Банктік өнімдер мен қызметтер, олардың есебін ұйымдастыру
Кіріспе
I. Тарау
Жаңа банктік өнімдер мен қызметтер
1.1 Банктің мәні және оның қызметтері мен ұйымдастыру негіздері
1.2 Банкте несие беру және қайтару есебі II.Тарау
Банктік өнімдер мен қызметтер, олардың есебін ұйымдастыру
2.1 Жаңа банктердің депозиттік қызметтері
2.2 Банктік аударымдар және олардың есептегі көрінісі
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
I. Тарау
Жаңа банктік өнімдер мен қызметтер
1.1 Банктің мәні және оның қызметтері мен ұйымдастыру негіздері
1.2 Банкте несие беру және қайтару есебі II.Тарау
Банктік өнімдер мен қызметтер, олардың есебін ұйымдастыру
2.1 Жаңа банктердің депозиттік қызметтері
2.2 Банктік аударымдар және олардың есептегі көрінісі
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Банктік қызметке тән тәуекелдікті сипаттайтын жалпылама көрсеткіш ретінде жоғалтуларды, банктік табыстың төмендеуі ретінде түсінеміз. Осы көрсеткіш өзінде шығын мен залалды үйлестіреді, сондықтан тәуекелдік деңгейін жақсы бейнеде сипаттайды. Тәуекелдік пен жоғалту түсініктері өзара тығыз байланысты. Сол себептікті тәуекелді жоғалту категориясьн қолдану арқылы сан жағынан да бейнелеуге болады. Бұл тәсіл тәуекел теориясының дамуы үшін негіз болып табылады.
Банктер мен олардың клиенттері арасындағы қарым-қатынас
Клиенттерді таратудағы банктердің арасында күшейе түскен бәсекелестік банктердің клиентке, олармен серіктестік қатынасты орнатуға катысы ұйымдастыру мәселелеріне айрықша назар аударуын талап етеді. «Қазақстан Республикасындагы Банктер мен банктік қызмет туралы» заңның 33-бабы бойынша банктер тең құқыкты серіктестіктер ретінде алға шығып, өз операцияларын еркін несие ресурстары нарығында жүзеге асыра алады. Өз қызметінде олар өздерінің клиенттеріне қаражатты орналастырудың, несиені алудың жақсы жағдайын, банк қызметінің ауқымды спектрін ұсынумен бір-бірімен бәсекелеседі. Банк өз клиентінің алдында жауапты болады.
Банктер мен олардың клиенттері арасындағы қарым-қатынас
Клиенттерді таратудағы банктердің арасында күшейе түскен бәсекелестік банктердің клиентке, олармен серіктестік қатынасты орнатуға катысы ұйымдастыру мәселелеріне айрықша назар аударуын талап етеді. «Қазақстан Республикасындагы Банктер мен банктік қызмет туралы» заңның 33-бабы бойынша банктер тең құқыкты серіктестіктер ретінде алға шығып, өз операцияларын еркін несие ресурстары нарығында жүзеге асыра алады. Өз қызметінде олар өздерінің клиенттеріне қаражатты орналастырудың, несиені алудың жақсы жағдайын, банк қызметінің ауқымды спектрін ұсынумен бір-бірімен бәсекелеседі. Банк өз клиентінің алдында жауапты болады.
1. Ақша Несие Банк Сейітқасымов Ғ.С Алматы 2005 ж
2. Коммерциялық банктің операциялары Алматы 2004 ж
3. Ақша айналымы және несие Алматы 2004 ж
4. Банктегі бухгалтерлік есеп С.Т. Міржақыпова Алматы 2004 ж
5. Абрютина М.С. «Анализ финансово-экономической деятельности предприятия», Москва, 1999 г.
6. Артеменко В. Г., Беллендир М. В. Финансовый анализ – М.: «ПРИОР», 1996 г.
7. Байсеитов А.Р. «Бухгалтерский учет и Аудит», Алматы 1999 г №11 «Финансовый менеджмент, анализ и управленческий учет»
8. Балабанов И. Т. Анализ и планирование финансов хозяйствующего субъекта: Учебн. пособие. – М: Финансы и статистика, 1994.
9. Дүйсенбаев К. Ш., Төлегенов Э. Т., Жұмағалиева Ж. Г. Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау. Оқу құралы. – Алматы: Экономика. 2001 ж.
10. Дюсембаев К.Ш. «Аудит и анализ финансовой отчетности» Алматы «Қаржы - Қаражат», 1998 г.
11. Ковалев А.И. «Анализ финансового состояния предприятия», 1999 г.
12. Крейнина М. Н. Анализ финансового сотояния и инвестиционной привлекательности акционерных обществ. – м.: АО «ДИС», «МВ-Центр», 1994 г.
2. Коммерциялық банктің операциялары Алматы 2004 ж
3. Ақша айналымы және несие Алматы 2004 ж
4. Банктегі бухгалтерлік есеп С.Т. Міржақыпова Алматы 2004 ж
5. Абрютина М.С. «Анализ финансово-экономической деятельности предприятия», Москва, 1999 г.
6. Артеменко В. Г., Беллендир М. В. Финансовый анализ – М.: «ПРИОР», 1996 г.
7. Байсеитов А.Р. «Бухгалтерский учет и Аудит», Алматы 1999 г №11 «Финансовый менеджмент, анализ и управленческий учет»
8. Балабанов И. Т. Анализ и планирование финансов хозяйствующего субъекта: Учебн. пособие. – М: Финансы и статистика, 1994.
9. Дүйсенбаев К. Ш., Төлегенов Э. Т., Жұмағалиева Ж. Г. Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау. Оқу құралы. – Алматы: Экономика. 2001 ж.
10. Дюсембаев К.Ш. «Аудит и анализ финансовой отчетности» Алматы «Қаржы - Қаражат», 1998 г.
11. Ковалев А.И. «Анализ финансового состояния предприятия», 1999 г.
12. Крейнина М. Н. Анализ финансового сотояния и инвестиционной привлекательности акционерных обществ. – м.: АО «ДИС», «МВ-Центр», 1994 г.
Жоспар
Кіріспе
I. Тарау
Жаңа банктік өнімдер мен қызметтер
1.1 Банктің мәні және оның қызметтері мен ұйымдастыру негіздері
1.2 Банкте несие беру және қайтару есебі
II.Тарау
Банктік өнімдер мен қызметтер, олардың есебін ұйымдастыру
2.1 Жаңа банктердің депозиттік қызметтері
2.2 Банктік аударымдар және олардың есептегі көрінісі
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Банктік қызметке тән тәуекелдікті сипаттайтын жалпылама көрсеткіш
ретінде жоғалтуларды, банктік табыстың төмендеуі ретінде түсінеміз.
Осы көрсеткіш өзінде шығын мен залалды үйлестіреді, сондықтан
тәуекелдік деңгейін жақсы бейнеде сипаттайды. Тәуекелдік пен жоғалту
түсініктері өзара тығыз байланысты. Сол себептікті тәуекелді жоғалту
категориясьн қолдану арқылы сан жағынан да бейнелеуге болады. Бұл тәсіл
тәуекел теориясының дамуы үшін негіз болып табылады.
Банктер мен олардың клиенттері арасындағы қарым-қатынас
Клиенттерді таратудағы банктердің арасында күшейе түскен бәсекелестік
банктердің клиентке, олармен серіктестік қатынасты орнатуға катысы
ұйымдастыру мәселелеріне айрықша назар аударуын талап етеді. Қазақстан
Республикасындагы Банктер мен банктік қызмет туралы заңның 33-бабы бойынша
банктер тең құқыкты серіктестіктер ретінде алға шығып, өз операцияларын
еркін несие ресурстары нарығында жүзеге асыра алады. Өз қызметінде олар
өздерінің клиенттеріне қаражатты орналастырудың, несиені алудың жақсы
жағдайын, банк қызметінің ауқымды спектрін ұсынумен бір-бірімен
бәсекелеседі. Банк өз клиентінің алдында жауапты болады.
Банктердің клиентпен жүргізетін экономикалық жұмысы банкке клиенттерді
таратудан бастап, олардың шоты бойынша әр түрлі банктік операцияларды
орындауға дейін банк қызметінің барлық жағын қамтиды.
Банктер клиенттерді оз жағына тартуы үшін нақты жұмыстарды жүргізуіне
тура келеді - жарнама, жаңа қызмет түрлерін енгізу, келіссөздер жүргізу,
қаржылық жағдайды алдын ала талдау, әр түрлі келісімшарттарды әзірлеу әрі
бекіту және т.б. Бұл жұмыстардың барлығы да банктің өз активтері мен
пассивтерін басқару жөніндегі қызметімен тығыз байланысты.
Клиенттермен жүргізілетін жұмыс әр түрлі келісімшарттарды бекітудің
негізінде құрылады: есеп айырысу, кассалық және несиелік қызмет көрсетулер,
бірлескен қызмет, депозит шоттарын ашу әрі жүргізу және т.б. туралы
келісімшарттар.
1. Банктің мәні және оның қызметтері мен ұйымдастыру негіздері
Банктің мәнін ашпас бұрын, алдымен оның осы замангы ұғымын қарастырып
көрелік. Банк істерінен хабары жоқ адам оны тек акшаны сақтаудың орны деп
жаңсақ әрі үстірт ойлап қалуы мүмкін. Банк қызметтері әр түрлі. Сондықтан
да адамдардың банк туралы түсініктері де әр қилы.
Кейбіреулер оны мекеме, енді біреулері оны ұйым, үшінші біреулер оны
экономикалық басқарудың органы деп санаса, ал тағы біреулері оған делдалдық
ұйым ретінде карайды және т.б. Банктің мұндай анықтамаларын оқулықтар мен
ғылыми әдебиеттерден, кезеңдік баспасөзден, тіпті заң, ереже, нұсқау
секілді ресми құжаттардан да кездестіруге болады. Алайда, банктің мәнін
терен зерделеген И.О. Лаврушин айтып кеткендей, осы заманғы банк ұғымына
қатысты жоғарыда аталғандардың барлығы дерлік шындыққа толық сәйкеспейді,
әрі банктің мәнін ашып көрсетпейді.
Ол банк мәнін зерделеудің мынадай әдістемелік негіздерін ұсынады:
банк мәнін ма ҚР деңгейде оның қызметімен байланыстыра отырып талдау;
оның мәнін әр түрлі тұрпаттарына қарамастан банктің
біртұтас жүйесі ретінде қарастыру;
банктің мәнін ашып көрсету оның басқа экономикалық
институттардан айрықшаланатын өзіндік ерекшеліктерін
ашуды қажет етеді;
банк мәнін ашып көрсету оның құрылымын ашып көрсетуді кажет етеді.
Әрине, банктің мәнін оның қандай да бір клиентке қатынасы бойынша
қызметін карастыру арқылы түсінуге болмайды. Банк нақты клиентке қатынасы
бойынша бірқатар өз қызметін орындауы мүмкін, бірақ бұған қарап оны банк
деп ұғуға болмайды. Нақты клиентке банк көрсететін 100-120 қызмет
түрлерінің бәрі бірдей кажет бола бермейді. Сол себепті де банктің мәнін
талдағанда жеке бір банктің операцияларымен шектеліп қалмау керек. Бұл
мағынада оның мәні дерексіз ұғымға айналып шыга келеді, ол нақты банк
қызметінің бүкіл сипаттамасын біртұтас ретінде қарастыруы мүмкін. Оның
мәнін тұтас экономикаға байланыстырып, макродеңгейде қарастырғанда ғана
мақсатқа лайықты болады. Бұл жағдайда банк нақты қызмет жиынтығы болатын
мекемені емес, керісінше, белгілі бір қызмет бар институтты білдіреді.
Банктің мәні банктердің тұрпаттары мен түрлеріне қарамастан бірыңғай
болады әрі оның мәні коммерциялық банкке де, инвестициялық банкке де,
эмиссиялық банкке де және т.б. барлық бантерге бірдей тән болып табылады.
Бұл аталған банктердегі операциялар да, қызмет ету аясы да және т.б. бір-
бірінен өзгеше болады, бірақ бұл арадағы оның (банктің) мәні өзгеріссіз
қалады және олардың барлығына бірдей тән. Бұл ерекшеліктер біртұтас ретінде
банктердің әр түрлілігін көрсетеді.
Әдістемелік түргыдан алғанда банктің мәні туралы мәселе опы басқа
экономикалық институттардан айрықшалайтын өзіндік ерекшеліктерін анықтауды
қажет етеді. Мәселе мынада: осы заманғы банктер орындайтын көптеген
қаржылық, кеңес беру және т.б.қызмет түрлерін (200-ден астам) басқа
экономикалық институттар, оның ішінде, банк институты өз клиентеріне
көрсете алады. Оның үстіне, банк атқаратын жұмыстардың көбісін басқа
институттар да орындайды. Мұндай ахуалдан шығу үшін операциялардың ішінен
тек банктің өзіне ғана тән операциялар мен қызметтерді бөліп көрсету керек.
Банк өзіндік ерекшелігі бар кәсіпорын ретінде материалдық өндіріс
саласындағы өнімдерде көп өзгешелігі бар өнімді өндіреді. Ол тек жай ғана
тауарды емес, ақша және төлем құралдары түріндегі айрықша тауарды өндіреді.
Қолма-қол ақшаны шығару - бұл банк монополиясы, оны тек банк шығара алады.
Банктің қызмет көрсету саласындағы негізгі өніміне заттай өндіріс, тұтыну
заттары емес, несие ұсыну жатады. Әрі-беріден соң несие қандай да бір
соманы білдіріп коймайды, ол ссудалық пайыз түрінде пайда әкелетін капитал
ретінде анықталады.
