Бастауыш мектеп жасындағы оқушылардың тәрбие жұмысын жоспарлау әдістемесі
1. Тәрбие жұмысын жоспарлаудың жалпы сипаттамасы.
2. Педагогикалық жоспарлаудың функциялары.
3. Перспективті жоспарлау әдістемесі.
4. Сынып жетекшісінің тәрбие жұмысын жоспарлау мен ұйымдастырудағы рөлі.
5. Тәрбие жұмысы жоспарының мазмұны, формасы және құрылымы.
6. Тәрбие жұмысын жоспарына қойылатын талаптар.
7. Жоспарлау процесін балалар ұжымын қатыстыру тәсілдері.
2. Педагогикалық жоспарлаудың функциялары.
3. Перспективті жоспарлау әдістемесі.
4. Сынып жетекшісінің тәрбие жұмысын жоспарлау мен ұйымдастырудағы рөлі.
5. Тәрбие жұмысы жоспарының мазмұны, формасы және құрылымы.
6. Тәрбие жұмысын жоспарына қойылатын талаптар.
7. Жоспарлау процесін балалар ұжымын қатыстыру тәсілдері.
Сынып жетекшісінің тәрбие жоспары – міндетті педагогикалық құжат. Жоспар оқушылар ұжымының қалыпты дамуына мақсатты және жүйелі түрде ықпал етеді, тәрбие міндеттерін дұрыс ұйымдастыруға мүмкіндік туғызады. Тәрбие - қиын да, күрделі процесс. Жоспар болмаған жағдайда тәрбие процесінде көп қиыншылықтар туады.
Жоспар – тәрбие жұмысының айнасы. Ол сынып жетекшісі мен оқушылар ұжымының бірлесе атқаратын жоспарындағы оның мақсат – міндеттеріі мен мазмұнымен танысу барысында, белгілі бір сыныптағы оқушылардың тәрбиелік деңгейінің сапасын, адамгершілік қасиеттерін қызығушылығы мен жеке бастарының кемшілігін т.б. қасиеттерін байқауға болады. Ол үшін тәрббие жоспары объективтік тұрғыда сыныптағы оқушылардың нақтылы жағдайларын ескере отыра жасалуы тиіс. Сонда ғана мектеп оқушыларын тәрбиелеу қоғамның талабына сай нәтижелі жүргізіледі.
Жоспар – тәрбие жұмысының айнасы. Ол сынып жетекшісі мен оқушылар ұжымының бірлесе атқаратын жоспарындағы оның мақсат – міндеттеріі мен мазмұнымен танысу барысында, белгілі бір сыныптағы оқушылардың тәрбиелік деңгейінің сапасын, адамгершілік қасиеттерін қызығушылығы мен жеке бастарының кемшілігін т.б. қасиеттерін байқауға болады. Ол үшін тәрббие жоспары объективтік тұрғыда сыныптағы оқушылардың нақтылы жағдайларын ескере отыра жасалуы тиіс. Сонда ғана мектеп оқушыларын тәрбиелеу қоғамның талабына сай нәтижелі жүргізіледі.
1. Баймұратова Б. Баланы мектепте дайындау жөнінде. Алматы, 1971 ж.
2. Мухина В.С. Мектеп жасына дейінгі балалар психологиясы. Алматы, 1986.
3. Ш.Майғаранова. Алты жастағы оқуды ұзартылған күн тобында тәрбие методикасы. Алматы, 1988 ж.
2. Мухина В.С. Мектеп жасына дейінгі балалар психологиясы. Алматы, 1986.
3. Ш.Майғаранова. Алты жастағы оқуды ұзартылған күн тобында тәрбие методикасы. Алматы, 1988 ж.
Тақырыбы: Бастауыш мектеп жасындағы оқушылардың тәрбие
жұмысын жоспарлаудың әдістемесі.
1. Тәрбие жұмысын жоспарлаудың жалпы сипаттамасы.
2. Педагогикалық жоспарлаудың функциялары.
3. Перспективті жоспарлау әдістемесі.
4. Сынып жетекшісінің тәрбие жұмысын жоспарлау мен ұйымдастырудағы рөлі.
5. Тәрбие жұмысы жоспарының мазмұны, формасы және құрылымы.
6. Тәрбие жұмысын жоспарына қойылатын талаптар.
7. Жоспарлау процесін балалар ұжымын қатыстыру тәсілдері.
1. Тәрбие жұмысын жоспарлаудың жалпы сипаттамасы.
Сынып жетекшісінің тәрбие жоспары – міндетті педагогикалық құжат.
Жоспар оқушылар ұжымының қалыпты дамуына мақсатты және жүйелі түрде ықпал
етеді, тәрбие міндеттерін дұрыс ұйымдастыруға мүмкіндік туғызады. Тәрбие -
қиын да, күрделі процесс. Жоспар болмаған жағдайда тәрбие процесінде көп
қиыншылықтар туады.
Жоспар – тәрбие жұмысының айнасы. Ол сынып жетекшісі мен оқушылар
ұжымының бірлесе атқаратын жоспарындағы оның мақсат – міндеттеріі мен
мазмұнымен танысу барысында, белгілі бір сыныптағы оқушылардың тәрбиелік
деңгейінің сапасын, адамгершілік қасиеттерін қызығушылығы мен жеке
бастарының кемшілігін т.б. қасиеттерін байқауға болады. Ол үшін тәрббие
жоспары объективтік тұрғыда сыныптағы оқушылардың нақтылы жағдайларын
ескере отыра жасалуы тиіс. Сонда ғана мектеп оқушыларын тәрбиелеу қоғамның
талабына сай нәтижелі жүргізіледі.
Тәрбие жоспары – сынып жетекшісінің шығармашылық лабораториясы. Олай
дейтініміз, жоспар бір күннің немесе бір оқу жылының нәтижесі емес. Бала
тәрбиесі қиын болса, оны қоғамның, жеке тұлғаның талабымен ұштастыра құру
одан да қиындық туғызады. Мұндай жағдайда сынып жетекшісінен ерінбей,
талмай ұзақ мерзімді зерттеу жұмыстарын жүргізуді қажет етеді.
Мектеп тәжірибесінде бүгінгі күні тәрбие жоспарының түрлері көп.
Олардың ішінен сынып өміріне тиімдісі де, тиімсізі де бар.
Тәрбие жоспарының үлгісі.
1. Сынып жайлы мәлімет: сынып, сынып белсенділері, балалардың
тәртібі, денсаулығы, сабақ үлгерімі, қабілеттері, олардың, ата – аналары,
белгілі бір ұйымға қатысы, қоғамдық тапсырмасы, тұрғылықты мекен – жайы
туралы қысқаша сипаттама беріледі.
2. Өткен оқу жылына сай атқарылған тәрбиелік шаралардың нәтижесіне
қысқаша талдау.
3. Сынып жайлы мәлімет, өткен оқу жылында атқарылған тәрбие
жұмыстарының нәтижесіне талдау, жаңа оқу жылына арналған сол сыныптағы
тәрбие жұмыстарының міндеттері негізінде оқушылармен, ата – аналармен,
қоғамдық ұйымдар және пән мұғалімдерімен бірлесе атқарылатын іс -
әрекеттердің түрімен, әр тараптағы атқарылатын тәрбиелік шаралар мазмұны
және формалары.
2. Педагогикалық жоспарлаудың функциялары.
Дербес ғылым ретінде танылған педагогиканың қызметтері оның жоғарыда
аталған пәндік сипаттарымен сабақтас, яғни табиғи бірлікте іске асырылуы
қажет теориялық және технологиялық міндеттер.
Педагогиканың теориялық міндеттері үш деңгейде жүзеге асырылады:
1. Сипаттау немесе түсіндіру – озат әрі жаңашыл педагогикалық
тәжірибені зерттеу;
2. Анықтау (диагностикалық) – педагогикалық құбылыс жағдайын, педагог
пен оқушы іс - әрекеттерінің нәтижелілігі немесе тиімділігін және оларды
қамтамасыз етуші шарттар мен себептерді айқындап алу;
3. Болжау (прогноздау) – барша педагогикалық жағдаяттарды табиғи
тұтастық күйінде экспериментальды зерттеуден өткізу және оның негізінде сол
педагогикалық болмыстың жаңаланған моделін құрастыру.
Педагогикалық технологиялық қызметтері де үш көрініс береді:
1. Жобалау (проекттеу) – педагогикалық іс - әрекет пен оның мазмұны
әрі сипатын қалыптастыру және реттеуге нұсқау болғандай теориялық
тұжырымдар мен анықтамаларлы қамтыған қажетті әдістемелік материалдарды
(оқу жоспары, бағдарлама, оқулықтар мен оқу құралдары, педагогикалық
ұсыныстар) жасауға байланысты;
2. Жаңалау – тәрбие және білім беру тәжірибесін жетілдіру мен қайта
түзу мақсатына орай педагогика ғылымының замандық жетістіктерін мектеп
өміріне енгізе пайдалану;
3. Ықпал таныту (рефлексивтік) және реттеу – түзетулер) енгізу
(коррекциялық) ғылыми зерттеу нәтижелерінің оқу – тәрбие ісіне болған әсер
– ықпалын бағалау және одан соңғы ғылыми теория мен тәжірибелік іс -
әрекеттері байланысына қажет болып қалатын реттеу – түзетулері іске асыру.
3. Перспективті жоспарлау әдістемесі.
Оқушылар ұжымын нығайту мен қалыптастыруда аса маңызды мәселелердің
бірі – ұжым алдындағы мақсатты – перспективаны таңдау. Осыған орай,
А.С.Макаренконың теориялық мұрасына сүйеніп, оның жақын, орта және қашық
атты перспективаларын еске түсірген жөн.
Жақын перспектива – күнделікті өмірде пайда болып жеке адамды әр
түрлі іс - әрекетіне ынталандыру, қызықтыру. Егер балалар алдында
қуанышты, қызықты істер болмаса, онда олар өмір сүре алмайды. А.С.Макаренко
адам өмірін шын ынталандыруды ертеңгі қуаныш - деді.
