мүмкін. Ережеге сай, жинақталған міндеттемелер жинақталған табыспен бірге сәйкес ұйымға (ұйымдық- құқықтық статусы бойынша) беріледі.

Бірінші талапта беріле қоймайтын және әрқашан периодикалық толтырылып отыратын «ұзын ақшалардың» осындай шоғырлануы- инвесторлар үшін тартымды маңызды фактор. Алайда, өздерінің қаржылық міндеттемелерін кепілді орындауға тырыса отырып, әлемнің зейнетақы қорлары кенеттен төлемге қабілетсіз болып қалмау үшін актуалды (қаржылық түсімдермен міндеттемелердің болжамды көлемін баланстайтын) есеп жүргізіп отырады. Ал халық салымдарының сенімділігіне кепілдік беретін мемлекет осындай құрылымдарда болатын қаржылық тәуекел мен қажетті сақтандыру қорларын реттемелейді және бақылайды. Осы ретте Жинақтаушы Зейнетақы қорының әлеуметтік- экономикалық қатынастардың нарықтық жүйесіне сіңіп кеткен институт ретінде жемісті қызмет етуінің міндетті шарттарын құруға болады:

1) нарықтың барлық қатысушыларының тең жауапкершілігін заңды кепілдейтін тұрақты құқықтың кеңістік (өзіндік қаржылық міндеттемелері бойынша мемлекет текіреді) ;

2) құндық бағасы бар көптеген материалды және материалды емес объектілеріне жеке меншік құқығы (өндіріс құралдары, жылжымайтын мүлік, бағалы қағаздар, интелектуалды меншік объектілері, және т. б) ;

3) кез келген нарықтық құндық объектілерді қаржы құралдарын сатып алу мен сатудың тиімді ұйымдастырылған және барлық қатысушыларға тең тиетін жүйе;

4) түрлі қаржылық тәуекелмен сипатталатын әртүрлі табыстылық дәрежесі бойынша қаржы құралдарының жеткілікті көлемі;

5) қоғамның халық жинақтарына олардың өз болашағын ойлаудың негізгі компоненті ретінде және ұлттық байлықтың артудың шешуші факторы ретінде көтермелі қатынасы. /7; 57б/

Көптеген дамыған елдерде зейнетақылық қамсыздандыру үш қайнар көз арқылы жүзеге асырылады: әлеуметтік сақтандыру шегінде мемлекеттік зейнетақы жүйесі, зейнетақы қоры, сақтандыру компаниялары және басқа қаржылық ұйымдар. Зейнетақылық қамсыздандырудың мемлекеттік жүйесі барлық халыққа немесе тек мемлекеттік қызметкерлерге, әскери қызметкерлерге, ал кейде темір жол персоналдарына қызмет етеді. Көптеген елдерде халықты жасы жасы және еңбекке жарамсыздығы бойынша зейнетақымен қамтамасыз ететін негізгі институттар- кәсіпорындардың, фирманың, кәсіби одақ пен халықаралық ұйымдардың персоналдарының зейнетақы қорлары. Бұндай қорларды әдетте «жеке» немесе «өндірістік» деп атайды. Сақтандыру компаниялары өз қызметінің бірі ретіеде зейнетақыны жеке және топтық сақтандырумен айналысады.

Елде жеке зейнетақы қорлары мен зейнетақыны сақтандырудың даму дәрежесі мемлекеттік зейнетақы жүйесі халықтың қажеттіліктеріне қалай жауап беретіндігіне байланысты. Жеке зейнетақы қорлары АҚШ-та көп тараған, мемлекеттік жүйе дамыған Скандинавия, Австрия сияқты елдерде аз тараған.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.