Азаматтық процестегі тараптар және олардың маңызы

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 61 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі. Тұлға азаматтық іске қатыса отырып, нақты анықталған жағдайға иеленеді. Іске қатысушының процессуалдық жағдайын қате анықтау соттың әділ емес шешім шығаруға әкелетін қателігі болып табылады. Тараптар қатысуынсыз іс қозғалмайды, сондықтан олардың азаматтық процестердегі істегі құқықтық жағдайын ғылыми және тәжірибе жүзінде зерттеуге көп мән беріледі. Азаматтық процестердегі іс жүргізу құқығы мен заңдылығы ғылымында тараптарды процессуалдық құқықтық қатынастардың субъектілері ретінде іске қатысушы тұлғалар қатарына қосу туралы жағдай жалпы танылған сот пен істегі тараптар арасында туындайтын қатынастар негізгі азаматтық процессуалды-құқықтық қатынастьар болып табылады. Тараптар - бұл субъективтік құқықтары мен міндеттеріне байланысты сот қызметі жүзеге асатын тұлғалар. Сол себептен заң оларға сот шығындарын өтеу міндетін (бұл шығындарды өтеуден босату жағдайларын қоспағанда) жүктейді. Жоғарыда аталғандар іс жүргізудегі тараптарды сипаттайтын келесі ерекше белгілерді көрсетуге мүмкіндік береді.

Сондықтан тараптар азаматтық іс жүргізудің негізгі қатысушылары болады. Азаматтық процестердегі құқық туралы олардың арасында туындаған дау сот қарауы мен шешуінің пәніне айналады. Азаматтық процестердегі істе заңда тараптар түсінігі ашылмайды және талапкер мен жауапкер үшін ортақ болатын заңды белгілер көрсетпейді, сол себептен бұл сот тәжірибесінде құқық қолдану кезінде белгілі қиындықтарға әкеледі. Тараптардың азаматтық іс-жүргізу құқықтары мен міндеттері

ҚР АІЖК-і 48-бабының 5-бөлігіне сәйкес: тараптар іс жүргізу құқықтарын тең пайдаланылады және бірдей іс жүргізу міндетін мойнына алады деген.

Тараптардың азаматтық іс жүргізу құқықтарын: жалпы және арнайы деп бөліп қарастыруға болады. Жалпы - бұл тараптардың басқа да іске қатысушы тұлғаларға тән құқықтар: іс материалдарымен танысуға, олардан үзінділер жазып алуға және көшірмелер түсіруге, қарсылықтарын мәлімдеуге, дәлелдеме табыс етуге және оларды зерттеуге қатысуға жән т. б. (ҚР АІЖК-і 47-бабы) . Арнай - ҚР АІЖК-і 32, 49, 50, 156, 158 және т. б. баптарында көзделген. Мысалы, талап қоюшы тараптың негіздемесін немесе нысанын өзгертуге не азайтуға немесе талап қоюдан бас тартуға құқылы. Жауапкер талап қоюды толық не жартылай тануға, немесе талаптан бас тартуға құқылы.

Тараптардың азаматтық іс жүргізу міндеттерін: жалпы және арнайы деп бөліп қарастыруға болады. Жалпы - тараптар өздеріне берілген барлық іс жүргізу құқықтарын адал пайдалануға, сот отырысындағы тәртіпті сақтауға, сотта төрағалық етушінің қаулыларна бағынуға тиіс. Арнайы - ол азаматтық іс жүргізудің сатыларына және нақты іс жүргізу әрекетінің мінезіне байланысты. Осылай, талап қоюшы сотқа өзі ұсынған талап арызында міндетті түрде заңда көрсетілген мәліметтер бар болуы керек (ҚР АІЖК-нің 150-бабы) ; әр тарап (талап қоюшы мен жауапкер) өзінің талаптарының және қарсылықтарының негізі ретінде сілтеме жасайтын мән-жайларды дәлелдеуі тиіс (ҚР АІЖК-нің 65-бабы) .

Азаматтық процестердегі іс жүргізу кодексінде тек істегі талапкер мен жауапкер түсініктері, сондай-ақ тараптар болуы мүмкін тұлғалар тізімі ғана көрсетілген.