Жақын перспективаға жарыс, саяхат, жексенбілік серуен, цирк, музей
және көрмеге беру, үйірмелердегі қызықты жұмыстар т.б. жатады.
Орта перспектива – бұл перспективаға балалар лагеріне бару, жыл сайын
өткізілетін ән, сурет сайыстарына қатысу, әдебиет, эстетикалық тақырыптарға
пікірталас өткізу т.б. жатады. Мұндай алда тұрған оқиға оқушылар үшін өте
қуанышты болады.
Қашық перспектива – бұл ұжымның немесе жеке адамның бір істі ұзақ
мерзімде орындауға талаптану мақсаты. Қашық перспективаға келешек
мамандықты таңдау, білім алу, мектеп бітіргеннен кейін халық шаруашылығында
жұмыс істеуге тілек білдіру немесе орта және жоғары арнайы оқу орындарына
түсу жатады.
Қоғам адамдарды қашық перспектива арқылы мүмкіндігінше ұжымға, Отанға
пайда келтіруі тиіс. Бұл перспектива жақын және орта перспективалармен
мызғымас байланыста іске асырылады.
Осы перспективаларды оқу және тәрбие барысында тиімді пайдалануда
әрбір мұғалімнің міндеттері: біріншіден, перспективаны баланың, сыныптың,
мектептің пайдасы үшін таңдап ала білу; екіншіден: оқушылардың жас
ерекшеліктерін және жалпы дайындық дәрежесін еске алу.
4. Сынып жетекшісінің тәрбие жұмысын жоспарлау мен
ұйымдастыру рөлі.
Мектептегі әрбір мұғалімге оқу процесін ұйымдастырудың негізгі
формасы сыныптық – сабақ екендігі түсінікті. Сол секілді орта мектептегі
оқушылармен ұйымдастыратын тәрбие жұмысының негізгі формасы – сынып немесе
тәрбие сағаты деп аталады.
Соның негізінде оқушылар мұғалімдердің басшылығы арқасында өздерін
қоршаған өмірге жүйелі қатынасын қалыптастыратын арнаулы ұйымдастырылған
тәрбиелік әрекеттері қатысады.
Сынып жетекшісінің тәрбие жұмысында сынып сағатының алатын орны өте
ерекше. Сынып сағаты – оқушылардың адамгершілік қасиетін қалыптастыруда,
өнер саласындағы талғам – тілектерін тәрбиелеуде, адамдар өмірінде
кездесетін жағымды – жағымсыз мінез – құлық нормаларына, олардағы дұрыс
көзқарасты қалыптастыруға, елжандылықсезімдерін шыңдауға, сабақтан тыс
кезде өткізілетін тәрбие жұмысын ұйымдастырудың негізгі бір формасы болып
саналады.
Сынып жетекшісі оқушылардың психологиялық даярлығына да баса назар
аударады. Оқушылар тәрбие сағатынан ерекше бір нәтиже күтіп, өздерін
маңызды әңгімеге даярлайды. Мұндай көңіл – күй сынып жетекшісінің тәрбие
сағатын өткізу хабарламасынан бастау алады. Дегенмен де дайындық кезеңінен
ең тамаша тәсілі болып, оқушылардың өзара ұжымдық шығармашылық әрекетін
жатқызуға болады. Белгілі бір тапсырма алып, топқа бөлінген оқушылар
әзірлік жұмыстарына бірге атсалысады, оның нәтижесін бірге талқылайды.
Тәрбие сағатын өткізу құрылымы негізінен 3 бөлімнен тұрады:
1. Ұйымдастыру бөлімі.
2. Негізгі бөлімі.
3. Қорытынды бөлімі.
5. Тәрбие жұмысы жоспарының мазмұны, формасы және құрылымы.
Тәрбие оқу процесі секілді нақтылы қалыптасқан, мақсатты, жүйелі
процесс. Егерде тәрбие жүйесінің формасы жайында әңгіме қозғасақ, қазіргі
педагогика практикасында бірнеше ұғым қалыптасқан: Тәрбие жұмысының
формасы, Тәрбие шаралары, Тәрбие ісі т.б.
Соған орай Педагогикалық энциклопедия сөздігінде форма ұғымына
қатысты бірнеше түсініктеме берілген:
1. Заттың нұсқасы сыртқы көрінісі, сыртқы кескіні;
2. Белгілі бір мазмұнның сыртқы көрінісі;
3. Бір нәрсенің белгіленген үлгісі;
4. Бір нәрсеге белгілі бір көрініс беруге бейімделу т.с.с.
Тәрбие жұмысының формасы оқушылардың нақты тәрбие әрекетін
ұйымдастыру нұсқасын, олардың үлкендермен өзара әрекеттестігін, нақтылы
істің композициялық құрылымын, оның мазмұнын, атрибуттарын, әдістемесін,
дайындық және өткізу технологиясын, педагогикалық талдауын анықтайды.
