Бастауыш мектеп оқушыларының үлгермеушіліктерінің алдын-алу

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 59 бет
Таңдаулыға:

Дипломдық жұмыс

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

1. Бастауыш мектеп оқушыларының үлгермеушілік себептерін анықтаудың ғылыми-педагогикалық негіздері

1. 1 Оқушылардың үлгермеушіліктерінің негізі себептері мен оларға ықпал етуші факторлары

Бастауыш мектеп жасындағы оқушылардың үлгермеушіліктерін болдырмау шараларын ұйымдастыруда олардың тұлғалық ерекшеліктерін есепке алу
Бастауыш мектепте оқушылардың үлгермеушіліктерін болдырмау шараларын ұйымдастыру формалары

2. Бастауыш мектепте оқушылардың ұлгермеушіліктерін болдырмаудың алдын-алу қызметін ұйымдастырудың әдістемелік негізі

2. 1 Бастауыш мектеп оқушыларының үлгермеушіліктерінің алдын алудың әдістемелік жұмыстарды ұйымдастыру ерекшеліктері

2. 2 Педагогикалық технологиялар арқылы оқушылардың үлгермеуші-ліктерінің алдын-алудың жаңа өлшемдік әдістемелік жүйелерін қолданылу жағдайы туралы

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

КІРІСПЕ

Зерттеудің көкейкестілігі. Қоғамдағы қазіргі кездегі қайта құрулар, экономиканы дамытудағы жаңа стратегиялық бағдарлар, қоғамның ашықтығы, оның жедел ақпараттануы мен қарқынды дамуы білім беруге қойылатын талаптарды түбегейлі өзгертті. Әлемнің жетекші елдерінің көпшілігі олардың білім беру жүйесін білім берудің мақсатын, мазмұны мен технологияларын оның нәтижесіне қарап бағалайтын болды. Білім берудің қазіргі негізгі мақсаты білім алып, білік пен дағды машыққа қол жеткізу ғана емес, солардың негізінде дербес, әлеуметтік және кәсіби біліктілікке - ақпаратты өзі іздеп табу, талдау және ұтымды пайдалану, жылдам қарқында өзгеріп жатқан бүгінгі дүниеде лайықты өмір сүру және жұмыс істеу болып табылады.

Қазақстанның білім беру саласындағы жүйелі өзгерістер әлемдік деңгейдегі болып жатқан жаңашыл бастамалармен үндесіп отыр. Білім мемлекеттің интеллектуалдық және рухани ресурстарының сарқылмас бұлағы ретінде адамзат капиталының сапасын арттыруда басты рөл атқаратыны белгілі. Мемлекеттің экономикалық және әлеуметтік жетістіктері ең алдымен, олардың білім жүйесімен, адамзаттарының білім деңгейімен анықталады [1, 33] .

. Ғылым мен техниканың жедел дамыған, мәліметтер ағыны күшейген ХХІ ғасырда жан-жақты дамыған шығармашыл және тұлғаны қалыптастыру мектептің басты міндетті болып отыр[38] .

Қазақстан Республикасында соңғы 10-15 жылдар арасында білім беру саласындағы жүргізіліп жатқан реформалар еліміздегі білім беру сапасының әлемдік деңгейге сәйкес келуін қамтамасыз ету, сол арқылы әлемдік сұранысқа жауап бере алатын мамандарды даярлау және бәсекеге қабілетті білім мен мәдениет беру болып табылады[62] .

Елімізде осы өзекті, әрі ғаламдық міндетті шешу үшін бірнеше нормативті құжаттар қабылданады. «Қазақстан Республикасының білім туралы заңы», «Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2015 жылға дейінгі тұжырымдамасы», «Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005-2010 жалдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы», «Қазақстан Республикасында үздіксіз педагогикалық білім беру тұжырымдамасы» т. б. нормативті құжаттар негізінде білім берудің жаңа сапалық деңгейіне көтерілу тек білім мазмұнын анықтаумен ғана емес, білімнің сапалығын бағалау жүйесін де өзгеріс еңгізу қажеттігін көрсетеді[46, 47] .

Бүгінгі күні елімізде жалпы білім беретін орта мектепте оқушылардың үлгермеушіліктерінің жалпы сипат алуы бүкіл педагогтар қауымын ғана емес, көпшілікті де мазалауда. Көрнекті педагог Я. А. Коменский өзінің «Ұлы дидактика еңбегінде» оқушылардың үлгермеушілігің басты алты себептері атап көрсетсе, К. Д. Ушинский, Ы. Алтынсарин де бала үлгерімінің көптген сыртқы факторларға байланысты үлгермеу себептерін көрсеткен болатын. Кеңестік кезеңде Ю. Бабанский, В. Шаталов, А. Лысенкова, Г. Волков, Ш. Амонашвили, т. б. оқушылардың үлгермеушіліктерінің алдын-алудың басты себептерін зерттеп, оларды болдырмаудың алғы шарттарын дайындаған болатын. Алайда қоғамдық формацияның өзгеруіне байланысты елімізде білім беру жүйесіне қойылатын педагогикалық талаптар өзгеріп, оқушылармен атқарылатын жұмыстарға жаңаша талаптар қойылды. Бірақ, оқушылардың үлгермеушілігі секілді ескі мәселе өз көкейкестілігін сақтап қалды. Қазақстандық ғалымдар Т. Сабыров, А. Әбілқасымова, М. Жадрина, Ж. Қараев, Н. Оразақынова, Р. Қоянбаев, т. б. қазіргі таңда үлгермеушіліктің әлеуметтік сипатының артқанын, оны сыртқы фокторлар қатарына жатқызуға болатынын айқындап берді. Осыған байланысты, мемлекеттік деңгейде көптеген құжаттар қабылданды. Оған білім берудің көп сатылы концепциясын, Қазақстан Республикасында білім берудің 2005-2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын, оқыту үрдісіне кредиттік жүйені, жалпы орта білім беру жүйесіне 12 жылдық білім беру жүйесін, жалпы білім беру стандартына сәйкес ұлттық бірыңғай тест қабылдауды жатқызуға болады [55, 60] .

Елімізде оқушылардың үлгермеушіліктерін төмендетуде біршама жұмыстар атқарылуда, яғни оқушы білімін бағалауда талаптар күшеюде. Міне, осы жерде бұрынғы жұмыс істеу тәсіліне, бағдарламаларға үйреніп қалған оқытушылар «бұл өзгерістерге даяр ма?», «келешекте оқытушы өзіне қандай талаптар қоюы керек?» деген сұрақтар туындайды. Оқытудың жаңа педагогикалық технологиясын пайдалану, кредиттік жүйеге көшу, 12 жылдық оқыту жүйесіне көшуге дайындық, халықаралық ИСО-9001:2000 стандарттарына сәйкес білім мазмұнын анықтау, TIMSS, PISA бағдарламалар бойынша білім сапасын бағалаудың жаңа жүйелерін қолдану мүмкіндіктерін зерттеу т. б. мәселелер қолға алынуда. Бұл мәселе бойынша Қазақстанда көптеген педагог ғалымдар зерттеу жұмыстарын жүргізіп, олардың нәтижелерін оқу тәрбие процесінде еңгізуде. Атап айтқанда Ж. Қараев, М. Жанпейісова, Қ. Жанпейісова, М. Жадрина, Ж. Қобдикова, т. б. ғалымдар білім сапасын бағалаудың көп деңгейлі түрлерімен қоса білім беру мазмұнын дифференсациялау арқылы комплексті сатылап бағалау жүйесін еңгізу қажеттігін қолдайды. Қазақ білім академиясының педагог ғалымдары білім сапасын бағалаудың соңғы нәтижеге бағдарлануын сапалы бағалауға жатады деп есептеледі (М. Жадрина, Н. Оразақынова, т. б. ) [8, 11, 19, 31] .

Елімізде білім беру сапасын бағалауда көптеген қиыншылықтар мен кемшіліктер жиі кездесетіні Н. Хмель, А. Сейтешов, Г. Уманов, Т. Сабыров, т. б. еңбектерінде айтылған[30, 50] . Онда білім сапасын бағалаудың көп деңгейлі жүйесіне көшу, оның дидактикалық шарттарының анықтау арқылы көрсетілген. Осындай көзқараста Республикалық жетілдіру білім институтының ғалымдары (Ж. Қобдикова, Г. Жайтапова, т. б. ) білім сапасын бағалаудың әдістемелік жүйесін жетілдіру қажеттігін, ол үшін жаңа педагогикалық негізінде оқу тәрбие процесін технологизациялау қажеттігін күн тәртібіне қояды.

Қорыта келе айтарымыз, біздің зерттеуіміздің өзі жалпы білім беру жүйесінде жүріп жатқан күрделі де қиын өзгерістердің бірі - оқушылардың үлгермеушіліктерінің алдын-алу әлі де өзекті педагогикалық мәселелердің шешімін табуға арналған. Осының бәрі білім сапасының жоғары жетістіктерге жетуіне бағыттайтын жалпы білім беру жүйесіндегі оқу үрдісін басқарудың теориясы мен практикасын, оны бағалау сапасының негіздерін зерттеуден нақты бір қарама-қайшылықтардың туып отырғандығын анықтап отыр. Аталған қарама-қайшылық еліміздегі білім берудің әдістемелік жүйесін жаңа өлшемдер арқылы шешудің көкейкесті мәселе екендігін көрсетіп, зерттеу жұмысының тақырыбының өзектілігі айқындалып отыр.

Зерттеудің мақсаты: Бастауыш мектеп оқушыларының үлгермеушілік-терінің алдын-алу іс-шараларын анықтау

Зерттеу нысанасы: Оқушылардың үлгермеушілктерінің басты себептерін анықтау процесі

Зерттеу пәні: Оқушылардың білім сапасын бағалаудың жаңа өлшемдік жүйелері арқылы үлгермеушіліктердің алдын-алу қызметі

Зерттеудің ғылыми болжамы: Егер біз оқушылардың білім сапасын бағалауда өзімізге белгілі дәстүрлі бағалау жүйелерімен (Ю. К. Бабанский, В. П. Беспалько, т. б. ) қатар, Халықаралық оқушылардың білім деңгейлерін бағалайтын PISA бағдарламасы мен экономикалық қатынас пен даму ұйымының (ОЕСР) ұсынысы негізінде және қазақстандық педагог-ғалымдар Ж. Қараев, М. Жадрина, Ж. У. Кобдикова, т. б. ұсынған жаңа өлшемді бағалау жүйесін салыстырмалы түрде пайдаланатын болсақ, онда оқышылардың үлгермеушіліктерінің алдын-алу қызметін жеткілікті дәрежеде шешуге болады, яғни оқу-тәрбие процесін тиімлі ұйымдастырудың жаңа әдістемелік мүмкіндігін жүзеге асыра аламыз және оқушылардың қабілет деңгейлеріне байланысты үлгермеушіліктің алдын-алу жұмыстарының тиімділігін дәлелдеп көрсетуге қол жеткіземіз деп санаймыз.

Зерттеу міндеттері:

Зерттеу мәселесі бойынша ғылыми-педагогикалық, әдістемелік әдебиеттерге шолу және талдау жасау;
Қазіргі халықаралық педагогикалық технологиялардың ішінде оқушылардың үлгермеушіліктерінің алдын-алуға мүмкіндік беретін жаңа өлшемдік әдістемелік жүйелерді зерттеу;

3. Оқу үрдісінде оқушылардың білім сапасын жоғарылату жұмыстарының мазмұнын айқындау;

4. Жаңа өлшемдік әдістемелік жүйе талаптарына сәйкес оқушылардың үлгермеушілік себептерін болдырмаудың әдістемелік мазмұнын ұсынып, оның тиімділігін көрсету.

Зерттеудің жетекші идеясы: Ғарыштану саясатының басты талаптарының бірі - білім сапасын бағалаудың ортақ критерийлеріне барынша жақындау арқылы оқушылардың үлгермеушілік себептерін болдырмау жорлдарын іздестіру. Осы тұрғыдан әлемдік білім беру саласындағы түрлі реформалардың басты мақсаты білім беру сапасы мен оның әдістемелік жүйесін жаңарту болғандықтан қазақстандық педагог-ғалымдар да осы үрдіске өз үлестерімен араласуда.

Зерттеудің теориялық және әдіснамалық негіздері: Педагогикалық квалиметрия талаптарына сәйкес оқушылардың білім сапасын бағалау көптеген факторларға тәуелді, алайда нақты білім көрсеткіштері бойынша олардың ортақ бағалау критерийлерінің бар екендігі тұжырымдалған. Оқушыфлардың үлгермеушілік себептерінің физиологиялық немесе әлеуметтік факторларға тәуелділігін жоюға педагогикалық ықпал болу қажеттігі және оқыту формасын дұрыс таңдау арқылы білім сапасын бағалауға жаңа философиялық көзқарас пен әдістемелік қызмет арасындағы байланыс «субьект-субьект» қарым-қатынасын қамтамасыз ететін, яғни ақушының өзіндік мәнділігін көрсете алатын бағалау жүйесін қалыптастыру қажет болып саналады.

Зерттеу көздері: Педагогика ғылымының әлемдік тәжірибесіндегі білім сапасын бағалау жөніндегі ғылыми-әдістемелік еңбектер, педагогикалық квалиметрияның жетістіктері және педагогика ғылымының мазмұндық және әдістемелік жүйелеріне жаңаша көзқарас туралы ғылыми еңбектерге шолу және талдау жасау.

Зерттеу әдістері:

зерттеу тақырыбына қатысты ғылыми-теориялық әдебиетерді талдау және оларды салыстыру;
зерттеушілердің тәжірибесін талдау, салыстыру, зерделеу, жинақтау;
білім беру жүйесіндегі жаңа педагогикалық технологияларға эксперимет жасау;

Зерттеу кезеңдері:

Зерттеу тақырыбы бойынша оқушылардың үлгермеушілік себептерін анықтау жөніндегі ғылыми зерттеулер мен әдістемелік бағдарламаларға, әдебиеттерге салыстырмалы талдау жасалынды. Нәтижесінде қазіргі Қазақстанда оқушылардың үлгермеушіліктерін болдырмаудың алдын-алуға бағытталған білім сапасын өлшеудің жаңа жүйесіне көшу қажеттігі расталды, оның ішінде үш өлшемдік білім жүйесінің тиімділігін зерттеу қажеттілігі күн тәртібіне қойылды.
Халықаралық PISA, TIMS, т. б. бағдарламалар желісі негізінде Ж. Қараевтың, Ж. Кобдикованың, М. Жадринаның оқыту үрдісін технологиза-циялау арқылы білім сапасын көпдеңгейлі бағалау қажеттігі 10 балдық есептеу шкаласымен жүзеге асырылғаны қолайлы деп саналып, үш өлшемдік әдістемелік жүйенің тиімділігі расталды. Ол оқушылардың үлгермеушіліктерін болдырмауға қажетті іс-шаралардың негізгі шарты ртінде қарастырылды.

Зерттеу базасы: Тараз қаласы, №30 қазақ орта мектебі

Қорғауға ұсынылады:

- оқушылардың үлгермеушілік себептерін анықтау арқылы оның алдын-алу мүмкіндіктері туралы көрнекті педагог-ғалымдардың еңбектеріне шолу және талдау нәтижесі бойынша қорытынды тұжырымды айқындап, оны ғылыми тұрғыдан негіздеу;

- халықаралық білім сапасын бағалау жөніндегі ғылыми зерттеулер мен әдістемелік бағдарламаларға, әдебиеттерге жасалынған салыстырмалы талдау нәтижесінде қазіргі Қазақстанда оқушылардың үлгермеушіліктерінінң алдын-алу шараларын ұйымдастырудың әдістемелік жүйесіне көшу қажеттігі туралы тұжырымдаманы ғылыми тұрғыдан растау;

- оқушылардың білім сапасын тексерудің үш өлшемдік әдістемелік жүйе талаптарына сәйкес инструментарийін игеру әдістемесін көрсету.

1. Бастауыш мектеп оқушылардың үлгермеушілік себептерінің ғылыми-педагогикалық негіздері

1. 1 Оқушылардың үлгермеушіліктерінің негізі себептері мен оларға ықпал етуші факторлары

Бала бақшаларының өмірге қанат қақтырар жеткіншектері алты жастан өтіп, жетіге толған балалар екені әркімге де аян. Жетіге толған балалар күзде бірінші сыныпқа баратындықтан, балабақшасының соңғы жылы негізінен мектепке әзірлік жұмыстарын жүргізеді (4) . Мұны педагогика тілінде 0-ші сынып деп те атайды. Ал қазіргі кездегі еліктеушіліпен баланы алты жасынан мектепке беру керек дейтін тұжырымның әлі де зерттеуді қажет ететін кемшіліктерінің көп екенін батыл түрде айтуды азаматтық парызымызға санаймыз. Алты жасар бала дене бітімі жағынан шымырда болуы мүмкін, бірақ ол жеті жастағы баламен салыстырғанда әлі де сәби екенін түсінуіміз керек. Сондықтан, баланың мектепке жеті жасқа толғаннан кейін баруы өте орынды. Өйткені адам ең әуелі биологиялық индивид ретінде, ол міндетті түрде биологиялық және физиологиялық заңдылықтарға бағынып, сол өзінің физиологиялық кезеңдеріне лайықты іс-әрекеттер жасауға тиісті. Балалардың жеті жасқа толық толу сәтін, оның саналылыққа тұрақты түрде тоқтаған алғашқы баспалдағы деуге болады. Себебі, бұл кезде адам баласының жыныс бездері мен жұлын-жүйке сөлдерінің үндесе қызмет етулерінің арқасында, адамдық темпераменттердің негіздері ғана қалыптасып қоймай, сонымен қоса әр адам өз алдына жеке тұлға ретінде ерекшеліктеніп, оның мінез құлықтарыныңда даралана дамуының күрделі сатыларынан өте бастайды (6, 7) . Міне, бұл баланың жеті жасынан ғана мектепке баруын құптайтын аз ғана дерек деп есепке аламыз. Бұған қосымша ретінде, әр халықтың ұрпақтан ұрпаққа жалғасып отыратын тектік сипаттарында міндетті түрде есептеген жөн. Өйткені, балаға ата-баба зердесі де әсер етпей қоймайды. Адам тәрбиесінің осы кезеңінде, барлық әрекеттің зиянсыз болғаны ауадай қажет. Оның тәуліктік тамақтануы мен тазалық режимдері де, жеті жасарлардың ойлану мен ойнау тәрбиесіне көптеген өзгерістер енеді.

«Жеке тұлға» деген ұғымға «Мен» деген мән де кіреді (3, 7, 8) . Бала өзін білген соң құрбыларына қарағанда бәлендей тізімде қандай орын алатынын ойлап, қайткенде жақсы орынға ие болсам деп, арман етеді. Бұл жағдайда баланың өзінің қандай орын алғысы келетіні туралы бағасымен құрбыларының, не үлкендердің ол жөніндегі бағасы арасында үлкен алшақтық болмағаны жақсы. Егер бастауыш мектеп жасындағы балалардың өзі жөніндегі бағасы өзгелердің бағасынан асып кетсе, мұндай баланы мақтаншақ деп атайды. Керісінше, оның өзі жөніндегі бағасы өзгелердің оған беретін бағасынан төмендесе, осындай баланы кішіпейіл дейді. Бастауыш мектеп оқушысы өзінің ісіне, не мінезіне әлі сын көзбен қарай алмайтын болғандықтан, оның өзі жөніндегі бағасы, әдетте өзгелердің бағасынан жоғарғы дәрежеде келеді.

Бастауыш мектеп оқушыларының жеке басы деген түсінікке оның сыпайылығы, керісінше осыған қарама-қарсы әдепсіздік сапалары да жатады. Жеті -он бір жастағылар көбінесе ақ көңіл келетіндіктен, бұлардың көбі сыпайы болып келеді.

Бастауыш мектеп жасындағы балалардың жеке басына тән қасиеттерді тек «Мен» деген сапа тұрғысынан ғана бағалап қоймай, тиісті мөлшерлерге қалайша бағынады, мінезі, ерік жігері, қандай, ашуланғыш, не сабырлы келе ме, әсемдікті ажыратудағы талғамы және өзгелермен қатынасы қандай -осы жөнінен де алып қарауға болады(7, 8, 11) . Біз енді осыларға тоқталайық:

Мөлшер не норма деп балаға қоятын талаптарды айтады. Бала мектепке келмей тұрып нені істеуге болатынын, не болмайтынын әбден жақсы біледі. Мектепке кіргеннен кейін бұрын орындап көрмеген міндеттерді игере білуі тиіс. Айталық, сабаққа кешігіп, не берілген тапсырманы орындамай келуіне болмайды. Тапсырманы орындамаса мұғалімнен не сыныптастарынан ұят. Сол сияқты мектепке таза киініп келмесе немесе тәртіп бұзса, бұл да тәртіпті бұзуға жатады. Әуелі кезде осыған үйрене алмай қиналатын болады. Бірақ бірте-бірте мөлшерлерді орындауға үйрене бастайды. Бұл мөлшерлерді норма дейтін себебі, осыларды орындау көпшілік арасында мойындалған және дәстүр болып кеткен.

Ал бастауыш мектеп жасындағы балалардың мінезіне, қиыншылыққа төзімділігі берген уәдесінде тұра алуы, өзгелерге сүйкімді келуі, бір нәрсеге әуесқойлығы тағы басқа жатады. Осы жағынан алып қарағанда қыздар мен ұлдардың мінезінің осы түрлері бірдей болып келе бермейді. Мысалы, қиыншылыққа төзімді келіп одан бас тартпау, табандылық тағы басқа ұлдарда көбірек кездесетін болса, өзгелерге сүйкімді, сыпайы, біреуге қамқорлық жасағысы келуі қыздарда басымырақ келеді. Мұның солай болып келуі тәрбиенің және кімнің қандай жынысқа жататынына байланысты осылай деу қызға тиісті қасиеттер ұлдарда кездеспейді деген сөз емес. Бұл тек осылардың әр қайсысының түрлі мінездерге ие болуға мүмкіншілігінің бар екені туралы айтылып отыр.

Жалпы алғанда, осылардың бәріне бірдей тән қасиеттері мынада: әуесқой, ақ көңіл, өзгелерге жәрдем бергісі келіп, дәрменсіздерді не қарт адамды аяп, соларға қамқорлық көрсеткісі келетінінде. Жеті -сегіз жастағылардың әуесқойлығын алсақ, өзгелерге сұрақ қойғанда, мектепке дейінгілер сияқты « Бұл не?» деп сұрамайды, «Бұл неліктен?» -дейді, сұрақтарды осылай құруда үлкен мән бар, өйткені Бастауыш мектеп жасындағы балалар нәрсенің не екенін ғана білгісі келмейді, соның бәлендей нәрсенің сырын, себебін білгісі келеді.

Бастауыш мектеп жасындағы балаларда кейде ашуланшақтық қасиеті де болып тұрады. Баланы үй іші көп еркелетсе, онда ол болмашы нәрсеге тез ашуланып, күйіп-пісетіні кездеседі. Керісінше, күтпеген жағдайда жақсы, өте жақсы деген баға алса, жұрттың көзінше соған қатты қуанғанын жасыра алмайды. Бастауыш мектеп жасындағы балалардың ерік-жігері едәуір қалыптасып қалса да, кейде өзін-өзі меңгере алмай, импульстік іс жасап, қалатыны кездеседі (5, 7) . Импульстік іс деп ойланбай, не болса соған қызып, бірдеңені бүлдіріп алуды айтады. Осындай жайт баланың тәртіпсіздігінен емес, импульстік іске өзінің икем келуінен, яғни өзін-өзі меңгере алмауынан кездеседі. Бастауыш мектеп жасындағы балалардың әсемдікті ажырату талғамының дамуына толық мүмкіншілігі бар. Бұл қасиет сурет салу, өлең айту, музыка тыңдау үстінде қалыптасады. Әрекеттенудің бұл түрлері баланың қолының шеберлігін, құлағының дыбыс ырағын және музыканы ажыратып естуін кеңінен дамытуға мүмкіндік береді. Сонымен қатар екі-үш сыныптағылар балалара арналған әдеби көркем шығармаларды оқып, әр саладан хабардар болып, әсемділікті жаман істерден ажырата бастайды (7) .

Бастауыш мектеп жасындағы балалардың өз сыныптастарымен қарым-қатынасы бастауыш мектептің әр сыныбында әр түрлі және осының өзі бұрын балабақшада өсті ме, әлде үйінде өсті ме, соған орай келеді. Бұлардың коллективтік қасиетінің қалай қалыптасатынын алсақ, осының өзі бірінші сыныпта әлі қалыптаспаған, балалар бақшасында тәрбиеленген балалардың бір қатары өзгелерден бөлшектеніп, өзін сол коллектив мүшесі деп санамайтыны кездеседі(12) . Бұлар бір біріне жаны ашып, көмектесу дегенді білмейді, тек өзіне басқалар кедергі жасамаса болғаны. Бірақ екінші-үшінші сыныптарда бұл қасиеттер жойылып, бұлар өзара достаса бастайды. Баланың бір-біріне көмектесуі әуелгі уақытта мұғалімнің басшылығымен іске асады. Кейін барлығы өзара достасып, бірі өзгесіне мейірімді келе бастайды.

Бастауыш мектеп жасына балалардың негізгі таным процесстері қабылдау, зейін, жат пен ес, қиял, ойлану. Мектепке кіргеннен кейін едәуір өзгерістерге ұшырайды. Осыған орай біз талдауды әуелі қабылдаудан басталық. Жеті-жастағы баланың қабылдауы мектепке дейінгілерге қарағандаедәуір қалыптасып қалған көзінің көргіштігі, құлағының естігіштігі тағы басқа жақсы дамыған бірақ әлі де болса, қабылдауының кейбір жеткіліксіз жақтары да кездеседі. Мысалы, орыс тілінен алынған ұқсас дыбыстарды Ф, П немесе Б, В фонемаларын дұрыс ажырата алмайтыны болады. Бұл сияқты ажырата алмаушылықтың себебі жеті-тоғыз жастағы балалардың талдау қызметінің әлі жете қалыптаспағанынан. Бір зерттеуде бірінші сыныптарға қоянның суретін көрсетіп, соны қайтадан сал деп, бірақ суретті көз алдынан алып кеткенде, сол көргенін қағазға сала алмай, қоянның мұртының бар не жоқ екенін есінде сақтай алмапты. Қоянның балаға қызық көрінген жақтарын мыаслға көзін үлкейтіп жіберіп, ал құлақтарын кішірейтіп салған. Бала өзіне қызық көрінген қоянның дене мүшелеріне көп мән беріп, қызық емес деген жақтарын көрсетуді ұмытып кеткен.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.