Азаматтық процестердегі іс жүргізу құқығы ғылымында бұл түсінік толықтай өңделген:

тарап бұл даулы материалды - құқықтық қатынастың ықтимал субъектісі;
тарап бұл құқық туралы даудың субъектісі;

Диплом жұмысының мақсаты мен міндеттері. Азаматтық процестердегі тараптардың мақсаты құқықтану саласындағы әділ қызметтерді нақтылайды. Негізінен бұл екі анықтама арасында айырмашылық жоқ. Екеуінде де тұлға құқығын қорғау туралы айтылады. Яғни, міндет жүктелетін тараптыда ескереді. Ал бір тұлға құқығы мен басқа тұлғаның міндеті құқықтық қатынас болып табылады. Бұл екі анықтама әртүрлі болып қалыптасқанымен мәні бірдей және нәтижесінде бір затты білдіреді. Тараптар - бұл субъективтік құқықтары мен міндеттеріне байланысты сот қызметі жүзеге асатын тұлғалар. Сол себептен заң оларға сот шығындарын өтеу міндетін (бұл шығындарды өтеуден босату жағдайларын қоспағанда) жүктейді. Жоғарыда аталғандар іс жүргізудегі тараптарды сипаттайтын келесі ерекше белгілерді көрсетуге мүмкіндік береді. Осылай істегі тарап түсінігін материалды-құқықтық қатынастар субъектілері түсінігімен анықтайды. Даулы материалды-құқықтық қатынас қатысушылары істе сәйкес емес тұлға қатысқан жағдайдан басқасында істегі тараптар болып табылады. Азаматтық процестердегі істі қозғағанда талапкердің қорғау туралы өтінген субъективтік құқығының оған тиістілігі және құқық шынымен бұзылғаны не даулы екендігі туралы, сондай-ақ талапкер жауапкер ретінде жауапқа тартуды өтінген тұлға талап бойынша жауап беруі тиіс екені туралы нақты бекітіп айтуға болмайды. Негізгі жағдайды сот істі қараған кезде ғана анықтайды. Сондықтан, тараптар болып материалды-құқықтық қатынастың нақты не ықтимал субъектілері танылады.

Зерттеудің теориялық және әдістемелік негіздері. Азаматтық процестердегі тараптардың теориялық және әдістемелік негіздерін Заңмен қарастырылған жағдайда заңды тұлға болып табыдмайтын мекемелер де тараптар бола алады. Іске тарап ретінде заңды тұлға емес мекеменің қатысу мүмкіндігіне М. А Викут көңіл бөлген: Азаматтық іс жүргізу кодексі Азаматтық іс жүргізуде заңды тұлға болап табылмайтын мекеменің тарап ретінде қатысуына бөгет етпейді. 1909 жылы Е. А. Нефедьев «талаптарды субъективті түрде біріктіру» және «біріккен қатысушылық» терминдері бір құбылысты білдіреді деп, бірақ түрлі тараптан, түрлі белгілер бойынша «біріккен қатысушылық» сөзімен талапкер мен жауапкер тарапында бірнеше тұлғалардың бірігу фактісін білдіретінін айтқан.

Істегі тараптар ретінде тек заңды тұлға болатын мекемелер ғана қатысады деген қорытынды процессуалдық нормалардан шықпайды. Заң шығарушы басқа анықтама «заңды тұлға құқықтарын пайдаланатын» қолданған. Сондықтан тарап ретінде заңды тұлға болып табылатын, сонымен қатар заңды тұлға құқықтарын қолданатын мекеменің қатысуына жол беріледі. М. С Шакарян азаматтық істегі тараптар түсінігін материалды - құқықтық қатынастар субъектілерінің түсінігімен байланыстырмау тиіс дейді. Бірақ өзінің істегі тараптар анықтамасында ол бұл байланысты үзбейді, себебі сот шешуі тиіс құқық туралы дау - бұл материалды - құқықтық қатынас субъектісінің дауы болып табылады.

Азаматтық іс жүргізуде тараптар ретінде Қазақстан Республикасының азаматтары мен заңды тұлғаларынан басқа шетел құқығының субектілері, яғни шетелдіктер, азаматтығы жоқ тұлғалар, шетелдік заңи тұлғалар, халықаралық ұйымдар олардың құқықтары дау қатысуымен Қазақстан Республикасының соттары құқық туралы дауды қарастыратын болса қатыса алады. Заңмен қарастырылған жағдайда заңды тұлға болып табыдмайтын мекемелер де тараптар бола алады. Іске тарап ретінде заңды тұлға емес мекеменің қатысу мүмкіндігіне М. А Викут көңіл бөлген: Азаматтық іс жүргізу кодексі Азаматтық іс жүргізуде заңды тұлға болап табылмайтын мекеменің тарап ретінде қатысуына бөгет етпейді. Істегі тараптар ретінде тек заңды тұлға болатын мекемелер ғана қатысады деген қорытынды процессуалдық нормалардан шықпайды. Заң шығарушы басқа анықтама «заңды тұлға құқықтарын пайдаланатын» қолданған. Сондықтан тарап ретінде заңды тұлға болып табылатын, сонымен қатар заңды тұлға құқықтарын қолданатын мекеменің қатысуына жол беріледі. Заңды тұлға емес мекеменің тарап ретінде қатысуына мысал ретінде ұжымдық еңбек дауы бойынша азаматтық істі келтіруге болады. Қазақстан Республикасының 2006 жылғы 8 шілдесінде қабылданған «Еңбек кодексі» заңының 1-бабы 1-тармағында келесілер анықталған: Ұжымдық еңбек даулары - бұл мекемелерде еңбек ақысын төлеу мен жұмыс жағдайларын орнату және өзгерту, ұжымдық шарттар мен келісімдерді орындау, сондай-ақ әрекет етуші заңдылықтарды, ұжымдық шарттар мен келісімдерді қолдану мәселелеріне байланысты жұмыс беруші мен жұмысшылар ұжымы арасындағы келіспеушіліктер. Яғни құқық туралы дау тараптары жұмысшылар ұжымы талапкер және жұмыс беруші жауапкер болып табылады.

I Азаматтық процестегі тараптар және олардың маңызы

1. 1 Азаматтық іс жүргізудегі тараптар түсінігі

Қазақстан Республикасының Азаматтық процестердегі тараптар іс жүргізу кодексінің 44-бабында іске қатысушы тұлғалар құрамына кіретін іс жүргізу қатысушыларының тізімі тараптарды анықтағаннан басталады. Бұндай құзыретті тараптарға қатысты мойындау олар іске қатысушы тұлғаларға тән келесі белгілерге сай келетінін білдіреді:

іс шешіміне заңды қызығушылық таныту;
істе өз атынан және өз мүдделерін қорғау үшін қатысады;
өз алдына әрекеттер жасау құқығына ие;
сот шешімінің және іс бойынша өндірісті тоқтату туралы анықтаманың заңды күшінің әсері таралады;
заңмен белгңленген процессуалдық құқықтар мен міндеттерге иеленеді;

Көрсетілген белгілердің ішіндегі заңды қызығушылық таныту ерекше мәнег ие. Даулы материалды - құқықтық қатынас қатысушылары ретінде тараптардың заңи қызығушылығының ерекшелігі іске қатысушы өзге тұлғалармен салыстырғанда тараптардың іс шешімінде материалды - құқықтық және процессуалдық қызығушылықтарының болуы болып табылады. Материалды - құқықтық қызығушылықтың мәні соттың талапкер үшін талапты қанағаттандыру немесе жауапкер үшін одан бас тарту туралы шығаратын шешімге байланысты пайда алу не оны сақтап қалу болады. Процессуалдық қызығушылық деп іске қатыса отырып сот өндірісіне қатысушы күтетін және оған ұмтылатын істі қарау мен шешудің процессуалдық нәтижесін түсінуіміз керек, яғни талапкер үшін бұл талапты қанағаттандыру туралы шешім шығаруды, ал жауапкер үшін талаптан бас тарту туралы шешім шығаруды күту. Екі тарап үшін де процессуалдық қызығушылық соттан тараптар арасындағы дауды шешетін шешім алумен байланысты болады. Тараптардың заңды мүдделері қарама - қарсы болып табылады. Себебі, тараптар материалды - құқықтық және заңды мүдде туралы дау жағдайында болады. Субъектілері істе тарап болатын құқық туралы дау, яғни даулы материалды - құқықтық қатынас сотта істі қараудың пәні болып табылады. Сот тараптар арасындағы құқық туралы дауды қарастырып шешім немесе тараптардың ерік білдіруіне байланысты, яғни талаптан талапкердің бас тартуымен не бейбіт келісім орнатумен байланысты істі қарауды тоқтату туралы анықтама шығарады. Осылай, сот актілерін шығару жолымен азаматтық құқықтық дау субъектілерінің тәртіп ережелері анықталады. Сондықтан сот шешімінің заңды күшіне енуіне байланысты туындайтын салдар толық көлемде тек тараптарға ғана таралады.

Тараптар - бұл субъективтік құқықтары мен міндеттеріне байланысты сот қызметі жүзеге асатын тұлғалар. Сол себептен заң оларға сот шығындарын өтеу міндетін (бұл шығындарды өтеуден босату жағдайларын қоспағанда) жүктейді. Жоғарыда аталғандар іс жүргізудегі тараптарды сипаттайтын келесі ерекше белгілерді көрсетуге мүмкіндік береді.

қарама-қайшы материалды - құқықтық және процессуалдық қызығушылықтардың болуы;
Заңды күшіне енген сот шешімі салдарының толық көлемде таралуы;
Іс бойынша шығындарын өтеу;

Талап қою бойынша істі қозғаумен байланысты ғана тараптар арасындағы құқық туралы дау сотта қарау пәні болмайды. Құқық туралы даудың болуы ерекше талап өндірісінің де ерекше белгілерінің бірі болады. Әрекет етуші Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу заңдылығы құқық туралы даулары ерекше талап өндіру тәртібінде шешіліетін субъектілерді іс жүргізудегі тараптар деп атауға мүмкіндік береді. Осы жерде келесі қорытынды шығады тараптар тек жай талап өндірідің ғана емес, сонымен қатар ерекше талап өндірудің тұлғалары болып табылады. Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу кодексінің 48-бабына сәйкес іс жүргізудегі тараптар болып талапкер мен жауапкер танылады.

Талапкер мен жауапкер - бұл құқықтары туралы дауды сот қарастыратын тұлғалар. Осылай азаматтық іс жүргізуде әр уақытта екі тарап болады. Олардың бірі талапкер, екіншісі жауапкер деп аталады.

Талапкер - бұл өз мүдделерін қорғау үшін талап қойған, не олардың мүдделеріне қатысты талап қойылған азамат пен заңды тұлға. Талапкер істе құқықтары мен заңды мүдделеріне қатысты туындаған құқық туралы дауы сот шешетін тараптардың бірі, яғни даулы құқық пен заңи мүдденің ықтимал субъектісі.

Сотқа талап қою туралы шағымданған тұлға әрдайым талапкер болмайды. Азаматтық істер мемлекеттік органдар, жергілікті өзін-өзі басқару органдары, азаматтар не прокурор азаматтардың, заңды тұлғалардың, қоғамдық және мемлекеттік мүдделердің құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін қорғау мақсатында шағымданған жағдайда да қозғалуы мүмкін. Бұл шешім Азаматтық іс жүргізу кодексінің 48-бабының 3- тармағынан шығады. Бұнда келесі норма бекітілген: «Өзге тұлғалар құқықтары мен, бостандықтары мен заңды мүдделерін қорғау мақсатында сотқа шағымдануға заң бойынша құқығы бар тұлғалар мүддесіне қатысты іс қозғаған тұлғаларды сот туындаған іс туралы алдын ала ескертеді және олар сотта талапкер ретінде қатысады». Бұл жағдай өз кезегінде келесі басқа процессуалдық нормаларының мазмұнына негізделеді: егер талапкер прокурор ұсынған талаптармен келіспесе, онда сот үшінші тұлғалардың құқықтары, бостандықтары мен заңды мүдделеріне кері әсер етпейтін болса талапты қараусыз қалдырады. Егер мүдделеріне қатысты мемлекеттік орган яғни жергілікті өзін-өзі басқару органы, ұйым не жеке азамат іс қозғаған тұлға қойылатын талаптармен келіспейтін болса, онда сот үшінші тұлғаларға кері әсе етпесе істі қараусыз қалдырады. Тиісті құзыреті болғанда өкілдікке алушы атынан және оның мүдделерін қорғау үшін істе әрекет ететін сот өкілі талап қою арызына қол қоя және оны ұсына алады. Азамат әрекет қабілеттілікті толық не толық емес еселенетініне қарамастан іс жүргізуде тарап болып саналады. Талапкердің мүдделерін қорғау үшін іске қатысушы тұлғалар сотта оның өкілдері жағдайына иеленеді. Яғни талап қою талапкерді анықтайтын белгі болып табылмайды. Іс бойынша талапкерді анықтағанда сот кімнің құқықтары мен заңды мүдделерін қорғайтынын, материалдық пайданы алуда және мәжбүрлеп орындалатын сот шешімінің өзі үшін тиімді болуын күтуде кім қызығушылық танытатынын ескеру керек.

Жауапкер - өзіне қатысты талап қойылған азамат немесе заңды тұлға. Жауапкер бұл талапкердің пікірінше, оның құқықтары мен заңды мүдделерін бұзған құқық туралы даудағы екінші тарап.

Іс жүргізуде тараптар ретінде Қазақстан Республикасының азаматтары мен заңды тұлғаларынан басқа шетел құқығының субектілері, яғни шетелдіктер, азаматтығы жоқ тұлғалар, шетелдік заңи тұлғалар, халықаралық ұйымдар олардың құқықтары дау қатысуымен Қазақстан Республикасының соттары құқық туралы дауды қарастыратын болса қатыса алады. Заңмен қарастырылған жағдайда заңды тұлға болып табыдмайтын мекемелер де тараптар бола алады. Іске тарап ретінде заңды тұлға емес мекеменің қатысу мүмкіндігіне М. А Викут көңіл бөлген: Азаматтық іс жүргізу кодексі Азаматтық іс жүргізуде заңды тұлға болап табылмайтын мекеменің тарап ретінде қатысуына бөгет етпейді. Істегі тараптар ретінде тек заңды тұлға болатын мекемелер ғана қатысады деген қорытынды процессуалдық нормалардан шықпайды. Заң шығарушы басқа анықтама «заңды тұлға құқықтарын пайдаланатын» қолданған. Сондықтан тарап ретінде заңды тұлға болып табылатын, сонымен қатар заңды тұлға құқықтарын қолданатын мекеменің қатысуына жол беріледі. Заңды тұлға емес мекеменің тарап ретінде қатысуына мысал ретінде ұжымдық еңбек дауы бойынша азаматтық істі келтіруге болады. Қазақстан Республикасының 1996 жылғы 8 шілдесінде қабылданған «Ұжымдық еңбек туралы» заңының 1-бабы 1-тармағында келесілер анықталған: Ұжымдық еңбек даулары - бұл мекемелерде еңбек ақысын төлеу мен жұмыс жағдайларын орнату және өзгерту, ұжымдық шарттар мен келісімдерді орындау, сондай-ақ әрекет етуші заңдылықтарды, ұжымдық шарттар мен келісімдерді қолдану мәселелеріне байланысты жұмыс беруші мен жұмысшылар ұжымы арасындағы келіспеушіліктер. Яғни құқық туралы дау тараптары жұмысшылар ұжымы талапкер және жұмыс беруші жауапкер болып табылады. Еңбек туралы заңдылықтың немесе өзге нормативті құқықтық актілерді қолдануға байланысты ұжымдық еңбек дауларын тараптардың бірінің өкілі берген арыз бойынша сот қарастырады. Құрылтай құжаттарына сәйкес өкілдік етуге құзыретті кәсіподақ органдары мен оның бірлестіктері, мекеме жұмысшылары жиналысында құрылған қоғамдық органдар мен оның бөлімшелері және өкілдіктері жұмысшылырдың өкілдері болып табылады. Тараптар іске қатысушы барлық тұлғалар сияқты құқықтарға иеленіп, міндеттер атқарады. Бірақ, азаматтық құқықтық дау субъектілері ретінде тараптарға талап қою қызметін жүзеге асыруға және оған шағымдануға, сондай-ақ құқық туралы дау объектісін иеленуге мүмкіндік беретін тек оларға тиіс процессуалды құқықтар мен міндеттер беріледі.

Заңда азаматтық іс жүргізуге қатысушылардың нақты тізімі жоқ. Азаматтық іс жүргізуге қатысушыларын негізгі үш топқа бөлуге болады: Бірінші топқа сот пен сот орындаушысы; Екінші топты іске қатысушы тұлғалар құрайды. Олар тараптар, үшінші тұлғалар және Азаматтық іс жүргізу кодексінің 41-бабында көрсетілген өзге тұлғалар. Өз кезегінде олар екі топқа бөлінеді :

іске өз атынан және өз мүдделерін қорғау үшін қатысатын және іс шешілуінде материалдық және құқықтық қызығуы бар тұлғалар;
іске өз атынан, бірақ басқа адамдар мүдделерін қорғау үшін қатысатын, сонымен қатар іс шешімінде тек құқықтық қызығуы бар адамдар.

Тараптар яғни талапкер мен жауапкер - азаматтық іс жүргізудің негізгі қатысушылары.

Талапты өндіру тараптары талапкер мен жауапкер болып табылады. Талапкер мен жауапкерлер ретінде жеке және заңды тұлғалар қатыса алады. Әрекет етуші азаматтық іс жүргізу заңдылығы азаматтық іске талапкердің қатысуының екі негізгі нысанын ажыратады.

Біріншіден, сотқа өзінің бұзылған не дауласушы құқығын қорғау үшін шағымданған тұлға талапкер болып табылады.

Екіншіден, талапкер болып өзге тұлғалардың құқықтары мен заңмен қорғалатын мүдделерін қорғау үшін сотқа шағымдануға құықығы бар тұлғалар мен айыптаушы арызы бойынша қозғалатын істе қызығушылығы бар тұлға табылады. ( А. І. Ж. К 33-б. 2-б. )

Бірінші жағдайда істі талапкер бастайды, ал екіншісінде туындаған іс туралы хабарлаған сотпен іске қатысады.

Бұл нормаларды салыстыру талапкерді даулы құқығы не сот қарастыратын дауда заңмен қорғалатын мүдделерін иеленуші тұлға ретінде сипаттауға болады. Сонымен талапкер презумпциясы туралы айтуға болады. Бұл презумпция біріншіден, сотқа шағымданғанда хабарлайтын дәлелдемелер, екіншіден, даулы материалды-құқықтық қатынас қатысушыларының мүмкін тізімін анықтайтын құқық нормаларының бастамаларына негізделген.

Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу кодексінде жауапкердің нақты түсінігі жоқ. Азаматтық іс жүргізі кодексінің 44 және 48 баптарының салыстырмалы талдауы жауапкер туралы, біріншіден сотқа шағымданушы тұлғаның субъективтік құқықтары мен мүдделерін бұзушы тұлға ретінде, екіншіден талапкердің субъективтік құқықтары мен мүдделерін ықтимал бұзушы ретінде сот іске тартатын тұлға ретінде айтуға мүмкіндік береді. Яғни жауапкер бұл талап қойылған тұлға, сонымен қатар сот талап бойынша жауап беру үшін тартатын тұлға. Уағдаласушы Тараптар сұрау салынған Уағдаласушы Тараптың заңдарымен көзделген iс жүргiзу және басқа әрекеттердi орындау, соның iшiнде құжаттарды құрастыру және салып жiберу, тексерулер, тiнтулер, алып қоюлар жүргiзу, заттай дәлелдемелердi жiберу, сараптама өткізу, тараптардан, үшiншi тұлғалардан, сезiктiлерден, айыпталушылардан, жәбiрленушiлерден, куәгерлерден, сарапшылардан жауап алу, тұлғаларды iздестiру, қылмыстық қудалауды жүзеге асыру, оларды қылмыстық жауапкершiлiкке тарту немесе үкiмдi орындау үшiн тұлғаларды ұстап беру, азаматтық iстер жөнiндегi сот шешiмдерiн, азаматтық талап-арыз бөлiгiндегi үкiмдердi, орындау жазбаларын тану және орындау жолымен, сол сияқты құжаттарды тапсыру жолымен бiр-бiрiне құқықтық көмек көрсетедi«. 7-баптың 1-тармағының «г» тармақшасында:

«сезiктiлердiң» деген сөзден кейiн «айыпталушылардың» деген сөзбен толықтырылсын,

«оның атауы мен тұрған орны» деген сөздер «оның атауы, заңды мекен-жайы және/немесе тұрған орны» деген сөздермен ауыстырылсын.

Азаматтық процестердегі тарнаптардың ережелік белгісі Қазақстан республикасының Конституциясының 9-бабының 4-тармағы мына редакцияда жазылсын:

«Осы баптың 1-тармағында көрсетiлген, бiр Уағдаласушы тараптың аумағында тұратын адамдарды екiншi уағдаласушы Тараптың әдiлет мекемесiне шақыру, ол келмей қалған жағдайда, мәжбүрлеу құралын қолдану қатерi болмауға тиiс». Азаматтық хал-күйi туралы құжаттарды және басқа

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.