Тәрбие жұмыстары формаларын түрліше топтастыру мүмкіндіктері бар. Бір
форманың басқаларынан ерекшеленуі төмендегі шарттарға тәуелді- уақыт
ұзақтығы: қысқа мерзімді (бірнеше сағат, минут); ұзаққа созылған (бірнеше
күн, апта);
- тәрбиеленушілер қызметтерінің түрі: оқу, еңбек, спорт, көркем өнер;
- педагогтың ықпал жасау тәсілі: тікелей, жанама;
- нәтиже: ақпарат алмасу, жалпы тұжырымға келу, қоғамдық мәнді өнім;
- қатысушылар саны: жеке – дара (тәрбиеші – тәрбиеленуші), топтық
(тәрбиеші – оқушылар тобы), жаппай көпшілік (тәрбиеші – бірнеше
топ) формалары.
Тәрбие жұмысының формалары.
1. Топтық тәрбие формалары.
2. Ұжымдық тәрбие формалары.
Тәрбиені ұйымдастыру формасы – деген көп жағдайда қамтитын кең
мағыналы ұғым.
6. Тәрбие жоспарына қойылатын негізгі талаптар.
1. Жоспар ұжымдық еңбектің белгісі. Сондықтан тәрбие жоспарын құру
барысында оқушылардың белсенділігін арттыра отырып, олардың өздерін
қатыстыруды қамтамасыз ету.
2. Тәрбие жоспарының мақсаты, міндеттері айқын болсын.
3. Тәрбие жұмысы жоспарының мазмұны оның мақсатымен бірлікте болуы
қажет.
4. Оқушылардың жеке басының, жас ерекшеліктерін және мүмкіншіліктерін
ескеру.
5. Тәрбие жоспары ықшамды, әрі ондағы көрсетілген шаралар орындалатын
болсын.
6. Тәрбие жоспарындағы атқарылатын шаралар саны жағынан емес,
сапасымен анықталатын болсын.
7. Тәрбиелік шараларды атқаруда қолданылатын әдістер бір сарынды
емес, әртарапты және әржақты болсын ескеру керек.
8. Тәрбиенің салаларына қатысты белгіленген шаралар жекедара емес,
біртұтастық ұстанымға сай құрылуын ескеру керек.
7. Жоспарлау процесін балалар ұжымын қатыстыру тәсілдері.
Оқушылар ұжымын қалыптастырудың құралы олардың өзін-өзі қызмет істеу
шамасына сай қатынасуы болады. Мұны ұйымдастыру барысында балалардың жас
ерекшелігін ескеріп, еңбектің көлемі шамадан тыс кетпеуін қадағалау керек.
Оқушылар іс-әрекеттері туралы біраз пікірлер айтылады.
Іс-әрекеті — бұл қарым-қатынас, ұжымның өздігінен істеушілік және ішкі
процесінің көзі, нақты мақсатқа жету. Ұжымның ішкі процесі қарым-қатынас
және ақпарат арқылы іс-әрекетімен байланысты. Іс-әрекетінің барысында қарым-
қатынас дамиды.
Қарым-қатынас - бұл адамға адам қажеттіліктерін қанағаттандыру.
Сондықтан педагогикалық ұжымның міндеті — жеке адам қарым-қатынас жасаудың
негізінде басқа адамдармен бірігіп, қуанышты көңіл күйін жеңілмейтін
тілекті сезуі тиіс.
Балалар қарым-қатынасты бағалайды. Осы тұрғыдан және қатынастың
тұрақты жүйесін және кіші топтың ролін еске алу қажет. Жеке қатынас
жүйесінде әр бала өз орнын алады. Біреулері өзінің әйгілілігімен
жолдастарының алдында беделді, ал екіншілерімен ешкімнің қарым-қатынас
жасағысы келмейді. Бірақ барлық балалар қатынас жасауды қажет етеді.
Әсіресе сынып ұжымындағы оқушылар қатынас арқылы ынтымақтық достықты
тілейді. Осыған байланысты кіші топ дербес қатынас жасаудың негізінде
стихиялы пайда болады.
Кіші топтардың құрамы тұрақты немесе тұрақсыз болуы мүмкін. Кіші
топтардың маңызды ерекшеліктері өзара қатынасының тартымдылығы. Егер мұндай
ерекшелік болмаса топты сақтау мүмкін емес. Әрбір оқушы бір сыныптың
оқушыларымен немесе құрдастарымен ынтымақты қатынас жасау үшін олардың
арасында өзара ұнатушылық, бір-біріне сүйіспеншілік болуы қажет.
Оқушылардың түрлі тақырыптарға өзара әңгімелесуі, достық кездесуі, ақпарат
алмасуы, әрбір баланы қызықтырады, ынталандырады. Бұл балалардың әлеуметтік
тәжірибесін молайтады.
Балалардың дербес аралық қатынастарын және олардың мақсаттылығын сыны
жетекшісі зерттеп, балалардың қарым-қатынасын реттеуде және дамытуда
қамқоршы болуы тиіс. Дербес қатынас жүйесінде мұндай шығармашылық тәсіл
ұжымда педагогикалық меңгеру жолдарының бірі.
Өзара жауапкершілік қатынас жүйесінде қабылданған мақсатқа сәйкес
жалпы істі орындау үшін ұжым мүшелерінен жауалкершілік және өзара
тәуелділік талап етіледі.
