Ақыл - ойы кем балалардың дара ерекшеліктерін зерттеу
І Кіріспе бөлім:
1.Ақыл.ой кемістігі.
ІІ Негізгі бөлім:
1.Ақыл.ой кемістігінің түрлері.
2. Ақыл.ойы кем балалардың психологиялық ерекшеліктері.
3.Қосалқы мектептің дидактикалық принциптері.
4.Ауытқуы бар балаларға көмек көрсету тәсілдері.
ІІІ Қорытынды
1.Ақыл.ой кемістігі.
ІІ Негізгі бөлім:
1.Ақыл.ой кемістігінің түрлері.
2. Ақыл.ойы кем балалардың психологиялық ерекшеліктері.
3.Қосалқы мектептің дидактикалық принциптері.
4.Ауытқуы бар балаларға көмек көрсету тәсілдері.
ІІІ Қорытынды
Ақыл-ой кемістігін халықаралық ғылыми тілде олигофрения деп атайды. Олигофрения гректің «oligos» - сәби, «ptaen» - ақыл дегенді білдіреді.Ол қазақ тілінде ақылы таяз деген ұғымды білідіреді. Бұл терминді ғылымға немістің психиаторы Э.Креплин енгізген. Олигофрения ауруының белгілері болып табылатындар:
1.Тұрақтылық ;
2.Қайталанбаушылық ;
3.Дефектінің органикалық түрде туындауы;
4.Тез дамымаушылық ;
Дамуында кемістігі бар балалардың көпшілігін ақыл – ойында кемістігі бар балалар (жалпы балалар популяциясының 2% ал кей мәліметтерге қарағанда 3% ке жуығын) құрайды. Бүгінгі таңда ақыл – ойы дамуында кемістігі бар балаларды төмендегі кестеде көрсетілген ретпен түсіндіруге болады.
1.Тұрақтылық ;
2.Қайталанбаушылық ;
3.Дефектінің органикалық түрде туындауы;
4.Тез дамымаушылық ;
Дамуында кемістігі бар балалардың көпшілігін ақыл – ойында кемістігі бар балалар (жалпы балалар популяциясының 2% ал кей мәліметтерге қарағанда 3% ке жуығын) құрайды. Бүгінгі таңда ақыл – ойы дамуында кемістігі бар балаларды төмендегі кестеде көрсетілген ретпен түсіндіруге болады.
1. Выготский Л.С. Баланың жас ерекшеліктері және кемтар бала психологиясы. Алматы,1999
2. Валеология (хрестоматиясы)
3. Алдамуратов Ә, Сүлейменова Р. Выготский және дефектология мәселелері. Алматы, РБК, 1993
4. Алдамуратов Ә, Сүлейменова Р. Дефектологияның өзекті мәселелері. Алматы, РБК;1991
5.” Ұлағат “ Ақыл-ой кемістіктерінің түрлері мен ерекшеліктері. 1/2001
6.” Ұлағат “Ақыл-ой кемістіктерінің түрлері мен ерекшеліктері. 2/2001
7.” Ұлағат “ Ақыл-ой кемістіктерінің түрлері мен ерекшеліктері. 3/2001
8. Выготский Л.С. Вопросы воспитания слепых, глухонемых и умственно отсталых детей. М. Из-во СПОН НКГ
9. Мұқанов М.М. Ақыл-ой өрісі. Алматы,”Қазақстан“,1980
10. Психолого-педагогическое обеспечение коррекционно-развивающей работы в школе. Москва,Н.М.Ц. “ ДАР’’ им.Л.С.Выготского,1997
11. Бадмаев С.А. Психологическое коррекция отклоняющегося поведения школьников.М,1993
12. Захаров А.И. Как преодолеть страхи у детей. М, 1986
13. Ж.Намазбаева. Дефектологтың кеңесі. Алматы, «Қазақстан» 1980ж.
14 Бюлер. Духовное развитие ребенка.
15. Анохин.П.К. Избранные труды. Москва. «Наука»
16. Астахов. Введение в дефектологию с основами нейро-патопсихологии. М, 1994.
17. Петрова В.Г, Белякова И.В. Кто они, дети сотклонениеми в развити? М, 1998г.
18. Гаврилушкина О. Об организации воспитание детей с недостатками умственого развития. Журнал «Дошколное воспитание». 1998 №2.
19. www.bankreferatov.ru
20.www.google.kz
2. Валеология (хрестоматиясы)
3. Алдамуратов Ә, Сүлейменова Р. Выготский және дефектология мәселелері. Алматы, РБК, 1993
4. Алдамуратов Ә, Сүлейменова Р. Дефектологияның өзекті мәселелері. Алматы, РБК;1991
5.” Ұлағат “ Ақыл-ой кемістіктерінің түрлері мен ерекшеліктері. 1/2001
6.” Ұлағат “Ақыл-ой кемістіктерінің түрлері мен ерекшеліктері. 2/2001
7.” Ұлағат “ Ақыл-ой кемістіктерінің түрлері мен ерекшеліктері. 3/2001
8. Выготский Л.С. Вопросы воспитания слепых, глухонемых и умственно отсталых детей. М. Из-во СПОН НКГ
9. Мұқанов М.М. Ақыл-ой өрісі. Алматы,”Қазақстан“,1980
10. Психолого-педагогическое обеспечение коррекционно-развивающей работы в школе. Москва,Н.М.Ц. “ ДАР’’ им.Л.С.Выготского,1997
11. Бадмаев С.А. Психологическое коррекция отклоняющегося поведения школьников.М,1993
12. Захаров А.И. Как преодолеть страхи у детей. М, 1986
13. Ж.Намазбаева. Дефектологтың кеңесі. Алматы, «Қазақстан» 1980ж.
14 Бюлер. Духовное развитие ребенка.
15. Анохин.П.К. Избранные труды. Москва. «Наука»
16. Астахов. Введение в дефектологию с основами нейро-патопсихологии. М, 1994.
17. Петрова В.Г, Белякова И.В. Кто они, дети сотклонениеми в развити? М, 1998г.
18. Гаврилушкина О. Об организации воспитание детей с недостатками умственого развития. Журнал «Дошколное воспитание». 1998 №2.
19. www.bankreferatov.ru
20.www.google.kz
Зерттеудің көкейтестілігі: ақыл-ой кемістігі бар балалардың психикалық
ерекшеліктерін анықтап, қажет кәсіби және педагогикалық көмек көрсету.
Зерттеу мақсаты: Ақыл - ойы кем балалардың дара ерекшеліктерін
зерттеу.
