Жаңа педагогикалық технологиялар арқылы болашақ мұғалімдердің кәсіби бағыттылығын жетілдіру

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 141 бет
Таңдаулыға:

Қ. А. Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті

ӘОЖ 378. 02:37. 6. 013. 41 Қолжазба құқығында

САДУОВА ЖАНАР НҰРӘЛІҚЫЗЫ

Жаңа педагогикалық технологиялар арқылы болашақ мұғалімдердің кәсіби бағыттылығын қалыптастыру

13. 00. 08 - Кәсіптік білім беру теориясы мен әдістемесі

Педагогика ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесін

алу үшін дайындалған диссертация

Ғылыми жетекшілері:

педагогика ғылымдарының

докторы, профессор Керімов Л. К.,

педагогика ғылымдарының

докторы, доцент Беркімбаев К. М.

Қазақстан Республикасы

Түркістан, 2008

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . .: КІРІСПЕ . . .

3: 3

: 1

КІРІСПЕ . . .:

ЖАҢА ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ

ПАЙДАЛАНУ АРҚЫЛЫ БОЛАШАҚ МҰҒАЛІМДЕРДІҢ КӘСІБИ ДАЯРЛАУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ . . .

3: 8

: 1. 1

КІРІСПЕ . . .: Жаңа педагогикалық технологиялардың болашақ мұғалімдерді кәсіби даярлаудағы мәні және сипаты . . .

3: 8

: 1. 2

КІРІСПЕ . . .: Жаңа педагогикалық технологиялардың оқу үдерісінде алатын орны және атқаратын қызметі . . .

3: 32

: 1. 3

КІРІСПЕ . . .: Болашақ мұғалімдердің кәсіби бағыттылығын қалыптастыру моделі . . .

3: 48

: 2

КІРІСПЕ . . .:

БОЛАШАҚ МҰҒАЛІМДЕРДІҢ КӘСІБИ

БАҒЫТТЫЛЫҒЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ ӘДІСТЕМЕСІ . . .

3: 80

: 2. 1

КІРІСПЕ . . .: Болашақ мұғалімдердің кәсіби бағыттылығын жаңа педагогикалық технологиялар негізінде қалыптастырудың педагогикалық жүйесі . . .

3: 80

: 2. 2

КІРІСПЕ . . .: Педагогикалық практика арқылы болашақ мұғалімдердің кәсіби бағыттылығын қалыптастыру әдістемесі . . .

3: 100

: 2. 3

КІРІСПЕ . . .:

Тәжірибелік-эксперименттік жұмыстары және оның

нәтижелері . . .

3: 117

КІРІСПЕ . . .: ҚОРЫТЫНДЫ

3: 122

КІРІСПЕ . . .: ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

3: 124

КІРІСПЕ . . .: ҚОСЫМШАЛАР

3: 134

КІРІСПЕ

Зерттеудің көкейкестілігі. Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңында «Білім беру жүйесінің басты міндеті - ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау; оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу» - деп білім беру жүйесін одан әрі дамыту міндеттері көзделген [1] . Бұл міндеттерді шешуде, әрбір білім беру мекемесі, әрбір мұғалімнің күнделікті ізденісі арқылы, барлық жаңалықтар мен қайта құру өзгерістерге батыл жол ашарлық жаңа практикаға, жаңа қарым-қатынасқа өту қажеттігі туындайды.

Қазіргі кездегі жоғары білім беру қоғам талаптарын қанағаттандырудың бірнеше жүйелерін қарастырады, яғни ғылымды, білімді және өндірісті интеграциялау түрі ретінде ғылыми оқу-өндірістік кешендер құру; оқытуды және студент еңбегін дараландыру, білім беруді ізгілендіру; оқытушылардың кәсіби даярлығына жоғары талап қою, жоғары оқу орнында болашақ мұғалімдерді даярлау мен олардың кәсіби деңгейін жаңа педагогикалық технологиялар негізіне көтеру қажет. Мұндай үдеріс әлемнің түрлі елдерде өздерінің ұлттық ерекшеліктеріне, экономикалық жағдайына, білім беру жүйесінің дәстүрлеріне қарай әртүрлі деңгейде көрініс тапқан.