Өзара жауапкершілік қатынастың мынадай жағдайларды еске алған жөн:
— ұжым мүшелері тең құқықты болады;
— басқарушы міндетін орындаушы ұжым мүшесі тарапынан оқушыларға қысым
жасалмайды;
— жауапкершілік және өзара тәуелділік жүйесінде жалпы iсті орындаудың
бapысындa әр түрлі бейімдеyшіліккe жол бермейді.
Осындай жағымсыз жайларды болдырмау үшін әрбір ұжым мүшесінің әлсіз
және әлді жақтарын еске алып, оның жағымды позициясын қамтамасыз ету керек.
Ең бастысы — адамгершілік, мораль және демократия принциптері негізінде
ұжым өмірінің нормаларын нығайту.
Ұжым өмірінде гуманистік қатынас ерекше орын алады. Гуманистік
қатынастың негізгі белгілері:
— сергектік стиль-ширақтық, белсенділік, қайырымдылық, ұжым мүшелерінің
достық бірлігі, бір-біріне ілтипатты болу, өзара жәрдем беру;
— балалар арасында бақталастық, өз қамын көздеушілік, тұйықтық,
бөлектенушілік, лидерлік болмауы тиіс;
— басқа ұжымдарға жолдастық көмек беру, үн қосуға дайын тұру.
Мұндай гуманистік қатынас тек қана іс қатынасының көзі емес, ол ұжымда
балалардың жеке байланыстары дамуының құралы болады.
Ұжымда балалардың іс - әрекеті және қарым-қатынасы процесінде жеке
адам аралық қатынас жүйесі, өзара жауапкершілік және тәуелділік қатынасы,
сондай-ақ гуманистік қатынас балалардың дамуы мен қалыптасуына әсер етеді.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.
1. С.Ш.Әбенбаев. Алматы – Дарын – 2004 ж.
2. Бабаев С.Б., Аңалбек Ж.Ж. Жалпы педагогика. Алматы, 2005 ж.
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
жұмысын жоспарлаудың әдістемесі.
1. Тәрбие жұмысын жоспарлаудың жалпы сипаттамасы.
2. Педагогикалық жоспарлаудың функциялары.
3. Перспективті жоспарлау әдістемесі.
4. Сынып жетекшісінің тәрбие жұмысын жоспарлау мен ұйымдастырудағы рөлі.
5. Тәрбие жұмысы жоспарының мазмұны, формасы және құрылымы.
6. Тәрбие жұмысын жоспарына қойылатын талаптар.
7. Жоспарлау процесін балалар ұжымын қатыстыру тәсілдері.
1. Тәрбие жұмысын жоспарлаудың жалпы сипаттамасы.
Сынып жетекшісінің тәрбие жоспары – міндетті педагогикалық құжат.
Жоспар оқушылар ұжымының қалыпты дамуына мақсатты және жүйелі түрде ықпал
етеді, тәрбие міндеттерін дұрыс ұйымдастыруға мүмкіндік туғызады. Тәрбие -
қиын да, күрделі процесс. Жоспар болмаған жағдайда тәрбие процесінде көп
қиыншылықтар туады.
Жоспар – тәрбие жұмысының айнасы. Ол сынып жетекшісі мен оқушылар
ұжымының бірлесе атқаратын жоспарындағы оның мақсат – міндеттеріі мен
мазмұнымен танысу барысында, белгілі бір сыныптағы оқушылардың тәрбиелік
деңгейінің сапасын, адамгершілік қасиеттерін қызығушылығы мен жеке
бастарының кемшілігін т.б. қасиеттерін байқауға болады. Ол үшін тәрббие
жоспары объективтік тұрғыда сыныптағы оқушылардың нақтылы жағдайларын
ескере отыра жасалуы тиіс. Сонда ғана мектеп оқушыларын тәрбиелеу қоғамның
талабына сай нәтижелі жүргізіледі.
Тәрбие жоспары – сынып жетекшісінің шығармашылық лабораториясы. Олай
дейтініміз, жоспар бір күннің немесе бір оқу жылының нәтижесі емес. Бала
тәрбиесі қиын болса, оны қоғамның, жеке тұлғаның талабымен ұштастыра құру
одан да қиындық туғызады. Мұндай жағдайда сынып жетекшісінен ерінбей,
талмай ұзақ мерзімді зерттеу жұмыстарын жүргізуді қажет етеді.
Мектеп тәжірибесінде бүгінгі күні тәрбие жоспарының түрлері көп.
Олардың ішінен сынып өміріне тиімдісі де, тиімсізі де бар.
Тәрбие жоспарының үлгісі.
1. Сынып жайлы мәлімет: сынып, сынып белсенділері, балалардың
тәртібі, денсаулығы, сабақ үлгерімі, қабілеттері, олардың, ата – аналары,
белгілі бір ұйымға қатысы, қоғамдық тапсырмасы, тұрғылықты мекен – жайы
туралы қысқаша сипаттама беріледі.
2. Өткен оқу жылына сай атқарылған тәрбиелік шаралардың нәтижесіне
қысқаша талдау.