Зерттеу міндеттері: Жас ерекшеліктерін ескере отырып, балалардың
кемістік түрлерін зерттеу
Зерттеу әдістері: - баламен жеке жұмыс
- арнайы мекемелермен байланыс
- психодиагностика әдістері
а) тест
б) тренинг
в) проективті-сурет тестілері
Жұмыстың практикалық маңыздылығы: Зерттеу нәтижелерін ақыл ойы кем
балалармен жұмыс жасау кезінде пайдалана отырып, дұрыс қорытынды жасау
Жоспар:
І Кіріспе бөлім:
1.Ақыл-ой кемістігі.
ІІ Негізгі бөлім:
1.Ақыл-ой кемістігінің түрлері.
2. Ақыл-ойы кем балалардың психологиялық ерекшеліктері.
3.Қосалқы мектептің дидактикалық принциптері.
4.Ауытқуы бар балаларға көмек көрсету тәсілдері.
ІІІ Қорытынды
Ақыл-ой кемістігін халықаралық ғылыми тілде олигофрения
деп атайды. Олигофрения гректің oligos - сәби, ptaen - ақыл дегенді
білдіреді.Ол қазақ тілінде ақылы таяз деген ұғымды білідіреді.
Бұл терминді ғылымға немістің психиаторы Э.Креплин енгізген.
Олигофрения ауруының белгілері болып табылатындар:
1.Тұрақтылық ;
2.Қайталанбаушылық ;
3.Дефектінің органикалық түрде туындауы;
4.Тез дамымаушылық ;
Дамуында кемістігі бар балалардың көпшілігін ақыл – ойында кемістігі бар
балалар (жалпы балалар популяциясының 2% ал кей мәліметтерге қарағанда 3%
ке жуығын) құрайды. Бүгінгі таңда ақыл – ойы дамуында кемістігі бар
балаларды төмендегі кестеде көрсетілген ретпен түсіндіруге болады.
Генетикалық формадағы ақыл – ой кемістігіне аурудың хромосомды Формаларын
жатқызуға болады. Хромосомды формалар бүгінгі таңда барлық ақыл – ой
кемістік жағдайларының 15,7% құрайды. Ақыл-ой кемістігінің хромосомды
түрлерін төмендегідей көрсетуге болады.
Олигофрения негізінен баланың орталық жүйке жүйесінің,
әсіресе, бас миының зақымдануынан пайда болатын кемістік. Бас
миының за- қымдануынана әр түрлі сыртқы және ішкі
факторлардың тигізетін зардаптары себеп болады. Сыртқы факторларға
ананың екіқабат кезіндегі грипке, сүзекке, қызылшаға, сары ауруға
және басқа да әр түрлі жұқпалы дерттерге шалдығуы, ананың
организмі жайылған уытты заттардан құрсақтағы нәрестенің улануы
және босану кезінде болатын әр түрлі зақымдар жатады.
Ішкі факторлардың зардаптарынан олигофрения іштен туа
пайда болады. Сонымен қатар олигофрения сыртқы факторлар әсерінен болады:
Резус-фактордың қан құрамында бар немесе жоқ болуына қарай
адамдарды оң-резусты және теріс-резусты деп бөледі. Адамдардың
85 пайызының қаны оң-резусты,ал 15 пайызы теріс-резусты деп
есептеледі. Егер екіқабат әйелдің қаны теріс-резусты болса, онда
құрсақтағы нәресте жұбайының оң-резусты қанын мұраланады. Демек
резус-фактор бойынша ананың қаны құрсақтағы нәрестенің қанымен
сәйкес келмеуімен оның физикалық және психикалық дамуының
уақытының бұзылатындығы байқалады.
Олигофрения потогенезінің әр түрлі формалары бірдей емес, бірақ олар
бірдей механизмдерден тұрады. Сәби миының зақымдануы кезінде болатын
онтогенездің ағымдық периоды маңызды роль атқарады. Әр түрлі потогенездік,
энтогендік немесе экзогендік факторлар баланың миында өзгерістер туғызады,
яғни клиникалық аурулардың болуына алып келеді.
Олигофрения ауруының негізгі себептерінің бірі потогендік факторлардың
әсер ету кезі, олигофренияның лаколизациясы организмнің зақымдануы болып
табылады.
Олигофренияның этилогиялық факторлары:
1 .Энтогендік (тұқымқуалаушылық)
2.Экзогендік (әртүрлі химиялық препараттардың әсері)
З.Олигофренияның аралас мінез ерекшеліктері.
Этнология белгілерін анықтаудағы олигофренияның клиникалық формалары.
Микроцефалия. Микроцефалия жалған немесе дәл түрде кездесетін ауру
түрі. Дәл түрдегі (бастапқы) микроцефалия өте сирек кездеседі. Бас
сүйегінің кішкентай көлемде болуына байланысты, ауру балалардың
интеллектісі нашар дамыған, ақылының кем болуы тітіркенуінің жоғарлауы
немесе агрессиялық күйде жиі болып жатады.
Жалған (қосымша, екінші ) церебропатикалық микроцефалия, ұрықтың іштей
зақымдануына алып келеді. Ауруда дамымаудың белгілерімен қатар
неврологиялық симптомдар да немесе дірілдеп толып қалуларда жиі
кездеседі.Бас сүйегі дәл микроцефалияға қарағанда өрескел немесе дене
бітімі, бойының өсуі нашар қалыптасады.
Келе ақылдылық ауруымен ауырған аурулар жабырқаңқы, көңілсіз күйде
болады.Бірақ дәл немесе жалған микроцефалия аурулары арасында нақты шекара
қою мүмкін емес.
Ксеродермикалық форма (Рада синдромы)сирек ауытқулар болып табылады,
яғни олигофрениямен ихтиоздың байланысуы. Ауру нәтижесінде балықтың
теңгешелеріне ұқсас аурудың терісінде тез-тез қайтатын құрғақ
қабыршақтар пайда болады.Ихтиоздың ең ауыр формасымен ауырған балалар тез
өледі.Психикалық дамымау дірілдеп талып қалумен бірге жиі жүреді.
Зат алмасудың бұзылуына байланысты туындайтын ауру түрлері.
Фенилкетонурия (фенилпированоградтық олигофрения) фениламинның
алмасуының бұзылуына байланысты болатын ауру түрі.Бұл жағдайда жүріс-тұрыс,
бұлшық ет тонусы өзгереді, қимыл координациясы бұзылады.Осы ауру түрі жаңа
туылған балаларда, яғни емізулі кезеңде де байқалады. Бала өмірінің бірінші
жылында-ақ ақыл-есінің кемдігі байқалып, 3-7 жасқа келгенде бұл қалыпты
жағдайға айналады.
Гомодистелнурия метион алмасуының бұзылуына байланысты рецессивті типте
тұқым қуалайтын ауру түрі. Бұл ауру түрі бұлшық еттердің әлсіреуі, талып
қалу жағдайларында көрінеді. Аурудың белгілері көзінің айланасы қызарып,
көру қызметінің нашарлауы немесе тағы басқа құбылыстарда көрінеді.
Галактоземия, фрунтазурия, сукрозия - рецессивтік
түрде
тұқымқуалайтын ауру түрі. Балаларда гипотрофия, тышқақ немесе тағы басқа
ауыр сйматикалық бұзылулар негізінде көрінеді.Бұл организмнің
үлкен
шығындауына талып қалу, көңілсіз күйде болуында көрінеді.
Марфон синдромы - полисахаридтің жетіспеуінен туындайтын ауру түрі. Осы
тұқым қуалайтын ауру негізінде байланыстыру тканьдары зақымдалады.Бұл ауру
түрі әйелдерде сияқты еркектерде де жиі кездеседі. Аурудың белгілері
туылғаннан бастап байқалады.Оларға:
1 .Көздің дамуының ауытқуы;
2.Сүйек бұлшық еттері системасының дамуының ауытқуы;
З.Жүрек қантамырларының дамуының ауытқуы:
Берілген ауруда барлық балаларда интеллектуалдық дефект байқалмайды.
Психикалық дамудың көп белгісі жас ерекшелік нормасына байланысты келеді.
Горгонализм - тұқымқуалайтын ауру түрі, зат алмасуының бұзылуы
нәтіжесінде туындайды. Әйелдерге қарағанда еркектерде жиі кездесетін ауру
түрі. Аурудың белгілері сәби өмірінің бірінші айында көрінеді.Бұған бас
сүйегінің көлемі тым үлкен болуы, құлақтарының пішіні дұрыс қалыптаспауы,
саусақтары толық, қысқа, алақаны тым жалпақ болуы, буындары зақымданғанында
көрінеді.
Лоуренс синдромы - олигофрения, гипоталамус кұрылысының бұзылуымен
байланысты. Осы ауру негізінде зат алмасуының (май немесе ақуыз) бұзылуында
көрініс табады. Вегетативтік және эндокриндік өзгерістер байқалады. Бұл
синдром олигофрения ауруынан идиотия ауруына ауысуына дейін баруы мүмкін.
Сондықтан осындай аурумен аурыған балаларды үнемі қадағалап, емдеудің
алдын алу шараларын қолдану керек.
Хромосомалардың операциясынан туындаған олигофрениялар.
Даун ауруы - хромосомалардың ауытқуына байланысты, 21 артық хромосомаға
байланысты пайда болады.
Бұл аурудың тез болу жылдамдығы 1:600 ден 1:900 ге дейінгі аралық.
Мұндай аурумен балалардың бойы қысқа, аяқ – қолдары қысқа, саусақтары
қысқа, бас сүйегі кішкентай, мұрын қыры жалпайған, таңдайы жоғары, тістері
дұрыс дамымаған, көбіне кариеспен зақымданған. Жоғары жақ сүйектері
жетілмеген, төменгісі алға шығып тұрады. Тісі семіз, кұлақтары кішкентай,
шаштары сирек, терісі құрғақ, жыныс органдары толық жетілмеген
болады. Көбіне бұл белгілер жүрек ауырумен бұлшықет
гипотомиясымен қатар жүреді. Бетінен ешнәрсе байқалмайды, ауызы
жартылай ашық болады. Ақыл-ойдан артта қалу 5% дебильностқа; 75%
имбецилностьқа немесе 20% идиотияға жетеді.
Аурулар сеңгіштікпен ерекшеленеді.
Шерешевский-Тернер синдромы - тек әйелдерде кездеседі. Бір X-
хромосоманың жетіспеуіне байланысты жыныстық хромотин болмайды.
Ауруларға жыныстық инорантилизм әр-түрлі дисплазиялар, бойдың кішілігі,
кұлақтары деформацияланған және төмен орналасқан. Жүрек қантамырлары
системасы жағынан кемістіктер жиі байқалады. Ақыл-ойдан артта қалуы әр
сатыда кездеседі.
Клайнфелтер синдромы - тек еркектерге тэн.
Хромосомалардың жалпы санының өсуі. Бірінші және екінші белгілері әлсіз
көрінеді. Осы ауырудың бірінші тобына ата-аналардың генеративті
клеткаларының химиялық заттардың әсерінен зақымдануына байланысты туындаған
олигофрения ауыруларына кіреді.
Олигофренияның екінші тобы. Яғни бұл топқа ұрықпен іштегі баланың
зақымдануынан пайда болған аурулар кіреді. Ұрықтың өсуінің бұзылуы әр түрлі
болуы мүмкін.
Олигофренияның инж)рекцилық аурулар (қызылша, тұмау; парагрип және
тағы басқа) негізінде пайда болып жүктілік кезінде эмбрионның зақымдануы
(жиі 5-9 - шы аптада) көрінеді: Ақылсыздық көру қызметінің,
есіту мүшелері мен жүрек қан-тамырларының дұрыс дамымауымен үйлестіріледі.
Жиі қаңқа дамуы, тістердің дефектілері, және жалпы дамымаумен байланысты
кездеседі. Бұл ауру түрінің психикалық дамымауы әдетте идиотия деңгейінде
болады.
Тума сифилисі. Бұл ауру түрінің белгілері ерте көрінеді. Олигофрения
әртүрлі деңгейде болады. Психикалық және астеникалық синдромдар байқалады.
Эпилепсия ауруы да пайда болуы мүмкін. Бұл ауру түрі көптеген дефектерге
тән.
Токсоплазмос. Балада бас сүйегінің сүйектерінің дұрыс қалыптаспауы,
ішкі құрылысының қызметінің бұзылуы байқалады.Ауру түрінде ең алғаш бас миы
мен көздері зақымданады. Яғни қызметтері толық бұзылады, эпилепсия ауруы
жиі көрінеді және күрделене түседі.
Листериоз. Аурудың пайда болуы анасының жүкті кезінде түрлі аурулармен
ауруына байланысты болады. Бұл жағдайларда психикалық дамымау идиотия
деңгейінде көрінісін табады.
Олигофрения ауруының күшеюіне байланысты, яғни ұрыққа септігін тигізуі
тағыда көптеген басқа инфекциялық аурулармен ауырғанда өзінің әсерін
тигізеді гормондардың бұзылуы, басқа да экзогендік факторлар.
Кретенизм немесе гипотиреодтық олигофрения - кемақылдылықтың ең жиі
кездесетін түрлері. Бұл аурулар эндокриндік бұзылулар нәтижесінде пайда
болады.
Тума гипотиреоз - тұрмыста қолданатын ішімдік суда йодтың
жетіспеушілігіне негізделген. Ол кез келген жерде тұқым қуалаушылық, дефект
нәтижесінде пайда болады.
Гемолитикалық ауру - ұрықтың сиымсыздығы мен анасының қан құрылысы,
резус-факторларының сай келмеуіне байланысты балада гемолитикалық ауру түрі
туындайды.
Балада гемолитикалық аурудың пайда болуы клиникалық симптом ретінде
сары ауру ауруымен аурыған кезде алғашқы өмірінің 36 сағат ішінде болады.
Сары ауру ауруы кейінгі 2-3 күн көлемінде өз күшіне енеді. Балалар бұл
кезде бозарып, ұйқышыл көздерінің қимыл бағыты өзгеріп, емдеуден бас тарту
сияқты белгілері көрініс береді. Олардың бауыры мен көк бауыры (талақ)
ісінеді. Емдеудің алдын алу шаралары көрсетілмеген жағдайда ауру балаларда
неврологиялық бұзылулар: бұлшық ет дистониясы, гиперкинездер, ақилық,
естудің төмендеуі, психикасының дамымай қалуы ықтымал. Берілген олигофрения
түріне интеллектуалдық жеңіл немесе орташа дефект деңгейі, жоғары
деңгейдегі ақылсыздықтың дамуы тән.
Атипикалық олигофрения. Гидроцефалия ауруы негізінде пайда болған
олигофрения тек қана бас миында сары су жиналған кезде туындайды.Бұл
аурумен ауырған баланың сөйлеу қабілеті ойлау қабілетіне қарағанда әлде
қайда жақсы дамыған. Ауруларды музыканы есте сақтау мен аузша есептеу
қабілеті жақсы дамыған болуы мүмкін. Олар кеңпейілді, ашықауыз,
эйфорикалық, олардың тек кейбіреулеріғана ашуланшақ, тез тітіркенгіш
болады. Ауру балаларда талып қалу жиі болып тұрады. Тума гидроцифалия
ауруының негізгі белгілері: бас сүйегінің үлкен, маңдайы шығыңқы және
жалпақ, бетінің пішіні үшбұрышқа ұқсас немесе басының көлемімен
салыстырғанда әлдеқайда кішірек болады.Аурулардың барлығының қимыл-
қозғалысы бұзылған ( аяқ-қолдарының сал болуы) көру нервтерінің атрофиясы,
сезім мүшелері мен есту қызметінің зақымданғаны байқалады.
Краниостебз - ауруы ұрықтық бас сүйегінің тым ерте әрі тез үлкеюі
нәтижесінде дамиды. Осыған байланысты бас сүйегі дұрыс қалыптаспайды.
Мұндай аурумен аурыған балаларда бас сүйегінің қысымы жоғарылайды, көру
қызметі төмендейді, бас аурулары мен жүрегінің айнуы сияқты құбылыстар жиі
болады.
Олигофрения мен балалар церебралдық сал ауруы
(ДЦП ) мен үйлесуі. Берілген олигофрения - бұл ауру жағдайында 60%
байқалады. Бұл ауру, яғни ДЦП ге тән ерекшеліктер: баланың физиологиялық
немесе психологиялық тұрғыда дамуының күрт төмендеуі. Яғни балалардың ақыл
- есінің кем болуы, сөйлеуінің баяу жетілуімен қоса өзінің құрбыларына
қарағанда сөйлеуі мүлдем артта қалуы немесе т.б. жағдайлар жатады.
Церебралсал ауруында дизартрия жиі байқалады. Баланың эмоциясы мен
интеллектісі толық бұзылады.
Ақыл-ой кемістігінің даму барысындағы деңгейіне және сапалық
дәрежесінің өзіне тән өзгешелігіне қарай олигофрения: идиотия,
имбецильность және дебильность болып басты-басты үш топқа бөлінеді.
Идиотия - гректің сөзі. Оның қазақ тіліндегі мағынасы нақұрыс деген
ұғымға тура келеді. Демек, идиотия туа біткен психикалық бұзылуының
нәтижесінен болатын ақыл-ой кемістігінің ең ауыр түрі.
Біріншіден, идиот балалардың физикалық дамуы өте қатты күйзеліп
бұзылған. Олардың бас сүйектері мен дене құрылысы сүйектерінің сыртқы
мүсіндік тұлғалары майысып-қисайып бүлінген және соның салдарынан қимыл
-қозғалыстары толық жетілмей қалған. Физикалық кемістіктің мұндай
Даму процесінің бұл сияқты бұзылуы олигофренияның пайда
болуына мүмкіндік туғызады.
Төртіншіден, баланың ақыл-ойының жетілмеуіне ата-ананың
маскүнемдікке, нашақорлыққа және есірткіге салынуы да себеп
болады. [4]
Олигофрен балалардың бас миының үлкен жарты шарының
қыртысы түгелімен жайылып зақымданатындығы арнайы клиникалық
зерттеулердің нәтижесінде анықталған. Сонымен бірге олигофренияда
бас миының үлкен жарты шарының барлық қыртысының жайылып
зақымдануымен қатар оның қыртысындағы жүйке жүйелерінің даму
барысының сапалық жағы да бұзылатындығы байқалады.
Ақыл-ой кемістігінің даму барысындағы деңгейіне және
сапалық дәрежесінің өзіне тән өзгешелігіне қарай олигофрения:
идиотия,имбецильность және дебильность болып басты-басты үш топқа
бөлінеді.
Идиотия – гректің сөзі. Оның қазақ тіліндегі мағынасы нақұрыс
деген ұғымға тура келеді. Демек, идиотия туа біткен психикалық
бұзылуынан нәтижесінен болатын ақыл-ой кемістігінің ең ауыр түрі.
Біріншіден, идиот балалардың физикалық дамуы өте қатты
күйзеліп бұзылған. Олардың бас сүйектері мен дене құрылысы
сүйектерінің сыртқы мүсіндік тұлғалары майысып-қисайып бүлінген
және соның салдарынан қимыл –қозғалыстары толық жетілмей
қалған. Физикалық кемістіктің мұндай зардабынан идиот балалардың
кейбіреулері тіпті өздіктерінен емін-еркін отырып-тұрып, түзу жүре
де алмайды. Олар бүкіл денесімен аударылып-төңкеріліп немесе теңселіп-
шайқалып тасбақаша митыңдап жүреді.
Екіншіден, идиот балалардың сөйлеу тілдері жекелеген кейбір
жеңіл дыбыстарды айтудан ары бармайды . Тек кейбір жағдайларда
ғана бір - екі. буыннан тіркескен бірнеше сөздерді бұрмалап бұзып
айтуға шамалары келеді Әйткенмен де , бұлардың жеңілдеу түрлеріндегі
сөйлеу тілдерінің біршама сақталатындықтарын байқауға болады. Бірақ
олар айтқан сөздерінің мағыналарын өздері түсінбейді.
Үшіншіден, бас миының үлкен жарты шары қыртысының жұмыс
істеу қызметінің соншалықты өрескел қатты бұзылғандығының нәтижесінен
идиот балалардың тіпті қарапайым деген шартты рефлекстерінің өздері
өте қиыншылықпен орындалады.
Төртіншіден, идиот балалардың мінез-құлықтары тағы тақылеттес
болып кетеді. Олардың кейбіреулері өлі денеге ұқсап
айналасындағыларға көңіл аудармастан ұзақты күнге қимылсыз сұлайып
жатып алады немесе қозғалмастан бір орында мелшиіп отырады да
қояды ; ал басқа біреулері керісінше тынымсыз жүгіреді , секіреді
немесе тоңқалап асып құлайды немесе тісін ақситып алып шықырлатып
қайрайды немесе аузына іліккенді тістеп алып шайнайды.
Имбециль – латынның сөзі.Оның қазақ тіліндегі мағынасы әлсіз,
дәрменсіз деген ұғымды білдіреді. Имбециль идиотқа қарағанда ақыл-ой
кемістігінің жеңілдеу тобына жатады. Олардың патологиялық
кемістіктеріне зерттеу жүргізген кезде жүйке жүйелерінің, әсіресе
оң жағының құрылысы мен оның қызметіне залал келтіретін әр
түрлі аурулар жиынтығының бытыраңқы қалдықтарының болатындығы
анықталды. Сонымен қатар, мұндай балалардың бас миы қыртысының
астындағы торабтардың бірқалыпты дұрыс жұмыс істеуінің
бұзылғандығын көрсететін бірнеше неврологиялық белгілердің де
болатындығы жиі байқалады.
Имбециль балалардың ақыл-ой кемістіктері идиоттарға қарағанда
біршама жеңілдеу болғанымен, бірақ, олардың да қимыл-
қозғалыстарының толық жетілмегендігі айтарлықтай айқын білініп
тұрады. Демек мұндай балалардың да қимил-қозғалыстары жеткілікті
дамымай қалған. Соның салдарынан дара бітімдерінің құрылыстары да
қисайып-майысып бұзылған. Олар өздерінің дене мүшелерін кез келген
нысаналы бақытқа бұрып және бір-бірінен айырып қимылдатып,
қозғалтуға шамалары келмейді. Мысалы, бір көзіңді қыс десең , ол
бүткіл бетін тыржитып-жиырып екі көзін де қысады, кейде қолымен
жабады.
Толық жетілмей кем болып қалған дене мүшелері баланың көздеген
мақсатына қарай емін-еркін қимылдап қозғала бермейді. Сондықтан да
олардың дене мүшелері, әсіресе қолдары ешқандай бағыт-бағдарсыз бет
алды салдыр-салақ сілтеніп қимылдайтындары жиі байқалады. Қолдарының,
аяқтарының және саусақтарының қимылдары өте әлсіз және ебедейсіз
шалажансар болады, емін-еркін иіліп-бүгіліп, ашылып жазылмайды.
Сондықтан да мұндай балалар өздерінің үсті бастарына қарап күтінуге
шамалары келмейді. Қолдары мен саусақтарының лемістігі олардың жазуы
үйренулеріне де қиындық туғызады.
Имбецилдердің ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ерекшеліктерін анықтап, қажет кәсіби және педагогикалық көмек көрсету.
Зерттеу мақсаты: Ақыл - ойы кем балалардың дара ерекшеліктерін
зерттеу.
Зерттеу міндеттері: Жас ерекшеліктерін ескере отырып, балалардың
кемістік түрлерін зерттеу
Зерттеу әдістері: - баламен жеке жұмыс
- арнайы мекемелермен байланыс
- психодиагностика әдістері
а) тест
б) тренинг
в) проективті-сурет тестілері
Жұмыстың практикалық маңыздылығы: Зерттеу нәтижелерін ақыл ойы кем
балалармен жұмыс жасау кезінде пайдалана отырып, дұрыс қорытынды жасау
Жоспар:
І Кіріспе бөлім:
1.Ақыл-ой кемістігі.
ІІ Негізгі бөлім:
1.Ақыл-ой кемістігінің түрлері.
2. Ақыл-ойы кем балалардың психологиялық ерекшеліктері.
3.Қосалқы мектептің дидактикалық принциптері.
4.Ауытқуы бар балаларға көмек көрсету тәсілдері.
ІІІ Қорытынды
Ақыл-ой кемістігін халықаралық ғылыми тілде олигофрения
деп атайды. Олигофрения гректің oligos - сәби, ptaen - ақыл дегенді
білдіреді.Ол қазақ тілінде ақылы таяз деген ұғымды білідіреді.
Бұл терминді ғылымға немістің психиаторы Э.Креплин енгізген.
Олигофрения ауруының белгілері болып табылатындар:
1.Тұрақтылық ;
2.Қайталанбаушылық ;
3.Дефектінің органикалық түрде туындауы;
4.Тез дамымаушылық ;
Дамуында кемістігі бар балалардың көпшілігін ақыл – ойында кемістігі бар
балалар (жалпы балалар популяциясының 2% ал кей мәліметтерге қарағанда 3%
ке жуығын) құрайды. Бүгінгі таңда ақыл – ойы дамуында кемістігі бар
балаларды төмендегі кестеде көрсетілген ретпен түсіндіруге болады.
Генетикалық формадағы ақыл – ой кемістігіне аурудың хромосомды Формаларын
жатқызуға болады. Хромосомды формалар бүгінгі таңда барлық ақыл – ой
кемістік жағдайларының 15,7% құрайды. Ақыл-ой кемістігінің хромосомды
түрлерін төмендегідей көрсетуге болады.
Олигофрения негізінен баланың орталық жүйке жүйесінің,
әсіресе, бас миының зақымдануынан пайда болатын кемістік. Бас
миының за- қымдануынана әр түрлі сыртқы және ішкі
факторлардың тигізетін зардаптары себеп болады. Сыртқы факторларға
ананың екіқабат кезіндегі грипке, сүзекке, қызылшаға, сары ауруға
және басқа да әр түрлі жұқпалы дерттерге шалдығуы, ананың
организмі жайылған уытты заттардан құрсақтағы нәрестенің улануы
және босану кезінде болатын әр түрлі зақымдар жатады.
Ішкі факторлардың зардаптарынан олигофрения іштен туа
пайда болады. Сонымен қатар олигофрения сыртқы факторлар әсерінен болады:
Резус-фактордың қан құрамында бар немесе жоқ болуына қарай
адамдарды оң-резусты және теріс-резусты деп бөледі. Адамдардың
85 пайызының қаны оң-резусты,ал 15 пайызы теріс-резусты деп
есептеледі. Егер екіқабат әйелдің қаны теріс-резусты болса, онда
құрсақтағы нәресте жұбайының оң-резусты қанын мұраланады. Демек
резус-фактор бойынша ананың қаны құрсақтағы нәрестенің қанымен
сәйкес келмеуімен оның физикалық және психикалық дамуының
уақытының бұзылатындығы байқалады.
Олигофрения потогенезінің әр түрлі формалары бірдей емес, бірақ олар
бірдей механизмдерден тұрады. Сәби миының зақымдануы кезінде болатын
онтогенездің ағымдық периоды маңызды роль атқарады. Әр түрлі потогенездік,
энтогендік немесе экзогендік факторлар баланың миында өзгерістер туғызады,
яғни клиникалық аурулардың болуына алып келеді.
Олигофрения ауруының негізгі себептерінің бірі потогендік факторлардың
әсер ету кезі, олигофренияның лаколизациясы организмнің зақымдануы болып
табылады.
Олигофренияның этилогиялық факторлары:
1 .Энтогендік (тұқымқуалаушылық)
2.Экзогендік (әртүрлі химиялық препараттардың әсері)
З.Олигофренияның аралас мінез ерекшеліктері.
Этнология белгілерін анықтаудағы олигофренияның клиникалық формалары.
Микроцефалия. Микроцефалия жалған немесе дәл түрде кездесетін ауру
түрі. Дәл түрдегі (бастапқы) микроцефалия өте сирек кездеседі. Бас
сүйегінің кішкентай көлемде болуына байланысты, ауру балалардың
интеллектісі нашар дамыған, ақылының кем болуы тітіркенуінің жоғарлауы
немесе агрессиялық күйде жиі болып жатады.
Жалған (қосымша, екінші ) церебропатикалық микроцефалия, ұрықтың іштей
зақымдануына алып келеді. Ауруда дамымаудың белгілерімен қатар
неврологиялық симптомдар да немесе дірілдеп толып қалуларда жиі
кездеседі.Бас сүйегі дәл микроцефалияға қарағанда өрескел немесе дене
бітімі, бойының өсуі нашар қалыптасады.
Келе ақылдылық ауруымен ауырған аурулар жабырқаңқы, көңілсіз күйде
болады.Бірақ дәл немесе жалған микроцефалия аурулары арасында нақты шекара
қою мүмкін емес.
Ксеродермикалық форма (Рада синдромы)сирек ауытқулар болып табылады,
яғни олигофрениямен ихтиоздың байланысуы. Ауру нәтижесінде балықтың
теңгешелеріне ұқсас аурудың терісінде тез-тез қайтатын құрғақ
қабыршақтар пайда болады.Ихтиоздың ең ауыр формасымен ауырған балалар тез
өледі.Психикалық дамымау дірілдеп талып қалумен бірге жиі жүреді.
Зат алмасудың бұзылуына байланысты туындайтын ауру түрлері.
Фенилкетонурия (фенилпированоградтық олигофрения) фениламинның
алмасуының бұзылуына байланысты болатын ауру түрі.Бұл жағдайда жүріс-тұрыс,
бұлшық ет тонусы өзгереді, қимыл координациясы бұзылады.Осы ауру түрі жаңа
туылған балаларда, яғни емізулі кезеңде де байқалады. Бала өмірінің бірінші
жылында-ақ ақыл-есінің кемдігі байқалып, 3-7 жасқа келгенде бұл қалыпты
жағдайға айналады.
Гомодистелнурия метион алмасуының бұзылуына байланысты рецессивті типте
тұқым қуалайтын ауру түрі. Бұл ауру түрі бұлшық еттердің әлсіреуі, талып
қалу жағдайларында көрінеді. Аурудың белгілері көзінің айланасы қызарып,
көру қызметінің нашарлауы немесе тағы басқа құбылыстарда көрінеді.
Галактоземия, фрунтазурия, сукрозия - рецессивтік
түрде
тұқымқуалайтын ауру түрі. Балаларда гипотрофия, тышқақ немесе тағы басқа
ауыр сйматикалық бұзылулар негізінде көрінеді.Бұл организмнің
үлкен
шығындауына талып қалу, көңілсіз күйде болуында көрінеді.
Марфон синдромы - полисахаридтің жетіспеуінен туындайтын ауру түрі. Осы
тұқым қуалайтын ауру негізінде байланыстыру тканьдары зақымдалады.Бұл ауру
түрі әйелдерде сияқты еркектерде де жиі кездеседі. Аурудың белгілері
туылғаннан бастап байқалады.Оларға:
1 .Көздің дамуының ауытқуы;
2.Сүйек бұлшық еттері системасының дамуының ауытқуы;
З.Жүрек қантамырларының дамуының ауытқуы:
Берілген ауруда барлық балаларда интеллектуалдық дефект байқалмайды.
Психикалық дамудың көп белгісі жас ерекшелік нормасына байланысты келеді.
Горгонализм - тұқымқуалайтын ауру түрі, зат алмасуының бұзылуы
нәтіжесінде туындайды. Әйелдерге қарағанда еркектерде жиі кездесетін ауру
түрі. Аурудың белгілері сәби өмірінің бірінші айында көрінеді.Бұған бас
сүйегінің көлемі тым үлкен болуы, құлақтарының пішіні дұрыс қалыптаспауы,
саусақтары толық, қысқа, алақаны тым жалпақ болуы, буындары зақымданғанында
көрінеді.
Лоуренс синдромы - олигофрения, гипоталамус кұрылысының бұзылуымен
байланысты. Осы ауру негізінде зат алмасуының (май немесе ақуыз) бұзылуында
көрініс табады. Вегетативтік және эндокриндік өзгерістер байқалады. Бұл
синдром олигофрения ауруынан идиотия ауруына ауысуына дейін баруы мүмкін.
Сондықтан осындай аурумен аурыған балаларды үнемі қадағалап, емдеудің
алдын алу шараларын қолдану керек.
Хромосомалардың операциясынан туындаған олигофрениялар.
Даун ауруы - хромосомалардың ауытқуына байланысты, 21 артық хромосомаға
байланысты пайда болады.
Бұл аурудың тез болу жылдамдығы 1:600 ден 1:900 ге дейінгі аралық.
Мұндай аурумен балалардың бойы қысқа, аяқ – қолдары қысқа, саусақтары
қысқа, бас сүйегі кішкентай, мұрын қыры жалпайған, таңдайы жоғары, тістері
дұрыс дамымаған, көбіне кариеспен зақымданған. Жоғары жақ сүйектері
жетілмеген, төменгісі алға шығып тұрады. Тісі семіз, кұлақтары кішкентай,
шаштары сирек, терісі құрғақ, жыныс органдары толық жетілмеген
болады. Көбіне бұл белгілер жүрек ауырумен бұлшықет
гипотомиясымен қатар жүреді. Бетінен ешнәрсе байқалмайды, ауызы
жартылай ашық болады. Ақыл-ойдан артта қалу 5% дебильностқа; 75%
имбецилностьқа немесе 20% идиотияға жетеді.
Аурулар сеңгіштікпен ерекшеленеді.
Шерешевский-Тернер синдромы - тек әйелдерде кездеседі. Бір X-
хромосоманың жетіспеуіне байланысты жыныстық хромотин болмайды.
Ауруларға жыныстық инорантилизм әр-түрлі дисплазиялар, бойдың кішілігі,
кұлақтары деформацияланған және төмен орналасқан. Жүрек қантамырлары
системасы жағынан кемістіктер жиі байқалады. Ақыл-ойдан артта қалуы әр
сатыда кездеседі.
Клайнфелтер синдромы - тек еркектерге тэн.
Хромосомалардың жалпы санының өсуі. Бірінші және екінші белгілері әлсіз
көрінеді. Осы ауырудың бірінші тобына ата-аналардың генеративті
клеткаларының химиялық заттардың әсерінен зақымдануына байланысты туындаған
олигофрения ауыруларына кіреді.
Олигофренияның екінші тобы. Яғни бұл топқа ұрықпен іштегі баланың
зақымдануынан пайда болған аурулар кіреді. Ұрықтың өсуінің бұзылуы әр түрлі
болуы мүмкін.
Олигофренияның инж)рекцилық аурулар (қызылша, тұмау; парагрип және
тағы басқа) негізінде пайда болып жүктілік кезінде эмбрионның зақымдануы
(жиі 5-9 - шы аптада) көрінеді: Ақылсыздық көру қызметінің,
есіту мүшелері мен жүрек қан-тамырларының дұрыс дамымауымен үйлестіріледі.
Жиі қаңқа дамуы, тістердің дефектілері, және жалпы дамымаумен байланысты
кездеседі. Бұл ауру түрінің психикалық дамымауы әдетте идиотия деңгейінде
болады.
Тума сифилисі. Бұл ауру түрінің белгілері ерте көрінеді. Олигофрения
әртүрлі деңгейде болады. Психикалық және астеникалық синдромдар байқалады.
Эпилепсия ауруы да пайда болуы мүмкін. Бұл ауру түрі көптеген дефектерге
тән.
Токсоплазмос. Балада бас сүйегінің сүйектерінің дұрыс қалыптаспауы,
ішкі құрылысының қызметінің бұзылуы байқалады.Ауру түрінде ең алғаш бас миы
мен көздері зақымданады. Яғни қызметтері толық бұзылады, эпилепсия ауруы
жиі көрінеді және күрделене түседі.
Листериоз. Аурудың пайда болуы анасының жүкті кезінде түрлі аурулармен
ауруына байланысты болады. Бұл жағдайларда психикалық дамымау идиотия
деңгейінде көрінісін табады.
Олигофрения ауруының күшеюіне байланысты, яғни ұрыққа септігін тигізуі
тағыда көптеген басқа инфекциялық аурулармен ауырғанда өзінің әсерін
тигізеді гормондардың бұзылуы, басқа да экзогендік факторлар.
Кретенизм немесе гипотиреодтық олигофрения - кемақылдылықтың ең жиі
кездесетін түрлері. Бұл аурулар эндокриндік бұзылулар нәтижесінде пайда
болады.
Тума гипотиреоз - тұрмыста қолданатын ішімдік суда йодтың
жетіспеушілігіне негізделген. Ол кез келген жерде тұқым қуалаушылық, дефект
нәтижесінде пайда болады.
Гемолитикалық ауру - ұрықтың сиымсыздығы мен анасының қан құрылысы,
резус-факторларының сай келмеуіне байланысты балада гемолитикалық ауру түрі
туындайды.
Балада гемолитикалық аурудың пайда болуы клиникалық симптом ретінде
сары ауру ауруымен аурыған кезде алғашқы өмірінің 36 сағат ішінде болады.
Сары ауру ауруы кейінгі 2-3 күн көлемінде өз күшіне енеді. Балалар бұл
кезде бозарып, ұйқышыл көздерінің қимыл бағыты өзгеріп, емдеуден бас тарту
сияқты белгілері көрініс береді. Олардың бауыры мен көк бауыры (талақ)
ісінеді. Емдеудің алдын алу шаралары көрсетілмеген жағдайда ауру балаларда
неврологиялық бұзылулар: бұлшық ет дистониясы, гиперкинездер, ақилық,
естудің төмендеуі, психикасының дамымай қалуы ықтымал. Берілген олигофрения
түріне интеллектуалдық жеңіл немесе орташа дефект деңгейі, жоғары
деңгейдегі ақылсыздықтың дамуы тән.
Атипикалық олигофрения. Гидроцефалия ауруы негізінде пайда болған
олигофрения тек қана бас миында сары су жиналған кезде туындайды.Бұл
аурумен ауырған баланың сөйлеу қабілеті ойлау қабілетіне қарағанда әлде
қайда жақсы дамыған. Ауруларды музыканы есте сақтау мен аузша есептеу
қабілеті жақсы дамыған болуы мүмкін. Олар кеңпейілді, ашықауыз,
эйфорикалық, олардың тек кейбіреулеріғана ашуланшақ, тез тітіркенгіш
болады. Ауру балаларда талып қалу жиі болып тұрады. Тума гидроцифалия
ауруының негізгі белгілері: бас сүйегінің үлкен, маңдайы шығыңқы және
жалпақ, бетінің пішіні үшбұрышқа ұқсас немесе басының көлемімен
салыстырғанда әлдеқайда кішірек болады.Аурулардың барлығының қимыл-
қозғалысы бұзылған ( аяқ-қолдарының сал болуы) көру нервтерінің атрофиясы,
сезім мүшелері мен есту қызметінің зақымданғаны байқалады.
Краниостебз - ауруы ұрықтық бас сүйегінің тым ерте әрі тез үлкеюі
нәтижесінде дамиды. Осыған байланысты бас сүйегі дұрыс қалыптаспайды.
Мұндай аурумен аурыған балаларда бас сүйегінің қысымы жоғарылайды, көру
қызметі төмендейді, бас аурулары мен жүрегінің айнуы сияқты құбылыстар жиі
болады.
Олигофрения мен балалар церебралдық сал ауруы
(ДЦП ) мен үйлесуі. Берілген олигофрения - бұл ауру жағдайында 60%
байқалады. Бұл ауру, яғни ДЦП ге тән ерекшеліктер: баланың физиологиялық
немесе психологиялық тұрғыда дамуының күрт төмендеуі. Яғни балалардың ақыл
- есінің кем болуы, сөйлеуінің баяу жетілуімен қоса өзінің құрбыларына
қарағанда сөйлеуі мүлдем артта қалуы немесе т.б. жағдайлар жатады.
Церебралсал ауруында дизартрия жиі байқалады. Баланың эмоциясы мен
интеллектісі толық бұзылады.
Ақыл-ой кемістігінің даму барысындағы деңгейіне және сапалық
дәрежесінің өзіне тән өзгешелігіне қарай олигофрения: идиотия,
имбецильность және дебильность болып басты-басты үш топқа бөлінеді.
Идиотия - гректің сөзі. Оның қазақ тіліндегі мағынасы нақұрыс деген
ұғымға тура келеді. Демек, идиотия туа біткен психикалық бұзылуының
нәтижесінен болатын ақыл-ой кемістігінің ең ауыр түрі.
Біріншіден, идиот балалардың физикалық дамуы өте қатты күйзеліп
бұзылған. Олардың бас сүйектері мен дене құрылысы сүйектерінің сыртқы
мүсіндік тұлғалары майысып-қисайып бүлінген және соның салдарынан қимыл
-қозғалыстары толық жетілмей қалған. Физикалық кемістіктің мұндай
Даму процесінің бұл сияқты бұзылуы олигофренияның пайда
болуына мүмкіндік туғызады.
Төртіншіден, баланың ақыл-ойының жетілмеуіне ата-ананың
маскүнемдікке, нашақорлыққа және есірткіге салынуы да себеп
болады. [4]
Олигофрен балалардың бас миының үлкен жарты шарының
қыртысы түгелімен жайылып зақымданатындығы арнайы клиникалық
зерттеулердің нәтижесінде анықталған. Сонымен бірге олигофренияда
бас миының үлкен жарты шарының барлық қыртысының жайылып
зақымдануымен қатар оның қыртысындағы жүйке жүйелерінің даму
барысының сапалық жағы да бұзылатындығы байқалады.
Ақыл-ой кемістігінің даму барысындағы деңгейіне және
сапалық дәрежесінің өзіне тән өзгешелігіне қарай олигофрения:
идиотия,имбецильность және дебильность болып басты-басты үш топқа
бөлінеді.
Идиотия – гректің сөзі. Оның қазақ тіліндегі мағынасы нақұрыс
деген ұғымға тура келеді. Демек, идиотия туа біткен психикалық
бұзылуынан нәтижесінен болатын ақыл-ой кемістігінің ең ауыр түрі.
Біріншіден, идиот балалардың физикалық дамуы өте қатты
күйзеліп бұзылған. Олардың бас сүйектері мен дене құрылысы
сүйектерінің сыртқы мүсіндік тұлғалары майысып-қисайып бүлінген
және соның салдарынан қимыл –қозғалыстары толық жетілмей
қалған. Физикалық кемістіктің мұндай зардабынан идиот балалардың
кейбіреулері тіпті өздіктерінен емін-еркін отырып-тұрып, түзу жүре
де алмайды. Олар бүкіл денесімен аударылып-төңкеріліп немесе теңселіп-
шайқалып тасбақаша митыңдап жүреді.
Екіншіден, идиот балалардың сөйлеу тілдері жекелеген кейбір
жеңіл дыбыстарды айтудан ары бармайды . Тек кейбір жағдайларда
ғана бір - екі. буыннан тіркескен бірнеше сөздерді бұрмалап бұзып
айтуға шамалары келеді Әйткенмен де , бұлардың жеңілдеу түрлеріндегі
сөйлеу тілдерінің біршама сақталатындықтарын байқауға болады. Бірақ
олар айтқан сөздерінің мағыналарын өздері түсінбейді.
Үшіншіден, бас миының үлкен жарты шары қыртысының жұмыс
істеу қызметінің соншалықты өрескел қатты бұзылғандығының нәтижесінен
идиот балалардың тіпті қарапайым деген шартты рефлекстерінің өздері
өте қиыншылықпен орындалады.
Төртіншіден, идиот балалардың мінез-құлықтары тағы тақылеттес
болып кетеді. Олардың кейбіреулері өлі денеге ұқсап
айналасындағыларға көңіл аудармастан ұзақты күнге қимылсыз сұлайып
жатып алады немесе қозғалмастан бір орында мелшиіп отырады да
қояды ; ал басқа біреулері керісінше тынымсыз жүгіреді , секіреді
немесе тоңқалап асып құлайды немесе тісін ақситып алып шықырлатып
қайрайды немесе аузына іліккенді тістеп алып шайнайды.
Имбециль – латынның сөзі.Оның қазақ тіліндегі мағынасы әлсіз,
дәрменсіз деген ұғымды білдіреді. Имбециль идиотқа қарағанда ақыл-ой
кемістігінің жеңілдеу тобына жатады. Олардың патологиялық
кемістіктеріне зерттеу жүргізген кезде жүйке жүйелерінің, әсіресе
оң жағының құрылысы мен оның қызметіне залал келтіретін әр
түрлі аурулар жиынтығының бытыраңқы қалдықтарының болатындығы
анықталды. Сонымен қатар, мұндай балалардың бас миы қыртысының
астындағы торабтардың бірқалыпты дұрыс жұмыс істеуінің
бұзылғандығын көрсететін бірнеше неврологиялық белгілердің де
болатындығы жиі байқалады.
Имбециль балалардың ақыл-ой кемістіктері идиоттарға қарағанда
біршама жеңілдеу болғанымен, бірақ, олардың да қимыл-
қозғалыстарының толық жетілмегендігі айтарлықтай айқын білініп
тұрады. Демек мұндай балалардың да қимил-қозғалыстары жеткілікті
дамымай қалған. Соның салдарынан дара бітімдерінің құрылыстары да
қисайып-майысып бұзылған. Олар өздерінің дене мүшелерін кез келген
нысаналы бақытқа бұрып және бір-бірінен айырып қимылдатып,
қозғалтуға шамалары келмейді. Мысалы, бір көзіңді қыс десең , ол
бүткіл бетін тыржитып-жиырып екі көзін де қысады, кейде қолымен
жабады.
Толық жетілмей кем болып қалған дене мүшелері баланың көздеген
мақсатына қарай емін-еркін қимылдап қозғала бермейді. Сондықтан да
олардың дене мүшелері, әсіресе қолдары ешқандай бағыт-бағдарсыз бет
алды салдыр-салақ сілтеніп қимылдайтындары жиі байқалады. Қолдарының,
аяқтарының және саусақтарының қимылдары өте әлсіз және ебедейсіз
шалажансар болады, емін-еркін иіліп-бүгіліп, ашылып жазылмайды.
Сондықтан да мұндай балалар өздерінің үсті бастарына қарап күтінуге
шамалары келмейді. Қолдары мен саусақтарының лемістігі олардың жазуы
үйренулеріне де қиындық туғызады.
Имбецилдердің ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz