Салық саясатының мазмұны мен маңызы

Жоспар
Кіріспе

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3

1 Салық саясатының мазмұны мен маңызы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4

1.1 Салық саясатының қалыптасуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1.2 Салық саясатының қажеттілігі мен экономикадағы рөлі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.3 Салық саясатының негізгі бағыттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9

2 Қазақстан Республикасының салық саясаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..13

2.1 Қазақстан Республикасының салық саясаты реформасының негізгі бағыттары...13
2.2 Қазақстан Республикасының қазіргі салық саясаты,оның эффектілігін бағалау..16

3 Нарық жағдайында мемлекеттің салық саясаты және оның стратегиясы мен тактикасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 27

Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...28

Кіріспе

Осы курстық жұмыс «Қазақстан Республикасының қазіргі салық саясаты және оның эффектілігін бағалау» деген тақырыпта қазіргі мемлекетіміздің жүргізіп отырған саясатына талдау мақсатында жасалды. 1991 жылдың желтоқсанында өз тәуелсіздігін алған жас мемлекетіміздің жаңа экономикалық саясатында салық жүйесінің атқаратын рөлін жан – жақты қамтуға арналған жұмыс. Аталған жұмыста еліміздегі қазіргі салық жүйесі мен салық саясатына шолу жасап, еліміздегі қолданып жүрген салықтар мен алымдардың мәні мен маңызын және де кемшілігін көрсетуге тырыстым.
Салық жүйесі өте күрделі жүйе. Мемлекетіміздің әл – қуаты мен қауіпсіздік саясатына арқау боларлық тұрақты экономикалық дамуына әсер ететін жүйе. Бұл арада салық төлеушілер де, мемлекетте арақайшылық болмайтын қатынас болу үшін салық саясатын заң арқылы дұрыс жолға қоя білу керек.
Мемлекеттік салық саясатын – салықтар саласындағы іс- шаралары жүйесін әзірленген экономикалық саясатқа сәйкес қоғам дамуының нақты кезеңдегі әлеуметтік –экономикалық және басқа мақсаттар мен міндеттеріне қарай жүргізеді.
Салық салу обьектісін бағалау дәрежесіне қарай салықтар нақты және жеке болып бөлінеді.Нақты салықтар – мүліктердің сыртқы белгісіне қарай, нақтылы табыстың түсуі есептелместен (жер салығы , мүлікке салынатын салық, құнды қағаздарға лынатын салық) салынады.
Жеке салықтар жеке адамдар мен зеңды мекемелердің қаражат жағдайына байланысты (пайдаға салынатын салық, табыс салығы, мұра немесе сыйға тартуға ауысқан мүліктерге салынатын салық) салынады.
Қазіргі экономикалық дағдарыстан әлі де құтыла алмай отырған еліміз үшін салық жүйесін жетілдіру, дамыту тақырыбы өте өзекті, маңызды және де керекті деп ойлаймын.
Айта кету керек, 1995 жылы 24 сәуірде Президенттің Заң күші бар жарлығымен қабылданған «Салықтар және бюджетке төленетін басқа да төлемдер туралы» Салық Кодексі біздің еліміздің экономикасы үшін үлкен қызмет атқарды. Жалпы ішкі табыстың бүгінгі күні барлық ТМД елдерімен салыстырғанда жоғары деңгейде тұруы – соның айғағы.
Шетел инвестициялары біздің экономикаға келтіру және бағыттау бағдарламалары салық заңдылығымен айтылып жатқанын айту керек. Жалпы қарап отырсақ, салық кодексінің әлемдік стандартқа сай болуы – шетелдік инвестицияның біздің елге келуіне көп әсер беруі.
Біздің салық жүйеміздің жоғары деңгейде көріне білгені елімізге көп пайда келтіреді.

Пән: Салық
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 26 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3

1. Салық саясатының мазмұны мен
маңызы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
..4

. 1.1 Салық саясатының
қалыптасуы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... 4
. 1.2 Салық саясатының қажеттілігі мен экономикадағы
рөлі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6
1.3 Салық саясатының негізгі
бағыттары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..9

2. Қазақстан Республикасының салық
саясаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..1 3

2.1 Қазақстан Республикасының салық саясаты реформасының негізгі
бағыттары...13
2.2 Қазақстан Республикасының қазіргі салық саясаты,оның эффектілігін
бағалау..16

3 Нарық жағдайында мемлекеттің салық саясаты және оның стратегиясы мен
тактикасы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...22

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .27

Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...28

Кіріспе

Осы курстық жұмыс Қазақстан Республикасының қазіргі салық саясаты
және оның эффектілігін бағалау деген тақырыпта қазіргі мемлекетіміздің
жүргізіп отырған саясатына талдау мақсатында жасалды. 1991 жылдың
желтоқсанында өз тәуелсіздігін алған жас мемлекетіміздің жаңа экономикалық
саясатында салық жүйесінің атқаратын рөлін жан – жақты қамтуға арналған
жұмыс. Аталған жұмыста еліміздегі қазіргі салық жүйесі мен салық саясатына
шолу жасап, еліміздегі қолданып жүрген салықтар мен алымдардың мәні мен
маңызын және де кемшілігін көрсетуге тырыстым.
Салық жүйесі өте күрделі жүйе. Мемлекетіміздің әл – қуаты мен
қауіпсіздік саясатына арқау боларлық тұрақты экономикалық дамуына әсер
ететін жүйе. Бұл арада салық төлеушілер де, мемлекетте арақайшылық
болмайтын қатынас болу үшін салық саясатын заң арқылы дұрыс жолға қоя білу
керек.
Мемлекеттік салық саясатын – салықтар саласындағы іс- шаралары
жүйесін әзірленген экономикалық саясатқа сәйкес қоғам дамуының нақты
кезеңдегі әлеуметтік –экономикалық және басқа мақсаттар мен міндеттеріне
қарай жүргізеді.
Салық салу обьектісін бағалау дәрежесіне қарай салықтар нақты
және жеке болып бөлінеді.Нақты салықтар – мүліктердің сыртқы белгісіне
қарай, нақтылы табыстың түсуі есептелместен (жер салығы , мүлікке
салынатын салық, құнды қағаздарға лынатын салық) салынады.
Жеке салықтар жеке адамдар мен зеңды мекемелердің қаражат жағдайына
байланысты (пайдаға салынатын салық, табыс салығы, мұра немесе сыйға
тартуға ауысқан мүліктерге салынатын салық) салынады.
Қазіргі экономикалық дағдарыстан әлі де құтыла алмай отырған еліміз
үшін салық жүйесін жетілдіру, дамыту тақырыбы өте өзекті, маңызды және де
керекті деп ойлаймын.
Айта кету керек, 1995 жылы 24 сәуірде Президенттің Заң күші бар
жарлығымен қабылданған Салықтар және бюджетке төленетін басқа да төлемдер
туралы Салық Кодексі біздің еліміздің экономикасы үшін үлкен қызмет
атқарды. Жалпы ішкі табыстың бүгінгі күні барлық ТМД елдерімен
салыстырғанда жоғары деңгейде тұруы – соның айғағы.
Шетел инвестициялары біздің экономикаға келтіру және бағыттау
бағдарламалары салық заңдылығымен айтылып жатқанын айту керек. Жалпы қарап
отырсақ, салық кодексінің әлемдік стандартқа сай болуы – шетелдік
инвестицияның біздің елге келуіне көп әсер беруі.
Біздің салық жүйеміздің жоғары деңгейде көріне білгені елімізге көп
пайда келтіреді.

1 Салық саясатының мазмұны мен маңызы

1. Салық саясатының қалыптасуы

Салықтар мемлекетпен бірге пайда болады және оның өмір сүруінің негізі
болып табылады. Мемлекетті ұстау үшін оның азаматтарының ақшалай немесе
натуралдық формада тұрақты түрде төлейтін жарналары қажет болады.
Адамзаттың даму тарихында салықтың формалары мен әдістері мемлекеттің
сұранымдары мен қажеттеріне қарай бейімделіп, өзгерістерге ұшырап отырады.
Олардың қызмет ауқымы кеңейіп,әлеуметтік – экономикалық процестердегі рөлі
де өзгеріп отырады. Тауар - ақша қатынастары неғұрлым дамыған жүйелерде
салықтар да жақсы жамып, оларға мүмкіндігіше әсер етеді.
Мемлекетке түсетін салық түсімдеріне тән ерікшелік – олар сан алуан
қоғам қажеттеріне таратылып пайдаланады. Салықтардың мемлекет, басқа өкімет
органдары белгілейтін сан алуан мақсатқа арналған жарналардан,
аударымдардан, төлемдерден айырмашылығы осында. Бұған әлеуметтік
сақтандыруға төленетін қатаң нысаналы аударымдар, жарналар, арнайы қорларға
аударылатын жарналар мен аударымдар жатады. Нақты қатынастары түзілуі
жағдайындағы салық саясатының негігі бағыты –халықтың нақты табыстарының
едәуір бөлігін орталықтандырылған қоғамдық тұтыну қорлары арқылы
қалыптастыру, приниптерінен бас тарту. Бұл халықтың еңбекке қабілетті
бөлігінің табыстарын еңбек белсенділігін арттыруға экономикалық мүдделігін
арттыру арқылы көбейтуге мүмкіндік береді. Салық жүйесі арқылы қоғамның
еңбекке қабілетсіз мүшелерін әлеуметтік қорғау қамтамасыз етіледі.
Мемлекеттік салық саясатын – салықтар саласындағы іс- шаралары
жүйесін әзірленген экономикалық саясатқа сәйкес қоғам дамуының нақты
кезеңдегі әлеуметтік –экономикалық және басқа мақсаттар мен міндеттеріне
қарай жүргізеді.
Салық салу обьектісін бағалау дәрежесіне қарай салықтар нақты
және жеке болып бөлінеді.Нақты салықтар – мүліктердің сыртқы белгісіне
қарай, нақтылы табыстың түсуі есептелместен (жер салығы , мүлікке
салынатын салық, құнды қағаздарға лынатын салық) салынады.
Жеке салықтар жеке адамдар мен зеңды мекемелердің қаражат жағдайына
байланысты (пайдаға салынатын салық, табыс салығы, мұра немесе сыйға
тартуға ауысқан мүліктерге салынатын салық) салынады.
Салық салу обьектілерінің есепке алу және бағалату тәсілдеріне қарай
кадастырлық төлеушінің жарияланым бойынша салық алу сияқты 3 тәсілі бар.
Бірінші жағдайда салық алынатын обьектілердің тізімге негізінде,
олардың табыс нормаларын көрсете отырып есептеу және салу(жер салығы, мүлік
салығы нақтылы табыс есептелмей іске асырылады).
Екінші әдіс бойынша жарияланымында төлеуші табыстың мөлшерін, қажетті
жеңілдіктерді және салық сомасын көрсетеді.
Үшінші әдіс бойынша салық төлеуші жұмыс істейтін заңды мекеменің
бухгалтериясында есептеліп, сол жерде төленеді.

Экономикалық жағдайдың жалпы жақсаруы салықтардың түсімдерінің ішінде
табысқа салынатын салықтардың көбеюіне әкеледі.
Әр мемлекетте әрқашан да екі альтернативті, яғни бюджеттік пен салықтық
саясаттардың арасындағы қарым-қатынастарының құрылуының принципиалды қарама-
қайшылықты стратегиялық қолайлы жол бар.
Бұл, бірінші жағдайда - халықтың қазынаға жоғары салықтарды төлету, оның
қауіпсіздігі, амандығы, басқа қызықшылықты қорғаудың толық жауапкершілігін
өз мойнына алу, сондай-ақ ертеңгі күнге сенімділігінің мүмкіндігінің бар
болуын өзіне қабылдау. Екінші жағдайда - шектеулі төмен салықтарды алу,
яғни азаматтардың, халықтың өзінің қарауынша өздерінен алынбаған салық
түріндегі құралдарды өз беттерінше қолданатындар өз-өздерін мемлекеттің
көмегінсіз-ақ күте алады.
Әр жағдайда бұл таңдаудың мәселесін шешу негізінен халықтың әлеуметтік және
экономикалық деңгейлерінің тұтынуынан, оның экономикасының потенциалды және
әлеуметтік бағытталуынан қатысты. Ереже бойынша, әлсіз экономикамен
елдерде, яғни дамып жатқандар, өзінің қалыптасу және нарыққа көшудің,
әсіресе алғашқы қадамында қатысты төмен салықтарға ұмтылады. Кейін,
қоғамдық тұтынудың (білім беру, денсаулықты сақтау, коммуналды қызмет және
т.б.) әр түрлі формаларының дамуымен салық салудың аса жоғары деңгейіне
баяу өту жүзеге асырылады, оның параметрлері экономикасы мықты: елдердің,
басқа сөзбен айтқанда, дамыған елдердің максималды мәніне жетеді.
Алайда, жалпы тенденцияның шектеуінде әртүрлі мемлекеттер әр түрліше өзінің
қаржылық, сондықтан, салықтык саясатын құрайды. Олар тым жоғары нәтижелі
айқындамасы бойынша жеке тұлғалардың меншігінен гөрі қаржылық құрылымдардың
бақылауындағы қаржы құралдарының қолданылуын, салықтық және басқа міндетті
төлемдер түрінде қоғамның табыстарынан 50% дейін алу мүмкін деп ойлайды.
Басқалары, керісінше, бұл көзқарастарды бөлмей, өздерінің салықтық
тәбеттерін жалпы ішкі өнімнен 25-30% - бен шектейді.
Біріншілердің ішінде, бай елдер, олардың салықтық алып тастаулары орта
жандық жалпы табыстар деңгейіндегі 25-30 мың. долл. елеулі сома құрайды.
Мысалы, Данияда бұл халықтың бір жанына 17 мың. долл. шамасында (ЖІӨ-гі
салықтардың үлесі - 51%), Швейцарияда 15 мың. долл. шамасында (ЖІӨ-гі
салықтардың үлесі - 33%), Норвегияда -14 мың. долл. (ЖІӨ-гі салықтардың
үлесі - 42%), Германия, Франция, Бельгия, Финляндияда - 11-ден 12 мың.
долл. диапазонында (ЖІӨ-гі салықтардың үлесі - сәйкес 40% - дан 47% - ға
дейін).
Орта жандық табыстарының деңгейі бойынша соңғы орынды алатын елдерде
салықтық алып тастаулары көлемі аса қарапайым. Солай, ол Оңтүстік Кореяда
2,5 мың. долл. төмен (ЖІӨ-гі салықтардың үлесі - 22%) құрайды, ал Мексикада
500 долл. төмен (ЖІӨ-гі салықтардың үлесі - 16%). Және тек Ресей орта жанды
табыстар деңгейі бойынша соңғы категорияға түссе де, салықтық алып
тастаулар үлесі бойынша жоғары дамыған елдердің артынан тартылады - ЖІӨ-нің
30% астам (шамамен халықтың әр жанына 1 мың. долл., яғни Жапония мен
Швейцария деңгейінде). Басқаша айтқанда, онда 4 адамнан түратын
статистикалық отбасына барлық салық түрлерінің алу сомасынан жалпы
қиындықта орташа 4 мың. долл. қүрайды. Сол уақытта, мемлекеттердің
адекватты көлемде бұл отбасылардың қызығушылығы мен қажеттіліктерін
қорғауды қарастырады.
Алайда, белгілі болғандай, мемлекеттің бюджеті арқылы қайта таратудың
мүмкін салық салу деңгейінің өз шектеуі бар, яғни ол экономикалық және
әлеуметтік қайшылықтарының шиеленісуі әрі қарай өсуіне жеткендегі ЖІӨ-гі
салықтық алып тастаулардың сондай үлесі. Олар ашық саяси дауларда және
салықтық реформалардың наразылық шақырылған уайыммен, оның ішінде: салықтық
үкіметке бағынбау, табыстарды массалық жасыру және салықтық міндеттерді
орындаудан кету, ұлттық экономикадан шет елдерге капиталдың ағылуы,
халықтардың салық төлеушілер үшін азырақ ауыртпалылықты түсіру бойынша
аймақтарға көшу формаларымен көрсетілуі мүмкін. Және тек шүғыл немесе форс
- мажорлық жағдайларда (мысалы, соғыс, сұрапыл апаттар, ірі техногендік
апаттар, эпидемия) экономикалық үғынуларға қарсы салықтық шектеудің деңгейі
қалыпты жиһазда оның ең жақсы мәнінен көп жоғары болуы мүмкін.
Салық салу мәселелері әрқашанда экономистер, философтар, әр түрлі
дәуірлердің мемлекеттік қызметкерлерінің ойларымен қамтылды. Салық салу
теориясының негізін салушылардың бірі А.Смит салықтар, оны төлейтіндерге
арналған - құлдықтың белгісі емес, керісінше бостандықтың деп айтқан
болатын. АҚШ-тың мемлекеттік қызметшісі және ғалымы Б.Франклин өмірде өлім
мен салықтардан басқа шарасыз заттар жоқ деп айқындады.
Д.С.Миль алғаш рет ғалым классиктерінің арасында салықтың бірегей емес,
керісінше, салықтардың әркелкілігін жалпылауын қолдану ойын түжырымдады.
Онымен қоса, қазынаның табыстарында негізгі орынды тікелей салықтарға
(рента мен мүраға) берген. Жанама салықтарды айтсақ, оның ойынша, олармен
тек сол азы ғана бірінші қажеттілік заттарына жатпайтындар салықпен алыну
керек және барлық жалпы қолданылуға арналмаған, тек халықтың кейбір
категориясының қандай-да бір ерекше түтынуларын қанағаттандыру үшін.
XX ғ. 70 - 80 ж.ж. батыс елдерде ұсыныс экономикасының неоклассикалық
теориясында негізделген А. Лаффердің бюджеттік концепциясы қолдау алды.
Оның мәні салық төлеушінің салықтық жүктеменің өсуі оның табысының белгілі
критикалық деңгейі деп аталатынның өсуімен қоса жіберіледі, оның арттыруы
алдын ала бұл табыстың төмендеуіне шарасыздықпен әкеледі, өндірістің
қысымына, кейін тіпті ақырғының рентабельді емес болғаннан тоқталуына
әкеледі. 1995 ж. Қазақстанда Салық және бюджетке төленетін міндетті
төлемдер туралы ҚР Президентінің Жарғысы жүзеге асырылды.

1.2 Салық саясатының қажеттілігі мен экономикадағы рөлі

Республиканың жеке кәсіпкерлері екі жыл салық салудың патенттік жүйесі
жағдайында жұмыс істеді.
Салық патенті негізінде жеке кәсіпкерлік қызметпен айналысатындарға
салық салуды реттеу және жетілдіру мақсатында былтыр 19 тамызда Қазақстан
Республикасының аумағында салық патенті негізінде жүзеге асырылатын жеке
кәсіпкерлік қызмет түрлерінің тізімі бекітілді. Ол төрт бөлімнен тұрады.
Бірінші бөлімі тұтыну тауарлары өндірісіне арналған. Ол киімдер
және басқа тігін бұйымдарын тігу, тоқыма бұйымдар дайындау, былғарыда
бұйымдар тігу, табиғи былғарыдан бас киімдер тігу, аяқ киім тігу,
галантерея бұйымдарын жасау т.б азық – түлік тауарларын өндіру сияқты
қызмет түрлерін қамтиды.
Екінші бөлімінде жеке кәсіпкерлердің тұрмыстық қызмет саласындағы
айналысатын кәсіптері айқындалған. Олар мыналар –металл
бұйымдарын,қолшатырларды, тұрмыстық машиналар мен жабдықтарды жөндеу, радио
– телеаппаратуралар мен компьютерлер жөндеу және т.б. жатады.
Жеке дәріс беру арқылы дайындық өткізу, денешынықтыру және
сауықтыру, жан –жануарларды емдеу , киім пішуге, тігу мен тоқуға үйрету –
жеке тұлғалардың әлеуметтік – мәдени саладағы көрсететін қызметтерін
айқындайтын үшінші бөлімге осылар жатады. Ал, төртінші бөлімде тізімге
түскен қызметтің басқа түрлеріне мыналар жатады: тұрақты сауда орындары бар
қоғамдық тамақтандыру, балмұздақ және салқын сусындар сату және т.б.
жатады. Тізімдегі төрт бөлімде барлығы 54 түрлі қызмет көрсету қамтылған.
Салық патенттерін беру тәртібін Қазақстан Республикасының 1997
жылғы 19 маусымдағы Жеке кәсіпкерлік туралы Заңына және Үкіметтің 1995
жылғы 16 тамыздағы Қазақстан Республикасы салық қызметі органдарының
кәсіпкерлік қызметпен айналысатын жеке тұлғаларға патенттер беру тәртібі
жөніндегі ережені бекіту туралы қаулысына сәйкес салық қызметінің
органдары белгілейді.
Зерттеудің, тексерудің, хронометраждың және басқа да мәліметтердің
нәтижелерін пайдалану арқылы орташа айлық ықтимал пайданы есептеу жолымен
республикалық салық органдары жеке кәсіпкерліктің әрбіртүріне берілетін
салық патент үшін төленетін ақының мөлшерін жеке –жеке белгілеуге тиіс.
Салық органдары салық патенттерін бір жылдағы шектеулі ықтимал айналымы
2000 айлық есепті көрсеткіштерден аспайтын жеке кәсіпкерлік қызметпен
шұғылданатын азаматтарға береді. Айналымның шектеулі мөлшері патентте
көрініс табады. Шектеулі белгіленген айналым жылына 2000 айлық есепті
көрсеткіш артқан жағдайда жеке тұлға бұл туралы өзіне салық патенттін
берген салық органдарына хабарлауға міндетті.
Тек содан кейін органдары нақты алынған пайда мен жұмсалған шығынға
байланысты салықтар төлеудің тәртібін айқындайды. Салық қызметінің
ұжымдары, мемлекеттік ұйым бола отырып, Қазақстан мемлекетінің
заңдарына сәйкес, әсіресе ең негізгі заң конституция бойынша, өзіне
жүктелген қызметін атқарады. Салық қызметының ұжымдары:
1. Салық төлеушінің құқықтарымен мемлекет мүдделерін сақтауға
және қорғауға, салықтың дұрыс есептелуіне, толымды болуына,
әрі уақтылы төленуіне бақылауды жүзеге асырады.
2. Салық төлеушілерімен салық салынатын объектілердің есебінде
уақытысы алуға, бюджетке есептелген және төленген салықтың
есебін жүргізеді.
3. Есептелген салық сомасымен салыстырғанда артық төленген
соманы салық төлеушілерге дұрыс қайтарып беруін жүргізеді.
4. Салықтың құқық бұзушылық деректерін жинауға, талдауға,
төлеуден жалтарудың өзге де түрлерін зерттейді.
Қазақстан мемлекетінің заңдарына әкімшілік ұстауды жүзеге
асыруға, әкімшілік құқық бұзушылық туралы заңдарда көзделген басқа
да шараларды қолданылады. Салық қызметі ұжымдарының қызметкерлері
елді мекендерде, қала маңында және жергілікті жерде қатынайтын
қоғамдық көліктің дипломатиялық, консульдық өкілдіктер мен
халықаралық ұйымдарға тиесілі көліктен басқа барлық түрлерімен
ауылдық жерлерде жолжөнекей көлікпен сондай – ақ өзі қызмет
көрсететін учаскелер тегінде, бірақ облыстың әкімшілік шекарасынан
аспайтын учаскелерде осы көлік иелерінің есебінен поезбен, теңіз
және өзен кемелерінің тегін жүруге құқылы болып табылады.
Салық қызметінің құзырына жататын қылмыстық істерді қорғау
кезінде салық төлеушілердің қаржы – шаруашылық қызметіне салық
комитетінің бастығының ұйғарымы бойынша салық комитетінің
бөлімшелерімен тексеру жүргізуге міндетті.
Салық қызметі ұжымдарының құқықтары бойынша Қазақстан
мемлекетінің салық комитетінің мәліметі бойынша 1998 жылдың бірінші
жартысында бюджетке түсетін салық және міндетті төлем жөніндегі
болжам 91% - процент орындалған.
Салық комитетінің қызметкерлері тиіс салықты бюджетке дер
кезінде түсіріп отыруға күш салып келеді.
Сондай мақсатпен олар үстіміздегі жылдың бірінші жартысында 9
– кәсіпорынның қаржы шаруашылық қызметін тексеруден өткізген.
Қазақстан мемлекетіміздің егемен мемлекет болып қалыптасып,
нарықтық экономиканың даму мен құрылу жолын қабылдануының
әлеуметтік – экономикалық дамудағы жаңа деңгейін анықтайды. Ондағы
басты орын мемлекеттік бюджетке тиісілі.
Мемлекеттік бюджет экономикасы реттеудің ең маңызды құралы
десек, артық айтқандық емес. Үкіметте мемлекеттік бюджеттің
тапшылығын жабу үшін қарыз алуға мәжбүр болады. Мысалы: мемлекеттік
бюджетті қалыптастырып, толтыруға жалпы мемлекеттік және жергілікті
салықтардың маңызы үлкен.
Бұл салада Есіл аудандық салық комитеті де жыл басынан бері
мемлекеттік және жергілікті бюджет қорына қаржы түсіруде айтарлықтай
жұмыстар жүргізуде.
Бюджеттін және бюджеттен тыс қорларға заң арқылы көзделген
мөлшердегі түсімнің түсіп тұруы және оның жиналып қордалануына
болжамды жоспар бойынша көзделген өтемнің мерзімінде және
белгіленген мөлшерде түсуін жандандырып, үздіксіз орындалу үшін
барлық мүмкіндіктерді пайдалана еңбек еткен ұжым қызметкерлері өз
міндеттерін зиян шектірмей атқарып келеді.
Осындай жұмыстардың нәтижесінде 1999 – жылдың басынан бері
мемлекет қазынасына 39750,7 мың теңге қаржы түсіп, ал белгіленген
жоспардың 105,2% - тің құрады. Қазір комитетімізде осынау келелі
істерді таяу уақытша игеріп, күнделікті шаруа аясына енгізу үшін
дайындық жұмыстары жүргізілуі қажет.
Салықтың мемлекеттік бюджетке түсуін қамтамасыз фискалдық
функциясы ежелден оның бірінші қызметі болып табылады. Екінші:
ынталандыру функциясы – бұл функциямен салық өндіру процесін
төмендетіп, күшейтіп отырады. Ол салық жеңілдіктері мен ставкаларымен
жасалады. Үшінші: бақылау функциясы – бұл функциямен заңды және жеке
тұлғалардың табыстары реттеліп бақыланып отырады.
Ол дегеніміз салық мөлшері түскен пайданың көлеміне қарай салынады.
Сонымен салық формалары таңдалып, оның мөлшерінің алуну әдістері,
жеңілдіктері пайдаланылады.
Жалпы ұлттық салықтар мемлекеттік банкке түседі, аймақтық
және жергілікті салықтар табыс өскен сайын белгілі бір процентте
өседі.
Пайдаға салынатын салық іс - әрекетінің де өзіндік
ерекшеліктері бар. Дағдарыс кезінде кәсіпорын пайдасының бір бөлігі,
өндірісті неғұрлым қысқа мерзімде ұлғайту үшін оның дамуын
қаржыландыруға жұмсалады. Бұған бүкіл мүдделі, сондықтан бюджеттке
түсетін табыстың бір бөлігін беруге тура келеді. Екінші жағынан,
өндірістің ұлғаюы салық базасын кеңейтеді, сөйтіп салық базасының
төмендетілуінің есесі қайтарылады. Пайдаға салынатын салыққа
қойылатын келесі талап- бір – келкілік, яғни пайда ауқымы қанша болса
да, мөлшері бірдей болуы тиіс.
Жергілікті салықтан түсетін терімдер біріңғай мөлшер шегінде
болуға тиіс, оның біріңғайлығы меншіктің барлық формалары мен
өндірістің барлық салаларына түгел таралады.
Салық субъектісі - заң бойынша салық төлеуге міндетті, жеке
адам немесе заңды мекеме, таратушылар салықтың ауыртпалығын көтеретін
соңғы төлеушілер, мемлекеттің азаматтары, жеке адамдар. Бір сөзбен
айтқанда субъект - бұл салық төлейтін жеке заңды тұлға.
Салық объектісі – табыс, мүлік, қызмет көрсету ақша
операциялары салық салуға негіз болатын заттар. (тауар материалдық
игіліктер ). Сонымен қатар мүлік беру, табиғи ресурстарды пайдалану,
өнімнің жұмыс пен қызметкерлердің қосылған құны, шаруашылық айналым
т. б.

3. Салық саясатының негізгі бағыттары

Қазақстандық бюджет республикасының стратегиялық басымдықтарын жүзеге
асырудың негізгі құралы болып келеді, өйткені ол елдің ең маңызды қаржы
ағымдарының қозғалысын реттейді. Келешек көкжиектегі салықтың – бюджеттік
аяны реформалаудың негізгі бағыттарына салықтық әкімгерлеуді жақсарту және
бюджеттік бағдарламау тәсілдерін ендіру кіреді.
Үкімет 2000 жылға дейін салық реформасын жалғастыру және салықтың
әкімгерлеудің тиімділігін арттыру есебінен салық түсімдерін ішкі жалпы өнім
көлеміне (І Ж Ө) шаққанда 14 – 15 процентке өсіруді көздеп отыр: салық
органдарын міндеттілік дәйектері бойынша жаңарту, салық төлеушілерді есепке
алудың біртұтас ұлттық жүйесін құру, салық қызметтерін компьютерлеу, салық
мағлұмдамаларының ықшамдалған нысандарын жақсарту және өндіру, Әділет
министрлігі, Кеден және Салық комитеттері арасында ақпаратты тиімділікпен,
ретімен ұйымдастыру; кенді пайдалану мен мемлекеттік мүлікті басқару
жөніндегі келісім – шарттарда салықтың сараптау жүйесін енгізу, оларды
орындау мониторингі, шаруашылық субьектілеріне кешенді жөнінде
нұсқаунамаларды жасақтау.
Сонымен қатар қазіргі таңда Интеграциялық комитет шеңберінде
арналған орны дәйегі бойынша өзара сауда – саттықта қосылқы салықтарды
алуға көшу жөнінде мәселелер жасақталынуда, бұл дегеніміз Кедендік одаққа
мүше қайсы бір мемлекеттің ұлттық заңдары тағайындаған экспорт кезінде
нөльдік мөлшердлемені пайдалануды, импорт кезінде іс – қимылдағы мөлшерлеме
бойынша салық салуды білдіреді.
Бір мезгілде акциздік саясатты үйлестіру жөнінде жұмыс ұйымдастырылды.
Осы мақсаттар үшін Кедендік одақтың серіктестері қолданатын акцизделуге
жататын тауарлардың біртұтас тізбесінің жобасы даярлануда және акциздік
мөлшерлемелерді жүйеге келтіру мәселелері шығарылуда.
Жуық арадағы екі үш жылда мына жұмыстар ұйғарылып отыр: мемлекеттік
бюджеттің кірістерін болжамдаудың және шығыстарын ұтымдылаудың қазіргі
заманғы әдістерін өндіру, мемлекеттік бюджеттің, бюджеттен тыс қорлар мен
мемлекеттік кәсіпорындардың есепшоттарын үйлестіруді атқару; мемлекеттік
қызметті көрсету шығындарын талдау жүйесін енгізу; бюджеттік ұйымдар мен
қызмет көрсететін кәсіпорын арасындағы –зара қатынастардың келісім –
шарттық жүйесіне аудару; міндеттемелер мен мемлекеттік бюджеттің
өтімділігін басқару жүйесін жасақтау және өндіру; аудиттің үлгерім жасақтау
және бюджет ұйымдары қаражаттарының жұмсалуына ағымдық тексеру жүйесін
енгізу; қазынашылықты жаңғырту мен компьютерлендіруді бітіру; есептемелік
жүйесін жетілдіру; тендерлік негізінде мемлекттік сатып алу үрдісін
өндіруді аяқтау.
Сондай – ақ бюджеттік жоспарлауға да көз қарасты өзгерту ұйғарылды.
1998 жылдан бастап бюджеттік бағдарламау тәсілдері ендірілді, яғни мемлекет
бюджеті стратегиялық мақсаттарға жетуге бағытталған нақты жобалар мен
бағдарламаларды жүзеге асыруға бағдарланған.
Үкімет жергілікті басқару органдарының қаржылық дербестігі мен
жауапкершілігін нығайту үшін республикалық және жергілікті бюджеттер
арасындағы тұрақты өзара қатынастардың орнығуына едәуір көңіл бөлетін
болды.
Осыған байланысты Қазақстан Республикасының бюджеттік жүйесі туралы
Заңына тиісті өзгерістер енгізу көзделіп отыр. Онда сан алуан деңгейдегі
өкімет бюджеттерінің тұрақтылығын қамтамасыз ету тетіктері, әр түрлі
деңгейдегі өкімет бюджеттер арасындағы кіріс базасын таратуда өкіметтің
республикалық органдарының рөлі мен орны, жергілікті бюджеттер кірістерінің
қаржылық теңестірілуінің дәйектері мен ұстындары, оларға қаржылық қолдаудың
бөлініуі, шығындарды қаржылау аялары бюджеттерінің арасындағы ара – жіктер
көрініс табуы тиіс. Сондай – ақ жергілікті өзін өзі басқару органдарының
құқықтары мен қаржылық мүмкіндіктері айқын белгіленгені жөн.
1998 жылдың ең маңызды ерекшелігі сол, ол ең алдымен Президенттің
Қазақстан халқына Жолдауында белгіленген негізгі басымдықтарды жүзеге
асыруға және Үкіметке 1998 жылға арналғансегіз нақты тапсырмаларды шешуге
бағытталады.
Осыған байланысты Үкімет 1998 жылы салық түсімдерін бұрынғы жылға
қарағанда 42 млрд теңгеге көбейту үшін күш – жігер танытуда,оның 30
миллиардың салық заңдылығын реформалау есебінен және салықтың әкімгерлеудің
тиімділігін арттыру нәтижесінде бюджеттердің кірістік базасын ұлғайтудан
алу ұйғарылуда.
Өткен жылға салықты дер кезінде төлеуді, акцизге жататын өнімдерді
өндіру мен өткізуден бюджет қаражатының түсімін бақылау тетіктеуін
жетілдіру, тіркелмеген салық төлеушілерді әшкерелеу жөніндегі шаралар
оңтайлы тиімділікке жеткізуді және тек 9 айдың ішінде мемлекеттік бюджет
кірістерінің өсуін абсолюттік мағынада 29 ,2 процентті қамтамасыз етуге
мүмкіндік берген, соның ішінде тиісінше жеке тұлғалардан табыс салығы
бойынша – 33 ,4 процент, заңды тұлғалардан табыс салығы – 29 ,8: акциздер
бойынша – 45, 1 процент.
1998 жылғы бюджеттік қаражаттарды жұмсаудың негізгі басымдылығына
әлеуметтік сипаттағы шығындарды ұтқырлы түрде қамтамасыздандыру,
зейнетақымен қамтамасыз ету реформасын қолдау, ішкі және сыртқы борыштар
жөніндегі мемлекеттік міндеттемелерді орындау және инвестициялық қызметке
ықпал ету жатады.
Республика бюджетінде әлеуметтік мұқтаждыққа 249,7 млрд теңге,
яғни бюджеттің шығыс бөлігінің үштен екісіне жуығы қарастырылып отыр.
Мемлекеттік инвестиция бағдарламасының негізгі мақсатына Президенттің
Қазақстан халқына жолдауында көрсетілген стратегиялық басымдылықтарда
сәйкес өндіріс пен тұрғындардың әл – ауқатын өсіруге жайлы жағдай жасау
үшін инфрақұрылымды дамыту кіреді. Бұл жалпы сипаттағы мемлекеттік қызметке
қатысты еліміздің тұрақты әлеуметтік – экономикалық дамуын қамтамасыз
ететін мемлекеттік басқару мен кәсіби мемлекеттің ұтымды жүйесін құру
Президенттің Қазақстан халқына арнаған Жолдауында белгіленген ең маңызды
стратегиялық басымдықтардың бірі болып табылады. Ағымдағы жылдағы
мемлекеттік басқару құрылымдарын реформалау мен ұтқырлау жөнінде басталған
түрленулерге байланысты мемлекеттік басқару органдарын ұстауға кететін
шығындарды азайту көзделуде. Бұған үнем 1998 жылы 1,6 млрд теңгені құрауы
тиіс. Сонымен бірге Жолдауда сәйкес Ұлттық қауіпсіздік сөзсіз
басымдықтардың бірі болып жарияланды, сондықтан 1998 жылдың мемлекеттік
бюджетінде қорғаныс пен құқық қорғау органдарын ұстауға кететін шығындар
орташа есеппен 20 процентке ұлғайтылды.
Мекемелерді жергілікті бюджеттердің ұстауына беру саясаты және
аймақтық міндеттерге діттелген шараларды орындау жалғасуда. Оларға
жәрдемақы төлеу мен әлеуметтік ая обьектілерін ұстаумен байланысты шығындар
жатады.
Қазақстан Республикасының Үкіметі оның Қазақстан Республикасы
Президентінің стратегиясын жүзеге асыру жөніндегі шаралары өтпелі
процестерді табыспен аяқтауға және тұрақты даму жолына шығу ісіне қызмет
етеді.
Нарықтық экономиканың қалыптасу кезеңінде салық саясатының негізгі
бағыты немесе салық саясатының басты мақсаты – салық жүйесін құру және оның
тиімді қызмет етуіне мүмкіншілік беретін салық механизмін іске асыру.
Салық жүйесі - өзінің құрамы жағынан бірнеше компоненттерден
тұратын күрделі модель.
Салық жүйесі компонентерінің құрамы мынадай: қаржы қатынастары және
осы қатынасты анықтайтын салықтар; салық механизмі, яғни салық салу
әдістері мен жолдары; нұсқаулар мен әдістемелік құжаттар; салы салуды
басқару және салық қызметі органдары. Салық салудың әдістері мен жолдары,
нұсқаулар мен әдістемелік құжаттар, салық салуды ұйымдастыру, салық
салудың негізгі принциптері және т.б. – лар салық механизміне жатады. Салық
жүйесінің жақсыда, тиімді қызмет істеуіне салық салу механизмнің тигізер
ықпалы өте зор.
Қандай да бір механизмнің құрамында бірнеше тетіктер және
элементтер болады. Салық салу механизмі де сол сияқты белгілі бір салық
элементтерінен құралады.
Салық салу элементтері мыналар: субьект, обьект, салық көзі, салық
ставкасы, салық өлшем бірліг, салық оклады, салық жеңілдіктері, салық төлеу
мерзімі мен тәртібі , салық төлеушінің және салық қызметі органдарының құқы
мен міндеттері, салықтың төлеуін бақылау, салықтың жазалау шаралары.
Салық субьектісі (салық төлеуші ) дегеніміз – заң бойынша салық
төлеу міндеті жүктелген жеке және заңды тұлғалар.
Салық обьектісі – табыс, мүлік, еңбек ету түрі, қызмет көрсету,
ақшамен жасалатын операциялар, мүлікті басқаға беру, табиғи қорларды
пайдалану, қосылған құн, айналым және т.б.
Салық көзі – салық салынатын табыс.
Салық ставкасы немесе бәсі өлшем бірлігінен алынатын салық мөлшері.

2 Қазақстан Республикасының салық саясаты

2.1 ҚР-ның салық саясаты реформасының негізгі бағыттары және оның
экономиканың дамуына әсері

Салық дегеніміз – белгілі бір мерзімде және белгілі бір көлемде
алынатын, заң бойынша қарастырылған міндетті төлемдер.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік бюджетінде салықтардың меншікті
салмағы 70 пайызын құрайды.
Қазақстан Республикасы Конститутциясының 35 – бабында Заңды түрде
белгіленген салықтарды, алымдарды және өзге де міндетті төлемдерді төлеу
әркімнің борышы әрі міндеті болып табылады деп атап көрсетілген.
Қазақстан Республикасы өз алдына егемендік алып, тәуелсіз мемлекет
болғасын, экономиканы дербес түрде басқарды. Мемлекеттік басқару жүйелеріне
көптеген өзгерістер жасалып, бірнеше заң жобалары қабылданды. Оларға
қаншама өзгерістер мен толықтырулар енгізілді. Дамыған мемлекеттер мен
көрші мемлекеттердің жүргізіп отырған саясаттарын сараптай отырып,
өзіміздің ұлттық менталитетке сай, қажетті жақтарын алып отырады.
Қазақстан Республикасында салық жүйесі реформалаудың үш кезеңінен өтті:
Бірінші кезең 1991 жылғы 9 шілдедегі Қзақ КСР Президентінің ҚазКСР
мемлекетік салық қызметін құру туралы Жарлығымен ҚазКСР-нің басты
мемлекеттік салық инспекциясы құрылды. 16 жалпы мемлекеттік және 27
жергілікті салық түрін қарастыратын салық жөніндегі заң актілер пакеті
қабылданды.
Салық жүйесі де өз алдына сала болып қалыптасуы үшін, біршама
қиындықтарды бастан кешіре отырып, көптеген өзгерістер мен толықтырулар
жасалынып, қазіргі кезде тұрақты жүйеге түсті. Қазақстан Республикасының
салық жүйесі реформалаудың үш кезеңінен өтті.
1991 жылғы қабылданған Қазақстан Республикасының Қазақстан
Республикасындағы салық жүйесі туралы Заңына сәйкес сол кездегі және
бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің түрлеріне тоқталып өтейік.
Жалпы мемлекеттік салықтардың түрлері:
- Қосылған құнға салынатын салық.
- Пайдаға салынатын салық.
- Акциздер.
- Бағалы қағаздармен жасалатын операциялардан алынатын салық.
- Экспорт пен импортқа салынатын салық.
- Кеден тарифі және баж салығы.
- Пайдалы қазбаларды геологиялық барлау және геологиялық іздестіру
жұмыстарына байланысты шығындарды өтеуге жұмсалатын алым.
- Тіркелген (ренталық) төлемдер.
- Транспорт құралдарына салынатын салық.
- Автотранспорт құралдарын сатып алуға салынатын салық.
- Автотранспорт құралдарының Қазақстан Республикасына келіп кіргені үшін
төленетін ақы.
- Заңды ұйымдардың мүлкіне салынатын салық.
- Қазақстан Республикасы азаматтарынан, шетел азаматтарынан және азаматтығы
жоқ адамдардан алынатын табыс салығы.
- Мемлекеттік баж салығы.
- Табиғат ресурстарына салынатын салық.
- Колхозшылардың еңбегіне ақы төлеу қорына салынатын салық.
Жалпыға бірдей міндетті жергілікті салықтар мен алымдар:
- Жер салығы.
- Жеке адамдардың мүлкіне салынатын салық.
- Орман табысы.
- Су үшін төленетін ақы.
- Табысқа салынатын салық.
- Кәсіпкерлік қызметті тіркеу үшін алынатын алым.
- Кәсіпкерлік қызметтің субьектілері ретінде тіркелмеген азаматтардан
алынатын алым.
- Заңды ұйымдарды мемлекеттік тіркеуден өткізгені үшін алынатын алым.
- Елтаңбалық алым.
- Мұрагерлік және сыйға тарту тәртібімен ауысқан мүлікке салынатын салық.
Жергілікті салықтар мен алымдар:
- Курорттық аймақта өндірістік мақсаттағы обьектілер құрылысына салынатын
салық.
- Курорттық алым.
- Азаматтардан алынатын мақсатты алым.
- Жарнамаға салынатын салық.
- Автотранспорт құралдарын,есептеу техникасы және жеке компьютерлерді қайта
сатуға салынатын салық.
- Автотранспортты аялдауға қойғаны үшін алынатын алым.
- Жергілікті символиканы пайдалану құқығы үшін алынатын алым.
- Ипподромдарда ат жарысына қатысқаны үшін алынатын алым.
- Ат жарысындағы ұтысы үшін алынатын алым.
- Ипподромдарда тотализатор ойынына қатысу адамдардан алынатын алым.
- Тауар биржаларында және валютаны сату және сатып алу кезінде жасалған
мәмілелерден алынатын алым.
- Аукциондық сатудан алынатын алым.
- Кино-телетүсірімдер өткізу құқығы үшін алынатын алым.
- Пәтер алуға берілген рұқсат қағаз үшін алынатын алым.
- Ит иелерінен алынатын алым.
- Спиртті ішімдіктермен сауда-саттық жасау құқығы үшін алынатын лицензиялық
алым.
- Жергілікті аукциондық өткізу және лотореялар ойнату құқығы үшін алынатын
лицензиялық алым.
Екінші кезең –Қазақстан Республикасының Үкіметі 1995 жылдың басында
салық реформасының ұзақ мерзімді тұжырымдамасын қабылдады, онда еліміздің
салық жүйесі мен салық заңнамасын бірте-бірте халықаралық стандарт салық
салу принциптеріне сәйкестендіру көзделген еді. Осыған орай 1995 жылы 24
сәуірде Салық және бюджетке ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.