3. Сынып жайлы мәлімет, өткен оқу жылында атқарылған тәрбие
жұмыстарының нәтижесіне талдау, жаңа оқу жылына арналған сол сыныптағы
тәрбие жұмыстарының міндеттері негізінде оқушылармен, ата – аналармен,
қоғамдық ұйымдар және пән мұғалімдерімен бірлесе атқарылатын іс -
әрекеттердің түрімен, әр тараптағы атқарылатын тәрбиелік шаралар мазмұны
және формалары.
2. Педагогикалық жоспарлаудың функциялары.
Дербес ғылым ретінде танылған педагогиканың қызметтері оның жоғарыда
аталған пәндік сипаттарымен сабақтас, яғни табиғи бірлікте іске асырылуы
қажет теориялық және технологиялық міндеттер.
Педагогиканың теориялық міндеттері үш деңгейде жүзеге асырылады:
1. Сипаттау немесе түсіндіру – озат әрі жаңашыл педагогикалық
тәжірибені зерттеу;
2. Анықтау (диагностикалық) – педагогикалық құбылыс жағдайын, педагог
пен оқушы іс - әрекеттерінің нәтижелілігі немесе тиімділігін және оларды
қамтамасыз етуші шарттар мен себептерді айқындап алу;
3. Болжау (прогноздау) – барша педагогикалық жағдаяттарды табиғи
тұтастық күйінде экспериментальды зерттеуден өткізу және оның негізінде сол
педагогикалық болмыстың жаңаланған моделін құрастыру.
Педагогикалық технологиялық қызметтері де үш көрініс береді:
1. Жобалау (проекттеу) – педагогикалық іс - әрекет пен оның мазмұны
әрі сипатын қалыптастыру және реттеуге нұсқау болғандай теориялық
тұжырымдар мен анықтамаларлы қамтыған қажетті әдістемелік материалдарды
(оқу жоспары, бағдарлама, оқулықтар мен оқу құралдары, педагогикалық
ұсыныстар) жасауға байланысты;
2. Жаңалау – тәрбие және білім беру тәжірибесін жетілдіру мен қайта
түзу мақсатына орай педагогика ғылымының замандық жетістіктерін мектеп
өміріне енгізе пайдалану;
3. Ықпал таныту (рефлексивтік) және реттеу – түзетулер) енгізу
(коррекциялық) ғылыми зерттеу нәтижелерінің оқу – тәрбие ісіне болған әсер
– ықпалын бағалау және одан соңғы ғылыми теория мен тәжірибелік іс -
әрекеттері байланысына қажет болып қалатын реттеу – түзетулері іске асыру.
3. Перспективті жоспарлау әдістемесі.
Оқушылар ұжымын нығайту мен қалыптастыруда аса маңызды мәселелердің
бірі – ұжым алдындағы мақсатты – перспективаны таңдау. Осыған орай,
А.С.Макаренконың теориялық мұрасына сүйеніп, оның жақын, орта және қашық
атты перспективаларын еске түсірген жөн.
Жақын перспектива – күнделікті өмірде пайда болып жеке адамды әр
түрлі іс - әрекетіне ынталандыру, қызықтыру. Егер балалар алдында
қуанышты, қызықты істер болмаса, онда олар өмір сүре алмайды. А.С.Макаренко
адам өмірін шын ынталандыруды ертеңгі қуаныш - деді.
Жақын перспективаға жарыс, саяхат, жексенбілік серуен, цирк, музей
және көрмеге беру, үйірмелердегі қызықты жұмыстар т.б. жатады.
Орта перспектива – бұл перспективаға балалар лагеріне бару, жыл сайын
өткізілетін ән, сурет сайыстарына қатысу, әдебиет, эстетикалық тақырыптарға
пікірталас өткізу т.б. жатады. Мұндай алда тұрған оқиға оқушылар үшін өте
қуанышты болады.
Қашық перспектива – бұл ұжымның немесе жеке адамның бір істі ұзақ
мерзімде орындауға талаптану мақсаты. Қашық перспективаға келешек
мамандықты таңдау, білім алу, мектеп бітіргеннен кейін халық шаруашылығында
жұмыс істеуге тілек білдіру немесе орта және жоғары арнайы оқу орындарына
түсу жатады.
Қоғам адамдарды қашық перспектива арқылы мүмкіндігінше ұжымға, Отанға
пайда келтіруі тиіс. Бұл перспектива жақын және орта перспективалармен
мызғымас байланыста іске асырылады.
Осы перспективаларды оқу және тәрбие барысында тиімді пайдалануда
әрбір мұғалімнің міндеттері: біріншіден, перспективаны баланың, сыныптың,
мектептің пайдасы үшін таңдап ала білу; екіншіден: оқушылардың жас
ерекшеліктерін және жалпы дайындық дәрежесін еске алу.
4. Сынып жетекшісінің тәрбие жұмысын жоспарлау мен
ұйымдастыру рөлі.
Мектептегі әрбір мұғалімге оқу процесін ұйымдастырудың негізгі
формасы сыныптық – сабақ екендігі түсінікті. Сол секілді орта мектептегі
оқушылармен ұйымдастыратын тәрбие жұмысының негізгі формасы – сынып немесе
тәрбие сағаты деп аталады.
Соның негізінде оқушылар мұғалімдердің басшылығы арқасында өздерін
қоршаған өмірге жүйелі қатынасын қалыптастыратын арнаулы ұйымдастырылған
тәрбиелік әрекеттері қатысады.
Сынып жетекшісінің тәрбие жұмысында сынып сағатының алатын орны өте
ерекше. Сынып сағаты – оқушылардың адамгершілік қасиетін қалыптастыруда,
өнер саласындағы талғам – тілектерін тәрбиелеуде, адамдар өмірінде
кездесетін жағымды – жағымсыз мінез – құлық нормаларына, олардағы дұрыс
көзқарасты қалыптастыруға, елжандылықсезімдерін шыңдауға, сабақтан тыс
кезде өткізілетін тәрбие жұмысын ұйымдастырудың негізгі бір формасы болып
саналады.
Сынып жетекшісі оқушылардың психологиялық даярлығына да баса назар
аударады. Оқушылар тәрбие сағатынан ерекше бір нәтиже күтіп, өздерін
маңызды әңгімеге даярлайды. Мұндай көңіл – күй сынып жетекшісінің тәрбие
сағатын өткізу хабарламасынан бастау алады. Дегенмен де дайындық кезеңінен
ең тамаша тәсілі болып, оқушылардың өзара ұжымдық шығармашылық әрекетін
жатқызуға болады. Белгілі бір тапсырма алып, топқа бөлінген оқушылар
әзірлік жұмыстарына бірге атсалысады, оның нәтижесін бірге талқылайды.
Тәрбие сағатын өткізу құрылымы негізінен 3 бөлімнен тұрады:
1. Ұйымдастыру бөлімі.
2. Негізгі бөлімі.
3. Қорытынды бөлімі.
5. Тәрбие жұмысы жоспарының мазмұны, формасы және құрылымы.
Тәрбие оқу процесі секілді нақтылы қалыптасқан, мақсатты, жүйелі
процесс. Егерде тәрбие жүйесінің формасы жайында әңгіме қозғасақ, қазіргі
педагогика практикасында бірнеше ұғым қалыптасқан: Тәрбие жұмысының
формасы, Тәрбие шаралары, Тәрбие ісі т.б.
Соған орай Педагогикалық энциклопедия сөздігінде форма ұғымына
қатысты бірнеше түсініктеме берілген:
1. Заттың нұсқасы сыртқы көрінісі, сыртқы кескіні;
2. Белгілі бір мазмұнның сыртқы көрінісі;
3. Бір нәрсенің белгіленген үлгісі;
4. Бір нәрсеге белгілі бір көрініс беруге бейімделу т.с.с.
Тәрбие жұмысының формасы оқушылардың нақты тәрбие әрекетін
ұйымдастыру нұсқасын, олардың үлкендермен өзара әрекеттестігін, нақтылы
істің композициялық құрылымын, оның мазмұнын, атрибуттарын, әдістемесін,
дайындық және өткізу технологиясын, педагогикалық талдауын анықтайды.
Тәрбие жұмыстары формаларын түрліше топтастыру мүмкіндіктері бар. Бір
форманың басқаларынан ерекшеленуі төмендегі шарттарға тәуелді- уақыт
ұзақтығы: қысқа мерзімді (бірнеше сағат, минут); ұзаққа созылған (бірнеше
күн, апта);
- тәрбиеленушілер қызметтерінің түрі: оқу, еңбек, спорт, көркем өнер;
- педагогтың ықпал жасау тәсілі: тікелей, жанама;
- нәтиже: ақпарат алмасу, жалпы тұжырымға келу, қоғамдық мәнді өнім;
- қатысушылар саны: жеке – дара (тәрбиеші – тәрбиеленуші), топтық
(тәрбиеші – оқушылар тобы), жаппай көпшілік (тәрбиеші – бірнеше
топ) формалары.
Тәрбие жұмысының формалары.
1. Топтық тәрбие формалары.
2. Ұжымдық тәрбие формалары.
Тәрбиені ұйымдастыру формасы – деген көп жағдайда қамтитын кең
мағыналы ұғым.
6. Тәрбие жоспарына қойылатын негізгі талаптар.
1. Жоспар ұжымдық еңбектің белгісі. Сондықтан тәрбие жоспарын құру
барысында оқушылардың белсенділігін арттыра отырып, олардың өздерін
қатыстыруды қамтамасыз ету.
2. Тәрбие жоспарының мақсаты, міндеттері айқын болсын.
3. Тәрбие жұмысы жоспарының мазмұны оның мақсатымен бірлікте болуы
қажет.
4. Оқушылардың жеке басының, жас ерекшеліктерін және мүмкіншіліктерін
ескеру.
5. Тәрбие жоспары ықшамды, әрі ондағы көрсетілген шаралар орындалатын
болсын.
6. Тәрбие жоспарындағы атқарылатын шаралар саны жағынан емес,
сапасымен анықталатын болсын.
7. Тәрбиелік шараларды атқаруда қолданылатын әдістер бір сарынды
емес, әртарапты және әржақты болсын ескеру керек.
8. Тәрбиенің салаларына қатысты белгіленген шаралар жекедара емес,
біртұтастық ұстанымға сай құрылуын ескеру керек.
7. Жоспарлау процесін балалар ұжымын қатыстыру тәсілдері.
Оқушылар ұжымын қалыптастырудың құралы олардың өзін-өзі қызмет істеу
шамасына сай қатынасуы болады. Мұны ұйымдастыру барысында балалардың жас
ерекшелігін ескеріп, еңбектің көлемі шамадан тыс кетпеуін қадағалау керек.
Оқушылар іс-әрекеттері туралы біраз пікірлер айтылады.
Іс-әрекеті — бұл қарым-қатынас, ұжымның өздігінен істеушілік және ішкі
процесінің көзі, нақты мақсатқа жету. Ұжымның ішкі процесі қарым-қатынас
және ақпарат арқылы іс-әрекетімен байланысты. Іс-әрекетінің барысында қарым-
қатынас дамиды.
Қарым-қатынас - бұл адамға адам қажеттіліктерін қанағаттандыру.
Сондықтан педагогикалық ұжымның міндеті — жеке адам қарым-қатынас жасаудың
негізінде басқа адамдармен бірігіп, қуанышты көңіл күйін жеңілмейтін
тілекті сезуі тиіс.
Балалар қарым-қатынасты бағалайды. Осы тұрғыдан және қатынастың
тұрақты жүйесін және кіші топтың ролін еске алу қажет. Жеке қатынас
жүйесінде әр бала өз орнын алады. Біреулері өзінің әйгілілігімен
жолдастарының алдында беделді, ал екіншілерімен ешкімнің қарым-қатынас
жасағысы келмейді. Бірақ барлық балалар қатынас жасауды қажет етеді.
Әсіресе сынып ұжымындағы оқушылар қатынас арқылы ынтымақтық достықты
тілейді. Осыған байланысты кіші топ дербес қатынас жасаудың негізінде
стихиялы пайда болады.
Кіші топтардың құрамы тұрақты немесе тұрақсыз болуы мүмкін. Кіші
топтардың маңызды ерекшеліктері өзара қатынасының тартымдылығы. Егер мұндай
ерекшелік болмаса топты сақтау мүмкін емес. Әрбір оқушы бір сыныптың
оқушыларымен немесе құрдастарымен ынтымақты қатынас жасау үшін олардың
арасында өзара ұнатушылық, бір-біріне сүйіспеншілік болуы қажет.
Оқушылардың түрлі тақырыптарға өзара әңгімелесуі, достық кездесуі, ақпарат
алмасуы, әрбір баланы қызықтырады, ынталандырады. Бұл балалардың әлеуметтік
тәжірибесін молайтады.
Балалардың дербес аралық қатынастарын және олардың мақсаттылығын сыны
жетекшісі зерттеп, балалардың қарым-қатынасын реттеуде және дамытуда
қамқоршы болуы тиіс. Дербес қатынас жүйесінде мұндай шығармашылық тәсіл
ұжымда педагогикалық меңгеру жолдарының бірі.
Өзара жауапкершілік қатынас жүйесінде қабылданған мақсатқа сәйкес
жалпы істі орындау үшін ұжым мүшелерінен жауалкершілік және өзара
тәуелділік талап етіледі.
Өзара жауапкершілік қатынастың мынадай жағдайларды еске алған жөн:
— ұжым мүшелері тең құқықты болады;
— басқарушы міндетін орындаушы ұжым мүшесі тарапынан оқушыларға қысым
жасалмайды;
— жауапкершілік және өзара тәуелділік жүйесінде жалпы iсті орындаудың
бapысындa әр түрлі бейімдеyшіліккe жол бермейді.
Осындай жағымсыз жайларды болдырмау үшін әрбір ұжым мүшесінің әлсіз
және әлді жақтарын еске алып, оның жағымды позициясын қамтамасыз ету керек.
Ең бастысы — адамгершілік, мораль және демократия принциптері негізінде
ұжым өмірінің нормаларын нығайту.
Ұжым өмірінде гуманистік қатынас ерекше орын алады. Гуманистік
қатынастың негізгі белгілері:
— сергектік стиль-ширақтық, белсенділік, қайырымдылық, ұжым мүшелерінің
достық бірлігі, бір-біріне ілтипатты болу, өзара жәрдем беру;
— балалар арасында бақталастық, өз қамын көздеушілік, тұйықтық,
бөлектенушілік, лидерлік болмауы тиіс;
— басқа ұжымдарға жолдастық көмек беру, үн қосуға дайын тұру.
Мұндай гуманистік қатынас тек қана іс қатынасының көзі емес, ол ұжымда
балалардың жеке байланыстары дамуының құралы болады.
Ұжымда балалардың іс - әрекеті және қарым-қатынасы процесінде жеке
адам аралық қатынас жүйесі, өзара жауапкершілік және тәуелділік қатынасы,
сондай-ақ гуманистік қатынас балалардың дамуы мен қалыптасуына әсер етеді.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.
1. С.Ш.Әбенбаев. Алматы – Дарын – 2004 ж.
2. Бабаев С.Б., Аңалбек Ж.Ж. Жалпы педагогика. Алматы, 2005 ж.
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz