Қазақстандағы агро бизнестің қалыптасуы және дамуы

Пән: Ауыл шаруашылығы
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Тақырыбы: Қазақстандағы агро бизнестің қалыптасуы және дамуы

Туған жер қай перзентіне ыстық емес, жұрттың бәрі секілді бізде өзіміз туып-өскен өлкенің, кір жуып, кіндік кескен өңірдің түрлене түлеп, гүлдене түсуін тілейміз. Тілеп қана қоймай, қолымыздан келгенше соған септігімізді тигізіп, қанатымен су сепкен қарлығаш құрлы болса да қол ұшын беріп қалғымыз келіп тұрады. Оның үстіне негізгі дені ауылдан шығып, жусаны мен жуасының иісін жұтып ержеткен қазақ ақын-жазушыларының, қалам ұстап жүрген қайраткерлерінің ауылды аңсап жырлағаны, әйтеуір бір шығарма жазбағандары кемде-кем.

Сол бір ана құшағындай аңсап барып, бір сәт мауық басып қайтатын ауылымыздың көз алдымызды кетуі кетіп, аз жыл ішінде байырғы береке, ежелгі ажарынан айырыла бастағанына жанымыз құлазып:

Ауылдың да өз қайғысы бар мұңы бар,

Бұрынғыдай шуағы жоқ жылынар,

Қазанат та көріндейді белдеуде,

Азамат та азайыпты тіл ұғар! - деп күйзелеміз.

Қырқысы малға ойпаңы егіске толып, қысы - жазы дүбірлі еңбек әсте бір толастамай жататын ауыл тірлігін көріп сүйсінетіміз рас еді.

Қарын қамы, мал тойымы ғана күйттемей, алыс - жақын жақсыдан, жылт еткен жаңадан үйреніп, үлгі алып, үдере ілгерілеп бара жатқан ауылдастарымызды мақтаныш тұтамыз.

«Егеменді болды, ел болдық» деп кепкімізді аспанға ата дүрлігіскен анау жылғы бір алашапқын кезінде дарияның жарға соққан толқынындай жан - жаққа алаңдап, не болып, не қойғанымызды біле алмай әуре мен сарсңға түсіп кеткен әуелі шақта мысқылдап кірген сол дәулет батпандап шашылып бір кеткен.

Елу - алпыс жыл бойына ел болып еселеп жиған ен дәулет ұстағанның қолында, тістегеннің аузында жырымдалып және кете беріп еді.

Кешегі мыңғырып өскен малдан тігерге тұяқ қалмауға айналды. Күні кеше тонналап өнім беретін бетегелі бел, құйқалы қырат, көкжасыл мауытындай көркем жайлау - жайылымының бәрі құлан жартпас Кербаланың шөліне айнала бастады.

Қазіргі кезед Қазақстан экономикасында, әсіресе, ауыл шаруашылығының үлес салмағы үлкен екені белгіл. Бірақ, осыған қарамастан 1992 - 1993 жылдардағы елеулі дағдарыс ауыл шаруашылығында болды. Оның басты себебі - ауыл шаруашылығы мен өнеркәсіп салалары өнімдері арасындағы үлкен алшақтық еді.

Ауыл шаруашылығының терең дағдарысқа ұшырауына республикадағы колхоздар мен кеңшарларды жаппай және тез арада жекешелендіру науқанының үлкен зардабы тиді. Бұрын 600-ден астам астық өндіретін, 700-дей қой шаруашылығымен шұғылданатын кеңшарлармен колхоздар, 80-дей құс фабрикасы бар еді. Шошқа өсіретін, бордақылайтын өндірістік негізде дамыған бірнеше ірі - ірі кешендер жұмыс істеді. Халық жұмыртқамен, құс етімен толық қамтамасыз етілген еді.

Ауыл шаруашылығының басты саласы - егіншілік. Алайда, нарықтық қатынастарға келуімен байланысты алғашқы үш жыл ішінде көп - көркем қалыптасқан саланың берекесі қалмады. 1992 - 1994 ж. ж. қатарынан егістік дала жаңбыры болмағанына қарамастан егіншіліктің байырғы мәдени дәрежесі төмендеп кетті.

Нарық жағдайында аграрлық сектордың басты бір саласы - мал шаруашылығының халімәз болмай, едәуір төмендеді. Малдың саны жылдан - жылға азайып отырады. Мал мен құстың келуі негізінен осы салаға деген көзқарастың нашарлауынан болды. Малға қажетті жем - шөп аз дайындалды. Бұдан басқа шаруашылық кәсіпорындарын жекешелендіру нәтижесіндемал шаруашылығын жүргізу нысандары да көп өзгеріске ұшырады. Жеке шаруаларға бөлініп берген малдар өнімберудің орнына сатылып кетті, немесе ауыл тұрғындарына керекті тауарларға ауыстырылды. Мал санының азаюының тағы бір себебі - бұрын Қазақстан бүкіл Кеңес Одағына арнап ет дайындаса, енді оны 15 милион халыққа ғана есептеп өндіретін болды.

Ауыл шаруашылығы одан әрі дамытудың жаңа кезеңі Қазақстанда өткен 2002 жылдан бастау алды. Бұл кезең 2005 жылға дейінгі уақытты қамтуға тиіс аграрлық өндірістегі реформаны аяқтау ауыл шаруашылық жерлеріне жеке меншікті енгізу және ауылдың әлеуметтік бейнесін жаңғырту мәселелерімен сабақтастырыла қарастырылған.

Мал шаруашылығын одан әрі дамыту және мал басын қайта көбейту үшін негізгі үш бағытта жұмыс істеу көзделіп отыр. Біріншіден, селекциялық - асыл тұқымдандыру жұмыстарының деңгейін көтеру арқылы қолда бар мал басының генетикалық әулетін арттыру, жоғары сапалы тұқыммен барлық аналық малды қолдан ұрықтандыру жаппай қолға алу. Екіншіден, перспективалық мал тұқымдарын дамыту үшін жағдай туғызу. Ауыл шаруашылығы саласының ғалымдарымен бірлесе отырып, жоғары сапалы өнім беретін мал тұқымдары анықталып, оларға мемлекеттік қаржы көздерін қарастыру. Үшіншіден, жоғары сапалы өнім беретін мал тұқымдарын табиғи өніммен арнайыландырылған орта және ірі тауарлы өндіріске қайта бейімдеуге қол жеткізу.

Мал тұқымдарын асылдандыру ауыл шаруашылығындағы басым бағыттардың бірі болуы тиіс. Батыс Еурова елдерінде мал тұқымының 95 проценті асылдандырылған болып келеді. Ал бізде керісінше. Қазіргі мәліметтерге сүйенсек, қолда бар малдың 90 проценті тұқымдық қасиеті жоқ жай түлектер.

Сондықтан мал шаруашылығындағы негізгі бағыт мал санын орынсыз көбейте беру емес, қайта олардың тұқымын асылдандырып, өнімділігін арттырп, өнімдерінің сапасын жақсарту.

Қазақстан үкіметі соңғы жылдары ауыл шаруашылығы өндірісін ұлғайтуға, егіс көлемін көбейтуге, өнім мөлшерін өсіруге бағытталған шаруаларды іске асырады. Ауыл шаруашылығы саласындағы меншік түрлеріне қарамастан үкімет оларға әрдайым қолдау көрсетіпотыр. Үкімет 2002 жылдан бастап ауыл шаруашылығына қатысты үлкен жүйелі жұмыстар жүргізе бастады. Бетбұрысты мәселелерді айқындайтын Жер, Орман және Су кодекстерінің жобалары жасалды. 2002 жылы 5 маусымда мемлекеттік - аграрлық бағдарлама қабылданды. Ол 2003 - 2005 жылдарды қамтыды, яғни ауылды қолдау, өркендету жылдары деп аталды. Бұл жылдары көқктемгі дала және күзгі жиын - терін жұмыстарын қаржыландыру нақты және тұрақты сипат алды. Мәселен, 2002 жылы ауыл шаруашылығы салаларын қолдау мақсатында мемлекеттік бюджетпен 30 милиярд тенге қаржы бөлінген.

Агро бизнестің дамуы оның салаларының төрт негізгі сфераға бөлінуімен жүзеге асырылды.

АГРО БИЗНЕС КЕШЕНІ.

Агробизнес комплексінің басқа сфераларды байланыстырып тұратын ұйтқысы ауыл шаруашылығы болып табылады. Бірінші сфераға ауыл шаруашылығын техникамен жемшөппен, тұқыммен, тыңайтқышпен, өсімдіктер және малды қорғайтын дәрі - дәрмекпен, яғни өндірістің материалдықфакторымен қамтамасыз ететін салалар жатады. Міндеті жағынан бұл сферағашаруа өндірісін дамытуға мүмкіндік беретін қаржылық ресурс - несие де кіреді.

Бұл сфера ауыл шаруашылығы үшін ресурстар рыногын қалыптастырып, оның техникалық және технологиялық деңгейін анықтап, ауылшаруашылығында өндіріс шығынының көлеміне несие алуға баға мен шарт арқылы әсер етеді.

Сфералардың үшінші тобы егіс даласынан өнімдерді тұтынушыға жеткізумен айналысатын салардың жұмысын қамтамасыз ететін маркетингтік сфераны құрайды. Агробизнестің бұл саласы өз бетінше жұмыс істейтін өндірістік сала - тамақ өнеркәсібінің болуымен ерекшеленеді.

Төртінші сфера агробизнесті толықтай және оның жекелеген саларының қызметін жақсартуды қамтамасыз ететін агросервиспен тұрады. Мұнда қызметтің көптеген түрлері, оның ішінде агробизнестің бсқа сфераларына мамандандырылған қызмет көрсету ғылыми зерттеулер мен жобалар, кадрларды дайындау мен біліктілігін арттыру, жаңа технологиялардыенгізу, коммуникация, мемлекеттік реттеу және басқару бар. Оның негізгі ерекшелігі сонда, агросервия мемлекеттік құрылымдар: ауыл шаруашылығын басқару, рыногті реттеу ұйымдастыру, ғылыми - зерттеу, мамандандырылған білім беру және тағы басқа мемлекеттік құрылымдар тұрақты түрде жұмыс істейтін, агробизнестің бірден - бір сферасы болып табылады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.