«Бастауыш сынып математика сабағында логикалық есептерді қолдану арқылы оқушылардың ойлауын дамыту жолдары мен әдістері»

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 39 бет
Таңдаулыға:

«Бастауыш сынып математика сабағында логикалық есептерді қолдану

арқылы оқушылардың ойлауын дамыту жолдары мен әдістері» атты

диплом жұмысына жазған

Кіріспе

Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсүіітан Назарбаевтың Қазақстан Халқынг жолдауында «XXI ғасырда білімін дамыта алмаған елдің тығырыққа тірелері анық. Біздің болашақтъщ жоғары технологиялық жэне ғылыми қамтымды өндірістері үшін кадрлар қорын жасақтауымыз қажет. Осы заманғы білім, беру жүйесінсіз әрі алысты барйап, кең ауқымда ойлай білетін осы заманғы басқарушыларсыз біз инновациялық экономика қүра алмаймыз» - делінген.

Ал мектеп бағдарламасы анықтайтын математикалық білімнің, іскерлік пен машықтың барлық жүйесін оқушылардың терең және саналы меңгеруін қамтамасыз ету; математикалық тілді меңгеруге үйрету; оқушылардың нэрселер мен қүбылыстардың арасындағы қатынастарды өздігінен орнату іскерліктерін шыңдау; стандарт емее есептерді шығаруға, проблемалық ахуалдарға бағдарлануды үйрету; оқушылардың нақтылы шындықты математикалық әдістермен меңгеруіне көмектесу көмектесу екенін ескерер болсақ, онда оқушыларды ойлауға үйрету маңызды мэселе.

Қазақстан Республикасы білім стандартында анықталғандай математиканы оқыту төмендегідей мақсаттармен анықталады:

1. Ақиқатты танудың математикалық әдістері туралы оқушыларға мағлүмат беру.

2. Логикалық ойлау қабілетін жэне кеңістікті елестете білуге қажетті элементтерді қүрастыра білу.

3. жалпылау, синтездеу, сүрыптау, салыстыру сияқты ойлана білуіне қабілеттілігін қалыптастыру.

4. Мектептегі математика курсының негізгі мазмүны бойынша математикалық білім мен іскерлігінің белгілі бір жүйесін оқушыларға жеткізе білу.

5. Өмірде күнделікті кездесетін оңай есептерді шешу үшін және басқа да пэндерде қолдану мақсатында қажетті математикалық біліктілік пен

дағдыларды окушыларда қалыптастыру

' I

Оқушьілардың шығармашылық іс-әрекеті мен ізденімпаздық дағдьшарын қалыптастыру, ж^ іелі қорытьнды жасай білу, дәлелді пікір аі ту іскерлігін арттыру, жалпылай алу, дедуктивті ойлау, лоцикалық икемділіктер-салыстыру, талдау, жинақтау, жүйеге келтіру математика пәнін оқытудың өн бойында жүзеге асыруға болатындай мүмкіндіктер өте көп.

Жүмыстың мақсаты бастауыш сынып математика сабағында логикалық есептерді шығару арқылы оқушыларды ойлауға үйрету.

Жүмыстың болжамы - баст^уыш сынып математика сабағында логикалық есептерді шығару арқылы оқушылардың ойлауы дамытылатьш болса, онда олардың математикадан білім деңгейі жоғарылайды, өйткені пәнге деген ынтасы оянып, қызығушылығы нэтижелі қальгатасады.

Зерттеу объектісі - бастауыш сынып оқушыларына математиканы оқыту процесі.

Зерттеу пәні - бастауыш сынып математика сабағында логикалық есептерді қолдану арқылы оқушылардың ойлауын дамыту жолдары мен әдістері.

Зерттеу жүмысының мақсатына және болжамына сәйкес зерттеудің төмендегідей міндеттері анықталды:

1. Зерттеу тақырыбына байланысты эдебиеттермен танысып, оларға эдістемелік түрғыдан шолу жасау;

2. Бастауыш сынып математика сабағында логикалық есептерді шығару арқылы оқушылардың ойлауын дамыту мүмкіндіктерін анықтау;

3. Бастауыш сынып математика сабағында логикалық есептерді шығару арқылы оқушьшардың ойлауын дамытудың эдістемесін жэне оның тиімділігін тексеру;

Жүмыстың практикалық қүндылығы - логикалық есептер мен жаттығуларының кейбір мүғалімдер мен эдіскерлердің іс-тэжірибеде қолданылуында жэне орта мсктептердің бастауыш сыныптарында пайдалануға болатындығында.

I. Бастауыш мектеп оқушыларының жас ерекшеліктері. /. /. Бастауыш мектеп окушыларі 'ны^физиологиялың, психологияльщ

ерекшеліктері

Бастауыш мектеп өскелең ұрпаққа білім берудің бастамасы. Қазіргі қоғам талаптарының өзгеруіне байланысты, еліміздің көркейіп-өркендеуіне, ел талап-тілектерінің бетбұрыстэрына байланысты жаңа ұрпақтың психологиясы да өзгеріске ұшырап, оны неғұрлым өмір талабьгаа қарай өрістету міндеттері қойылды. Балак нсихологиясын жан-жақты зерттеп, оны терең білу, оның даралық ерекшеліктерімен үнемі санасып отыру мектеп пен мүғалімдерге жауапты да қүрметті міндеттер жүктейді.

Бастауыш мектеп оқушысыньщ психологиясы тек жас ерекшелігіне ғана байланысты емес, сонымен қатар түрған, өскен ортасына (қала, ауыл) балабақшада болу болмауына, түрмыстық жағдайына, табиги ортаға, элеуметтік ортаға т. б. жағдайларға байланысты.

Бастауыш мектеп кезеңіне 7-10 жас аралығындағы балалар жатады. Мектепке барарда бала дене жағынан алға қарай едэуір өріс алып, бүлшықеттері мен шеміршекте^' -^"е сүйектері недәуір нығайып қалады. Қол бармағының нығаюы (сүйектенуі) 9-10 қалыптасады да, табаны 10-11 жаста сүйектеніп бітеді. Бала 10-11 жасқа толғанша жазуға тез болдырып, қиналады. Сондықтан, бастауыш мектеп жасындағыларды жазба жүмысымен көп айналыстыруға, эсіресе бірдеңені көшіріп жазуға көп уақытын жіберуге болмайды. 8-9 жастың аралығында бала жылына 2, 5кг-дай қосады. Биіктігі жылына 5см өседі. Бүл кезде эсіресе кеудесі көтеріліп, жүрегі мен тыныс органдары едэуір қалыптасып қалады. Қан айналыс түтіктері диаметрінің көлемі ересектерден 2 есе артық. Осының нэтижесінде бас миына түтіктер арқылы қан көп қүйылады да, көп жүмыс істесе де шаршамайтын болады. Бас миының салмагы (7 жастан 11 жасқа дейін) ІОООгр-нан 1400гр-ға дейін өседі. *

Физиологиялық түрғыдан алып қарағанда, ми клеткаларындағы қозу мен тежелудің өзара мөлшерлері (оң жэне теріс индукцияларының өзара

көлемі, иррадиация мен шоғьфлану заңдылыктары) күрделі болып қызмет а^қарады. . ,

«Бастауыш мектеп жасы» немесе «Кіші жастың» (7-11 жас) өзінше жас кезеңіне бөлінуі оқудың, (әсіресе орта оқу яектебінің) көп елдерде жаппай оқу үстем алып дамып келуінен. Осы жас кезеңін өзінше бөліп альт қараудың себебі, бүларда өтетін оку материалдары ұқсас келуінен. Бүл жастагылардың оқу әрекетінің үқсастығы, көтпілігіне тән үқсас психикалық қасиеттер тудырады.

Бастауыш мектеп оқушыларының оқуға недэуір мүмкіншілігі бар. Себебі, олардьщ интелектісі қарапайым ой операциясы дэрежесі кездеседі дейтін. Ж. Пиаженнің пікірі дұрыс болғанымен, қазірде бұрын аңғарып көрмеген қабілеті бар екені анықталып отыр. Осыған сүйеніп психолог В. В. Давыдов қазіргі күнде беріліп жүрген оқу тапсырмалары оқушылар үшін жеікілікси деиді. илар мумкшшілігін толық тауыса алмайды. Сондықтан бүлардың оқуға мүмкіншілігін толық пайдалану үшін тапсырманы онан эрі қиындату қажет дейді.

Кіші оқушылар көпке дейін тапсырманы қалай орындаудың тәсілін жақсы білмейді. Мысалы, бүлар берліген тапсырманы жаттап алғысы келеді.

Бүл жас ой қызметіне ерекше ынтамен ұмтылып тұратын кезең; алғырлығы, шапшаңдығы, сезімталдығы басым кезең. Ештеңені жасырып, іркіп қалмайды, ішіне сақтап тұра алмайды, нені болса да ашық, еркін айтады, мақтауды сүйгіш.

Дегенмен қайшылығы мол: бала бойындағы қасиеттердің шығармашылық үшін тиімді-тиімсіз жақтары үнемі қатар келіп, бірін-бірі жоққа шығарып отырады. Мысалы;

- бастауыш сынып оқушылары небір дүниені қиялында қиыстыра

алғанмен, олардың қиялы түрақтап бір образды, сюжетті үстап түра

алмайды, алдын-ала ой, ңдея, мақсат тумайды. Ой-қиял түрақсыз

болғандықтан, оны элдебір тапсырма міндет төңірегінде түрақтандыру

өте қиын. (мұғалімнің міндеті: баланың қиялын, ойын белгілі мақсатқа бағы ~тай білу. Сонда ғана керемет образдар тууь; мүмкін) .

■і

- бастауыш сынып оқущылары шығармашылыққа өте белсенділік көрсеткенмен, оны тек ойын ретінде "қабылдайды. Сондықтан әдеби жаттыгу, тапсырмалар ойын үлгісінде берілуі керек және олардың қиялы • нақты заттарды көріп, қолға ұстапГ ойынга қосу арқылы дамитынын ескерту;

- бастауыш сьшып оқушылары ^бастаған ісін аягына дейін жеткізуге шыдамсыз. Сондықтан мұғалім міндеті, үзік-созық фантазия элементтерін емес, көлемі шагын, мазмүны жеңіл болса да, түтас композициялық туынды әкелуге жетектеу.

- бастауыш сынып окушыларында өзіндік сын мүлдем жоқтың қасы. Олар үлкендердің ой-пікіріне қатты сүйенеді. Бүл қүбылыстың екі жагы бар.

1. Бала жазган шығармаларынан шүқшиып кінәрат іздей алатын болса, онда 7-10 жастағы бала бірде-бір туындыны өмірге экелмес еді.

2. Өзіндік сынның әлсіздігі баланың болмашыға мәз болуына әкеп соғады. Өлеңге үқсаған нэрсенің бэрін «өлең жаздым» деп қанағаттануы мүмкін;

- бүл жаста оқушылар орта буынға қарағанда сөзді қүбылтып қолданудан гөрі сурет салуға қүмар келеді;

- бастауыш сынып оқушылары өздері шығарган ертегі не өлеңді емес, өздерін жеке басын мақтағанды тэуір көреді;

- бүл жастағы балалар сюжеттік-рольдік ойындарға қүмар (мысалы, _; шофер болу) болады.

Егер бүл жастағылардың негізгі эрекеті бүрын ойын болып келсе, оқуға келгеннен кейін оқу қызметі шешуші роль атқарады. Осыған орай баланың психикалық дамуы ірі өзгерістергр ұшырайды. Өзгерістерге ұшырауының себебі, ойынға қараганда оқу талабының бала үшін қиындығында.

Дегенмен, эуелгі уақытта мектептегі жаңа жагдайга бала әлі бейімделе алмағандықтан, оқу үстінде мына сияқты қиыншылықтар кездеседі: Біріншіден, бала мекіептің жағдайына бейімделе алмай (мысалы, белгілі уақытта түрып, мезгілінде жатуға, сабақтаіГ қалмауға, сабақ үстінде үнсіз тыныш отыруға үйрене алмағандықтан) қиналады. Осының нэтижесінде тез болдырып шаршауы да ықтимал. Екіншіден мұғалІмнің өзіне тэн мінезіне және құрбыларымен қалай қарым-қатынас жасауға үйрене алмағандықтан бала қиналады, сыныптың мүғалімі қанша жақсы болғанымен, бала оған бата алмай, бірдеңені сүрау үшін сескенеді. Бірақ көп үзамай бала үйреніп жатырқауын тоқтатады. Сонымен қатар бала оқуға кіргеніне мэз больт, әке-шешелеріне еркелеп, кейде бір үлкен міндет атқарып жатқан сияқты больт, өзіне ерекше көңіл бөлуді талап етеді. Осы кезде эке-шешелері оны көп еркелетпесе, осының өзі қиыншылықтардан бас тартпауға, қиьшшылықтарды жеңуге пайдасын тигізеді. Үшіншіден, 1-сьтыпта оқушыларға қойылатьт талаптар тым жеңіл келеді. Тапсырмалардың жеңіл болуы баланы қиыншылықпен күресуге жетелемейді, дегенмен бала оқиды. Оқығысы келуі мектептегі жағдайдың оған қызық көрінуінен. Мектепке келу қызық больт көрінгенімен, оқуға арналған баланың қажеттілігін жөнді дамыта алмайды. Осының нәтижесінде мектептің жағдайына қызығу балада бірте-бірте сөнеді де, оқуға немқүрайлы қарайтын болады. Немқүрайлықпен күресу үшін баланың оқуға ықыласын тудырып, тапсырмаларды бірте-бірте қиындату қажет. Әдетте, оқу материалы жеңіл келсе, әлі жете алмағандықтан үлгерем деуден күдер үзіп, одан бас тартатын болады. Осы екі жағдайдың екеуі де қолайсыз, сондықтан тапсырманың қиындығы оқушы үшін қолайлы дэрежеде қүрылуы тиіс. Егер қолайлы етіп ықшамдау қиын келсе, тапсырманың жеңіл болғанынан гөрі - қиынырақ келуі элде қайда үтымды. Себебі азды-көпті қиындьіғы бар тапсырмалар баланың қиналуына, ақыл-ойының алға қарай өрістеуіне, жағдай туғызады. Осы үш түрлі қиыншылықтардың кездесетінін 1-сыныптың бас кезінен бастап еске алу Қажет. Ал алдағы (2-3) сыныптарға келсек, мүндағы окушылардың жагдайы

бірінші чсыныпта қалай оқығанына байланысты. Әдетте, баланьщ бәлендей объектіге қызығуы мен онын ықыласының барлығын ажъірату керек. Қы?ығу деп - бір объектінің бір жағ л сырттай біреуге ұнайтыны айтады. Қызпғу көбіне аз уақытта кездеседі де, кейін сөніп квтуі ыктимал. Ал ықылас балада іштей ұмытылып іске берілуінен пайда болады. Сондықтан, осы мэселеге 1-сыныптан мән беру қажет. Жалпы алганда 2-3 *сыныптағы балалардың көпшілігі ойдағыдай оқып кетеді. Мұның себебі, біріншіден, кіші оқушының ниеті таза, ішіндегісі тілінің ұшында больш тұрады. Екіншіден, бұлар үшін мұгалім үлкен абырой және бедел. Сондықтан оның сөзін мүдіртпей орындайтын болады.

Оқуға «тоюды» болдырмаудың ең сенімді әдісі балалрдың сабақтарда жеткілікті дәрежеде күрделі оку-танымдық тапсырмалар алуында, тиісті ұғымдарды игеруді талап ететін проблемалық ситуациялармен ұшырасуында жатыр. Бұл шамамен былайша болады. Математика курсында сандар ұғымының маңызы зор. Ол балаларга 1-сыныпта беріледі. Олармен танысу тэсілі мынадай. Балаларға бірнеше затты көлемі немесе саны жағынан салыстыру тапсырмасы беріледі, бірақ есептің шартында мұны тура және тікелей орындауға болмайды. Қалай істеу керек? Бірінші сынып оқушылары бұған ұқсас есептерді шығарудың жалпы тэсілін іздеуге мэжбүр болады. Бірқатар азды-көпті сэтті эрекеттер жасап көрген соң, балалар мұғалімнің көмегімен мұндай жағдайларда өлшеу, есептеу және сан қажет екендігін анықтайды. Осылардың көмегімен шамаларды жанама түрде салыстыруды орындауға болады. Сонан кейін балалар өлшеуді жэне санауды үйренеді, сандар ұгымының мазмұнын түсінеді. Сондай арнаулы анықтаулар (тиісті ұгымдар қаншалықты қажет жэне олардың шығу тегі қандай), тэжірибе көрсетіп отырғандай, өмірлік міндеттерді шешудің өзіндік математикалық эдістеріне, осы оқу пэні сабақтарына балалардың танымдық ынтасын қалыптастыруға көмектеседі.

Балалар алдына шешілу жолдары мен құралдарын белсенді анықтауды талап ететін тапсырмалар жүйесін беру бірінші сынып окушыларын эуел

бастан-ақ ақыл-ой ізденісі саласына жетелейді, олардьщ алдына жан-жақты пікірлер мен тұжырымдар негізінде іс-әре едтің табылған*әдістеріннегіздеу қажеттігін ашады. Осындай бедсенді ойлау іс-әрекетінің арқасында балалар қажетті білім мен іскерлікті саналы түрде меңГЬреді. Бүл жүмыс балаларды қызықтырады және мүгалім тарапынан дүрыс басшылық жасалса, олардың іпамасы толық жетеді. Сондықтан оқытудың алғашқы айларьшда балалардан қайсыбір мәліметтерді олардьщ қажеттілігі мен қолданылу жағдайларьш тиісті дәрежеде түсінбей тұрып жай есте ұстауды талап етру ерекше қауіпті. Әрине, бірінші сьгаып оқушылары көп нәрсені берік есте сақтай да алады. Оқудың тікелей және сырттай тиімділігіне мұнда қол жетеді, бірақ маңызды сәті - оқу материалдарына балалрдың танымдық ынтасын қалыптастырудың бастамасы - назардан тыс қалады. Мұндай ынтаның болмауы алдағы бүкіл оку ісіне зиянын тигізеді.

Сонымен, бала мектеп өміріне алғаш ене бастағанда онда мэнді психологиялық қайта өзгеріс болады. Ол жаңа режимнің бірқатар маңызды эдеттерін бойына сіңіреді, мұғаліммен жэне жолдастарымен сенімді қарым-қатынас орнатады. Оқу материалының мазмұнына ынтаның пайда болуы негізінде оның оқуға деген жақсы көзқарасы қалыптасады. Бұл ынталардың одан эрі дамуы жэне төменгі сынып оқушыларының оқуға деген көзқарасының жайы олардың оқу эрекетінің қалыптасу процесіне байланысты. Сондықтан педагогикалық психология үшін осы іс-эрекетті қүру жэне оның жекелеген бөліктерінің ерекшеліктері туралы мэселе ерекше маңызды болып табылады.

Бастауыш сынып оқушылары психологиясының дамуы басты жағдайда олар үшін жетекші оқу іс-әрекетінің негізінде өтеді. Оқу ісіне араласа отырып, балалар біртіндеп оның талаптарына бағынады, ал бүл талаптарды орындау мектеп жасына дейінгі балаларды жоқ жаңа қасиеттердің пайда болуын жорамалдайды. Бастауыш^сынып оқушыларының жаңа қасиеттері оқу кызметінің қалыптасу шамасына қарай туып, дамиды.

Егер балалар бәрі бірдей мұгалімді тындаса және оның айтқандарын істесе гана сыныпта жалпылама сабақтарды ұйі [мдастьіру мүмкін болады. Сондықтан әрбір окушы осындай сабақтардың талаптарына сәйкес өз зейінін басқаруды үйренеді. Бала көгершіндер тынымсыз құрқылдап жатқан терезеге қарағысы келеді, бірақ есепті шығарудьщ жаңа эдісін түсіндіруді тыңдау қажет жай гана тыңдау емес, ертеңгі бақылау жұмысын дұрыс орындау үшін бұл әдістің барлық егжей-тегжейін жақсы есте сақтау керек. Осындай «қажеттігі» әрдайым ілесу, берілген үлгі негізінде өз мінез-құлқьш басқару балалардың психикалық процестердің ерекше қасиеті ретіндегі еркіндікті дамытуға көмектеседі. Ол іс-әрекет мақсатын саналы түрде қойып, оларга жетудің қиындықтары мен бөгеттерін женудің құралдарын алдын-ала ойластыра іздеп таба білуден көрінеді.

Әр түрлі пэндерден қандай да бір тапсырманы орындауда әдетте балалар оларды шешудің ең жақсы жолдарын іздеп табады, іс-эрекеттер варианттарын таңцап алады да салыстырады, оларды іске асырудың реттілігі мен құралдарын жоспарлайды. Бала өз іс-эрекеттерінің «қадамдарын» неғұрлым көбірек жорамалдай алатын болса жэне олардың әр алуан варианттарын неғүрлым мүқият салыстыра алатын болса, ол есептің нақты шығарылуын соғұрлым ойдағыдай бақылайтын болады.

Оқу іс-эрекетінің маңызды талаптарының бірі - балалар өздерінің айтқандары мен іс-эрекеттерінің әділдігін кең көлемде негіздеуде. Мұндай негіздеудің көптеген тәсілдерін мұғалім көрсетіп береді. Пайымдау үлгілерін ажырата білу қажеттігі мен ол үлгілерді жасауға өздігінен іс-эрекет жасау бастауыш сынып оқушыларының өзінің ойы мен іс-эрекетін бейне бір сырттан қарап, бағалау іскерлігін қалыптастыруды көздейді. Бұл іскерлік рефлекция негізінде маңызды қасиет ретінде жатады, ол өз пайымдаулары мен қылықтарын олардың түпкі ойлауы жэне іс-әрекет шарттарына сәйкес келуі түрғысынан ақылды да эділежі талдауға мүмкіндік береді.

Еркіндік іс-эрекеттердің ішкі жоспары жэне рефлекция - бастауыш мектеп маңындағы баланың негізгі жаңа қүрылымдары. Солардың аркасында

бастауыш сынып оқушысыньщ психикасы орта мектепте одаң әрі оқыту үшін

. . . < ' . .

ерекше мкшдіктерімен және талаптарымен қосг алғанда жасөспірім

кезеңіне қалыпты өту үшін қажетті даму деңгейіне жетеді. Кейбір бастауыш сынып оқушыларының орта мектепке даяр болмауы көбінесе жеке адамның психикалық процестер мен оқу іс-әрекетінің өзінің деңгейін анықтайтын осы жалпы қасиеттері мен қабілеттерінің қалыптасуымен бійланысты.

€■

% 1 . 2. Ойлау туралы жалпы ұгым жэне ойлау саласындагы дара

айырмашыльщтар.

Сыртқы дүниен; толық тануга түйсік, қабылдау, елестер жеткіліксіз болады. Біз тікелей біле алмайтын заттар "мен қүбылыстарды тек ойлау арқылы ғана білеміз.

Ойлау дегенімз сыртқы дүние заттары мен қүбылыстарьшың айланыс-қатынастарының миымызда жалпылай және жанама түрде сөз арқылы бейнеленуі.

. Ойлау қабылдау елестермен тығыз байланысты. Түйсік пен қабылдау танымның бірінші баспалдагы болғандықтан, олардан тыс ешбір ойлау болмайды. Ойлау сезім мүшелері арқылы альшған мәліметтерді өндейді. Ойлау сезімдік мағлүматтардың негізінде ғана мүмкін болатын нэрсе. Елестерде жалпылағыш элементтер мол болғанмен, оның таным мүмкіндігі ойлаудан әлдеқайда төмен. Ойлаудың қамтитын шеңбері өте кең.

Адамның ойы эрқашанда сөз арқылы білдіріледі. Біреу екінші біреуге пікірін білдіргенде өзін естісін деп дауыстап сөйлейді. Ой толық сөз күйінде білдірілгенде ғана айқындалып, дэйектелініп, дэлелдене түседі. Ойлау мен сөйлеу бірдей нэрсе деп, бүлардың арасына теңдік белгісін қою дұрыс емес. Ой сыртқы дүниені бейнелеудің ең жоғары формасы, сөз ойды басқа адамдарға жеткізетін қүрал.

Бала тілі шықпай түрған кезде де ойлай алады. Нэресте айналасындағы дүниені бірінші сигнал жүйесінің қызметі арқылы таньш біледі. Ойлаудың бұл түрі оның танымын онша кеңіте алмайды. Баланың тілі шығып, сөз арқылы үлкендермен қарым-қатынасқа түскенде ғана оның ойлау шеңбері кеңе-йетін болады.

Сөйлеумен тығыз байланысты жүріп отыратын ойлау процесі тек адам баласының психикасына ғана тэн процесс болып табылады. Кейбір психологтардың (Л. Леви-Брюль т/5. ) айтатынындай, мэдени дамудан артта Калған халықтардың ойлауы төмен, логикасы шорқак дейтін теориялар Шлыми жағынан дэйексіз болып есептелінеді. Адам ойлауының

волюциялық даму жолы өте ұзақ. Ойлаудың ішкі мазмұны қоғам дамуымен ірге өзгеріп отырады. Қоғам іл^ері дамыл, оның ғыльімы мен техникасы • ескен сайын жаңа ұгымдар пайда болып қалыптасады, бұрынгылары ескіріп ? қатардан шыгады. Мысалы, атом бөлінбейді детен ұғым болса, қазіргі гылым - атом ядроларын сансыз бөліктерге бөліп отыр.

Адам сыртқы дүние құбылыстарының сырын көбірек білген сайын/ оның ойлауы да жетіле түседі, қазір ойлаудың практикалық әрекетпен

байланысқан сан-салалы түрлері пайда болды. Адам өз ойлауының

<•

ақиқаттығын, яғни шындығы мен құдіреттілігін, өмірге жарасымдылыгьш практика жүзінде дәлелдеуге тиіс. Ойлау зандылыктары мен ережелері сансыз қайталаудың жэне тэжірибеде тексерілудің нәтижесінде адам санасында бекіп, зор шындыққа айналды.

Ойлау адамның сыртқы дүниемен қарым-қатынас жасау процесінде туындап отырады. Адам ойлауының мазмұнын билейтін - объективтік шындық. Адамға алдына мақсат қойып, оны шешуге ұмтылдыратын оның қажеттері.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.