Жеке тұлғаны жан-жақты дамыту шеңберінде білім берудің мақсаты мен мәнінің өзгеруі «білім беру технологиясы» деп аталатын жаңа ұғымның пайда болуына ықпал етті. Бұл ұғымның мәнін білім беру үдерісін өзгеше дамытатын жүйе деп түсінуге болады, онда білім алушылардың іс-әрекеті жетекші фактор болып табылып, оқыту мұғалім мен білім алушының субьектаралық өзара әрекетін қарастыратын және олардың мүмкіндіктерін қамтамасыз ететін рефлексиялық басқару ретінде көрінеді.

ЖОО-да білім беру технологияларын пайдаланудың тиімділігі болашақ мұғалімнің кәсіби іс-әрекетін дұрыс ұйымдастыра алуымен байланысты. Педагогикалық іс-әрекеттің қыр-сырын әртүрлі салада қарастырған ауқымды зерттеу еңбектері баршылық. Мәселен, болашақ мұғалімнің кәсіби мәнді сапаларын қалыптастыру және тұлғасын дамыту, педагогикалық іс-әрекеттің дидактикалық негіздерін айқындау, ЖОО-да оқу үдерісінің тиімділігін арттыру мәселелері қазақстандық ғалымдар- А. П. Сейтешов [2], Н. Д. Хмель [3], С. А. Ұзақбаева [4], Л. К. Керімов [5], Б. Р. Айтмамбетова [6], Б. Әдікәрімұлы [7], М. А. Құдайқұлов [8], А. Е. Әбілқасымова [9], Ғ. К. Ділімбетова [10], В. В. Егоров [11], М. Ж. Жадрина [12], А. А. Калюжный [13], М. С. Молдабекова [14], З. А. Исаева [15], Б. К. Момынбаев [16], Г. Ж. Меңлібекова [17], Г. К. Нұрғалиева [18], С. А. Жолдасбекова [19], М. Н. Сарыбеков [20], Қ. А. Сарбасова [21], Ә. Абуов [22], Б. С. Имандосова [23] және т. б. еңбектерінде қарастырған.

Болашақ түрлі сала мамандарының кәсіби бағыттағы даярлығын әр қырынан қалыптастыру бойынша ғалымдар еңбектерінің маңызы зор. Олар: С. Ж. Пірәлиев [24], Л. А. Шкутина [25], С. Ә. Әбдіманапов [26], К. М. Беркімбаев[27], Ж. К. Оңалбек[28] т. б. болашақ мұғалімдерді кәсіби дярлау; Б. Т. Кенжебеков[29], Б. А. Оспанова [30] болашақ мұғалімдердің кәсіби құзыреттілігі мен креативтілігі туралы еңбектері бар.

Оқу-тәрбие үдерісін жетілдіру мақсатында педагогикалық технологияларды ұсынған Н. П. Гузиктің [31], В. М. Монаховтың [32], В. Ф. Шаталовтың [33], Т. Галиевтың [34], Л. Бектұрғановалардың [35] еңбектері және т. б. ғылыми тұрғыдан практикалық мәні зор еңбектері біздің зерттеу жұмысымызда басшылыққа алынды.

Педагогикалық технологияларды білім беру саласында пайдаланудың әдіс-тәсілдері, шарттары, дидактикалық-әдістемелік негіздері В. П. Беспалько [36], Ж. А. Қараев [37], Ш. Т. Таубаева [38], Қ. Қ. Ералин [39], Б. Т. Барсай [40], Д. М. Жүсібалиева [41], М. В. Кларин [42], Қ. Ө. Қариева [43], С. А. Көшімбетова [44], Қ. Қабдықайырұлы [45], А. А. Саипов [46], Г. К. Селевко [47], Б. К. Төлбасова [48] және т. б. ғалымдардың зерттеу еңбектерінің арқауы болды.

Көптеген ғалымдар жаңа педагогикалық технологияларды оқыту үдерісінде қолдану мәселесіне ерекше мән беріп келеді. Мысалы, Ж. А. Қараев оқытудың компьютерлік технологияларын пайдалану жағдайында оқушылардың танымдық белсенділігін арттыру, С. М. Кеңесбаев болашақ мұғалімдердің жаңа ақпараттық технологияны пайдалана білу мәселелерін, С. А. Көшимбетова оқу-тәрбие үрдісінде оқытудың инновациялық әдіс-тәсілдерін пайдаланудың педагогикалық шарттары, Қ. А. Сарбасова инновациялық педагогикалық технологиялар негізінде бастауыш сынып мұғалімдерінің даярлығын жетілдіру, Ә. Е. Абуов мектептің оқу үдерісінде инновациялық білім беру технологияларын қолданудың педагогикалық шарттарын қарастырған.

Біз жоғарыда аталған еңбектерге талдау жасай отырып бүгінгі таңда жаңа педагогикалық технологияларды оқу-тәрбие үдерісінде пайдалану мәселесінің ғылыми-теориялық тұрғыда әлі де болса шешімін таппай отырғандығын анықтадық.

Болашақ мұғалімдердің кәсіби бағыттылығына бүгінгі өркениетті қоғамның сұранысы мен оларды жоғары оқу орындарында даярлауда жаңа педагогикалық технологияларды пайдаланып теориялық және практикалық білім беруді жетілдіруде әдістемелік нұсқаулардың жоқтығы арасында қарама-қайшылықтар бар екені анық байқалады. Осы қайшылықтардың шешімін іздестіру біздің зерттеу мәселемізді айқындауға және тақырыпты «Жаңа педагогикалық технологиялар арқылы болашақ мұғалімдердің кәсіби бағыттылығын қалыптастыру» деп таңдауымызға негіз болды.

Зерттеудің нысаны: болашақ мұғалімдерді жоғары оқу орнында кәсіби даярлық үдерісі.

Зерттеудің пәні : жаңа педагогикалық технологиялар арқылы болашақ мұғалімдердің кәсіби бағыттылығын қалыптастыру.

Зерттеудің мақсаты: жаңа педагогикалық технологиялар негізінде болашақ мұғалімдердің кәсіби-бағыттылығын қалыптастыруды теориялық-әдістемелік тұрғыдан негіздеу, оны ғылыми-әдістемелік нұсқаулар негізінде жетілдіру.

Зерттеудің ғылыми болжамы: егер, болашақ мұғалімдердің кәсіби бағыттылығын қалыптастыратын жаңа педагогикалық технологиялардың мәні мен мазмұны теориялық тұрғыдан айқындалып, моделі жасалса және педагогикалық жүйе ұсынылып тәжірибеге ендірілсе, онда бүгінгі қоғамға қызмет ететін білікті және бәсекеге қабілетті мұғалім мамандары даярланады, өйткені бұл қазіргі білім беру саласындағы қоғамдық сұраныс.

Зерттеудің міндеттері:

- болашақ мұғалімдерді кәсіби даярлаудағы жаңа педагогикалық технологиялардың мәні мен мазмұнын теориялық тұрғыдан негіздеу;

- болашақ мұғалімдердің кәсіби бағыттылығын қалыптастыру моделін жасау, өлшемдері, көрсеткіштері мен деңгейлерін анықтау;

- болашақ мұғалімдердің кәсіби бағыттылығын қалыптастырудағы педагогикалық практикалардың мүмкіндіктерін айқындау;

- жаңа педагогикалық технологияларды пайдалану арқылы болашақ мұғалімдердің кәсіби бағыттылығын қалыптастыру жүйесін құру;

- ұсынылған әдістемелік жүйенің нәтижесін тәжірибелік-экспериментте тексеру және тәжірибеге ендіру.

Зерттеудің жетекші идеясы. Болашақ мұғалімдердің кәсіби бағыттылығын қалыптастыруда жаңа педагогикалық технологияларды пайдалану қазіргі заман талабына сай білікті мамандардың даярлығын жетілдіре түседі.

Зерттеудің теориялық және әдіснамалық негіздерін тұтас педагогикалық үдерісінде жаңа педагогикалық технологиялар бойынша тұжырымдар, жеке тұлғаның әлеуметтік мәні туралы философиялық, психологиялық қағидалар, жеке тұлғалық-бағдарлы білім беру теориясы, ғылым мен практиканы кіріктіру теориясын құрайды.

Зерттеудің көздері. Қазақстан Республикасының «Білім беру туралы» Заңы, «Қазақстанның-2030» даму стратегиялық бағдарламасы; «Қазақстан Республикасында 2015 жылға дейінгі білім беруді дамытудың тұжырымдамасы»; Отандық және алыс-жақын шетелдік педагог ғалымдардың зерттеліп отырған мәселе бағытындағы еңбектері; Қазақстан Республикасы үкіметінің ресми құжаттары, заңдары, қаулы-қарарлары, оқу-әдістемелік құралдар, бағдарламалар, автордың өзінің жеке басына тән іс-әрекет тәжірибесі.

Зерттеудің әдістері. Зерттеу проблемасы бойынша философиялық, психологиялық, педагогикалық ғылыми әдебиеттерге, жоғары және арнайы оқу орындарының оқу-тәрбие үдерісінің құжаттарына талдау жасау; бақылау, әңгімелесу, сауалнамалар жүргізу; озық тәжірибелерді зерделеу, эксперимент жүргізу, алынған нәтижелерді математикалық тұрғыдан өңдеу.

Зерттеудің теориялық мәні мен ғылыми жаңалығы:

1. Жаңа педагогикалық технологиялар арқылы болашақ мұғалімнің кәсіби бағыттылығының қалыптасуына теориялық тұрғыдан талдау жасалған.

2. Болашақ мұғалімдердің кәсіби бағыттылығын қалыптастыру моделі жасалып, өлшемдері, көрсеткіштер мен деңгейлері нақтыланған.

3. Болашақ мұғалімдердің кәсіби бағыттылығын қалыптастырудағы педагогикалық практикалардың мүмкіндіктері айқындалған.

4. Жаңа педагогикалық технологияларды пайдалану арқылы болашақ мұғалімдердің кәсіби бағыттылығын қалыптастыратын жүйесі құрылған.

5. Ұсынылған әдістемелік жүйенің нәтижесін тәжірибелік-экспериментте тексеріліп және тәжірибелік-экспериментте дәлелденген.

Зерттеудің практикалық маңызы. Зерттеудің нәтижелері бойынша жоғары оқу орнының студенттеріне арналған жаңа педагогикалық технология-лардың мазмұндық сипаттамасы, болашақ мұғалімдердің кәсіби бағыттылығын қалыптастыру моделі мен педагогикалық жүйесі, «Мұғалім іс-әрекетінің психологиялық-педагогикалық негіздері» және «Қазіргі педагогикалық технологиялар» атты арнайы курс бағдарламалары болашақ ұстаздардың кәсіби бағыттылығын қалыптастыру мақсатында жоғары оқу орындарының тәжірибесіне ендірілді.

Зерттеу нәтижелерін жоғары және арнайы орта педагогикалық оқу орындарындағы мұғалім мамандарын даярлауда және Республикалық, аймақтық мұғалімдердің кәсіби білімін жетілдіру институттарында пайдалануға болады.

Қорғауға ұсынылатын негізгі қағидалар:

1. Жаңа педагогикалық технологиялардың ғылыми-теориялық мазмұны болашақ мұғалім мамандарының педагогикалық білімдерін жетілдіріп қана қоймайды, ол кәсіби бағыттылықты қалыптастырудың жетекші құралы болып табылады, өйткені, ол оқу-тәрбие үдерісінің тиімділігін арттырып білікті, шығармашыл, белсенді мұғалімдерді даярлауға септігін тигізуі.

2. Болашақ мұғалімдердің кәсіби бағыттылығын қалыптастыру моделі мотивациялық, мазмұндық, іс-әрекеттік компоненттері бірлігінде байқалады және нақты өлшемдер мен көрсеткіштер және деңгейлер арқылы сипатталады.

3. Болашақ мұғалімдердің кәсіби бағыттылығын қалыптастырудағы педагогикалық практикалардың мүмкіндіктері.

4. Жаңа педагогикалық технологияларды пайдалану арқылы болашақ мұғалімдердің кәсіби бағыттылығын қалыптастыратын жүйесі.

5. Болашақ мұғалімдердің кәсіби бағыттылығын қалыптастырудың педагогикалық жүйесі «Мұғалім іс-әрекетінің психологиялық-педагогикалық негіздері» және «Қазіргі педагогикалық технологиялар» атты арнайы курс бағдарламалары, «Педагогика», «Жалпы психология және педагогика негіздері», «Студенттердің педагогикалық практикасы», «Жас ерекшелік және педагогикалық психология», «Психология мамандығына кіріспе» пәндері және педагогикалық практика және арнайы курстар арқылы жүзеге асырылуы.

Зерттеу кезеңдері. Зерттеу үш кезеңге сәйкес жүргізілді.

Алғашқы кезеңде (2002-2004 ж. ж. ) зерттеудің теориялық негіздері анықталды, философиялық, психологиялық, педагогикалық ғылыми- әдістемелік зерттеулер мен педагогикалық технологиялар бойынша әдебиеттер терең меңгеріліп, теориялық тұрғыдан талданды, зерттеудің ғылыми аппараты анықталды.

Екінші кезеңде (2004-2006 ж. ж. ) ғылыми-әдістемелік әдебиеттерге, қазіргі ғылым мен техниканың даму жағдайындағы, психологиялық және педагогикалық бағыттағы пәндердің мазмұнын жетілдірудегі басты идеяларға, жоғары оқу орындарында психология және педагогиканы оқытудағы алдыңғы қатарлы озат тәжірибелер мен әдістерге сүйене отырып, «Қазіргі педагогикалық технологиялар» және «Мұғалім іс-әрекетінің психологиялық-педагогикалық негіздері» атты курстарының мазмұны анықталып, бағдарлама құрастырылды; оқытушыларға және студенттерге арналған әдістемелік нұсқаулар дайындалды, экспериментке қатысушылардың әр түрлі топтары үшін тәжірибелік-педагогикалық жұмыстардың бағдарламасы мен әдістемесі жасақталып, анықтау және қалыптастыру, бақылау эксперименттері жүргізілді.

Үшінші кезеңде (2006-2007 ж. ж. ) жоғары оқу орындарында «Қазіргі педагогикалық технологиялар», «Мұғалім іс-әрекетінің психологиялық-педагогикалық негіздері» атты арнайы курстары тәжірибелік тексеруден өткізіліп, алынған нәтижелер психологиялық және педагогикалық бағыттағы пәндердің құрамды бөліктері бойынша эксперименттік және бақылау топтарының оларды игеру деңгейлерін салыстыру әдісімен өңделді; теориялық және тәжірибелік тексеру жұмыстарының нәтижелері жүйеленіп, тұтас зерттеу бойынша қорытындылар шығарылды және әдістемелік ұсыныстар жасалды.

Зерттеу базасы . Тәжірибелік-зерттеу жұмыстары Қ. А. Ясауи атындағы ХҚТУ Кентау институтында, М. Әуезов атындағы ОҚМУ-да жүргізілді.

Зерттеу нәтижелерін талқылау және ендіру. Диссертациялық жұмыстың негізгі нәтижелері Халықаралық (Шымкент, 2004, 2007, Қарағанда, 2005, Көкшетау, 2005, 2007, 2008, Кентау, 2006, Тараз, 2007, Семей, 2007, Алматы, 2007), республикалық (Шымкент, 2004, 2005) ғылыми-практикалық және ғылыми-теориялық конференцияларда, республикалық педагогикалық оқуларда (Шымкент, Түркістан, Кентау 2002-2007) және Қ. А. Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университетінің жыл сайынғы өтетін конференцияларда, ғылыми-әдістемелік семинарларда, сонымен қатар Оңтүстік Қазақстан облыстық, аймақтық, қалалық білім беру басқармаларында баяндалды, мерзімді ғылыми-педагогикалық басылымдарда, жинақтарда, бағдарламаларда, әдістемелік нұсқауларда, оқу-әдістемелік құралдарда, электронды оқулықтарда көрініс тапты. Жалпы саны -29.

Диссертация құрылымы. Диссертация кіріспеден, екі бөлімнен, қорытынды мен пайдаланылған әдебиеттер тізімінен, қосымшалардан тұрады.

1 ЖАҢА ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ

ПАЙДАЛАНУ АРҚЫЛЫ БОЛАШАҚ МҰҒАЛІМДЕРДІҢ КӘСІБИ ДАЯРЛАУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1 Жаңа педагогикалық технологиялардың болашақ мұғалімдерді кәсіби даярлаудағы мәні және сипаты

Қазақстан Республикасы Президенті Н. Ә. Назарбаев қалыптасқан дәстүр бойынша 2007 жылдың 28-ші ақпандағы «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан» атты Қазақстан халқына Жолдауында Республикадағы әлеуметтік, саяси-мәдени жағдайларға кеңінен талдау жасап, елдің негізгі даму бағыттарын атап көрсетті. Қол жеткен нәтижелер - Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына қосылуына мүмкіндік туғызатыны анық. Жоғары білім беру үшін алтыншы міндет пен он сегізінші бағыттың маңызы ерекше. «Осы заманғы білім беру мен кәсіптік қайта даярлау, «парасатты экономиканың» негіздерін қалыптастыру, жаңа технологияларды, идеялар мен көзқарастарды пайдалану, инновациялық экономиканы дамыту» - деп атап айтты [49] .

Сондықтан бүкіл әлемде жүргізіліп жатқан ізгілендіру үрдістері қоғамның білім беру мекемелеріне қойылатын жаңа талаптарды анықтауда. Техникалық прогресс пен ғылыми ақпарат көлемінің ұлғаюы, бүкіл педагогикалық үдерістің тұлғалық бағдарлануына қойылатын талаптардың сөзсіз арта түсуіне алып келеді. Бүгінгі таңда кез-келген оқу орындарында оқу үдерісін жетілдіру үшін жаңа педагогикалық технологияларын пайдаланудың тиімділігін практиканың өзі дәлелдеп отыр. Мұның өзі аталған мәселенің теориялық негіздемесін жасау қажеттілігін туындатады. Сондықтан біз оқытудың теориясы мен практикасындағы зерттеліп отырған проблеманың жағдайына талдау жасауды «жаңа педагогикалық технологиялар» ұғымына нақты түсінік беруден бастағанды жөн көрдік. Зерттеуде, ең алдымен «инновация», «технология», «педагогикалық технология» ұғымдары жөніндегі анықтамалар жүйеге келтіріліп, «жаңа педагогикалық технологиялар» ұғымына мазмұндық сипаттама беруді жөн көрдік.

«Инновация» ұғымын әр елде әртүрлі түсінген. АҚШ, Нидерланды сияқты кейбір мемлекеттерде бұл термин кең тараған, ал Арабия, Жапония тәріздес мемлекеттерде «инновация» ұғымын сөздіктерде кезіктіру мүмкін емес. Сондықтан әр елде бұл құбылысқа қандай көзқарас қалыптасқанын анықтау мақсатымен ғылыми-педагогикалық техникалық саяси әдебиеттерді, баспа беттерін зерттей келе, Ресейде, шет елдерде, ТМД елдерінде, Қазақстан мемлекетінде «инновация» ұғымына берілген анықтамалар жинақталды.

«Ғылымның қайнар көзі» - Ресейде «инновация» ұғымына өте күдікпен қараған. ХІХ-ХХ ғасырдың басындағы бірден-бір білім реформаларында бұл термин кездеспейді. Негізінде реформа жүзеге асқан, яғни инновациялық үдеріс өткен, бірақ «инновация» термині еш жерде аталмайды.

Мысалы, инновация ұғымының әр елдегі, әр түрлі уақытта берілген анықтамаларына тоқталсақ: Э. М. Роджерс: «Инновация - нақтылы бір адамға жаңа болып табылатын идея» деп түсіндіреді [50] .

Майлс пікірі бойынша: «Инновация - арнайы жаңа өзгеріс. Біз одан жүйелі міндеттеріміздің жүзеге асуын, шешілуін күтеміз» - деген.

Американ ғалымдары Биль және Болен педагогикалық инновацияның «құрамына материалдық өзгеруіне ғана емес, сол материалды қолданудағы көзқарастардың комплексті өзгеруін білдіретін үлкен өзгеріс», - деп түсінеді екен.

Найхоз инновацияны үдеріс деп есептейді де, «инновация қандай да бір идеялардан басталатын, өзгерістерге әсері, тұтынушылардың не қолдауы, не бас тартуымен аяқталатын үдеріс», - дейді. Марклунды өзінің соңғы еңбектерінде «инновация» мен «өзгеріс» арасындағы айырмашылықтарды айқындаған. «Инновация» және «өзгеріс» ұғымдарын көбіне синонимдік қатынаста қарастырады, егер «өзгеріс» бүкіл оқу орнында қолданылса, оны «инновация» деуге болады. Бірақ кез-келген «өзгерісті» «инновация» деп тағы айта алмаймыз. «Инновация» болу үшін алдын ала қойылған мақсаттардың оңды нәтижесін, жемісін көру қажет. «Инновация» ұғымының негізін салуға көп үлес қосқан неміс ғалымдары В. Замбарт, Метчемек және австралиялық экономист И. Шумбеертді жатқызуға болады. Бірақ, олар бұл ұғымды саяси экономикалық, технологиялық үдерістерге байланысты қолданған.

«Инновация» термині ғылымға XIX ғасырда оның антропология және этнография салалары арқылы енді. Мұнда ол «дәстүр» терминінің антонимі ретінде мәдениеттегі өзгерістер үдерісін зерттеуде қолданылады. Әсіресе, тиісті ортада мәдени жаңа жасалымдардың диффузиясына, олардың басқа мәдениетке өтуіне назар аударылды. Сол арқылы «инновация» ұғымы диффузионинзм тұжырымдамасы мәніне енді. Бұл ұғым мәдениет өндірісіндегі эволюционизмнің орнын ауыстырды. ХХ ғасырдың бірінші жартысында функционализм әсерінен өндірістер үрдісі батыстағы әлеуметтік ғылымдардың перифериясына сәйкес келді. Ал инновациялар жүйедегі теңсіздік, қысымдардың бой көрсетуі немесе жаңа қысымдардың бастау көзі қызметін атқаратын қалыптан ауытқу ретінде көрінді. Бірақ экономика ғылымы ХХ ғасырдың басында «инновация» ұғымын меңгеріп, субьектілердің шаруашылық өмірде қолданатын және «кәсіпкерлік пайда» көзі ретінде жұмсалатын элементтеріне жаңа рең берді, циклдық дағдарыстарды жеңудің маңызды құралы ретінде танылды.

70 - жылдардағы дағдарыстан соң, менеджерлер арасында «фирманың инновациялық саясаты» термині кең қолданылды. 50-70 жылдары фирмалар және басқа да іскер ұйымдар іске асыратын техникалық және ұйымдастыру-басқарудың эмперикалық зерттеулері кең қанат жайды. Мұнда экономикалық саладағы инновацияның жеке әлеуметтік факторлары белсенді түрде зерттелді. Әлеуметтанушылар функционализмнің әлсіздігін жеңу үшін ХХ ғасырдың екінші жартысында инновацияны әлеуметтік өзгерістердің жалпы үдерісінің сатысы ретінде қарап, оның төрт негізгі элементін атап көрсетті: «жаңашылдық», «жаңашыл», «диффузия агенттері», «бағалаушылар». Үдерістің сындарлы, өзгермелі мерзімін қандай да бір жаңа енгізілімдерге сәйкес «бағалаушылардың» іс-әрекетіндегі өзгерістер құрайды.

Білімнің теориялық саласын қалыптастырушы Г. Тардтың есімімен байланысты жаңа енгізілімдер түрінде мақсатты бағыттағы өзгерістер заңын пайдалануды зерттеуді қамтамасыз етуші ретінде инновацияның қалыптасу кезеңіне қатысты алғашқы еңбектерде инновация көп функциялы ұғым

ретінде түсіндіріледі.

Г. Тардтың еңбектерінде («Әлеуметтік логика», 1901ж. ) қоғамдық прогрестің индикаторы болып жаңалық ашу мен жаңа енгізілімдер танылады. Олардың айырмашылығы мынада: жаңалық ашу - жаңа бір нәрсе, ал жаңа енгізілім - әлеуметтік мәдени мөлшер ретінде ашылған жаңалықты меңгеру. Мұнда жаңа енгізілім қажеттілікті қанағаттандырып қана қоймайды, сонымен қатар ол адамның қоғамды өзгертуге бағытталған жаңа істерін ендіреді.

Австриялық экономист И. Шумпетер («Экономикалық даму теориясы» 1901 ж. ) жаңа енгізілімнің ерекше механизмін атап өтеді. Ол «ғылым-зерттеу-әзірлеме-өндіріс-тұтыну» тізбегіндегі теориялық зерттеу мен өндіріс арасындағы байланыстың болуымен ерекшеленеді. Осы негізде инновацияның бес түрі ажыратылып, инновациялық өзгерістер субьекті ретінде адамға қажет қасиеттерді суреттей отырып, жаңа кәсіпкердің образы қалыптасады [51]

Кеңес ғалымы И. Д. Когуратаев ХХ ғасырдың екінші жартысында ірі көлемді жаңа енгізілімдердің 50 жылдық «үлкен циклдарын» (шетелде оларды «ұзын толқындар» деп атайды) табады. Циклдың даму теориясы осы адамның атымен байланысты. Мұнда бір уақытта әлеуметтік өмірді де өзгертетін мақсатты бағытталған және жаңалықтарды қарқынды пайдалану ретіндегі жаңа енгізілім динамикасы ерекше орынға ие.

Кейінен «инновация» ұғымы «білім беру жүйесіне жаңаны енгізу» мағынасында педагогикалық еңбектерде кезіге бастады.

1957-1964 ж. Он жылдық тарихқа американдық білім жүйесіндегі инновациялар және өзгерістер кезеңі енеді:

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.