Банктің уақытша пайдаланылмайтын, шоғырланған бос (еркін) ресурстары
ұдайы өндіріс пайызында өнімді пайдаланылады. Банк өнеркәсіп және сауда
кәсіпорындарынан өз өнімінің өзіндік ерекшелігімен айрықшаланса да ол
мекеме меи ұйымға қарағанда кәсіпорынға ұқсайды, өйткені оның қызметі үлкен
деңгейде өндірушілік сипатымеи алга шығады.
Несие ісі - банк негізі, бұл оның негізгі ісі болып табылады. Әрі
беріден соң, ол шаруашылык жүргізуші субъектілердің және жеке тұлғалардың
төлем айналымын қолма-қол ақша формасыида және қолма-қол ақшасыз формада
реттейтін аса ірі несие институты болып табылады.
Банктің мәні оның құрылымымен тығыз байланысты. Банкке өзіндік
ерекшелігі бар кәсіпорын (институт) ретінде жұмыс істеріне мүмкімдік
беретін құрылғыны ойның құрылымы ретінде ұғуға болады. Бұл мағынада банк
құрылгысы төрт міндетті блокты қамтиды. Банк бұл блоктарсыз банк ретінде
болмайды орі дамымайды:
банк капиталы сауда және өнеркәсіп қайталынап босаған
өзіндік ерекшелігі бар капитал ретінде, сондай-ақ қарыз формасында
артықшылыққа ие капитал ретінде болады әрі ұдайы қозғалыста болады;
өз өнімінің сипатымен басқа кәсіпорындар мен ииституттардың қызметінен
айрықшалапатын банк қызметі;
банк ісі мен банкті басқару саласында өзіндік ерекшелігі
бар жұмыспен айналысатын адамдардың айрықша тобы;
банк техникасын, үй ғимаратын, байланыс және коммуникация құралын,
құрылғыларын, ішкі және сырткы ақпаратын, өндірістік материалдардың
белгілі бір түрлерін қамтитын өндірістік блогы.
Банктің өзіндік ерекшелігіне, оның негіздеріне және банк құрылымына
жүргізілген талдаудың негізінде оны қолма-қол акша формасындағы жеке қолма-
кол ақша формасындагы және қолма-кол акшасыз формадағы төлем айналымын
реттеуді жүзеге асыратын кәсіпорын немесе ақша-несие институты ретінде
анықтауға болады.
Банк оның (банк) жүйесінің негізгі элементі болып табылады. Бұл оның
мынадай болуы керектігін ұйғарады:
- оған біртұтастың органикалық бөлігі болуға, жалпы ойын
ережесі бойынша әрекет етуіне мүмкіндік беретін өзіне
ғаиа тән өзгешелікке ие болуы керек; бірыңғай заң аясында, қоғамның, заң
нормалары шегінде жұмыс істеуі қажет;
өзін-өзі реттеуге, банк жүйесінің басқа элементтеріне
(банктік емес институттармен) өзара әрекеттесуге икемді болуы керек.
Банк теориясынын маңызды мәселесіне оның қызмет ету аясы туралы мәселе
кіреді. Оны банк мәнін талдау барысында пайдаланылатын әдістемелік
тәсілдемелердің көмегімен анықтау керек. Банктің қызмет ету аясы - бұл
басқа экономикалық институттарға қарағанда тек банктің өзіне ғана тән
қызметі.
О.И. Лаврушин банктің қызмет ету аясын былайша анықтап берді. Оның
біріншісі - ақшалай қаражатты шоғырландыратын қызметі. Уақытша сақтауға
құндылықтарды қабылдау, сақтаулы операция ежелгі банк операцияларының бірі
болып табылады. Мәселенін, мәні мынада.
Кейін пайдаланылуы үшін қаражатты жинау процесі тек банктерге ғана тән
емес. Алайда уақытша бос акшаны шоғырландырудағы банктің бірқатар
ерекшеліктері болады:
шоғырландырылған уақытша бос бөтен қаражат банктің өз қажеттілігіне емес,
басқалардың қажеттілігіне қайта бөлу тәртібімен пайдаланылады;
шоғырландырылатын және қайта бөлінетін қаражаттың меншік иесі - бастапқы
несие беруші (банк клиенті);
қаражатты шогырландыру тек арнайы ұлгайтумен (лицен-
зия) жүзеге асырылады әрі банктің негізгі қызмет түріне
айналады.
Екінші қызмет — ақша айналымын реттейтін қызмет. Банк несие беруші мен
карыз алушының арасындағы, сатушы мен сатып алушының арасындағы делдал
болып табылады. Банк несие беруші мен қарыз алушының арасындағы, сатушы мен
сатып алушының арасындағы делдал болып табылады. Банк арқылы үлкен мөлшерде
контрагенттердің арасындағы есеп айырысулар, айырбас, ақшалай қаражат
айналымы, капитал жүзеге асырылады. Ақшалай қаражат айналымы экономиканы
және халықты несиелеу, төлем кұралдарын шығару арқылы реттеледі.
Үшінші қызмет- делдалдық қызмет. Бұл арада банктің делдалдық қызметін
тек төлемдегі делдалдық ретінде ұқпау керек. Оған тереңірек үңілуі қажет.
Банктер арқылы ақшалай қаражат пен капитал бір субъектіден екіншісіне,
экономиканың бір саласынан екіншісіне құйылады (ағылады). Банк шоты бойынша
жүзеге асырылатын операциялармен капиталдың қозғалысы қамтамасыз етіледі,
яғни оларды экономиканың бір секторына шоғырландыра отырып, басқа салалар
мен аймақтарға қайта бөледі. Қайта бөлінетін банк ресурстары жұмыс істеу
саласы бойынша да, мерзімі бойынша да, мөлшері бойынша да бір-бірімен
сәйкес келмейді. Бүкіл экономикалық өмірдің ортасында болатын банк
капиталдың мөлшерін, мерзімін және бағытын шаруашылыктың қажеттіліктеріне
қарай түрлендіру (өзгерту) мүмкіндігіне ие. Сонымен, делдалдық қызмет - бұл
тәуекелдікті (катерді) азайтатын әрі ұдайы өндіріс субъектілерінің
арасындағы қатынасты кеңейетін, ресурстарды түрлендіретін қызмет.
1. Банкте несие беру және қайтару есебі
Несие бөлу туралы несиелік комитеттің шешімі негізінде несие бөлімі
заң бөлімімен бірігіп несиелік келісім мен кепіл келісімін дайындайды.
Несиелік бөлім қажетті қолдарды жинап, оны мөрімен қуәландырады.
