Адам эволюциясындағы антропогенездің биологиялық факторлары

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 124 бет
Таңдаулыға:

Билет №1

1. Биология тіршілік жайлы ғылым. Биология бөлімдері. Тірі материя қасиеттері. Тіршілік формасы. Тіршліктің ұйымдасу деңгейі.

Биология (герекше биос өмір және логос ғылым) - тірі ағзаларды зерттейтін ғылым. Жер бетіндегі тірі ағзалардың алуан түрлілігіне байланысты қазіргі биология ғылымы жүйелі түрде тармақталған. Биологиялық ғылымдар өздеріне тән ерекшеліктері бар арнайы ілімдер. Вирусология-вирустарды зерттейді, микробиология-микроағзаларды зерттейді, микология-саңырауқұлақтарды зерттейді, альгология балдырларды зерттейді, ботаника - өсімдіктерді зерттейді, бриология -мүктерді зерттейтін ботаника саласы, зоология - жануарларды зерттейді, ихтоиология - балықтарды зерттейтің зоология саласы, орнитология - құстарды зерттейтін зоология саласы, цитология - жасуша ғылымы, гистология - ұлпаларды зерттейді, анатомия-тірі ағзалардың ішкі құрылысын зерттейді. Морфология - тірі ағзалардың сыртқы құрылысын зерттейді. Физиология - тірі ағзаларды құрайтын мүшелермен жүйелердің қызметін зерттейді. Генетика - белгілердің тұқым қуалау заңдылықтарын және олардың өзгергіштіктерін зерттейтін ғылым. Эволюция - тірі ағзалардың даму тарихын зерттейді. Экология-тірі ағзалардың қоршаған ортамен карым-қатынасын зерттейтін ғылым. Сұрыптау(селекция) - жануарлардың асыл тұқымын, өсімдіктердің сорттарын, микрофғзалардың штампыларын шығарудың, жаңартудың әдістерін және биологиялық негізін зерттейтін ғылым. Биология-жаратылыстану ғылымдарының бір саласы, болғандықтан негізгі ғылымдармен (геология, география, топырақтану), қоғамдық ғылымдармен (психология, социология), қолданбалы ғылымдармен(биотехнология, өсімдік шаруашылығы, табиғатты қорғау, т. б) тығыз байланысады.

Тірі ағзалардың негізгі қасиеттері. Тіршіліктің өлі табиғаттан айырмашылығы - материяның саплы өмір сүру формасы, яғни биологиялық форма болуында. Барлық тірі ағзаларға тән белгілі қасиеттер бар, олар да тірі жүйелер өлшемі деп аталады. 1) Зат және энергия алмасу. Зат және энергия алмасу - бұл тіршілікті қолдау негізіне жататын барлық тірілік атаулының жалпы қасиеті. Тірі ағзалар қоршаған ортадан белгілі заттарды сіңіре алады. Оларды басқа түрге айналдырады да, солардың өзгеруі есебінен энергия алады. Осы заттардың қажетсіз қалдықтарын қоршаған ортаға бөліп шығара алады. Зат алмасу энергетикалық (катаболизм, диссимиляция - заттардың ыдырауы) және икемді (анаболизм, ассимиляция - синтез, қор заттары) алмасу болып бөлінеді. Адамда зат алмасу және өзге үдерістер жүйке және сұйықтық (гуморальді) жолмен бақыланады. Бұл-тірліктің келесі қасиетінің негізі. 2) Өзін-өзі реттеу - тірі жүйелердің өз көрсеткіштерін (физиологиялық, т. б. ) белгілі деңгейде автоматты түрде орнықтырып, қолдай алуы. Тек тірі нәрсе ғана қоршаған ортаның өзгерісін сезіне алады, мұндайда ішкі орта көрсеткіштері өзгермей, тұрақты қалпында қалады. Өсімдіктер мен жануарлардың табиғи бірлестігі олардың санына қарай өзінен-өзі реттеледі. 3) Тітіркенгіштік. Тітіркенгіштік - тірі жүйелердің сыртқы және ішкі әсерге (өзгерістерге) жауап қайтара алу қасиеті. Адам ағзасындағы тітіркенгіштік көбінесе жүйке, бұлшықет және безді ұлпалардың қасиеттеріне байланысты болады. Бұлар жүйке серпілісі, бұлшықет жиырылуы немесе заттар секрециясы (сілекей, гормондар, т. б. ) түріндегі әрекетке жауап қайтару арқылы жүзеге асады. Жүйке жүйесі жоқ тірі ағзаларда тітіркенгіштік қозғалыс кезінде көрініс береді. 4) Қозғыштық- тірі жүйелердің тітіркенгіш әрекетке жауап қайтара алу қасиеті. Ал қозу - тітіркендіру және қозғыштық әсерінен пайда болатын нақтылы қайтарылған жауап. Жүйке, бұлшықет және безді ұлпалар - қозатын ұлпалар, ал сүйек ұлпасы қозбайды. Сүйек жасушалары жарғақша зарядының өзгеру әсеріне, дереу болған синтезге және заттардың бөлініп шығуына немесе жиырылуға жауап қайтармайды. 5) Қозғалыс (қимыл) - орын ауыстыра алу қасиеті. Бұл да тірі нәрсеге ортақ қасиет, дегенмен бір қарағанда бекініп орныққан ағзалар қозғала алмайтын тәрізді болып көрінеді. Кез келген тірі ядролы (эукариотты) жасушада цитоплазма қозғалыста болады. Тіпті бекініп орныққан жануарлар әдетте аздап қозғалыс жасайды. Өсімдіктерге «өсу» қимылы тән қасиет, ол жасушалар саны мен мөлшерінің ұлғаюы есебінен жүзеге асады. 6) Көбею - тірі ағзаларға ортақ қасиет, ол тіршіліктің ұрпақтар қатарында, яғни тарихи ұласуын қамтамасыз етеді. Бұл өзін-өзі көшірмелеудің қарапайым ғана қасиеті емес. Көбею барысында бастапқы аналық (ататек) ағзаның қасиеттері мен белгілері сақталады. Сонымен бірге өзгергіштік те пайда болады. Көпжасушалы ағзада жасушалар өсу негізінде көбейеді. Біржасушалылар зат алмасу, сондай-ақ цитоплазмалар көлемі мен органоидтар санын арттыру есебінен өседі. 7) Даму - жаратылым (организация) деңгейінің барлығына тән қасиет. Тірі жүйелер - молекулалық және жасушалық жүйеден биосфераға дейін ғаламшарымыздағы ағзаларды біртұтас алғанда - өз кезінде өзгере, дами және әбден жетіле алады. Бұл өзгерістер белгілі заңдылық сипатта болады. Өлі жүйелер де дамиды. Жарыққа байланысты өсімдіктерді үш экологиялық топқа бөледі: гелиофиттер - жарық сүйгіш өсімдіктер, сциофиттер - көлеңке сүйгіш өсімдіктер және факультативті гелиофиттер - көлеңкеге төзімді өсімдіктер. сүйгіш өсімдіктер- күн сәулесі жақсы түсетін ашық кеңістікте өсетін өсімдіктер. Мысалы үшін оларға көптеген шабындық, дала, шөл және шөлейт өсімдіктері, орманның биік ағаштары жатады. Әдетте олардың жапырақтары қалыңдау, мезофилл және эпидермис клеткалары майда болып келеді. Бұған құрғақ аймақтарда (шөл, дала, саванна) өсетін астық тұқымдастары, амаранттар, алабұта тұқымдасына жататын және т. б. өсімдіктер жатады. сүйгіш өсімдіктер- жарық аз түсетін жерде өсетін өсімдіктер. Бұларға фитоценоздың төменгі ярусында өсетін саумалдық (Oxalis acetosella), құсықшөп (Asarum europaeum), жасыл мүктер, плаундар жатады. Жарықтың 0, 1-0, 2%-да тек мүктер мен селягинеллалар өседі. Плаундардың өсуі үшін күндізгі жарықтың 0, 25-0, 5% қажет. Ал гүлді өсімдіктер әдетте аспан бұлт кезде жарықтың мөлшері 0, 5-1% кем болмайтын жерлерде өседі. Факультативті төзімді өсімдіктер- жарықтың көп мөлшерінде де және аз мөлшерінде де өсе беретін өсімдіктердің үлкен тобы. Оларға жөке (Tilia cordata), мойыл (Podus racemosa), бүлдірген (Fragaria vesca) және шалғындықта, орман алаңқайларында өсетін көптеген өсімдіктер жатады. Жарық сүйгіш және көлеңке сүйгіш өсімдіктердің ерекшеліктерін салыстыра отырып олардың анатомиялық, морфологиялық және физиологиялық айырмашылықтары әртүрлі екенін көруге болады Жануарлар үшін күннің жарығы жасыл өсімдіктердегідей аса қажетті емес. Алайда жануарлар өмірінде жарықтың маңызы орасан зор. Осыған байланысты жануарларды фотофиллдер (жарық сүйгіш) және фотофобтар (көлеңке сүйгіш) деп ажыратады. Жарық жануарлар үшін кеңістікте бағдар алу, көру үшін қажет. Жарық арқылы жануарлар сыртқы әлем туралы ақпараттар алып отырады. Жануарларда көздің дамуы жүйке жүйесінің дамуымен қатар жүріп отырды. Күн энергиясының Жер бетіне түсуі жылдық маусымға және тәулік ұзақтығына байланысты. Организмдердің жарықтың тәуліктік ырғағына реакциясы, яғни, тәуліктің жарық (күн ұзақтығы) және қараңғы (түн ұзақтығы) мезгіліне ара қатынасы фотопериодизм(грекше photos - жарық, peridos - шеңберлі, айналым) деп аталады. Мысалы, жаз соңына қарай тәуліктің жарық мезгілінің қысқаруы өсу процесінің тежелуіне, қорлық заттардың жиналуына, тыныштық күйге ауысуына алып келеді. Қыс соңында, көктемде тәуліктің жарық мезгілінің ұзаруы өсімдіктердің гүлдеуін және дамудың басқа да кезеңдерін анықтайды. Қоңыржай және полярлық ендіктерде ұзақ күнді өсімдіктер (қара бидай, бидай, зығыр), субтропика жақта қысқа күнді өсімдіктер (темекі, хризантема, күріш, тары) кең таралған. Фотопериодизм жануарларда да байқалады: жұп құру, түлеу, қысқы ұйқыға кету, миграция күн ұзақтығына байланысты. Тіршіліктің ұйымдасу деңгейі. Тіршілік деңгейлері: молекулалық, жасушалық, ұлпалық, мүшелік, организмдік, популяциялық түрлік, биогеоценоздық және биосфералық деп бөлінеді. 1) Молекулалық деңгей. Бұл тіршілікке тән бастапқы ең қарапайым деңгей. Кез келген тірі организм құрылысының қарапайымдылығына немесе күрделілігіне қарамай, оның бәрі де біркелкі молекулалық қосылыстардан тұрады. Оған мысал ретінде, нуклеин қышқылдарын, нәруыздардың, көмірсулардың және т. б органикалық және бейорганикалық заттардың күрделі молекулалар жиынтығын атауға болады. Оларды кейде макромолекулалар деп атайды. Молекулалық деңгейде тірі ағзалар денесінде зат алмасу, энергияның 1 түрден 2 түрге айналуы айқын байқалады. Молекулалық деңгей арқылы тұқым қуалайтын ақпараттар ұрпақтарға беріледі. Жеке органоидтар түзіледі. Процесстер үздіксіз жүріп отырады. 2) Жасушалық деңгей. 1Жер бетіндегі тірі организмдердің көпшілігінің құрылымдық және қызметтік бірлігі жасушадан тұрады. Жасушалық деңгейде оның құрамындағы жеке органоидтердің өзіне тән құрылысы болады және олар жасушада белгілі бір қызмет атқарады. Жасушадағы жеке органоидтердің атқаратын қызметі өзара бір бірімен тығыз байланысып жасушадағы біртұтас тіршілік процестерін жүзеге асырады. 1 жасушалы ағзаларда барлық тіршілік процесі 1 жасушада жүреді. 1 жасуша өз алдына жеке организм болып саналады. Көп жасушалы ағзалардағы 1 жасуша өз алдына жеке организм бола алмайды. Тек ағзаның қарапайым құрылымдық бірлігі қызметін атқарады. 3) Ұлпалық деңгей тек көп жасушалық организмдерге тәне қасиет. Жеке ұлпаларда өз алдына тұтас организм бола алмайды. Мысалы, өсімдік мүшелеріндегі ұлпалар түзуші, жабын, тірек, өткізгіш және бөліп шығарушы деп аталады. Жануар мен адам денесінде 4 түрлі ұлпа бар: эпителий, дәнекер, бұлшық ет, жүйке. Мүшелік деңгей. Көп жасушалы мүшелік деңгей көп жасушалы организмдерде шығу тегі, құрылысы және атқаратын қызметі біркелкі ұлпалар жиналып мүшелік деңгейді құрайды. Әрбір мүшенің құрамында бірнеше ұлпа кездеседі және бір ұлпа ғана басым болып келеді. Әрбір жеке мүшеде тұтас организм бола алмайды. Құрылысы мен атқаратын қызметі ұқсас бірнеше мүшелер бірігіп жеке мүшелер жүйесін құрайды. 4) Ағзалық деңгей Денесі бір ғана жасушадан тұратын өсімдіктер мен жануарлар өз алдына жеке организм. Ал көп жасушалы организмдердің жеке бір дарасы жеке организм деп есептеледі. Жеке организм денесінде тірі организмдерге тән барлық тіршілік процестері: қоректену, тыныс алу, зат алмасу, тітіркену, көбею және т. б процестер жүреді. Әрбір жеке ағза өзінен кейін ұрпақ қалдырып отырады. Көпжасушалы ағзаларда жеке жасушалар, ұлпалар, мүшелер және жеке мүшелер жүйесі 1 тұтас ағза құрайды. Ағза тікелей табиғи сыртқы орта жағдайларымен байланысты тіршілік ете алады. 5) Популяциялық-түрлік деңгей. Өзіне тән табиғи орта жағдайында бір түрге жататын белгілі бір аймақта таралған даралардың жиынтығы популияцияны құрайды. Популияциялық деңгейде ғана алғаш рет қарапайым эволюциялық өзгерістер байқалады, бірте бірте жаңа түрдің пайда болуына септігін тигізеді. 6) Биогеоценоздық деңгей- құрылымдық деңгейі әр түрлі бір табиғи орта жағдайында ғана тіршілік етуге ғана бейімделген көп түрлі организмдердің жиынтығы. Оны кейде табиғи бірлестік деп те атайды. Биогеоценоздың құрамында бейорганикалық және органикалық қосылыстар және тірі организмдер болады. 7) Биосфералық деңгей - жер ғаламшарындағы барлық тірі организмдер мен олардың тіршілік ететін жалпы табиғи орта жағдайларының жиынтығы. Биосфералық деңгейде бүкіл жер бетіндегі заттар мен энергияның айналымы биосферадағы барлық тірі организмдердің тікелей қатысуы арқылы жүріп отырады.

2. Жасушаның бөліну тәсілдері. Митоз, жыныссыз көбею негізі ретінде

Митоздың тұқым қуалаушылықтағы маңызы. Жасушалардың бөлінуі

Жасушалардың бөлінуі - барлық тірі ағзалар көбеюі мен дамуынын негізінде жатқат биологиялық процесс. Бөлінудің алдында хромосомада өзгерістер болады және ДНҚ редупликациясы жүреді. Бұл құбылыс прокариоттық және эукариоттық жасушаларға тән қасиет.

Жалпы жасушаның пайда болғанынан бастап келесі жасушаға бастама бергеніне немесе өлгеніне дейінгі кезеңді жасушалық цикл деп атайды. Әр жасушаның емір сүру ұзақтығы атқаратын қызметіне, қоршаған ортасына байланысты әртүрлі болады. Жасушалық цикл тыныштық кезеңі мен митоздық циклға бөлінеді.

Тыныштық кезеңінде(СО)

Митоздық цикл төрт кезеңнен тұрады:

1) Кариокинез - ядроның бөлінуі

2) Цитокинез - цитоплазманың бөлінуі

3) Интерфаза - бөлінуге дайындық кезеңі

4) Митоздық бөліну (М)

Интерфазаның өзі үш кезеңнен тұрады:

1. синтез алдындағы кезең (G ₁ )

2. синтез (S)

3. синтезден кейінгі кезең(G ₂ ) .

1. ( G ₁ ) . Бүл кезеңде жасушаның бөлінуіне қажетті әр түрлі заттар: нуклеотидтер, аминқышқылдар, ферменттер, АТФ молекуласы және т. б. заттар күшті қарқынмен жинақтадады.

2. ( S) . Бұл кезеңде ДНҚ молекуласы синтезделіп, олардың саны екі есе артады. Синтез кезеңінде ДНҚ-дан басқа РНҚ және нэруыз молекулалары көп мөлшерде синтезделеді. Хромосомалар екі еселеніп, әрқайсысы екі бөліктен түрады, оларды хроматидтер деп атайды.

3. ( G ₂ ) . Бұл кезеңде ДНҚ-ның мөлшері өзгермейді. Алайда РНҚ мен белоктың синтезделуі жалғаса береді. Энергия жинақталады, ол энергия митоз процесіне жұмсалады. Қорыта айтқанда, интерфазада митоз процесіне қажетті заттар синтезделеді, сондықтан интерфазаны дайындық кезеңі дейді. Сонымен интерфазада тұқым қуалаушылықпен тығыз байланыстымынадай процестер іске асады:

а) генетикалык материал өздігінен екіеселенеді

е) екі еселенуге байланысты жаңа пайдаболған ДНҚ молекуласы ескі ДНҚмолекуласының көшірмесіне айналады.

Жасуша бөлінуінің үш жолы бар:

1. амитозды немесе тікелей бөліну

2. митоз немесе күрделі бөліну (сомалықнемесе дене клеткалары)

3. мейоз немесе редукциялык бөліну(жыныстық жасушалары)

Амитоз.

Клетка бөлінуінің бүл типі кезінде хромосомаларда құрылымдық өзгерістер байқалмайды. Амитоз процесінде ахроматин жіпшелері пайда болмай-ақ ядро бірден екіге белінеді. Кейбір жағдайда бір ядродан бірнеше ядролар пайда болады. Амитоз арнайы және патологиялық ұлпаларда кездеседі. Мысалы картоптың крахмал түзетін клеткаларында, қарапайымдарда, регенерацияланып жатқан бұлшық ет клеткаларында және т. б. болады.

Митоз

Митоз - жаңа ұрпақ жасушплары арасында генетикалық материалдар тең мөлшерде бөлінетін жасушаның бөліну әдісі. Митоз нәтижесінде екі жаңа ұрпақ жасушаларында диплоидты хромосомалар жиынтығы болады.

І. Профаза кезінде интерфазада екі еселенген жіңішке жіпшелер пішініне келіп, бірте-бірте тығыздалып жуандайды да, хромосома пайда болады. Профазаның орта шенінде эрбір хромосома екі жіпшеден - хроматидтен тұрады. Екі еселенген хромосомаларының шоғырлануына байланысты ядролық жойылады. Цитоплазмадағы түйіршікті эндоплазмалық тордың ыдырауына байланысты нэруыз синтезі әлсірейді. Центриольдар екі еселеніп, полюстерге қарай тартыла бастайды. Соңынан екі полюстегі центриольдар аралығында жіңішке ұршық жіпшелері түзіледі.

2. Прометафаза. Бұл фазада ядро қабығы ериді. Осыған байланысты кариоплазма мен цитоплазма араласып кетеді де, екі еселенген хроматид (жас хромосомалар) ретсіз таралады. Осыдан кейін хромосомалардың клетка экваторына қарай қозғалу процесі басталады. Бұл метафаза басталғанының белгісі.

3. Метафаза. Метафазаның бас кезінде хромосома қабығы байқалады. Ол қабық-ша профазаның соңында ыдыраған ядролық заттарынан түзіледі деген ғылыми деректер бар, Хромосоманың қабығы прометафазада пайда болып, телофазаға дейін сақталады. Метафазаның ортасында хромосомалардың барлығы экваторға жинақталып, хромосомалардың әрқайсысы центромераларымен ахроматин жіпшелеріне жабысады. Осыдан кейін ахроматин жіпшесіне бекінген хроматидтер клетканың екі жақ полюсіне жылжиды (мұнда негізгі рөлді жіпшелер атқарады) . Бұл процесс анафаза басталғанының белгісі.

4. Анафаза. Анафазада ахроматин жіпшелеріне бекінген хроматидтер бір-бірінен ажырап, жеке хромосомаларға айналады. Осыған байланысты хромосомалар клетканың екі жақ полюсіне тез жылжиды. Ахроматин жіпшелері қысқарады, осылардың барлығына АТФ энергиясы жұмсалады. Анафазаның соңында хромосомалар біртіндеп ұзарады және жіңішкереді. Бұл телофазаның бастамасы.

5. Телофаза. Телофазада профазаға қарама-қарсы процестер жүреді. Телофазаның басында хромосомалар полюстерге жетіп, олардың жылжуы тоқталады. Профазанын бас кезіндегі сияқты хромосомалар дұрыс пішінін жоғалтып, ұзын жіпшелерге айналады да, шумақталады. Ядро қабығы түзіліп. ядрошықтар қалпына келеді. Ядролықтың маңайында РНҚ жэне нәруыздардын мөлшері көбейеді. Ең соңында цитоплазма бөлініп, екі жас клетка пайда болады. Оны цитокинез деп атайды. Демек. хромосомалар екі жас клеткаға тен белінеді. Телофазаның соңында әр клетканың заттары толық қалыптасып, интерфаза сатысына көшеді.

Митоздың тұқым қуалаушылықтағы маңызы:

І. Митоздық бөліну - өсу процесінің маңызды кезеңі.

2. Аналық жасушадағы митоз барысында пайда болған генетикалық материал жас жасушаларға тең бөлінеді. Жас жасушалардағы генетикалық ақпарат аналық жасушадағы генетикалық ақпараттың көшірмесі болып табылады.

3. Бөлінгеннен кейінгі жас жасушалардағы хромосомалардың саны аналықжасушалардағы хромосомалар санына сәйкес келеді.

4. Егер митоз процесі зақымдалса, хромосомалар санында ауытқулар болады, яғни хромосома саны артады немесе кемиді. Ол клетканы үлкен өзгеріске ұшыратады. Мұндай жағдайда клетка тіршілігін жояды немесе мутацияланады.

Мейоз - хромосомалар жиынтығының екі есе азаюымен аяқталатын жасушанын бөліну процесі. Мейоз нәтижесіқде гаплоидты хромосомалар жиынтығы бар төрт жасуша пайда болады.

Мейоз процесі үздіксіз жүретін жүйелі екі кезеңнен тұрады. Бірінші кезең мейоздың бірінші бөлінуі (реакциялы бөліну), екінші кезең эквационды бөліну деп аталады. Мейоздың бірінші бөлінуінде хромосомалардың саны екі есе азаяды. Мейоздың екінші бөлінуі жыныс клеткаларының пайда болуымен аяқталады.

Редукциялы бөліну митоз сияқты төрт фазадан тұрады: профаза-І, метафаза-І, анафаза-І, телофаза-І. Редукциялы бөлінудің профазасы өте күрделі. Ол бірін-бірі толықтыра жүретін бірнеше сатыдан тұрады

3. Эволюциялық үрдістің басты бағыттары. Эволюция бағыттарының қатынасы.

Эволюция ілімі тіршіліктің тарихи дамуын, өзгеруін, өрлеуін және мұның себептерін, зандылықтарын және қозғаушы күштерін зерттейтін ғылым.

Эволюцияны микроэволюция және макроэволюция деп екіге бөледі. Микроэволюция дегеніміз жаңа түрлердің қалыптасуына әкелетін, популяциялық деңгейде жүріп жатқан эволюциялық үрдістер. Макроэволюция деп түрден жоғары таксондар деңгейінде жүріп жатқан эволюциялық үрдістерді айтамыз. Макроэволюция туыстар, тұқымдастар, отрядтар, кластар, типтердің түзілуімен нәтижеленеді.

Бейімделушілік - ағзаның нақтылы орта жағдайларына тіршілік етіп ұрпақ қалдыруын қамтамассыз ететін арнайы қасиеттерін пайда болуы. Әр бейімделушілік тұқым қуалайтын өзгергіштіктің негізінде тіршілік үшін күрес пен сұрыпталу барысында пайда болады.

Ағзалардың сыртқы орта жағдайына бейімделушілігі абсолютті емес, ейткені сырткы орта жағдайлары өзгеруі мүмкін. Ал бір жағдайда тиімді болған белгі, өзгерген жаңа сыртқы орта жағдайлары үшін тиімсіз болуы мүмкін. Мұған көптеген дәлелдер келтіруге болады. Мысалы, балықтар су ортамында тіршілік ету үшін тамаша бейімделген, бірақ бұл бейімделушіліктер басқа тіршілік орталарыда мүлдем керексіз.

Эволюциялық табыс негізінде екі ұғымды: биологиялық алға басу және биологиялық кері кету ұғымдарын бөліп керсету макұлданды.

Прогресс

Биологиялық алға басу (прогресс) - дарақтар санының, жүйеленген сан алуандықтың (едәуір усақ жүйеленген. топтар санының) артуы және аймақтың кеңеюі. Мөселен, мезозой кезеңінде сұмпайы кесірткелер (динозаврлар) үстем болды. Бұл олардың «биологиялық алға басу» кезі еді, яғни дарақтар көп болды, жүйеленген топтар (сан алуан ұшқыш, жыртқыш, теңізде тіршілік ететін және шөпқоректі динозаврлар) көп бөлды. Сөйтіп осы түрлер бүкіл ғаламшарды іс жүзінде жайлап алды.

Регресс

Биологиялық кері кету (регресс) - дарақтар саны мен олардың жуйеленген топтары санының кемуі және аймақтың тарылуы. Кері кету дегеніміз - алға басуға кері үдеріс, яғни эволюциялық сәтсіздік. Биологиялық кері кету кезінде санын қалпына келтіріп, алға басуға мүмкіндігі бар өкілдер жеткілікті мөлшерде сақталады.

Мәселен, тірі ағзалар тобы, әр түрлі уақыт аралығында биологиялық алға басу ретінде де, биологиялық кері кету ретінде де өмір сүре алады. Жорғалаушылар мезозой дәуірінде үстемдік етсе де, соңынан сүтқоректілерге, бунакденелілер мен құстарға орын берді. Алға басу үдерісінің жолдары да әр түрлі болады. Ағзалардың біреуі жоғары сатыға көтеріліп, бұрынғысынан күрделілене түседі. Сөйтіп құстар мен сүтқоректілер де биологиялық алға басуға жетті. Ал оған керісінше, езге ағзалар қарапайымдалып, бірсыпыра маңызды мүшелерін жоғалтты. Бұл түрлер паразиттік жолмен тіршілік ете бастағанда байкалады. Кейбір құрттар (эхинококк (жылауық), ішексорғы (аскарида) және т. б. және бунакденелілер (бітелер, көдімгі және төсек кандалалары) осындай жолдан өтті.

Адамзатқа органикалық өлемнің 5 - 6 миллион жылдардан кейін қандай болатыны, сондай-ақ ол сол қалпында сақталып қала ма, жоқ па - беймәлім.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.