Ботаникалық ресурстанудың биология жүйесіндегі орны

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 70 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе

-Ботаникалық ресурстанудың биология жүйесіндегі орны

-Дәрілік өсімдіктердің адам өміріндегі ролі.

-Ароматерапия эфир майлы өсімдіктерге негізделген емдеу тәсілдің маңызы.

I. Қазақстандағы өсімдіктер ресурстарын тиімді пайдалану және зерттеу тарихы .

1. 1. Пайдалы өсімдіктер ресурстарын зерттеу деңгейлері.

1. 2. Қ. Р. ботаника саласындағы зерттеу жұмыстарының негізгі этаптары.

1. 3. Қазақстанда кездесетін эфир майлы өсімдіктердің түрлік құрамы және сипаттамасы.

II. Ізденіс жұмыстарының әдістемесі мен базасы.

2. 1. Түркістан өңірінің табиғи - климаттық жағдайлары жане Қ. А. Ясауи атындағы ХҚТУ-нің ботаникалық бауға жалпы сипаттама

2. 2. Дәрілік өсімдіктердің шикізатын дайындау.

2. 3. Түркістандағы эфир майлы өсімдіктердің негізгі түрлері және таралу заңдылықтары.

III. Эфир майлы өсімдіктердің емдеу саласында қолдану мүмкіндіктері.

3. 1. Түркістан қаласындағы негізгі ауруларды емдеуде - ароматарапиялық тәсілдері.

3. 2. Қорытынды

3. 3. Пайдаланған әдебиеттер тізімі

КІРІСПЕ

-Ботаникалық ресурстанудың биология жүйесіндегі орны

Ботаника өсімдіктер туралы ғылым. Ботаникалық білім адамның практикалық тіршілігіне байланысты пайда болып, тез дамып қалыптасқан. Өсімдіктердің байлығын пайдаланудың алғашқы кезеңінде адамдар олардың жемістерін, тұқымдарын, түйнектерін, пиязшықтарын және тамырсабақтарын жинастырып өз қажетіне жаратқан. Ол үшін өсімдіктерді танып, олардың жеуге келетіндерінен, жеуге келмейтіндерін, дәрілік өсімдіктерді улы өсімдіктерден ажырата білген. Сонымен бірге пайдалы өсімдіктердің өсетін жерлерін анықтап, оларды жинаудың мерзімін белгілеп және сақтау тәсілін меңгеру қажет болған.

Ботаника ғылым ретінде осыдан шамамен 2300 жылдай бұрын қалыптасқан. Оның алғашқы негізін салған көрнекті, ертедегі грек философы Аристотель (біздің эрамызға дейін 384 - 322 жж) мен оның оқушысы және жақын досы Теофраст болған (біздің эрамызға дейін 371 - 286 жж) . Олар өсімдіктердің алуан түрлілігі мен қасиеттері, егудің тәсілдері, көбею жолдары және шаруашылықта қолданылуы, географиялық таралуы жөніндегі мәліметтерді жинақтап кітап етіп жарыққа шығарды. Теофрастқа пайдалы өсімдіктердің 600 - дей түрі белгілі болған, олардың қатарына европаның өсімдіктерінен басқа шығыс елдерінен алып келген өсімдіктер де кірген.

Қазіргі уақытта ботаника үлкен көпсалалы ғылым болып отыр.

Ботаниканың жалпы міндеттеріне жекелеген есімдіктерді және олардың жиынтығын, басқаша айтқанда өсімдіктер қауымдастықтарын жан - жақты зерттеу жатады. Осы өсімдіктер қауымдастықтары орманның, шалғынның, шөлейттің өсімдіктер жабынын түзеді. Өсімдіктердің структурасы мен өсу заңдылықтары олардың қоршаған ортамен байланысын жер шарындағы жекелеген түрлердің және тұтастай өсімдіктер қауымдастықтарының таралуымен, сол жерлерде қаншалықты жиілікте кездесетіндігін; өсімдіктер дүниесінің шығу тегі мен эволюциясын, оның алуан түрлілігінің себебтерін және классификациясын; шаруашылыққа қажеттілігі жағынан құнды өсімдіктердің (малға азық болатын, дәрілік, жеміс - жидек, көкөністік, техникалық және басқа да өсімдіктерді) табиғи қорын анықтау және оларды өндірісте тиімді пайдаланудың жүйесін, мәдени жағдайға өндірудің (интродукция) жолдарын қарастыру болып табылады.

Жер бетіндегі адамдардың саны күн санап артып келеді.

Мысалы, 1921 - ден 1930 жылдардың арасында жер шарындағы адамдардың саны 11% - ке, ал 1951 - ден 1960 жылга дейін 19% - ке көбейген. 2010 жылы біздің планетамызды мекендейтін адамдардың саны 6, 5 млрд. - қа жеткен, ал 2025 жылы бұл сан 9 млрд. - қа дейін өседі деген жорамал бар. Сондықтанда, алдағы 15 жылдың ішінде, тамақ және фармоцевтика өнімдерін кем дегенде екі есе арттыру қажет. Бұл проблеманы шешу үшін ботаниктер басқа да биологиялық ғылымдардың комплексінің арасында творчествалық байланыстар орнату қажет.

Жыл сайын биология мамандары өсімдіктердің жаңа түрлерін ашады және пайдалы: малға азық болатын, эфир майлары алынатын, дәрілік және техникалық өсімдіктерді мәдени жағдайға ауыстырады. Табиғи және мәдени өсімдіктердің ресурстарын пайдаланудың масштабы мен комплекстігі, сол елдің мәдениеті мен егін шаруашылығының жалпы деңгейін көрсетеді.

- Дәрілік өсімдіктердің адам өміріндегі ролі.

Қазақ халқы табиғат қорғау мәселесіне ертеден мән берген. «Елім бай болсын десең жеріңнің бабын тап» - деген қағиданы еске ұстаған ата-бабамыз жыл маусымдарына байланысты сай көшіп, орын ауыстырып отырған. Мұның мәнісі жердің шөбін қалпында сақтап, қорын азайтпауда жатыр. Ал шөптің шипалық сырын білетін адамдардың өз сырын жарияламауы, шөптің өскен жерін көрсетпеуі өзімшілдік емес, ол бағалы шөпті сақтауға байланысты.

Кең байтақ қазақ жерінде заңғар таулар мен құм шөлдер, сыңғырлаған бұлақтар мен айдын көлдер, ұшы-қиырына көз жетпес далалар мен қопырыла көшетін құмдар, тақтайдай тақырлар мен ит тұмсығы өтпейтін ормандар да кездеседі. Осындай алуан түрлі табиғаты бар жердің 3, 3 процентін орман алып жатыр. Қазақстанның өзінде ғана орман-тоғай көлемі 21, 5 миллион гектар. Бұл Қазақстан Россия Федерациясынан кейін екінші орында деген сөз. Республика территориясында 6 мыңдай жабайы өсімдіктер түрлері кездеседі. Сол өсімдіктердің 500 ге жуығы шипалық қасиетімен ерекшеленеді.

Сондықтан бүгінгі таңда дәрілік өсімдіктерді зерттеушілердің алдында үлкен мақсат пен міндеттің негізгісі агротехникалық жолмен мәдени жағдайларда баптап өсіру болып табылады. Бұл шара Қазақстанның фармацептикалық өндірісін қажетті шикізатпен қамтамасыз етеді және жойылуға қаупі бар жабайы дәрілік өсімдіктердің генофондын сақтап қалуға мүмкіндік туғызады.

Дүние жүзілік денсаулықты сақтау ұйымының жарғысында: “Денсаулық-адамның саулығы мен оның дене мүшесінің кемістіксіз өсіп жетілуі ғана емес, бұл-адамның рухани, әлеуметтік жағдайлары мен барлық іс-әрекетінің қалыпты күйде болуы”деп жазылған. Денсаулықты жеке адамның денсаулығы және жалпы халықтың денсаулығы деп бөледі. Жеке адамның денсаулығын яғни, оның физиологиялық және биохимиялық көрсеткіштерінің жиынтығын адамның жасына, жынысына сондай-ақ климаттық және географиялық жағдайларына байланыстыра отырып анықтайды.

Қазіргі заманда адам денсаулығын сақтау жайындағы күрес бүкіл елдің қасиетті парызы. Өсімдік-тіршілік көзі. Біздің өлкеміз дәрі-дәрмек қоймасы. Сондықтан сан алуан шипалы өсімдіктерді білу, оның түр-түсін ажырату, мезгілінде жинап, кептіріп, олардан дәрі-дәрмек дайындауды жалпы меңгеру қажет. Дәрілік өсімдіктерді пайдалану денсаулықты сақтауға, отбасының қаражатын үнемдеуге, табиғат байлығын қорғауға көмектеседі. Қазіргі уақытта өз өлкемізде өсетін өсімдіктерді дер кезінде жинап, кептіріп, шөп қайнатпаларын дайындасақ жанға шипа, дертке дауа болары сөзсіз.

Кейінгі жылдары медицинада шөптердің емдік қасиеттері, оларды кеңінен пайдалануға ерекше назар аударылуда. Қазіргі кезде шөппен емдеу-фитотерапияны үй жағдайында кеңінен қолдануға мүмкіндік жеткілікті. Ол үшін дәрісіз емды жасауды дәрілік өсімдіктерді іздеуіміз керек. Өсімдіктер сарқылмайтын қазына емес, сондықтан оларды орынды пайдаланып, қорғай білудің өмірлік маңызы зор. ”Мың теңге тұратын дәрі шарбағыңның дәл түбінде өсіп тұр”деген халық даналығы бекер айтылмаған. Дәрі-дәрмек жасау ісінде өсімдіктердің алатын рөлі аса зор екені тәжірибеден мәлім. Сонымен қатар химиялық тәсілмен жасалатын дәрі-дәрмектерге қарағанда дәрілік өсімдіктердің артықшылығы өз алдында.

Дүние жүзіндегі барлық дәрілердің шежіресіне көз жіберсек, жүрек ауруын емдейтін дәрілердің 77%, ішек-қарын, бауыр дәрілерінің 74%, қақырық түсіретін дәрілердің 73%, рахитке қарсы дәрілердің 62% тек қана өсімдіктерден алынады.

Өсімдік-адам үшін азықтың қайнар көзі. ”Сенің денеңнің қуаты-өсімдіктің шырынында”деп медицинасы ілгері дамыған Қытай елінің дәрігері Шин Нон бекер айтпаса керек.

Өсімдіктің емдік қасиеті адам баласына ертеден белгілі. Дәрілердің барлығы дерлік өсімдіктерден алынады. Әйгілі ғалым және дәрігер Ибн Сина 700-ге жуық өсімдіктердің емдік қасиеті бар екенін анықтаған. Ол “Дәрігерде үш қару бар. Олар:сөз, өсімдік және пышақ ”. Дәрілік өсімдіктерді халық өмір шөбі деп те атайды, сонымен бірге “әр аурудың өз шөбі бар”деген. Осы айтылғандардан-ақ емдік қасиеті бар өсімдіктерді халық өте ерте заманнан-ақ қолдана бастағанын аңғаруға болады.

Өсімдіктерден алынған дәрілік препараттар химиялық жолмен алынған дәрілерге қарағанда адам ағзасындағы жасушалардың құрамына біртабан жақын.

Дәрілік өсімдіктің шипалық қасиеті әр мүшелерінде болады. Биология, медицина, фармокология және фармокогнозия ғылымдарынан хабары жоқ кезде де, халық өздеріне белгілі өсімдіктердің тамырлары мен жапырақтары және буын-бұтақтарын, дәрі-дәрмек орнына пайдаланып келген.

Қазіргі кезде Қазақстанда өсетін 100-ден астам шөп түрлерінен дәрілер дайындалады.

Дәрілік өсімдіктердің топырақ астында жататын түрлерін-тамырын, тамыр-сабағын, түйнегін және жуашығын вегетацияның ақырында, күзде немесе көктемде вегетация басталғанша жинап алған дұрыс. Бұл кездерде оларда әсері күшті заттар мол болады. Қазіргі таңда Республикамызда Денсаулық сақтау министрлігінің фармакологиялық комитеті халық арасына кеңінен таратуға және емдеу мақсатында қолдануға, ал оның препараттарын өндірістік жолмен жасауға рұқсат етеді. Сөйтіп көптеген өсімдіктер халық медицинасынан ғылыми медицинасынаға көшеді. Мәселен, осындай байқаудан өткен, жүрек-қан тамыры ауруларына қарсы қолданылып жүрген препараттардың 80%-тен астамы дәрілік өсімдіктерден алынған.

- Ароматерапия-эфир майлы өсімдіктерге негізделген емдеу тәсілдің маңызы.

Эфир майлары - ұшқыш органикалық қосылыстардың құраушысы көп қоспасы; тамақ өнімдерінің хош иісін құрайды. Оның құрамында көмірсутектер, әсіресе терпендер, спирттер, фенолдар, альдегидтер, қышқылдар, күрделі эфирлер, сондай-ақ кейбір гетероциклді қосылыстар болады. Эфир майлары көптеген өсімдіктерде кездеседі және олардың бәрінде де эфир майларына тән ерекше иісі болады. Эфир майлары спирт, эфир, бензолда ериді, суда нашар, көбі іс жүзінде ерімейді. Эфир майлары өсімдіктердің 150 - 200-ге жуық түрлерінен алынады. 1500-ден астам эфир майлары зерттелген. Олардан 500-ден аса қосылыстар бөлініп алынды, жеке эфир майлары құрамында 5 - 20 түрлі қосылыстар болады. Эфир майлары өсімдіктердің жапырағы, сабағы, гүлі, тамыры, т. б. органдарында бос күйінде немесе гликозидтер түрінде болады. Олар өсімдіктерден су буымен айдау, төмен температурада қайнайтын еріткіштермен шаймалау және қысу, т. б. әдістер арқылы алынады. Эфир майлары қалыпты температурада мөлдір, оңай қозғалатын немесе тұтқыр, түссіз немесе сары, жасыл, қоңыр сұйықтық. Ауада жарық әсерінен тез тотығады, шайырланады және өзінің иісін өзгертеді. Ароматерапия - бұл тыныс жолары арқылы ағзаға, теріге және (немесе) кілегейлі қабықтарға енетін табиғи эфир майларын қолдана отырып, емдеу әдісі. Адамзат табиғи эфир майларының айрықша әсерімен, олардың емдік және тазартқыштық қасиеттерімен және қайталанбас хош иісімен 6000 жылдан бері таныс. Қазіргі уақытта ароматерапия өнері бүкіл әлемге тарады. Біз көне даналыққа жүгіне және өзіміз үшін хош иісті майлардың жағымды әсерін қайта аша отыра, бүгінгі өмірде жоғалтқан тепе-теңдіктіалуға ұмтыламыз. Күйзелістер, қоршаған ортаның ластануы, дұрыс тамақтанбау, мазасыздық, сонымен қатараз қозғалатын өмір салты дене мен жанға зиянды әсер етеді. Ароматерапия өнерін иіс сезумен түйсінуге және жан мен тәннің жарасымдылығын қалпына келтіруге әсер ете отыра, таза хош иісті майлардың құдіреті пайдаланады. Қытай, Үндістан, Персия, Египет сияқты елдерде эфир майларын пайдалану тарихы сонау көне заманға кетеді. Көне Египет ақиқатында көне ароматерапияны пайдалану мен дамытудағы ұлы өркениет болды. Хош иіс көне египеттіктердің күнделікті өмірінде кең қолданыс тапты. Оны үйде ауаны тазарту, дене терісін күту, хош иіс ваннасын даярлау, жайманы хош иістендіру үшін пайдаланды, сондай-ақ тамақ пен шарапқа қосты. Көне египеттік балгерлер оларды, жиналғандарды өз еркіне бағындырып, олардың санасына белсенді ықпал ету үшін діни рәсімдер кезінде пайдаланды. Гиппократ көптеген ауруларды емдеген кезде өз емделушілеріне күн сайын хош иіс ванналарын қабылдауға және осы майлармен сылап-сипауға кеңес берді. Тек тұрмыста ғана емес, медицинада да эфир майлары қолданылды. Эфир майларын алу мен қолдану құпиялары тек таңдаулыларға ғана белгілі болды, сондықтан хош иістердің емдік қасиеті жарылқаушының ісі және тек дін жолына түскендер үшін ашылады деп саналды. Шығыс елдерінде хош иісті пайдаланудың өз дәстүрі қалыптасты. Үндістанда хош иістер

жанды ашады және ақылды бағыттайды деп санады. Храмдарды салған кезде, мысалы, лайға құпия рецептке сәйкес эфир майларын қосты, бұл ғимараттағы ауаны тазартуға ықпал етумен қатар, тыныштыққа, ойлау мен ілімге жүгінген салқындық ахуалын жасады.

Бүкіл тарих бойында эфир майлары байлықтың бейнесі болды және бағалы сыйлықтар ретінде қабылданды. Өкінішке орай, ароматерапияның көптеген құпиялары емдік өнер ретінде ұлы империялармен бірге мәңгілікке кетті. Сондықтан көп жайтты қайтадан ашуға туралы келеді. ХХ ғасырдың басында француз химигі Рене Морис Гаттфосс өз зертханасында сынақ жүргізген кезде, кездейсоқ қолын күйдіріп алып, оны лаванда майы құйылған, қасында тұрған ыдысқа салған. Таңқаларлығы, оның қолындағы күйік әдеттегіден гөрі, біршама тез жазылған және ешқандай тыртық қалмаған. Бұл Гаттфоссты қызықтырып, ол лаванда майының қасиетін барынша мұқият зерттей бастады. «Ароматерапия» терминін нақ осы Гатфосс ұсынды.

Бірінші дүниежүзілік соғыс кезінде тимьян мен лаванда эфир майлары оқтан болған жараларды емдеу мен аспаптарды тазалау үшін пайдаланылды. Табиғи антибиотик бола отыра, эфир майлары бактерия мен вирусты жай ғана өлтірумен қатар, иммундық жүйені көтермелейді. Біз шарасыз жағдайларда антибиотиктерді жиі қабылдаймыз. Ал эфир майының емдік қасиетін басқа қай жерде пайдаланған жақсы. Ароматерапияның көне заманның ұлы өркениетінде шешуші рөл атқарғандығына қарамастан, қазір бұл дәстүрлі медицинаның өткенге қайтып оралуы емес. Бұл спираль бойынша жаңа орам сияқты: хош иістер туралы ғасырлар бойы белгілі және тексерілген мәліметтерді пайдалану және адамның биологияға терең біліміне, жоғары ғылыми деңгейге негізделген жаңаларын енгізу. Ароматерапия - бұл көптеген аурулардың алдын алу мен емдеудің тамаша, дана, толық ғылыми әдісі. Әрине, ароматерапия классикалық медицинаны оның дәрі-дәрмек құралдарының орасан зор көлемімен айырбастай алмайды. Бәрінің өз орны бар. Алайда, дәрі-дәрмек құралдарын қолдануды жоққа шығармай, біз бірқатар емдеу үрдістерінің алдын алу мен емдеуінде дәрі-дәрмек құралының алдында өсімдіктердің биологиялық белсенді заттарының сөзсіз артықшылығы туралы айта аламыз. Эфир майларын пайдалану ауруды жеңуге, денсаулықты нығайтуға және барлық қатынаста оны пайдалануға мүмкіндік береді.

Біздің елде - биология бағытында мемлекет тарапынан үлкен міндеттер айқындалады. Сондықтанда ғылым мен техниканың жетістіктерін пайдаланып ботаникалық ресурстану халықтың әл - ауқатын жақсарту мақсатында орынды пайдалануға тиістіміз.

Ботаникалық ресурстарды жүйелеу бірнеше сатылардан өтті, бірақ қазіргі таңда 1973 жылы А. А. Приступтың ұсынған классификациясы қолданылады. Мұнда 118 тұқымдасқа жататын 1000 нан астам өсімдіктер сарапталған. Қазіргі күнде мәдени өсімдіктер үлкен 19 топқа топтастырып қарастырылады.

1. Астық тұқымдастар (нанды өсімдіктер)

2. Қантты өсімдіктер

3. Инулинге бай өсімдіктер

4. Белокқа бай өсімдіктер

5. Майлы өсімдіктер

6. Дәрілік өсімдіктер

7. Техникалық өсімдіктер

8. Жеміс-жидекті өсімдіктер

9. Субтропик пен тропиктің жемістері

10. Жаңғақ жемісті өсімдіктер

11. Көкеністі өсімдіктер

12. Хош иісті өсімдіктер

13. Эфирлі майлы өсімдіктер

14. Наркотикалық өсімдіктер

15. Мал азықтық өсімдіктер

16. Талшықты өсімдіктер

17. Смола түзуші өсімдіктер

18. Илік заты бар өсімдіктер

19. Каучук түзуші өсімдіктер

Сонымен, эфир майлы өсімдіктер медицинада және өндірісте кеңінен пайдаланады, жылдан-жылға эфир майлы өсімдіктерге сұраныс артуда. Қазақстанда эфир майлы өсімдіктері толык зерттелген жок. Көп зерттелген аймақ - Оңтүстік Қазақстан облысы.

Қазақстанның территориясында, әсіресе Оңтүстік, Оңтүстік-Шығыс және Шығыс аудандарында табиғи фитоценоздар құрамында өте мол эфир майлы өсімдіктер кездеседі.

I. Қазақстандағы өсімдіктер ресурстарын тиімді пайдалану және зерттеу тарихы .

1. 1. Пайдалы өсімдіктер ресурстарын зерттеу деңгейлері.

Пайдалы өсімдіктер туралы ғылымның дамуы ерте замандағы Қытай, Египет, Рим, Греция және Шығыс Арабия тарихына, мәдениетіне тығыз байланысты. Ресейде әртүрлі пайдалы өсімдіктер туралы алғашқы мәліметтер дәрілік және хош иісті өсімдіктерге байланысты екендігіне әдебиеттегі мәліметтер айқын көрсетеді.

Қазақстанда пайдалы өсімдіктерді пайдалану, олардың ішінде, әрине бірінші ретте дәрілік өсімдіктер пайдалану Шығыс және Батыс елдерінің медицина мектептерінің әсеріне байланысты болды. Мысалы, Қазақстанның оңтүстік аудандарына Иран, Ауғанстан, Үндістан сияқты елдердің әсері бар. Оған қосымша Қазақстанда Европа елдерінде белгілі көптеген шипалық қасиеті бар заттар да қолданылады. Сондықтан шетелдерден әкелінетін шикізаттарды алмастыру қажет болды, осы қажеттілік нәтижесінде Қазақстан флорасында көксағызды (каучук) илік заттары бар шырышты өсімдіктер табылды.

Қазақстан флорасында халық медицинасында кеңінен белгілі шипалық қасиеті бар өсімдіктерді, әсіресе, жүрек-қан тамырлары, өт айдайтын, ісікке қарсы қолданылатын өсімдіктерді іздеуге үлкен көңіл бөлінді.

Сонымен, ресурстануды өз алдына дербес ғылым саласы екендігі дәлелденген деп санауға болады. «Өсімдіктер ресурсы» деген терминді А. Федоров (1966) былайша түсіну керек деп санайды. «Өсімдіктер ресурсы дегеніміз - бүкіл флорадағы және жер шарындағы өсімдіктер жамылғысында бар потенциалдық байлық».

Д. С. Ивашиннің (1969) анықтамасы бойынша «Өсімдіктер ресурсы» - ботаникалық ресурстанудың зерттеу объектісі, ол объект өсімдіктер құрамындағы заттарын, яғни бүкіл флора және өсімдіктер жамылғысындағы бар байлықты қамтиды.

Әрине, А. Федоровтың (1966) өсімдіктер ресурсына берген анықтамасы Д. Р. Ивашиннің (1969) анықтамасымен салыстырғанда анықтау, айқын және қысқаша, сондықтан қолайлылау. «Ресурстар» деген терминді (өсімдіктер ресурстары емес) пайдалы өсімдіктердің жеке топтарына қатысты пайдалануға болады. Мысалы, «дәрілік өсімдіктер ресурстары». «Ресурс» деген терминді «Қоры» деген түсінікпен шатастыруға болмайды. Яғни, «Ресурс», «Қоры» синонимдер емес. «Ресурс» термині кеңірек, толығырақ, ол пайдалы өсімдіктердің сандық және сапалық сипаттамаларын қамтиды.

Ал Федоров (1968) ботаникалық ресурстану ғылымына кеңірек сипаттама береді. Ботаникалық ресурстану:

1) халық шаруашылығында және медицинада маңызы бар әртүрлі-өсімдіктерді тауып айкындайды;

2) өсімдік құрамындағы әртүрлі заттарды, қосылыстарды зерттейді;

3) пайдалы өсімдіктердің табиғаттағы алабын (массивті) зерттейді;

4) мәденилендірудің биологиялық негізін жасайды. «Ботаникалық ресурстану» - өзінің зерттеулерін әртүрлі деңгейде жүргізеді. Мысалы, молекулалық, ұлпалық, мүшелік, организмдік популяциялық, түрлік, ценотикалық, биогеографиялық. Молекула деңгейінде ботаникалық ресурстану мәселелері химия және биохимия жәрдемімен шешіледі.

Клетка және ұлпа деңгейінде анатомия, гистохимия және эмбриология көмегімен шешіледі.

Мүшелер деңгейінде - морфология көмегімен, организм деңгейінде - физиологиялық және өсімдік шаруашылығы туралы ғылымдар көмегімен, популяция деңгейінде - тәжірибелік систематика көмегімен, түрлік деңгейде - систематика және филогения көмегімен, ценогенетикалық деңгейде - фитоценология көмегімен зерттеп шешіледі.

Бұл жоғарыда айтылғаңдардан «Ботаникалық ресурстануда» өте кең спектрде өте нәзік химиялық анализден жер шары өсімдіктері жамылғысын жинақтап қорытуға дейінгі әдістер және тәсілдер пайдаланатынын айкын көруге болады.

1. 2. Қ. Р. ботаника саласындағы зерттеу жұмыстарының негізгі этаптары.

Ресурстану - ботаника ғылымының жас бір саласы. 1917 жылға дейін Қазақстанда өсімдіктер ресурстарын зерттеу жұмыстары жүргізілген жоқ деп айтуға болады.

Қазақстанда ботаника саласындағы зерттеу жұмыстарын екі кезеңге бөлуге болады:

1) Бірінші кезеңге Ресейдің Европа бөлігінен келген (Петербург, Мәскеу жэне т. б. ) ғалымдардың ұйымдастырып жүргізген жұмыстарын жатқызуға болады;

2) Екінші кезең 1920 жылдан басталады деуге болады. Бұл кезеңге жергілікті Орта Азияның және Қазақстанның ғылыми мекемелерінің. әсіресе КСРО Ғылым академиясының Қазақстандағы ашылған филиалының жұмыстарын жатқызуға болады.

1917 жылға дейін Ресейде өсімдіктер байлығы өте аз және тиімсіз пайдаланылды. Ол кезеңде Ресейде белгілі дәрежеде тек орман өндірісі дамыған еді.

Ресейде табиғи шалғындықтар және жайылымдықтар кеңінен зерттелді және іргелі еңбектер жарияланды. Мысалы, бұл саладағы іргелі еңбектерден «Шабындық және жайылымдық» деген кітап 1950-1958 жылдары ғана жарияланды. Авторлары - И. В. Ларин. И. В. Цаценкин, Т. А Работнов. Басқа топтардың өсімдіктері салыстырмалы аз зерттелді және пайдаланылды. Дәрілік өсімдіктер аз зерттелгенімен жиналды, тіпті кейбір түрлері екпе жағдайда өсіріледі.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.