Несиелік келісім, кепіл келісімі және басқа да құжаттар толы-ғымен
рәсімделіп, мемлекеттік органдарға сәйкес кепілді тізімге алу үшін немесе
ҚРҰБ талаптарына сай рәсімделген кепілдеме хаттарын алуға немесе несиені
қайтаруды қамтамасыз ету бойынша басқа кұжаттарды рәсімдеу үшін заң
бөліміне беріледі. Несиелік комитеттің шешіміне негізделген несиенің
қайтарымдылығын қамтамасыз ету құжаты бойынша несие бөлімі бухгалтерияға
несиені аудару туралы өкім береді. Яғни оған Банк басқармасы төрағасының
және несие бөлімі басшысының қолы қойылуы керек. Занды тұлғалар үшін
мерзімдік міндеттемелер рәсімдёлуі талап етіледі. Бухгалтерия несиені
жоғарыда көрсетілген үкім негізінде аударады және мерзімді міндеттемелердің
бизнес жоспары мен келісімге келген тапсырма сай екенін тексеру үшін несие
бөлімінің қолымен куәландырылған карыз алушының колындағы төлем тапсырмасы
керек.
Клиенттердің несиелік шотын ашу және жабу ішкі бухгал-терияның бұйрығы
бойынша жүзеге асырылады. Несие толық сомада немесе бөлшектеп беріледі:
несиелік немесе арнайы несиелік шоттан бенефициар төлем
құжаттарын төлеу;
бенефициар төлем кұжаттары бенефициар мекенжайына төле-
неді (төлем тек бағалы заттарды тиеуге болады деген шарт-
қа сәйкес кұжатты банкке көрсеткеннен кейін орындалады);
аккредитив қою жағдайында несиелік шоттан аккредитив
шотына қаражатты аудару;
қарыз алушының есеп айырысу шотына несие сомасын аудару;
қарыз алушыға қолма-қол ақша беру;
қарыз алушының жазбаша көрсетілген шотына несие сомасын аудару;
баска да жолдармен.
Қызмет көрсетіп отырған банк клиенттерге несие берген кезде мынадай
корреспонденттік шоттар құрылады;
Дт 1411, 1417 Клиенттерге берілген қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді
қарыздар
Кт 1001 Кассадағы қолма-қол ақша
2203 Клиенттердің ағымдағы есепшоттары
Мерзімді міндеттемелер бір мерзімде балансгйн тыс шотқа келіп түседі -
Әр түрлі құндылыктар және кұжаттар (7339). Басқа банк кызмет көрсететін
клиенттерге несие беру кезінде мынадай бухгалтерлік жазу жасалады:
Дт 1411 Клиенттерге берілген кыска мерзімді карыздар 1417
Клиенттерге берілген ұзақ мерзімді қарыздар
Кт 1050 'Банктің корреспонденттік есепшоттары.
Клиенттерге шетел валютасымен несие берген кезде келесідей жазу
жасалады:
Дт 1411, 1417 Клиенттерге берілген қысқа және ұзақ мерзімді қарыздар
Кт 1858 Банктің шетел валютасы бойынша валюталық қысқа позициясы
2858 Банктің шетел валютасы бойынша валюталық ұзақ
позициясы.
Сонымен бір уакытта теңгемен:
Дт 1859 Шетел валютасының теңгемен көрсетілген қарсы құны
(валюталық үзақ позициясының)
2859 Шетел валютасының теңгемен көрсетілген қарсы құны
(валюталық кыска позициясының)
Кт 1001 Кассадағы қолма-қол ақша
2203 Клиенттердің ағымдағы есеп шоттары 1050 Банктің
корреспондентгік есепшоттары. Несиені қайтару кезінде өткізбелер керісінше
жасалады. Теңгелей берген несиені қайтарған кезде:
Дт 1001 Кассадағы колма-қол ақша
2203 Клиенттердің ағымдағы есепшоттары 1050 Банктердің
корреспонденттік есепшоттары Кт 1411 Клиенттергё берілген қысқа мерзімді
қарыздар
1417 Клиенттерге берілген ұзақ мерзімді қарыздар. Шетел валютасында
берілген несиені қайтарғанда: Дт 1001 Кассадағы қолма-қол ақша
2203 Клиенттердің ағымдағы есепшоттары 1050 Банктердің
корреспонденттік шоттары Кт 2858 Банктің шетел валютасы бойынша
валюталық ұзақ позициясы.
Бір уақытта теңгемен берілген:
Дт 1859 Шетел валютасының теңгемен көрсетілген қарсы құны (валюталық
ұзақ позициясының)
2859 Шетел валютасының теңгемен көрсетілген қарсы құны (валюталық
қысқа позициясының)
Кт 1411 Клиенттерге берілген қысқа мерзімді қарыздар 1417
Клиенттерге берілген ұзақ мерзімді қарыздар. Клиент қарыздың
негізгі сомасын қайтармаған кезде, ол кешіктірілген қарыз деп
есептеледі:
Дт 1424 Банк қарыздары бойынша клиенттердің мерзімі өткен берешегі
Кт 1411 Клиенттерге берілген қыска мерзімді қарыздар 1417
Клиенттерге берілген ұзақ мерзімді қарыздар. Болашақта клиент
кешіктірілген қарыздарын төлеген кезде: Дт 1001 Кассадағы қолма-қол ақша
2203 Клиенттердің ағымдағы есеп шоттары 1050 Банктердің
корреспонденттік есепшоттары Кт 1424 Банк қарыздары бойынша клиенттердің
мерзімі өткен берешегі.
2.1 Жаңа банктердің депозиттік қызметтері
Банктер өзінің активті операцияларын жүргізу үшін пассивті
операцияларды өткізу нәтижесінде пайда болатын тартылған қар-жыларды
қолданады.
Коммерциялық банктің пассивті операциялары келесі нысанда жүзеге
асырылуы мүмкін:
банк қорын қалыптастыру және ұлғайту үшін банктердің
пайдасы есебінен аударулар;
* басқа заңды тұлғалардан алынған несиелер;
* депозиттік операциялар.
Депозиттік операциялар - бүл заңды және жеке тұлғалардың тартылған
қаржылары бойынша белгілі бір мерзімге немесе талап ету салымы бойынша
банктердің операциялары.
Депозиттік операцияларды жүргізу кезінде кез келген банк өздері
дайындаған депозиттік саясатты ұстанады және олар өз кезегінде келесі
ережелерге негізделеді:
депозиттік операциялар банктің пайда табуына немесе бола-
шақта пайда табуға мүмкіндік жасауға негізделіп үсынылады;
депозиттік операцияларды ұйымдастыру үдерісінде депозиттік операциялар
субъектісінің әр түрлілігіне және депозиттердің әр түрлі нысандарының
үйлесімділігіне ұмтылыс болады;
депозиттік операцияларды жүзеге асыру барысында осы және
депозиттер мен несиелік салымдардың мерзімдері мен сомалары бойынша несие
үсыну операциялары арасындағы өзара байланыс пен өзара
келісімділіктің болуын қамтамасыз ету қажет;
депозиттік операцияларды үйьшдастыру үдерісінде банк
балансының өтімділігін жоғары деңгейде қамтамасыз ететін
мерзімдік депозиттерге ерекше назар аударған жөн;
депозиттік операцияларды ұйымдастыра отырып, банк
депозиттік шоттардағы бос каржы резервтерінің (активті операцияға
тартылмаған) ең аз болуына талпынуы керек;
депозиттерді тартуға әсер ететін банктік қызметтерді
дамыту және қызмет көрсету сапасы мен мәдениетін
жоғарылату шараларын қарастырған жен.
Көптеген ұсақ және шағын банктер үшін депозиттер ақша қаржыларының
басты көзі болып табылады. Банктер қаржы нарығында қаржылық делдал ретінде
басқа кәсіпорындар мен ұйымдардың, түрғындардың уақытша бос ақша
қаражаттарының ірі сомасын орналастырады. Банктер бұл қаржыларды тиімді
пайдаланып, олардың сақталуын қамтамасыз етеді және қарыз алушыларға
табысты негізде үсынады. Көптеген жеке түлғалар, іскер фирмалар,
акционерлік компаниялар, жеке кәсіпорындар, коммерциялық емес ұйымдар,
үкімет мекемелері, мемлекеттік кәсіпорындар, жергілікті органдар өз
қаржыларын коммерциялық банктерге салады
Халықаралық банктік тәжірибеде барлық депозиттер төрт топқа бөлінеді:
* мерзімді депозиттер;
* талап етілмелі депозиттер;
* жинақ салымдары;
* бағалы қағаздар.
Бірінші топ - талап етілмелі депозиттер, олар сондай-ақ чектік
депозиттер деп те аталады. Талап ету депозиті түрінде қаржы тарту кезінде
банк пен салымшы арасында келісімшарт жасалады Чектік депозит - бүл
міндетті түрде өтелуге тиісті, салымшыға чек жазуға құқы беретін шот.
Чектік депозиттердің ыңғайлылығы олардың қауіпсіздігімен және чек жазу
арқылы төлем жүргізу қарапайымдылығымен түсіндіріледі. Сонымен қатар олар
бірінші талап бойынша нақты ақша алуға мүмкіндік береді. Чектік
депозиттерді жүзеге асыру үшін есеп опе-рациялары мен өткізбелерінің
айтарлықтай көлемі керек, көптеген банктер осы шарттарды қолданғаны үшін
төлем белгілейді. Бұл кезде төлем мөлшері бір ай көлемінде жазылатын чектер
саны мен депозиттер мөлшерінің өзгеруімен өзгертіледі. Егер салымшы бір ай
көлемінде шотта банктің өзінің коммерциялық мақсаттары үшін қолданылатын
жеткілікті баланстык қалдықты сақтаса, банктер кейбір кездерде бүл
телемдерді алудан бас тартады.
Талап ету депозиттік шотының ерекшеліктеріне мыналарды жатқызуға
болады:
* ақшаны салуға немесе алуға шектеудің болмауы;
* ақша шоттан қолма-қол түрде, сондай-ақ чектер көмегімен
алынуы мүмкін;
* шот иесі банкке тұрақты айлық мөлшерде немесе әрбір жа-
зылған чек үшін коммисия төлеуі;
* Ұлттық банкке ең аз ... жалғасы
Кіріспе
I. Тарау
Жаңа банктік өнімдер мен қызметтер
1.1 Банктің мәні және оның қызметтері мен ұйымдастыру негіздері
1.2 Банкте несие беру және қайтару есебі
II.Тарау
Банктік өнімдер мен қызметтер, олардың есебін ұйымдастыру
2.1 Жаңа банктердің депозиттік қызметтері
2.2 Банктік аударымдар және олардың есептегі көрінісі
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Банктік қызметке тән тәуекелдікті сипаттайтын жалпылама көрсеткіш
ретінде жоғалтуларды, банктік табыстың төмендеуі ретінде түсінеміз.
Осы көрсеткіш өзінде шығын мен залалды үйлестіреді, сондықтан
тәуекелдік деңгейін жақсы бейнеде сипаттайды. Тәуекелдік пен жоғалту
түсініктері өзара тығыз байланысты. Сол себептікті тәуекелді жоғалту
категориясьн қолдану арқылы сан жағынан да бейнелеуге болады. Бұл тәсіл
тәуекел теориясының дамуы үшін негіз болып табылады.
Банктер мен олардың клиенттері арасындағы қарым-қатынас
Клиенттерді таратудағы банктердің арасында күшейе түскен бәсекелестік
банктердің клиентке, олармен серіктестік қатынасты орнатуға катысы
ұйымдастыру мәселелеріне айрықша назар аударуын талап етеді. Қазақстан
Республикасындагы Банктер мен банктік қызмет туралы заңның 33-бабы бойынша
банктер тең құқыкты серіктестіктер ретінде алға шығып, өз операцияларын
еркін несие ресурстары нарығында жүзеге асыра алады. Өз қызметінде олар
өздерінің клиенттеріне қаражатты орналастырудың, несиені алудың жақсы
жағдайын, банк қызметінің ауқымды спектрін ұсынумен бір-бірімен
бәсекелеседі. Банк өз клиентінің алдында жауапты болады.
Банктердің клиентпен жүргізетін экономикалық жұмысы банкке клиенттерді
таратудан бастап, олардың шоты бойынша әр түрлі банктік операцияларды
орындауға дейін банк қызметінің барлық жағын қамтиды.
Банктер клиенттерді оз жағына тартуы үшін нақты жұмыстарды жүргізуіне
тура келеді - жарнама, жаңа қызмет түрлерін енгізу, келіссөздер жүргізу,
қаржылық жағдайды алдын ала талдау, әр түрлі келісімшарттарды әзірлеу әрі
бекіту және т.б. Бұл жұмыстардың барлығы да банктің өз активтері мен
пассивтерін басқару жөніндегі қызметімен тығыз байланысты.
Клиенттермен жүргізілетін жұмыс әр түрлі келісімшарттарды бекітудің
негізінде құрылады: есеп айырысу, кассалық және несиелік қызмет көрсетулер,
бірлескен қызмет, депозит шоттарын ашу әрі жүргізу және т.б. туралы
келісімшарттар.
1. Банктің мәні және оның қызметтері мен ұйымдастыру негіздері
Банктің мәнін ашпас бұрын, алдымен оның осы замангы ұғымын қарастырып
көрелік. Банк істерінен хабары жоқ адам оны тек акшаны сақтаудың орны деп
жаңсақ әрі үстірт ойлап қалуы мүмкін. Банк қызметтері әр түрлі. Сондықтан
да адамдардың банк туралы түсініктері де әр қилы.
Кейбіреулер оны мекеме, енді біреулері оны ұйым, үшінші біреулер оны
экономикалық басқарудың органы деп санаса, ал тағы біреулері оған делдалдық
ұйым ретінде карайды және т.б. Банктің мұндай анықтамаларын оқулықтар мен
ғылыми әдебиеттерден, кезеңдік баспасөзден, тіпті заң, ереже, нұсқау
секілді ресми құжаттардан да кездестіруге болады. Алайда, банктің мәнін
терен зерделеген И.О. Лаврушин айтып кеткендей, осы заманғы банк ұғымына
қатысты жоғарыда аталғандардың барлығы дерлік шындыққа толық сәйкеспейді,
әрі банктің мәнін ашып көрсетпейді.
Ол банк мәнін зерделеудің мынадай әдістемелік негіздерін ұсынады:
банк мәнін ма ҚР деңгейде оның қызметімен байланыстыра отырып талдау;
оның мәнін әр түрлі тұрпаттарына қарамастан банктің
біртұтас жүйесі ретінде қарастыру;
банктің мәнін ашып көрсету оның басқа экономикалық
институттардан айрықшаланатын өзіндік ерекшеліктерін
ашуды қажет етеді;
банк мәнін ашып көрсету оның құрылымын ашып көрсетуді кажет етеді.
Әрине, банктің мәнін оның қандай да бір клиентке қатынасы бойынша
қызметін карастыру арқылы түсінуге болмайды. Банк нақты клиентке қатынасы
бойынша бірқатар өз қызметін орындауы мүмкін, бірақ бұған қарап оны банк
деп ұғуға болмайды. Нақты клиентке банк көрсететін 100-120 қызмет
түрлерінің бәрі бірдей кажет бола бермейді. Сол себепті де банктің мәнін
талдағанда жеке бір банктің операцияларымен шектеліп қалмау керек. Бұл
мағынада оның мәні дерексіз ұғымға айналып шыга келеді, ол нақты банк
қызметінің бүкіл сипаттамасын біртұтас ретінде қарастыруы мүмкін. Оның
мәнін тұтас экономикаға байланыстырып, макродеңгейде қарастырғанда ғана
мақсатқа лайықты болады. Бұл жағдайда банк нақты қызмет жиынтығы болатын
мекемені емес, керісінше, белгілі бір қызмет бар институтты білдіреді.
Банктің мәні банктердің тұрпаттары мен түрлеріне қарамастан бірыңғай
болады әрі оның мәні коммерциялық банкке де, инвестициялық банкке де,
эмиссиялық банкке де және т.б. барлық бантерге бірдей тән болып табылады.
Бұл аталған банктердегі операциялар да, қызмет ету аясы да және т.б. бір-
бірінен өзгеше болады, бірақ бұл арадағы оның (банктің) мәні өзгеріссіз
қалады және олардың барлығына бірдей тән. Бұл ерекшеліктер біртұтас ретінде
банктердің әр түрлілігін көрсетеді.
Әдістемелік түргыдан алғанда банктің мәні туралы мәселе опы басқа
экономикалық институттардан айрықшалайтын өзіндік ерекшеліктерін анықтауды
қажет етеді. Мәселе мынада: осы заманғы банктер орындайтын көптеген
қаржылық, кеңес беру және т.б.қызмет түрлерін (200-ден астам) басқа
экономикалық институттар, оның ішінде, банк институты өз клиентеріне
көрсете алады. Оның үстіне, банк атқаратын жұмыстардың көбісін басқа
институттар да орындайды. Мұндай ахуалдан шығу үшін операциялардың ішінен
тек банктің өзіне ғана тән операциялар мен қызметтерді бөліп көрсету керек.
Банк өзіндік ерекшелігі бар кәсіпорын ретінде материалдық өндіріс
саласындағы өнімдерде көп өзгешелігі бар өнімді өндіреді. Ол тек жай ғана
тауарды емес, ақша және төлем құралдары түріндегі айрықша тауарды өндіреді.
Қолма-қол ақшаны шығару - бұл банк монополиясы, оны тек банк шығара алады.
Банктің қызмет көрсету саласындағы негізгі өніміне заттай өндіріс, тұтыну
заттары емес, несие ұсыну жатады. Әрі-беріден соң несие қандай да бір
соманы білдіріп коймайды, ол ссудалық пайыз түрінде пайда әкелетін капитал
ретінде анықталады.
Банктің уақытша пайдаланылмайтын, шоғырланған бос (еркін) ресурстары
ұдайы өндіріс пайызында өнімді пайдаланылады. Банк өнеркәсіп және сауда
кәсіпорындарынан өз өнімінің өзіндік ерекшелігімен айрықшаланса да ол
мекеме меи ұйымға қарағанда кәсіпорынға ұқсайды, өйткені оның қызметі үлкен
деңгейде өндірушілік сипатымеи алга шығады.
Несие ісі - банк негізі, бұл оның негізгі ісі болып табылады. Әрі
беріден соң, ол шаруашылык жүргізуші субъектілердің және жеке тұлғалардың
төлем айналымын қолма-қол ақша формасыида және қолма-қол ақшасыз формада
реттейтін аса ірі несие институты болып табылады.
Банктің мәні оның құрылымымен тығыз байланысты. Банкке өзіндік
ерекшелігі бар кәсіпорын (институт) ретінде жұмыс істеріне мүмкімдік
беретін құрылғыны ойның құрылымы ретінде ұғуға болады. Бұл мағынада банк
құрылгысы төрт міндетті блокты қамтиды. Банк бұл блоктарсыз банк ретінде
болмайды орі дамымайды:
банк капиталы сауда және өнеркәсіп қайталынап босаған
өзіндік ерекшелігі бар капитал ретінде, сондай-ақ қарыз формасында
артықшылыққа ие капитал ретінде болады әрі ұдайы қозғалыста болады;
өз өнімінің сипатымен басқа кәсіпорындар мен ииституттардың қызметінен
айрықшалапатын банк қызметі;
банк ісі мен банкті басқару саласында өзіндік ерекшелігі
бар жұмыспен айналысатын адамдардың айрықша тобы;
банк техникасын, үй ғимаратын, байланыс және коммуникация құралын,
құрылғыларын, ішкі және сырткы ақпаратын, өндірістік материалдардың
белгілі бір түрлерін қамтитын өндірістік блогы.
Банктің өзіндік ерекшелігіне, оның негіздеріне және банк құрылымына
жүргізілген талдаудың негізінде оны қолма-қол акша формасындағы жеке қолма-
кол ақша формасындагы және қолма-кол акшасыз формадағы төлем айналымын
реттеуді жүзеге асыратын кәсіпорын немесе ақша-несие институты ретінде
анықтауға болады.
Банк оның (банк) жүйесінің негізгі элементі болып табылады. Бұл оның
мынадай болуы керектігін ұйғарады:
- оған біртұтастың органикалық бөлігі болуға, жалпы ойын
ережесі бойынша әрекет етуіне мүмкіндік беретін өзіне
ғаиа тән өзгешелікке ие болуы керек; бірыңғай заң аясында, қоғамның, заң
нормалары шегінде жұмыс істеуі қажет;
өзін-өзі реттеуге, банк жүйесінің басқа элементтеріне
(банктік емес институттармен) өзара әрекеттесуге икемді болуы керек.
Банк теориясынын маңызды мәселесіне оның қызмет ету аясы туралы мәселе
кіреді. Оны банк мәнін талдау барысында пайдаланылатын әдістемелік
тәсілдемелердің көмегімен анықтау керек. Банктің қызмет ету аясы - бұл
басқа экономикалық институттарға қарағанда тек банктің өзіне ғана тән
қызметі.
О.И. Лаврушин банктің қызмет ету аясын былайша анықтап берді. Оның
біріншісі - ақшалай қаражатты шоғырландыратын қызметі. Уақытша сақтауға
құндылықтарды қабылдау, сақтаулы операция ежелгі банк операцияларының бірі
болып табылады. Мәселенін, мәні мынада.
Кейін пайдаланылуы үшін қаражатты жинау процесі тек банктерге ғана тән
емес. Алайда уақытша бос акшаны шоғырландырудағы банктің бірқатар
ерекшеліктері болады:
шоғырландырылған уақытша бос бөтен қаражат банктің өз қажеттілігіне емес,
басқалардың қажеттілігіне қайта бөлу тәртібімен пайдаланылады;
шоғырландырылатын және қайта бөлінетін қаражаттың меншік иесі - бастапқы
несие беруші (банк клиенті);
қаражатты шогырландыру тек арнайы ұлгайтумен (лицен-
зия) жүзеге асырылады әрі банктің негізгі қызмет түріне
айналады.
Екінші қызмет — ақша айналымын реттейтін қызмет. Банк несие беруші мен
карыз алушының арасындағы, сатушы мен сатып алушының арасындағы делдал
болып табылады. Банк несие беруші мен қарыз алушының арасындағы, сатушы мен
сатып алушының арасындағы делдал болып табылады. Банк арқылы үлкен мөлшерде
контрагенттердің арасындағы есеп айырысулар, айырбас, ақшалай қаражат
айналымы, капитал жүзеге асырылады. Ақшалай қаражат айналымы экономиканы
және халықты несиелеу, төлем кұралдарын шығару арқылы реттеледі.
Үшінші қызмет- делдалдық қызмет. Бұл арада банктің делдалдық қызметін
тек төлемдегі делдалдық ретінде ұқпау керек. Оған тереңірек үңілуі қажет.
Банктер арқылы ақшалай қаражат пен капитал бір субъектіден екіншісіне,
экономиканың бір саласынан екіншісіне құйылады (ағылады). Банк шоты бойынша
жүзеге асырылатын операциялармен капиталдың қозғалысы қамтамасыз етіледі,
яғни оларды экономиканың бір секторына шоғырландыра отырып, басқа салалар
мен аймақтарға қайта бөледі. Қайта бөлінетін банк ресурстары жұмыс істеу
саласы бойынша да, мерзімі бойынша да, мөлшері бойынша да бір-бірімен
сәйкес келмейді. Бүкіл экономикалық өмірдің ортасында болатын банк
капиталдың мөлшерін, мерзімін және бағытын шаруашылыктың қажеттіліктеріне
қарай түрлендіру (өзгерту) мүмкіндігіне ие. Сонымен, делдалдық қызмет - бұл
тәуекелдікті (катерді) азайтатын әрі ұдайы өндіріс субъектілерінің
арасындағы қатынасты кеңейетін, ресурстарды түрлендіретін қызмет.
1. Банкте несие беру және қайтару есебі
Несие бөлу туралы несиелік комитеттің шешімі негізінде несие бөлімі
заң бөлімімен бірігіп несиелік келісім мен кепіл келісімін дайындайды.
Несиелік бөлім қажетті қолдарды жинап, оны мөрімен қуәландырады.
Несиелік келісім, кепіл келісімі және басқа да құжаттар толы-ғымен
рәсімделіп, мемлекеттік органдарға сәйкес кепілді тізімге алу үшін немесе
ҚРҰБ талаптарына сай рәсімделген кепілдеме хаттарын алуға немесе несиені
қайтаруды қамтамасыз ету бойынша басқа кұжаттарды рәсімдеу үшін заң
бөліміне беріледі. Несиелік комитеттің шешіміне негізделген несиенің
қайтарымдылығын қамтамасыз ету құжаты бойынша несие бөлімі бухгалтерияға
несиені аудару туралы өкім береді. Яғни оған Банк басқармасы төрағасының
және несие бөлімі басшысының қолы қойылуы керек. Занды тұлғалар үшін
мерзімдік міндеттемелер рәсімдёлуі талап етіледі. Бухгалтерия несиені
жоғарыда көрсетілген үкім негізінде аударады және мерзімді міндеттемелердің
бизнес жоспары мен келісімге келген тапсырма сай екенін тексеру үшін несие
бөлімінің қолымен куәландырылған карыз алушының колындағы төлем тапсырмасы
керек.
Клиенттердің несиелік шотын ашу және жабу ішкі бухгал-терияның бұйрығы
бойынша жүзеге асырылады. Несие толық сомада немесе бөлшектеп беріледі:
несиелік немесе арнайы несиелік шоттан бенефициар төлем
құжаттарын төлеу;
бенефициар төлем кұжаттары бенефициар мекенжайына төле-
неді (төлем тек бағалы заттарды тиеуге болады деген шарт-
қа сәйкес кұжатты банкке көрсеткеннен кейін орындалады);
аккредитив қою жағдайында несиелік шоттан аккредитив
шотына қаражатты аудару;
қарыз алушының есеп айырысу шотына несие сомасын аудару;
қарыз алушыға қолма-қол ақша беру;
қарыз алушының жазбаша көрсетілген шотына несие сомасын аудару;
баска да жолдармен.
Қызмет көрсетіп отырған банк клиенттерге несие берген кезде мынадай
корреспонденттік шоттар құрылады;
Дт 1411, 1417 Клиенттерге берілген қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді
қарыздар
Кт 1001 Кассадағы қолма-қол ақша
2203 Клиенттердің ағымдағы есепшоттары
Мерзімді міндеттемелер бір мерзімде балансгйн тыс шотқа келіп түседі -
Әр түрлі құндылыктар және кұжаттар (7339). Басқа банк кызмет көрсететін
клиенттерге несие беру кезінде мынадай бухгалтерлік жазу жасалады:
Дт 1411 Клиенттерге берілген кыска мерзімді карыздар 1417
Клиенттерге берілген ұзақ мерзімді қарыздар
Кт 1050 'Банктің корреспонденттік есепшоттары.
Клиенттерге шетел валютасымен несие берген кезде келесідей жазу
жасалады:
Дт 1411, 1417 Клиенттерге берілген қысқа және ұзақ мерзімді қарыздар
Кт 1858 Банктің шетел валютасы бойынша валюталық қысқа позициясы
2858 Банктің шетел валютасы бойынша валюталық ұзақ
позициясы.
Сонымен бір уакытта теңгемен:
Дт 1859 Шетел валютасының теңгемен көрсетілген қарсы құны
(валюталық үзақ позициясының)
2859 Шетел валютасының теңгемен көрсетілген қарсы құны
(валюталық кыска позициясының)
Кт 1001 Кассадағы қолма-қол ақша
2203 Клиенттердің ағымдағы есеп шоттары 1050 Банктің
корреспондентгік есепшоттары. Несиені қайтару кезінде өткізбелер керісінше
жасалады. Теңгелей берген несиені қайтарған кезде:
Дт 1001 Кассадағы колма-қол ақша
2203 Клиенттердің ағымдағы есепшоттары 1050 Банктердің
корреспонденттік есепшоттары Кт 1411 Клиенттергё берілген қысқа мерзімді
қарыздар
1417 Клиенттерге берілген ұзақ мерзімді қарыздар. Шетел валютасында
берілген несиені қайтарғанда: Дт 1001 Кассадағы қолма-қол ақша
2203 Клиенттердің ағымдағы есепшоттары 1050 Банктердің
корреспонденттік шоттары Кт 2858 Банктің шетел валютасы бойынша
валюталық ұзақ позициясы.
Бір уақытта теңгемен берілген:
Дт 1859 Шетел валютасының теңгемен көрсетілген қарсы құны (валюталық
ұзақ позициясының)
2859 Шетел валютасының теңгемен көрсетілген қарсы құны (валюталық
қысқа позициясының)
Кт 1411 Клиенттерге берілген қысқа мерзімді қарыздар 1417
Клиенттерге берілген ұзақ мерзімді қарыздар. Клиент қарыздың
негізгі сомасын қайтармаған кезде, ол кешіктірілген қарыз деп
есептеледі:
Дт 1424 Банк қарыздары бойынша клиенттердің мерзімі өткен берешегі
Кт 1411 Клиенттерге берілген қыска мерзімді қарыздар 1417
Клиенттерге берілген ұзақ мерзімді қарыздар. Болашақта клиент
кешіктірілген қарыздарын төлеген кезде: Дт 1001 Кассадағы қолма-қол ақша
2203 Клиенттердің ағымдағы есеп шоттары 1050 Банктердің
корреспонденттік есепшоттары Кт 1424 Банк қарыздары бойынша клиенттердің
мерзімі өткен берешегі.
2.1 Жаңа банктердің депозиттік қызметтері
Банктер өзінің активті операцияларын жүргізу үшін пассивті
операцияларды өткізу нәтижесінде пайда болатын тартылған қар-жыларды
қолданады.
Коммерциялық банктің пассивті операциялары келесі нысанда жүзеге
асырылуы мүмкін:
банк қорын қалыптастыру және ұлғайту үшін банктердің
пайдасы есебінен аударулар;
* басқа заңды тұлғалардан алынған несиелер;
* депозиттік операциялар.
Депозиттік операциялар - бүл заңды және жеке тұлғалардың тартылған
қаржылары бойынша белгілі бір мерзімге немесе талап ету салымы бойынша
банктердің операциялары.
Депозиттік операцияларды жүргізу кезінде кез келген банк өздері
дайындаған депозиттік саясатты ұстанады және олар өз кезегінде келесі
ережелерге негізделеді:
депозиттік операциялар банктің пайда табуына немесе бола-
шақта пайда табуға мүмкіндік жасауға негізделіп үсынылады;
депозиттік операцияларды ұйымдастыру үдерісінде депозиттік операциялар
субъектісінің әр түрлілігіне және депозиттердің әр түрлі нысандарының
үйлесімділігіне ұмтылыс болады;
депозиттік операцияларды жүзеге асыру барысында осы және
депозиттер мен несиелік салымдардың мерзімдері мен сомалары бойынша несие
үсыну операциялары арасындағы өзара байланыс пен өзара
келісімділіктің болуын қамтамасыз ету қажет;
депозиттік операцияларды үйьшдастыру үдерісінде банк
балансының өтімділігін жоғары деңгейде қамтамасыз ететін
мерзімдік депозиттерге ерекше назар аударған жөн;
депозиттік операцияларды ұйымдастыра отырып, банк
депозиттік шоттардағы бос каржы резервтерінің (активті операцияға
тартылмаған) ең аз болуына талпынуы керек;
депозиттерді тартуға әсер ететін банктік қызметтерді
дамыту және қызмет көрсету сапасы мен мәдениетін
жоғарылату шараларын қарастырған жен.
Көптеген ұсақ және шағын банктер үшін депозиттер ақша қаржыларының
басты көзі болып табылады. Банктер қаржы нарығында қаржылық делдал ретінде
басқа кәсіпорындар мен ұйымдардың, түрғындардың уақытша бос ақша
қаражаттарының ірі сомасын орналастырады. Банктер бұл қаржыларды тиімді
пайдаланып, олардың сақталуын қамтамасыз етеді және қарыз алушыларға
табысты негізде үсынады. Көптеген жеке түлғалар, іскер фирмалар,
акционерлік компаниялар, жеке кәсіпорындар, коммерциялық емес ұйымдар,
үкімет мекемелері, мемлекеттік кәсіпорындар, жергілікті органдар өз
қаржыларын коммерциялық банктерге салады
Халықаралық банктік тәжірибеде барлық депозиттер төрт топқа бөлінеді:
* мерзімді депозиттер;
* талап етілмелі депозиттер;
* жинақ салымдары;
* бағалы қағаздар.
Бірінші топ - талап етілмелі депозиттер, олар сондай-ақ чектік
депозиттер деп те аталады. Талап ету депозиті түрінде қаржы тарту кезінде
банк пен салымшы арасында келісімшарт жасалады Чектік депозит - бүл
міндетті түрде өтелуге тиісті, салымшыға чек жазуға құқы беретін шот.
Чектік депозиттердің ыңғайлылығы олардың қауіпсіздігімен және чек жазу
арқылы төлем жүргізу қарапайымдылығымен түсіндіріледі. Сонымен қатар олар
бірінші талап бойынша нақты ақша алуға мүмкіндік береді. Чектік
депозиттерді жүзеге асыру үшін есеп опе-рациялары мен өткізбелерінің
айтарлықтай көлемі керек, көптеген банктер осы шарттарды қолданғаны үшін
төлем белгілейді. Бұл кезде төлем мөлшері бір ай көлемінде жазылатын чектер
саны мен депозиттер мөлшерінің өзгеруімен өзгертіледі. Егер салымшы бір ай
көлемінде шотта банктің өзінің коммерциялық мақсаттары үшін қолданылатын
жеткілікті баланстык қалдықты сақтаса, банктер кейбір кездерде бүл
телемдерді алудан бас тартады.
Талап ету депозиттік шотының ерекшеліктеріне мыналарды жатқызуға
болады:
* ақшаны салуға немесе алуға шектеудің болмауы;
* ақша шоттан қолма-қол түрде, сондай-ақ чектер көмегімен
алынуы мүмкін;
* шот иесі банкке тұрақты айлық мөлшерде немесе әрбір жа-
зылған чек үшін коммисия төлеуі;
* Ұлттық банкке ең аз ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz