Бастауыш сынып оқу-тәрбие үдерісінде оқытудың жаңа технологияларын пайдалану
І Бастауыш сынып оқу.тәрбие үдерісіне оқытудың жаңа әдіс.тәсілдерін пайдаланудың теориялық негіздері
1.1 Бастауыш сыныпта жаңа технологиларды пайдаланудың ғылыми.педагогикалық негізі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
1.2 Оқытудың тиімді жаңа әдіс.тәсілдері мен педагогикалық технологиялары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16
1.3 Дамыта оқыту технологиясы және дамыта оқытудың ерекшелігі ... 24
ІІ Бастауыш сынып оқу.тәрбие үдерісінде оқытудың жаңа әдіс.тәсілдерін пайдалану жолдары
2.1 Бастауыш сыныптарда қазақ тілін оқытудың әдіс.тәсілдері ... ... ... .33
2.2 Қазақ тілінен дамыта оқыту сабағының үлгісі ... ... ... ... ... ... ... ... ... 46
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 53
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .55
1.1 Бастауыш сыныпта жаңа технологиларды пайдаланудың ғылыми.педагогикалық негізі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
1.2 Оқытудың тиімді жаңа әдіс.тәсілдері мен педагогикалық технологиялары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16
1.3 Дамыта оқыту технологиясы және дамыта оқытудың ерекшелігі ... 24
ІІ Бастауыш сынып оқу.тәрбие үдерісінде оқытудың жаңа әдіс.тәсілдерін пайдалану жолдары
2.1 Бастауыш сыныптарда қазақ тілін оқытудың әдіс.тәсілдері ... ... ... .33
2.2 Қазақ тілінен дамыта оқыту сабағының үлгісі ... ... ... ... ... ... ... ... ... 46
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 53
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .55
Зерттеудің көкейкестілігі: Елімізде болып жатқан түрлі бағыттағы өзгерістер білім беру қызметіне жаңаша қарауды, қол жеткен табыстарды сын көзбен бағалай отырып саралауды, жастардың шығармашылық потенциялын дамытуды, мұғалім іс-әрекетін жаңаша тұрғыда ұйымдастыруды талап етеді.
Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңында: «Білім беру жүйесінің басты міндеті-ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау, оқытудың жаңа технологиясы мен иновациялық әдіс-тәсілдерді енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу»-деп білім беру жүйесін одан әрі дамыту міндеттерін көздейді [1].
Ақпараттар тасқыны толассыз ағылған қазігі қоғамымызда әр мұғалім өз ісіне қажетті өзгерістерді, әр түрлі тәжірибе жөніндегі мағлұматтарды, жаңа әдіс-тәсілдерді дер кезінде қабылдап, дұрыс пайдалана білу керек. Сонымен қатар, мектептегі оқу-тәрбие жүйесі, мұғалім-оқушы арасындағы қарым-қатынас, жалпы оқытуды ұйымдастыру талапқа сай елеулі өзгерістерді қажет етіп отыр.
Мектеп тәжірибесінде жаңаша істеп, жаңашыл технологияларды өз іс-әрекетінде пайдаланып жүрген мұғалімдер бар. Бірақ, олардың пікірінше, жаңаша әдіс-тәсілдерді іс-жүзінде нәтижелі қолдану жолдарын, жаңа процестерді бір жүйеге келтіріп, оның педагогикалық негіздерін анықтау, оларды білім беруді дамытудың негізгі факторларына айналдыру мәселелерін шешу қиындық тудырады.
Келер ұрпаққа қоғам талабына сай тәрбие мен білім беруде, мұғалімдердің жаңа іс-әрекетін ғылыми-педагогикалық негіздерін меңгеруі маңызды мәселелердің бірі.
Философиялық және педагогикалық әдебиеттерде жаңа процестерді зерттеу барысында кейбір ғалымдар жаңалықтың жүйелілік, әрекеттік тұжырымдамасын ұсынады (Н.И.Лапин).
Педагогикалық инновация мәселесіне Қазақстандық ғалымдар соңғы жылдары басты назар аударуда (Қ.Қабдықайыров, С.Н.Ляктионова, Ш.Т.Таубаева және т.б).
Одан кейін, педагогикалық инновациялардың теориялық-әдістемелік мәселелері Қ.А.Аймағанбетов, Т.С.Сабыров, С.Р.Рахметова, К.Ж.Сарыбеков, О.Сатқынов, Т.Оспанов, Б.А.Тұрғынбаева, М.Е.Ералиева, Ж.Т.Қайыңбаев, Қ.Бұзаубақова, Д.Мұхамбетжанова, Г.Уәйсова және т.б. ғалымдар еңбектерінен орын алады[2].
Кеңестік дәуірдегі Ресей ғалымдары оқу-тәрбие үдерісін жетілдіру мақсатында педагогикалық технологияларды ұсынған Н.П.Гузиктің, Л.В.Занковтың, В.М.Моноховтың, С.Н.Лысенкованың, В.Ф.Шаталовтың, Д.Б.Элькониннің, П.М.Эрдинеевтің және т.б ғылыми тұрғыдан практикалық мәні зор еңбектерінің біздің жұмысымызда басшылыққа алынады.
Педагогикалық технологияларды білім беру саласында пайдаланудың әдіс-тәсілдері, шарттары, дидактикалық-әдістемелік негіздері В.П. Беспалько, Ж.А.Қараев, Ш.Таубаева, Б.Т.Барсай, Д.М.Жүсіпалиева, М.В.Кларин, Қ.Ө.Қариева, С.А.Көшімбетова, Қ.Қабдықайырұлы, Г.К.Селевко, Б.К.Тулбасова т.б. ғалымдардың зерттеу еңбектерінің арқауы болды [3].
Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңында: «Білім беру жүйесінің басты міндеті-ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау, оқытудың жаңа технологиясы мен иновациялық әдіс-тәсілдерді енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу»-деп білім беру жүйесін одан әрі дамыту міндеттерін көздейді [1].
Ақпараттар тасқыны толассыз ағылған қазігі қоғамымызда әр мұғалім өз ісіне қажетті өзгерістерді, әр түрлі тәжірибе жөніндегі мағлұматтарды, жаңа әдіс-тәсілдерді дер кезінде қабылдап, дұрыс пайдалана білу керек. Сонымен қатар, мектептегі оқу-тәрбие жүйесі, мұғалім-оқушы арасындағы қарым-қатынас, жалпы оқытуды ұйымдастыру талапқа сай елеулі өзгерістерді қажет етіп отыр.
Мектеп тәжірибесінде жаңаша істеп, жаңашыл технологияларды өз іс-әрекетінде пайдаланып жүрген мұғалімдер бар. Бірақ, олардың пікірінше, жаңаша әдіс-тәсілдерді іс-жүзінде нәтижелі қолдану жолдарын, жаңа процестерді бір жүйеге келтіріп, оның педагогикалық негіздерін анықтау, оларды білім беруді дамытудың негізгі факторларына айналдыру мәселелерін шешу қиындық тудырады.
Келер ұрпаққа қоғам талабына сай тәрбие мен білім беруде, мұғалімдердің жаңа іс-әрекетін ғылыми-педагогикалық негіздерін меңгеруі маңызды мәселелердің бірі.
Философиялық және педагогикалық әдебиеттерде жаңа процестерді зерттеу барысында кейбір ғалымдар жаңалықтың жүйелілік, әрекеттік тұжырымдамасын ұсынады (Н.И.Лапин).
Педагогикалық инновация мәселесіне Қазақстандық ғалымдар соңғы жылдары басты назар аударуда (Қ.Қабдықайыров, С.Н.Ляктионова, Ш.Т.Таубаева және т.б).
Одан кейін, педагогикалық инновациялардың теориялық-әдістемелік мәселелері Қ.А.Аймағанбетов, Т.С.Сабыров, С.Р.Рахметова, К.Ж.Сарыбеков, О.Сатқынов, Т.Оспанов, Б.А.Тұрғынбаева, М.Е.Ералиева, Ж.Т.Қайыңбаев, Қ.Бұзаубақова, Д.Мұхамбетжанова, Г.Уәйсова және т.б. ғалымдар еңбектерінен орын алады[2].
Кеңестік дәуірдегі Ресей ғалымдары оқу-тәрбие үдерісін жетілдіру мақсатында педагогикалық технологияларды ұсынған Н.П.Гузиктің, Л.В.Занковтың, В.М.Моноховтың, С.Н.Лысенкованың, В.Ф.Шаталовтың, Д.Б.Элькониннің, П.М.Эрдинеевтің және т.б ғылыми тұрғыдан практикалық мәні зор еңбектерінің біздің жұмысымызда басшылыққа алынады.
Педагогикалық технологияларды білім беру саласында пайдаланудың әдіс-тәсілдері, шарттары, дидактикалық-әдістемелік негіздері В.П. Беспалько, Ж.А.Қараев, Ш.Таубаева, Б.Т.Барсай, Д.М.Жүсіпалиева, М.В.Кларин, Қ.Ө.Қариева, С.А.Көшімбетова, Қ.Қабдықайырұлы, Г.К.Селевко, Б.К.Тулбасова т.б. ғалымдардың зерттеу еңбектерінің арқауы болды [3].
1 "Қазақстан Республикасының "Білім туралы" Заңы /баптары бойынша түсіндірмелері/ және оны жүзеге асыру жөніндегі негізгі құжаттар. - Астана, 2000.
2 Нағымжанова Қ.М. Бастауыш сынып мұғалімінің инновациялвық іс-әрекетін қалыптастырудың педагогикалық шарттары. п.ғ.к. ғылым дәрежесін алу үшін диссертацияның авторефераты. -Алматы, 2003. -9 6.
3 Көшімбетова С.А. Оқу-тәрбие үрдісінде оқытудың жаңа әдіс-тәсілдерін пайдалану жолдары. Ізденіс. —2004. №2. -262 б.
4 Таубаева Ш.Т., Лактионова С.Н. Педагогическая инноватика как теория и практика нововведений с системе образования: научный фонд и перспективы развития. /Книга 1/ - Алматы: Научно-издательский центр "Ғылым", 2001. - С. 296.
5 Беспалько В.П. Слагаемые педагогической технологии. -М.:Педагогика, 1989. -С. 192.
6 Нағымжанова Қ.М. Бастауыш сынып мұғалімінің инновациялвық іс-әрекетін қалыптастырудың педагогикалық шарттары. п.ғ.к. ғылым дәрежесін алу үшін диссертацияның авторефераты. -Алматы, 2003. -9 6.
7 Жанпейісова М.М. Технология модульного обучения. -Актобе, 1999.
8 Көшімбетова С.А. Оқу-тәрбие үрдісінде оқытудың жаңа әдіс-тәсілдерін пайдалану жолдары. //Ізденіс. 2004. №2. -262 б.
9 Бұзаубақова К.Ж. Жаңа педагогикалық технологиялар. - Тараз: ТарМУ, 2003.
10 Көшімбетова С Оқу-тәрбие үдерісінде оқытудың жаңа әдіс-тәсілдерін пайдалану жолдары. Ізденіс.-2004. №2
11 Б.Тұрғымбаева «Дамыта оқыту технологиялары» Алматы 2004ж.
12 Мәулетқызы Саралап деңгейлеп оқыту технологиясы. «Қазақстан орта мектебі»
13 Өміртаева К. Деңгейлік тапсырмалар арқылы дамыта оқыту. // Қазақстан мектебі. 2001ж
14 Ақбаева К. Қазақ тілін оқытудың әдістемесі. -Алматы, 1997
15 Қожагелдиева, Н.Нұртазаева Сын тұрғысынан оқытудың тиіділігі. //Бастауыш мектеп 2009 №4
16 Ысқақ Б. Тіл дамытудың ғылыми негіздері. -Алматы, 1997
17 А.С.Рахметова «Қазақ тілін оқыту методикасы» -Алматы 1992
18 Рахметова С. Тіл дамыту методикасының негіздері. -Алматы, 1987
19 Тәжібаев Т. жалпы психология, -Алматы, 1998
20 Ә. Исабаев «Қазақ тілін оқыту методикасы» -Алматы 1999
21 А.С.Рахметова «Қазақ тілін оқыту методикасы» -Алматы 1992
22 Б.Ысқақов «Тіл дамытудың психолонгвистикалық негіздері» -Алматы 1998
2 Нағымжанова Қ.М. Бастауыш сынып мұғалімінің инновациялвық іс-әрекетін қалыптастырудың педагогикалық шарттары. п.ғ.к. ғылым дәрежесін алу үшін диссертацияның авторефераты. -Алматы, 2003. -9 6.
3 Көшімбетова С.А. Оқу-тәрбие үрдісінде оқытудың жаңа әдіс-тәсілдерін пайдалану жолдары. Ізденіс. —2004. №2. -262 б.
4 Таубаева Ш.Т., Лактионова С.Н. Педагогическая инноватика как теория и практика нововведений с системе образования: научный фонд и перспективы развития. /Книга 1/ - Алматы: Научно-издательский центр "Ғылым", 2001. - С. 296.
5 Беспалько В.П. Слагаемые педагогической технологии. -М.:Педагогика, 1989. -С. 192.
6 Нағымжанова Қ.М. Бастауыш сынып мұғалімінің инновациялвық іс-әрекетін қалыптастырудың педагогикалық шарттары. п.ғ.к. ғылым дәрежесін алу үшін диссертацияның авторефераты. -Алматы, 2003. -9 6.
7 Жанпейісова М.М. Технология модульного обучения. -Актобе, 1999.
8 Көшімбетова С.А. Оқу-тәрбие үрдісінде оқытудың жаңа әдіс-тәсілдерін пайдалану жолдары. //Ізденіс. 2004. №2. -262 б.
9 Бұзаубақова К.Ж. Жаңа педагогикалық технологиялар. - Тараз: ТарМУ, 2003.
10 Көшімбетова С Оқу-тәрбие үдерісінде оқытудың жаңа әдіс-тәсілдерін пайдалану жолдары. Ізденіс.-2004. №2
11 Б.Тұрғымбаева «Дамыта оқыту технологиялары» Алматы 2004ж.
12 Мәулетқызы Саралап деңгейлеп оқыту технологиясы. «Қазақстан орта мектебі»
13 Өміртаева К. Деңгейлік тапсырмалар арқылы дамыта оқыту. // Қазақстан мектебі. 2001ж
14 Ақбаева К. Қазақ тілін оқытудың әдістемесі. -Алматы, 1997
15 Қожагелдиева, Н.Нұртазаева Сын тұрғысынан оқытудың тиіділігі. //Бастауыш мектеп 2009 №4
16 Ысқақ Б. Тіл дамытудың ғылыми негіздері. -Алматы, 1997
17 А.С.Рахметова «Қазақ тілін оқыту методикасы» -Алматы 1992
18 Рахметова С. Тіл дамыту методикасының негіздері. -Алматы, 1987
19 Тәжібаев Т. жалпы психология, -Алматы, 1998
20 Ә. Исабаев «Қазақ тілін оқыту методикасы» -Алматы 1999
21 А.С.Рахметова «Қазақ тілін оқыту методикасы» -Алматы 1992
22 Б.Ысқақов «Тіл дамытудың психолонгвистикалық негіздері» -Алматы 1998
Қазақстан Республикасы білі және ғылым министрлігі
Қ.А.Ясауи атындағы Халықаралық Қазақ-Түрік университеті
“Қорғауға жіберілді”
Бастауыш оқыту теориясы
мен әдістемесі кафедрасының
меңгерушісі, п.ғ.к., доцент м.а.,
--------------- Г.Тоққұлова
---------------------2014ж
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Бастауыш сынып оқу-тәрбие үдерісінде оқытудың жаңа
технологияларын пайдалану
5В010200– Бастауыш оқытудың педагогикасы мен әдістемесі
Орындаған ППМ-011
тобының студенті:
Белгібаева Қымбат
Ғылыми жетекшісі
магистр-оқытушы:
Нұртазаева Нұргүл
Түркістан 2014
Мазмұны
І Бастауыш сынып оқу-тәрбие үдерісіне оқытудың жаңа әдіс-тәсілдерін
пайдаланудың теориялық негіздері
1.1 Бастауыш сыныпта жаңа технологиларды пайдаланудың ғылыми-
педагогикалық
негізі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .6
1.2 Оқытудың тиімді жаңа әдіс-тәсілдері мен педагогикалық
технологиялары ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16
1.3 Дамыта оқыту технологиясы және дамыта оқытудың ерекшелігі ... 24
ІІ Бастауыш сынып оқу-тәрбие үдерісінде оқытудың жаңа әдіс-тәсілдерін
пайдалану жолдары
2.1 Бастауыш сыныптарда қазақ тілін оқытудың әдіс-
тәсілдері ... ... ... .33
2.2 Қазақ тілінен дамыта оқыту сабағының
үлгісі ... ... ... ... ... ... ... . ... ...46
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...53
Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...55
Кіріспе
Зерттеудің көкейкестілігі: Елімізде болып жатқан түрлі бағыттағы
өзгерістер білім беру қызметіне жаңаша қарауды, қол жеткен табыстарды сын
көзбен бағалай отырып саралауды, жастардың шығармашылық потенциялын
дамытуды, мұғалім іс-әрекетін жаңаша тұрғыда ұйымдастыруды талап етеді.
Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңында: Білім беру жүйесінің
басты міндеті-ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика
жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға және кәсіби шыңдауға
бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау, оқытудың жаңа
технологиясы мен иновациялық әдіс-тәсілдерді енгізу, білім беруді
ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу-деп
білім беру жүйесін одан әрі дамыту міндеттерін көздейді [1].
Ақпараттар тасқыны толассыз ағылған қазігі қоғамымызда әр мұғалім өз
ісіне қажетті өзгерістерді, әр түрлі тәжірибе жөніндегі мағлұматтарды, жаңа
әдіс-тәсілдерді дер кезінде қабылдап, дұрыс пайдалана білу керек. Сонымен
қатар, мектептегі оқу-тәрбие жүйесі, мұғалім-оқушы арасындағы қарым-
қатынас, жалпы оқытуды ұйымдастыру талапқа сай елеулі өзгерістерді қажет
етіп отыр.
Мектеп тәжірибесінде жаңаша істеп, жаңашыл технологияларды өз іс-
әрекетінде пайдаланып жүрген мұғалімдер бар. Бірақ, олардың пікірінше,
жаңаша әдіс-тәсілдерді іс-жүзінде нәтижелі қолдану жолдарын, жаңа
процестерді бір жүйеге келтіріп, оның педагогикалық негіздерін анықтау,
оларды білім беруді дамытудың негізгі факторларына айналдыру мәселелерін
шешу қиындық тудырады.
Келер ұрпаққа қоғам талабына сай тәрбие мен білім беруде, мұғалімдердің
жаңа іс-әрекетін ғылыми-педагогикалық негіздерін меңгеруі маңызды
мәселелердің бірі.
Философиялық және педагогикалық әдебиеттерде жаңа процестерді зерттеу
барысында кейбір ғалымдар жаңалықтың жүйелілік, әрекеттік тұжырымдамасын
ұсынады (Н.И.Лапин).
Педагогикалық инновация мәселесіне Қазақстандық ғалымдар соңғы жылдары
басты назар аударуда (Қ.Қабдықайыров, С.Н.Ляктионова, Ш.Т.Таубаева және
т.б).
Одан кейін, педагогикалық инновациялардың теориялық-әдістемелік
мәселелері Қ.А.Аймағанбетов, Т.С.Сабыров, С.Р.Рахметова, К.Ж.Сарыбеков,
О.Сатқынов, Т.Оспанов, Б.А.Тұрғынбаева, М.Е.Ералиева, Ж.Т.Қайыңбаев,
Қ.Бұзаубақова, Д.Мұхамбетжанова, Г.Уәйсова және т.б. ғалымдар еңбектерінен
орын алады[2].
Кеңестік дәуірдегі Ресей ғалымдары оқу-тәрбие үдерісін жетілдіру
мақсатында педагогикалық технологияларды ұсынған Н.П.Гузиктің,
Л.В.Занковтың, В.М.Моноховтың, С.Н.Лысенкованың, В.Ф.Шаталовтың,
Д.Б.Элькониннің, П.М.Эрдинеевтің және т.б ғылыми тұрғыдан практикалық мәні
зор еңбектерінің біздің жұмысымызда басшылыққа алынады.
Педагогикалық технологияларды білім беру саласында пайдаланудың әдіс-
тәсілдері, шарттары, дидактикалық-әдістемелік негіздері В.П. Беспалько,
Ж.А.Қараев, Ш.Таубаева, Б.Т.Барсай, Д.М.Жүсіпалиева, М.В.Кларин,
Қ.Ө.Қариева, С.А.Көшімбетова, Қ.Қабдықайырұлы, Г.К.Селевко, Б.К.Тулбасова
т.б. ғалымдардың зерттеу еңбектерінің арқауы болды [3].
Біз жоғарыдағы аталған еңбектерге талдау жасай отырып бүгінгі таңда
жаңа педагогикалық технологияларды оқу-тәрбие үдерісіне ендіру мәселесінің
ғылыми-теориялық тұрғыда әлі де шешімін таппай отырғандығын анықтадық.
Білім беру жүйесін және оның құрамының өзгеруін қажет ететін ескі мен
жаңаның арасындағы білім беру жүйесіндегі қайшылықтардың, педагогикалық
қауымның жаңаны игерудегі мүмкіндіктері мен шынайы жағдайының арасындағы
қарама-қайшылықтар бар екені анық байқалады. Осы қайшылықтардың шешімін
іздестіру біздің зерттеу мәселемізді айқындауға және тақырыпты: Бастауыш
сынып оқу-тәрбие үдерісінде оқытудың жаңа технологияларын пайдалану деп
таңдауымызға негіз болды.
Зерттеудің мақсаты:
Бастауыш сыныптарда білім беруді жетілдіруде жаңа технологияны және
жаңашыл педагогтардың идеяларын қолдану әдістері мен тәсілдері.
Зерттеудің міндеттері:
1.Бастауыш сынып оқушыларының оқу жұмысын ұйымдастыруда жаңа
технологиялық әдістемелерді, жаңашыл педагогтардың идеяларын қолдануға
байланысты технологиялық және әдістемелік әдебиеттерді қолдану.
2.Төменгі сыныптарда білім берудің педагогикалық, психологиялық
негіздері мен оқу жұмысында жаңа технологиялық әдістемелерді ұйымдастыру.
3. Бастауыш сыныптарда оқытуда жаңа технологияны және жаңашыл
педагогтардың идеяларын іс-жүзінде қолдану.
Зерттеудің нысаны:
Бастауыш сыныптарда білім беру барысында жаңа технологияларды
қолдану.
Зерттеу әдісі:
Әдістерге талдау жасау және оларды бастауыш мектеп
тәжірибесінде қолдану.
1 Бастауыш сынып оқу-тәрбие үдерісіне оқытудың жаңа әдіс-
тәсілдерін пайдаланудың теориялық негіздері
1.1 Бастауыш сыныпта жаңа технологиларды пайдаланудың ғылыми-
педагогикалық негізі.
Қазіргі уақытта орын алып отырған еліміздегі ғылыми-техникалық даму
мен жаңару процестері, барлық салалардағы өзгерістер мен үдерістер
адамзаттан үлкен шығармашылық ізденісті, терең білімділікті, еңбекті,
кәсіби даярлықты, белсенділікті, яғни жан-жақты дамыған тұлға болуды талап
етеді. Яғни, бүгінгі күн талабы-болашақ маман иелерінен жоғарғы оқу орнында
білім алу барысында тек дайын білімдерді меңгеріп, мәлімет, ақпараттарды
ғана біліп қоймай, сол бойына сіңірген білімдерін қоғамда, өмірде тиімді
етіп қолдана отырып, шығармашылық тұрғыдан өз болмысын таныта алатын
дәрежедегі мамандыр даярлау міндеті.
Қазақстан Республикасының Президентінің “Қазақстан-2030” Қазақстан
халқына арнаған жолдауында айтылғандай, барша қазақстандықтардың алдында
тұрған басты міндет-Қазақстанды бәсекеге қабілетті, дамыған елу елдің
қатарына қосу. Ол үшін еңбектің қай саласынан болмасын мемлекет
қызметкерлерінің еліміз үшін аянбай адал еңбек етіп, өз үлестерін қосуы
маңызды. Сондай-ақ елбасымыздың 2001 жылдың 2 ақпанында өткен білім және
ғылым қызметкерлерінің съезінде баршаға білім беру моделінен, таңдауы
бойынша білім беру моделіне көшу деп атап өтуі педагог мамандарына да аса
жауапты міндет қойды[4]. Сонымен қатар Н. Назарбаевтың 2008 жылғы ақпан
айындағы халыққа жолдауында білім беру саласының басты міндеті ретінде 2010
жылға дейінгі білім беруді дамыту жөніндегі мемлекеттік бағдарламаны
орындай отырып, сапалы қызмет көрсету аясын кеңейтуді айтады. Білім және
ғылым министрлігіне 3 жылдың ішінде заманға сай білім алуға және озық
технологияларды игеруге мүмкіндік берудің тиімді инфрақұрылымын жасауды
тапсырады.
Жоғары білімді, өз кәсібінің шебері мамандарын даярлау мәселесі
әрқашанда өзекті болып келеді. Кез-келген мемлекеттің дамуына негіз
болатын басты тұлға-мұғалім болып табылады. Сондықтан да ғылым мен білім
беру, тәрбиелеу мекемелерінің алдына қойылып отырған басты міндет-білікті,
кәсіби тұрғыдан дамыған, шығармашыл мұғалім кадрларын даярлау. Қазіргі
кездегі қоғам, мемлекет, білім ордалары жоғары білімді мамандарды ғана
емес, қажетті білімдер қорын меңгергенімен қатар, жаңа педагогикалық
технологияларды меңгерген, жаңашыл бағыттағы, шығармашылық тұрғыдан
дамыған, кәсіпқой мамандарды талап етеді. Мұғалім үнемі ақпараттарды
іздестіру, талдау, сараптау, игеріп, қолдануы маңызды. әр уақытта да білім
беруді жетілдіру, мұғалімдер даярлығының сапасын жақсарту өзекті мәселе
болып саналады. Осы тұрғыдан озат тәжірибелерді кеңінен қолданып қараудың
маңызы зор. Себебі, педагогикалық озат тәжірибелерді зерттеу, жинақтау,
таратудың салдары мұғалімдердің шығармашылығының жемісі бола алады.
Жаңа технологиялар, субъект-субъект жүйсін балаға өз бетінше
ойлай білуге, сыртқы ортамен қарым-қатынас жасауына ықпал етеді. Қарым-
қатынас жасау барысында оқушылар жоспарлауға, мақсат қоя білуге, қойылған
мақсат міндеттерді жүзеге асырып қорытынды жасай білуге дағдыланады. Міне,
осындай жүйелер арқылы өзіндік даму жүзеге асды. Соның негізінде өзіндік
талдау, жинақтау, өзіндік бағыт беру, өзіндік тәрбие, білім алу жүйесі
қалыптасады, яғни жеке тұлғаның барлық қасиеттерінің дамуына
бағытталады[5].
Бүгінгі таңда жаңа білім парадигмасы бірінші орынға баланың
білімін, білігі мен дағдысы емес, оның тұлғасын, білім алу арқылы дамуын
қойып отыр. Сондықтан да қазіргі уақытта педагогика ғылымының бір
ерекшелігі – баланың тұлғлық дамуына бағытталған жаңа оқыту технологиясын
шығаруға ұмтылуы.
Жаңа іс-әрекеттің түрлі аспектілерін, білім берудің мазмұнын дамыту,
инновацияны енгізу мәселелерін Ю.К. Бабанский, В.С.Библер, Ю.С.Гермунский,
В.С.Лазарев, А.И. Пригожин, Л.С.Сластенин, В.П.Кваша, Д.В. Чернишевский
және т.б. қарастырған. Осы ғалымдардың пікірінше, жаңа процестердің маңызды
міндеттерінің бірі жаңашыл педагогикалық идеяларды негіздеу және оларды
практикада қолдану процесіне басшылық жасау болып табылады
Бүгінгі таңда П.Э.Эрдиневтің дидактикалық бірліктерді шоғырландыру
технологиясы, Д.Б.Эльконин мен В.В.Давыдовтың дамыта оқыту технологиясы,
Ш.А.Амонашвилидің ізгілікті-тұлғалық технологиясы, В.Ф.Шоталовтың оқыту
материялдарының белгі және сызба үлгілері негізінде қарқынды оқыту
технологиясы, М.Чошановтың проблемалық модельді оқыту техологиясы,
П.И.Третьяновтың, К.Вазинаның модельді оқыту технологиясы, В.М.Монаховтың,
В.П.Беспальковтың және т.б. ғалымдардың технологиялары кеңінен таралған
Қазақстанда Ж.А.Қараевтың, Ә.Жүнісбековтың, Ш.Т.Таубаеваның,
Қ.Қ.Қабдықайыровтың, С.Н.Лактионаваның, Қ.М.Нағымжанованың, М.М
Жанпейісованың және т.б ғалымдардың ұсынған оқытудың жаңа технологиялары
оқу үдерісінде белсенді түрде қолданылуда
Бастауыш сынып мұғалімінің жаңа іс-әрекетінің теориялық негіздерін
қарастыруды бастамас бұрын, біз инновацияның педагогика ғылымында
қаншалықты мәні барын және әлеуметтік педагогикалық алғы шарттарын
қарастырғанды жөн көрдік.
Ғылыми-педагогикалық әдебиеттерді зерттеу барысында инновация ұғымы
ең алғаш ХІХ ғасырда мәдениеттанушылардың зерттеулерінен пайда болғанын,
яғни бір ел мәдениет элементтерін екінші ел мәдениетіне енгізу дегенді
білдіреді және бұл ұғым этнографияда әлі күнге дейін сақталған дегенді
көрдік.
Инновация термині педагогика теориясы мен практикасында кеңінен
қолданылуда. Бірақ бұл терминнің белгілі бір педагогикалық категория
ретінде әлі де қалыптасу үстінде екені анық. Сондықтанда біз инновация
ұғымын толық пайымдау үшін, оның тарихи даму жолдарына шолу жасаймыз.
Инновация (латын сөзі in-b, novis-жаңа) жаңа, жаңалық, жаңарту дегенді
білдіреді екен. Инновация ұғымын әр елде әртүрлі түсінген, кейбір
мемлекеттерде (АҚШ, Нидерланд) бұл термин кеңінен таралған, ол Арабия,
Жапония тәріздес мемлекеттерде инновация ұғымын сөздіктерде кездестіру
мүмкін емес. Сондықтан әр елде бұл құбылысқа қандай көзқарас қалыптасқанын
анықтау мақсатымен ғылыми-педагогикалық, техникалық, саяси әдебиеттерді,
баспа беттерін зерттей келе шет елдерде, Ресейде, ТМД елдерінде, Қазақстан
мемлекетінде инновация ұғымына берілген анықтамаларды жинадық.
Француз ғалымы Э. Брансуик жаңалықтың үш түрін көрсетеді:
1. Білім беру жүйесіндегі толғымен жаңа бұрын мүлде белгісіз болған
идеялармен іс-әрекеттер болады. Ондай мүлде жаңа және түпнұсқа идеялар
өте аз.
2. Ең көп кездесетін бейімделуден өткен, кеңейтілген және қайта өңделген,
белгілі ортада, белгілі кезеңде өте қажетті идеялармен іс-әрекеттер.
3. Педагогикалық жаңалықтар мынандай жағдайда дүниеге келеді: мақсатты
қайта қоюға байланысты бұрын болған істер қайта жаңарады. Өйткені жаңа
жағдайлар бұлардың нәтижесін және белгілі жағымды идеялардың
нәтижелеріне келу болады,-деген түрлерін ұсынды[6].
Поляк ғалымдары инновацияны жан-жақты зертеуіне байланысты Польшада
жаңа процестерді зерттейтін Педагогикалық зерттеулер институтында арнайы
лабаратория жұмыс істейді.
Оқу ағарту ісіндегі мектеп мәселелерін зерттейтін Югославия институты
соңғы жылдары инновация мәселесіне көп көңіл аударған. Ондағы ғалымдар:
Инновация дегеніміз-білім беру мен тәрбиелеу технологиясын дамыту және
жақсарту мақсатында жүзеге асатын нақтылы сапалы өзгерістер. Бірақ бұл
өзгерістерде жаңа идея болмауы да мүмкін, бұрын кейбір жерлерде қолданылып
анықталса да, қазіргі жаңа жағдайда, жаңа ортада олар оңды нәтиже берсе, ол
инновация деп есептеледі, -дейді.
Ал, белгілі ғалым Ш.Т Таубаева: Югославия ғалымдарының келтірген
үлгілерінен жаңалықты оқыту формасынан, әдістемесіне білім беру
құралдарына, оқыту мазмұнына, алған білімді бағалауына, білім беру мақсаты
мен міндетіне, тәрбие жүйесіне, мұғалім мен оқушы қатысына байланысты
жіктеуге болатындығын айқын көруге болады,-деп көрсетеді
В.П.Беспалько өзінің еңбектерінде инновация мен өзгеріс арасындағы
айырмашылықты тапқан. Ол инновация мен өзгеріс ұғымдары синондимдік
қатынаста қарастырады. Егер бұл өзгеріс бүкіл мектепке жайылса оны
инновация деуге болады. Бірақ кез-келген өзгерісті инновация деп тағы
айта алмаймыз. Сондықтан инновация болуы үшін алдын-ала қойылған мақсаттың
оңды нәтижесін, жемісін көру қажет [7]
Ресейде инновация сөзіне күдікпен қараған. ХХ-ғасыр басындағы бірде-
бір білім реформаларында бұл термин кезікпейді.
ХХ-ғ 80-жылдарында, педагог-навоторлар ісіне қоғамдық қызығушылық
толқыны жүріп жатсада, инновация термині, әдебиет беттерінде кезікпейді.
Әуелі навоторлық істің ұйымдастырушысы Учительская газеті басылымдарында
жаңа ұғымға анықтама берілмеген.
С.В Ожеговтың сөздігінде жаңа ұғымына үш түрлі анықтама берген:
1. Біріншірет шыққан, жасалған немесе жаңадан айда болған.
2. Бұрынғының орнын басатын, алғаш ашылған нәрсе.
3. Бұрыннан таныс емес енгізілген жаңалық.
Кез келген қоғам білім беруге тұлғаның қандай болып қалыптасуын қажет
етеді, қалай тәрбие беру керек екендігіне сұраныс жасайды.
Осыған байланысты білім берудегі дәстүрлі мен жаңаның арасындағы
байланысты дәстүрлінің қандай түрлерін сақтау, дамыту керек және қазіргі
білім беру жүйесіне қалай тасымалдау керектігіне талдау жасау қажеттігін
Қ.М Нағымжанова атап көрсеткен [8].
Бірақта дәстүрлінің жай ғана өткенді ұдайы өндіруші ретінде қаралмауы
керек екенін ұмытпаған жөн.
Дәстүрлі мен қазіргінің арасында жаңаның баспалдағы объективті түрде
пайда болатын өмір диалектикасының заңдылығы жоқтан бар пайда болатыны
сияқты, жаңа бұл дәстүрліден келіп туады. Б.Т. Лихочев: Қазіргі тек жаңаны
ғана немесе бүгін пайда болған құбылыстарды бейнелемейді, жаңа-дәстүрлі мен
қазіргінің аралығында пайда болады,-дейді.
Дәстүрлі категориясының өзара байланысты үш кезеңі бар: сақтап
жеткізу, ізбасушылық, дамыту. Дәстүрлі мәдениет-бұл тарихи дамытушы
мәдениет. Дәстүрлінің даму процесі-жаңаға өту.
Дәстүрлі оқу терминінің мәні ең алдымен ХҮІІІ ғасырда Я.А. Каменский
Дәстүрлі педагогикалық технология жүйелеген дидактика принциптерін арқау
еткен сынып-сабақтық өту мәніне сазды, әрі сол түсінік дүние мектептерінде
осы күнге дейін басымды күйінде сақталған.
Дәстүрлі сынып-сабақтық технологияның ерекше белгілері келесідей:
сынып біріңғай жылдық жоспар, бағдарламамен оқу кестесі бойынша жұмысқа
тартынады. Осыдан балалар мектепке жылдың белгілі мерзімінде, белгіленген
бір уақытта келуі міндетті.
Дәрістердің негізгі бірлігі-сабақ. Сабақ, әдетте, бір оқу пәніне,
тақырыбына арналып, сыныптарға оқушылардың баршасы бір материал үстінде
жұмыс атқарады. Сабақта оқушылар жұмысына мұғалім басшылық жасайды. Өз пәні
бойынша оқу нәтижелерін, әр оқушының жеке үлгерімін бағалап, жыл аяғында
оқушыларды келесі сыныпқа ауыстыру жөнінде шешім қабылдайды.
Оқулықтар, оқу құралдары негізінен үй жұмыстарын орындауға пайдаланылады.
Оқушылар, оқу күні, сабақ кестесі, оқу үздіктері, сынып-сабақтық жүйенің
басты белгілері. Оқу мақсаты – біршама шарттарға тәуелді қандай да құрамдас
бірліктерді қамтыған ауысымды категория [9].
Кеңестік педагогика оқу мақсаттары келесідей шарттармен сабақтас
болатын:
- білім жүйесін қалыптастырып ғылым негіздерін меңгеру;
- ғылым таным негіздерін қалыптастыру;
- әр оқушының жан-жақты әрі үйлесімді дамуына көз жетікзу;
- коммунизм үшін бүкіл адамзаттың жарқын болашағы үшін идеялық
шыңдалған күрескер тәрбиелеу.
Сонымен, өз сипаты бойынша оқу технологиясы-бұл күні бұрын белгіленген
қасиеттерге сай тұлға қалыптастыру.
Өз мазмұны бойынша оқу технологиялықтың мазмұны тұлға дамуына
бағытталмай (жан-жақты даму әшиін уағыз болатын), негізінен оқушыларға
бағдарламалық білім, ептілік, дағдыларды игертумен шектелетін.
Бүгінгі таңдағы қазақстандық жалпылай мектептегі мақсаттар бір қанша
келелі өзгерістерге ұшырады – идеолгия алысталды, жан-жақты үйлесімді даму
ұраны жойылды. Адамгершілік тәрбиесінің сипаты өзгеріске түседі, алайда
алдын ала жоспарланған сапалар жиынтығы күйіндегі мақсаттар ұсыну үлгісі
тәлім-тәрбие стандарттары бұрынғыша сақталуда.
Дәстүрлі технологияны қару еткен бұқаралық мектеп ежелгіше Білімдік
мектеп есебінде сақталып тұлға мәдениетінен гөрі оны ақпараттың
қанықтығына көбірек мән береді, адамның сезімдік-көңіл-күй жағдайынан гөрі
ес, танымдық сапасы басты назарға алады. Тәлім-тәрбие технологиясының
тұжырымдамалық ерекшелігі өз заманында Я.А. Каменский нақтылаған
дидактикалық принциптерге негізделген: ғылымилық (білім жалған болмайды,
толықты болмауы ықтимал), табиғи сәйкестік (тәлім-тәрбие даму қарқынымен
байланысты, оза не жеңіспен оқыту мүмкін емес), бірізділік және жүйелілік
(үдерістің қиынды ізбе із өтуі, жалқыдан жалпыға біртіндеп ауысуы),
түсініктілігі (белгіліден белгісізге, жеңілден қиынға өтуі, дайын білім
ептілік, дағдыларды игеру), беріктігі (қайталау – басты шарт), саналылық
және белсенділік (мұғалім қойған мәселені шешуге дайын бол, оның қойған
бұйрығын орындауға белсенділік көрсет), көрнекілік (қабылдау үшін әр қилы
сезім мүшелерін қоса біл), теорияның, тәжірибенің байланысы (оқу үдерісінің
қандай да бір белгілі бөлімдерді қолдануға таратылады) және даралық
ерекшеліктерді ескерту.
Оқу – бұл білім, ептілік және дағдыларды әлеуметтік тәжірибені ересек
әулеттен келер ұрпаққа өткізу үрдісті. Мұндай біртұтас үдеріс ауқымына
мақсаттар, мазмұн әдістермен жабдықтар қамтылады.
Мазмұн ерекшелігі
Дәстүрлі бұқаралық мектептегі тәлім-тәрбие мазмұны кеңестік дәуірде
қалыптасқан (оған негіз болған: елді индустриализациялау міндеттері,
өркениетті капиталистік мемлекеттердегі тәлім-тәрбие деңгейіне қуалай жету,
ғылыми техникалық өрлеудің жалпы ролі), әлі де болса сол баяғы күйінде,
технократиялық бағыттан арыла алмай жатыр. Білім жүзінен тұлғаның ақыл-ес
бастауларын қалауға бағышталып, оның рухани, адамгершілік сапаларының
дамуына көлеңке түсірді. Мектеп оқу пәндерінің 75℅ мидің сол жарым шарының
дамуына арналады, ал эстетикалық пәндерге 25℅ бөлініп, кеңестік мектептегі
рухани тәрбиеге тіпті де көңіл бөлінбеді.
Дәстүрлі жүйе біріңғай сипатта болып, таңдау мен балама еркіндігі шулы
уағыздалғанымен, бір бағытты талапқа бағындыру басым келді. Оқу мазмұны
орталықтан, оған алып, қосуға тиым салынып, баламасыздыққа тап болды.
Тірек оқу жоспарлары бүкіл ел үшін бір сілтеме негізінде түзіліп, қатқыл
стандарттан шығу мүмкіндігі берілмеді. Оқу пәндері (ғылым негіздері)
ұзыннан ұзақ бір құбырға делініп, бала соның ішіндегі ақпараттан
басқасына бет бұра алмайтын болады
Оқу, білім меңгеру талабы тәрбие талаптарынан гөрі басымдау болды, оқу
және тәрбие пәндерінің сабақтастығы ескерілмеді. Қаржыландыру аймағын
білімдік (академиялық) салаға басты назар аударылып, тәрбиелік (клубтық)
жұмыс формаларына 3℅ бөлінді. Тәрбиелік жұмыстар науқандық шара
педагогикасының талаптарына маталып теріс тәлім-тәрбие ықпалдарына
кезекті. Әдістеме ерекшеліктері. Дәстүрлі технология әу бастан әкімшіл-
әміршіл педагогика талаптарының шырмауына түсті, оқу тәрбиеленушінің
көп қарап сұраныстары мен қажерттерінен сырт айналып, оның ішкі жан
дүниесімен байланысын үздік тұлғаның даралықты шығармашылық
қабілеттерінің іс жүзінде көрінуіне жғдайлар жасайды.
Оқу үрдесінің әміршіл- әкімшіл сипатының белгілері:
- іс-әрекеттің мезгіл, мерзім, көлем, талап жектеуінде болды, оқу
амалдарының мәжбүрлі міндеттілігі ( тұлға мектеп заңдылығы).
- бақылаудың жоғары бір орталықтан болуы;
- оқу мақсаты, мазмұны және әдістерінің орташа оқушыға арналуы (мектеп
дарындылар шоуы).
Оқушының беделі – жоқтың қасы, ол оқу-тәрбие ықпалдарының бағыныңқы
нысаны, оқушы – міндетті, оқушы кемеліне шетнеген тіршілік иесі,
руханисыз пенде.
Мұғалімнің беделі – ол бастық, жалғыз-ақ ынта білдіруге құқылы адам,
сот (айтқаны ақ), хат танытып, үйретуші ересек (ата), бағала ақпарат тек
содан, оған күманданып, қарсылық білдіру – шексіз күнә.
Білім игеру әдістерінің негіздері: дайын білімдерді ұсыну; үлгі
бойынша оқу, оқыту; индуктив қисынды тек жалқыдан жалпыға өту; жаттанды ес;
сөздік баянды;
қайталап айтып беру.
Дәстүрлі тәлім-тәрбие жүйесіндегі оқу үдерісі оқушы дертестігінің
болмауымен, оқу еңбегіне деген ынта-ықыластың кемдігімен сипатталады.
Баланың оқу іс-әрекетінің құрамында: өзінше мақсат қою, міндет белгілері
болмады, оқу мақсаттарын оқушы алдына тартып отыратын- мұғалім,
іс-әрекетті нарлау сырттан, бала оны еріксіз, қаламаса да, орындауға
міндетті болды.
Іс-әрекетінің қорытынды талдауы мен бағалауына баланың өзі қатыспайды,
оларды атқаратын мұғалім, бөгде ересек.
Осы солақай шарттардың есебінен оқу мақстаттарын іске асыру кезеңі
зорлықты мәжбүрлі еңбекке айналып, салдары болымсыз сапа-қасиеттердің
дамуына жол ашты (баланың оқуды, мектепті жатсынуы, еріншектік тәрбиелеу,
жалғандыққа, келісімпаздықа үйрету – мектеп тұлғаны адамгершіліктен
айырды.
Осының арқасында тарихи кезеңдеткенге таным қызығушылығына
қанағаттанушылық қана тудырып қоймай жас ұрпақтың маңызды қажеттіліктерін
өтейді.
Бірақ мұның барлығы жаңаның өзі кездейсоқ емес, дәстүрлінің ықпалында
болуы қажет. Қазірде біздіңше, дәстүрлі мен жаңаның синтезі. Осыдан келіп,
инновация мен жаңаның арасындағы айырмашылық қандай деген заңды сұрақ
туады.
Инновация дегеніміз-жаңа мазмұнды ұйымдастыру. Ал жаңалық енгізу
дегеніміз-тек қана жаңалық енгізу, ұйымдастыру яғни, жаңа процесті мазмұнды
дамыту, жаңаны ұйымдастыру, қалыптастыруды анықтайды. Ал жаңаша деп
жаңаның мазмұны, оны енгізудің әдіс-тәсілі мен технологиясын қамтитын
құбылыстын түсінеміз.
Демек, көптеген ғылыми-педагогикалық еңбектерде инновация ұғымы білім
беру жүйесінде жаңалықтарды жасап шығару, игеру, қолдану және тарату іс-
әрекеті деп сипаттайды екен.
Сондықтан, ғалымдар инновация деген ұғымды білім беру ісіне тұрақты
жаңа элементтер кіргізетін жүйенің бір жағдайдан екінші жағдайына көшуіне
апаратын жаңалық, жаңадан кіргізілетін әрекет деп түсіндіреді.
П.Шедровский: инновацияны ойлау мен әрекет етудің ерекше бір түрі
ретінде білім беру саласында кадрларды даярлауды ұйымдастырудың ерекше бір
түрі,-деп түсіндіреді.
Бұл автордың ойын ары қарай дамыта, тереңдете отырып ғалымдарымыз Д.В
Тотьянченко С.Г Варобщикова: инновация дегеніміз білім беру процесін
өзгертуге бағытталған педагогикалық жаңалық енгізу, ол жаңалық енгізу-
мәселелерді тиімді жолмен шешу үшін қажет,-дейді және ол мәдениетті
төмендегідей екі талапты көрсетеді. Олар:
- Инновацияның қиын мәселені шешуде туындайтын ерекше бір қажет идея
ретінде қарастыру.
- Инновация мектеп жұмысын жоғары сатыға көтеруге бағыттау.
Біздің ойымызша инновация дегеніміз-белгілі бір дәрежеде бейімделуден
өткен жаңа идеялар жаңа жағдайда қолданылса, олар инновация.
Белгілі ғалымдар С.Д.Поляков пен Ю.К.Бабанский зерттеулеріндегі
педагогикалық инновацияның маңызды мәселелері, жаңалықтардың жіктелуі,
педагогикалық инновацияның даму ерекшеліктерін анықтау, білім беру
жүйесіндегі инновация теориясын жасау, инновацияны ұйымдастыру, басқару
жүйесін қалыптастыруға арналған.
Ғалымдар қорытындылары төмедегідей негізде:
- алдыңғы қатарлы педагогикалық тәжірибе және шығармашылық пен қызмет
етуші ұзтаздар қызметінің теориясына сүйеніп, осының негізінде зерттеудің
бірізділігін айқындау;
- педагогика теориясының жалпы қағидаларымен оқыту әдістемелерінің
негізгі мәселелеріне-жаңалық пен және оның педагогикалық ақиқатын өзгерту
мәселесі;
- педагогикалық инновацияның отандық педагогикаға келу тарихын, оның
негізгі көздерін және әр тарихи кезеңдегі шығу тегінің ерекшеліктерін,
олардың байланысын, қалыптасу ерекшеліктерін қарастырады.
Қазақстан мемлекетінде инновация ұғымын пайдалану соңғы 10-15 жылға
жатады. Ең алғаш инновация ұғымы қазақ тілінде анықтаған ғалым, профессор
Немеребай Нұрақметов. Ол; инновация, жаңа үрдіс деп отырғанымыз білім беру
мекемелерінің жаңалықтарды жасау, меңгеру, қолдану және таратуға байланысты
бір бөлік қызметі [10].
Жаңа негізін құраушы ұғымдардың-инновация, нововедения,
новшество, новое, т.б қазақша аудармаларын жасаған Ы.Алтынсарин
атындағы білім проблемаларын ғылыми зерттеу институты әдіскері
К.Құдайбергенова болып табылады. Өз еңбектерінде инновацияны-нақты
қойылған мақсатқа сай салынған жаңа нәтиже деп есептеп, төмендегідей
аудармалар жасаған: инновация-жаңарту, нововедения-енген жаңалық,
новое-жаңа, новшество-жаңалық, инновационый процесс- жаңарту үрдісі.
Жоғарыдағы мағлұматтарды бір жүйеге келтірсек төмендегідей қортынды
шығаруға болады:
Инновация ұғымын ғалымдар әртүлі түсінеді екен.
1) Жаңалық, жаңаны енгізу, жаңарту үрдісі.
2) Өзгеріс.
3) Құрал, әдіс.
Инновация ұғымын анықтайтын нақтылы анықтама әлі де жасалмаған.
Дегенмен инновация білім деңгейінің көтерілуіне жағдай туғызды.
Кейінгі кезеңде ғалымдар өз зерттеулерінде оқу-тәрбие ісіне жаңалықтарды
енгізіп, тарату мәселесін қарастырады. Автордың көбі пелагогикалық
инновация негізгі міндеті енгізіліп отырған жаңалықтарды топтау, жіктеу деп
санайды. Ол үшін ең бастысы мектеп жұмысын дамытудың аймағын қарастыру
керек дейді. Енегізіліп отырған жаңа әдістеменің ерекше жағын көре білу,
түсіне білу және оның басқа әдістемелерімен қандай байланыста екенін білу
керек.
Қазіргі Республикамыздың оқу орындары, педагогикалық ұжымдары
ұсынылып отырған түрлі технологияларға байланысты өздерінің қалауына сәйкес
кез-келген үлгі бойынша қызмет етуіне мүмкіндік алды. Бұл бағытта білім
берудің әр түрлі нұсқаудағы мазмұны, құрылымы, ғылымға және тәжірибеге
негізделген жаңа идеялар, жаңа технологиялар бар. Сондықтан әр түрлі оқыту
технологияларын оқыту мазмұны мен оқушылардың жас және психологиялық
ерекшеліктеріне орай таңдап, тәжірибеде сынап қараудың маңызы өте зор.
Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың озық технологияларын меңгермейінше
сауатты, жан-жақты маман болу мүмкін емес. Жаңа технологияларды меңгеру
мұғалімнің интелектулдық, кәсіптік, адамгершілік-рухани, адамзаттың және
көптеген адами келбеттің қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін-өзі
дамытып, оқу-тәрбие үдерісін тиімді ұйымдастыруына көмектеседі. Қазіргі
кезде педагогикалық технология ұғымы біздің лексикологиямызға еніп келеді.
Дегенмен оның мән-мағынасы жайлы соңғы он жылдықта белгілі болып келген
көптеген анықтамалар бар:
- Технология қандайда болсын істе, өнерде қолданылатын тәсілдердің
жиынтығы (орыс тілінің түсіндірме сөздігі).
- Технология-бұл өнер, шеберлік, ептілік, өңдеу тәсілдерінің жиынтығы,
қалыпты өзгерту (Л.В.Занков)
- Оқыту технологиясы – дидактикалық жүйенің құрамдас бөлігі (М.
Чошанов).
-Педагогикалық технология-әлеументтендіру мен оқудың түрлерін,
әдістерін, құралдарын, тәсілдерін үйлестіретін тәрбиелеу амалдарын
анықтайтын психологиялық-педагогикалық құрылымдардың жиынтығы: ол
педагогикалық үдерістің құралы болып табылады (Г.К.Селевко)
- Педагогикалық технология – оқу үдерісін іске асырудың мағыналы
техникасы (В.П.Беспалько ).
- Педагогикалық технология – оқушы мен оқытушының толық жабдықталған
шарттарын қамтамасыз ететін оқу үдерісін жобалау, ұйымдастыру және өткізу,
сондай-ақ, бірлескен педагогикалық іс-қимылдарының жан-жақты ойластырылған
сұлбасы (В.М.Монахов)
- Педагогикалық технология – білім ұсыну түрлерін оңтайластыруды
өзінің тапсырмасы ретінде қарастыратын техникалық және адами қорларды
есепке ала отырып, өзара бірлескен білімді меңгеру мен оқудың барлық
үдерісін анықтау, қолдану, құру тәсілдерінің жүйесі (ЮНЕСКО)
- Педагогикалық технология-педагогикалық мақсатқа жету үшін
қолданылатын барлық жеке тұлғалық, құралдық, әдістемелік тәсілдердің жүйелі
жиынтығы мен ретті жұмыс істеу жобасы (М.В.Кларин)
- Педагогикалық технология-озат авторлардың барлық анықтамаларының
мәнін өз бойына сіңірген мағыналы қортындысы .
Оқу технологиясы түсінігі бүгінгі таңда дәстүрлі педагогика
тарапынан жалпылай қабылданбаған. ЮНЕСКО құжаттарында оқу технологиясы
тәлім-тәрбие формаларын ыңғайластыруды өз міндетіне алып, техникалық және
адамдық мүмкіндіктер мен олардың әрекеттестігін ескерумен жүргізілетін
білім ұсыну және оны игеру үдерісін қарастыру, қолдану мен анықтап берудің
жүйелі әдісі ретінде қарастырылады.
Педагогикалық технологияның қай-қайсысы да қандай да бір
философиялық тұғырға негізделеді. Философиялық қағида, ережелер, тәлім-
тәрбиелік технологияларды әдіснамалық қамсыздандыру құрамындағы барынша
жалпыланған реттеу, түзету тетіктері санатында иеленеді. Тәлім-тәрбиенің
жалпы мазмұнында да, жекеленген пән мазмұнында да философиялық бағыт,
көзқарас алғы шарт. Алайда, көп жағдайда олардың идеологиялық бағыттары
сан қилы. Сипат алып, өзара қайшылыққа түсіп жатады. Осыдан мектеп тәлім-
тәрбиесінің мазмұны дүниенің тұтастай бейнесіне сай келмей, ортақ
философиялық негізде құрастырылмай жатыр.
Педагогикалық технология ұғымы оқу әдістемесі ұғымынан әлдеқайда
кең. Технология тәлім-тәрбие мақсаттарына қалай ең жоғары тиімділікпен қол
жеткізуге болады және сол үдерісті басқарудың жолы қандай? деген сұраққа
жауап іздейді. Технология алдын ала жоспарланған тәрбие үдерісін бірізді
жүзеге асыруға бағытталған.
Әлемдік тәжірибеде тұлғалық бағыттағы тәлім, тәрбие идеясын іске
асыру әрекеті талай мәртебе болғаны белгілі. Мұндай педпгогикалық қадамдар
әр дәуірде өз бастауларын Жан-Жак Руссо, Г.Пестолоцци, “Г.Д.Хорой,
М.Монтоссори және басқалардың тәрбие идеяларынан алып отырған. Бұл
педагогтар тұжырымдарының әрқилылығына қарамастан олардың басын қосарын
негізгі мәселе – еркін тұлға қалыптастыру. Г.Песталоцци : менің шәкірттерім
жаңалықты менің арқамда білмейді, лоар бұл жаңалықты өздері ашады. Менің
басты міндетім – оларға ашылысуға, меншіікті ой, пікірлерінің дамуына
көмектесу”.- деп жазған.Нақ асы идеялар айқын мектеп немесе сынып ата-
анасымен дүниеге келген айқын тәлім жүйесіне негіз берді.
Айқын тәлімнің негізгі келесідей принцптнрді жариялануы: жеке даралықты
тәрбие (үйрету) ; жеке табыс жауапкершілігі; қызметтестік, үздіксіз тәлім
бағыты. Тәрбие, тәлім орталықты басқарудан босап, даралық
бағдарламаларменен жүргізіледі. Жан-Жак Руссо идеяларымен сусынданған айқын
мектептер көбіне өз шәкірттерінің тар мағынадағы білімімен емес, олардың
өмір жағдайларымен, көңіл-күйімен, икем-құмарлықтарыменен айналысты.
Бұл мектептердегі тәрбиеленушілердің өз жауапкершілігіне иек артқан
шәкірттер белсенділігі өте жоғары дәрежеде.
Оқушылардың әр бірі өздері түзген күнделік жоспарымен мұғалімнен
мұғалімге өтіп, орындаған жұмыстары бойынша есеп береді, өз бетінше
стелінуі қажет келесі тапсырмаларын алады немесе мұғалім басшылығымен
өздері семинар дәрістерге жолдама қабылдайды. Баланың барша іс-әрекеті
арнайы пәндік жұмыс парақтарында хатталады.
Мұндай технологияның теориялық негіздемесі келесідей педагогикалық
үлгіні (парадигманы) арқау етеді: топ не сыныптағы шәкірттердің басым
көпшілігінің біліктілік денгейіндегі айырмашылық пән материалын ұғынуға
бөлінген уақытпенайқындалады. Егер әр баланың жеке қабілеттері мен
мүмкіндіктеріне сәйкес уақыт берілсе, онда мектеп бағдарламасының өзекті
қорының міндеті игеріліуіне кепілдік етуге болады (Дж Кэролл, Б.Блум,
З.И.Колминова және т.б).
Деңгейлі жүктемені ұстанған мектепте тәрбиеленушілер ағымы ауыспалы
және салыстырмалы тұрақты, құрамы бойынша біртекті топтарға бөлінеді. Әр
топ бағдарлама материалын әр қилы білімдік денгейде игеріп барады: 1) ең
төменгі (мемлекеттік стандарт), 2)базалық, 3)шығармашылық.
Негізгі принциптері:
- жаппай талантылық т.б.
- дарынсыз адам болмайды, қалағанына кезіге алмай, өз ісімен шұғылдана
алмаған адамдар бар;
- өзара артықшылық – егер біреудің басқалармен салыстырғанда бір нәрсесі
тәуір болса, сол нәрсенің өнімді болуы тиіс, мәселе – сло өнім беретіндей
тетікті іздеу қажеттілігінде;
- үмітсіз шайтан - өзгеріс болмауы мүмкін емес, адам жөніндегі
пікірдің бірде бірін соңғы сөз деп қабылдау жөнсіздік.
Айқын мектептің ұйымдасу жобасы:
1. Мектеп сыныптарының бір текті құрлымын алғашқы тәләмнен бастап
нақтама негізінде тұлғаның өзгерісті сапалары мен жалпы тәлімдік
ептіліктерін анықтау арқылы жасақтау.
2. Әр қилы денгеиде білім үретуге ынғайлы топтпрды іріктеу арқылы орта
буын сыныптарының ішкі жікткмесін жасау (базалық және баламалы –
математика, тіл және әдебиет бойынша). Топқа қосу шәкірттердің ерікті
қалауы мен танымдық қызығуына орай жүргізіледі.
3. Негізгі мектеп пен жоғарғы сыныптпрда психика –дидактикалық нақтама,
сараптама бағалау, мұғалімдер мен ата-аналардың ұсыныстары және балалардың
өз қалауына негізделген бір бағытты тәләм енгізу.
Мұндай тәлімдік технология идеясын іске асыруда педагогикалық ұжымдарды
қызықтырып тұғаны – базалық білімдерді игеруде барша шәкірттер бірдей
кепілді нәтижеге қол жеткізеді; әр шәкірт ілгерленген денгейде өз
бейімділіктері мен қабілеттерін өз мүмкіндіктеріне орай іске асыруға жол
табады.
Айқын мектеп түсінігі оның тәлім жүйесінде қолданған бағыт-бағдарына
ғана байланысты бломай, сол мектептің ұйымдасуы, жоспарлы және ішкі
жабықталу көрінісіне де орайласқан.
Мұндай мектепте сынып бөлмелері болмайды, дәлірек айтсақ, олардың саны
шектелген, дәрісханалар мұғалімнің бірнеше шәкіртке не бүкіл сыныпқа бір
нәрсені түсіндіруі керек болған жағдайда қажетті.
Жұмыс күні қоршау бөліктері болмаған кең залда өтеді, әр пән және әр
денгейлі сынып мұғалімдерінің столдары кең залдардың әр бұрышына қойылады,
ал шәкірттер өз жоспарларымен бір мұғалімнен екіншісіне ауысып барады. Егер
қайбір оқушының шаршағаны сезілсе не жай демалғысы келсе, оған осы бөлмеде
арнайы жабдықталған бұрыштатыныс алу мүүмкіндігі жасатылады.
Әңгіме мәні: бір балалар таң ертеңнен еңбекшіл, басқалары – күннің
екінші жартысында еңбектенуді ұнатады, біреулері мұғалімін әр қадам сайын
көмегіне мұқтаж және біреулері нақты сұраққа жауап бергенді ұнатса,
ендігісі дарындылығына қосымша, шығармашыл тапсырмаларды алғанды қалайды.
Дәстүрлі мектеп, әдебиетте тәрбиеленушілер тұлғасының барша сапа -
қасиеттерін ескере алмайды. Нәтижеде, материалды көзбен көре ұғуға
қабілеттері бола тұрып, мұғалімнің құрғақ сөзін тыңдаумен, дереу жауап
беруге мәжбұр, ал және бір шәкірттер тобы күннің екінші жартысында жұмыс
істеуге ынталы келе тұрып, өзіне ыңғайсыз таң ертен сабаққа қатысуға
міндетті. Қәзіргі заман мектептерінде тәрбиеленушілердің орайына ыңғайына
орайластырылмаған көптеген әлеуметтік, қоғамдық, мектепшілік, рухани,
заттасқан кедергілер мол. Осыған дейінгі тәрбие ісін жолға қою көп
қиыншылыққа кезігуде [11].
Қалай болғанда да дәстүрлі мектеп шарттарынан арылып, әр шәкіртті
даралық тәлімге тартып, белсенді іс-әрекетке тарту, кезіккен тұрмыс,
білімдік мәселелерді мүмкіндігінше өзі шешуіне баулу, өзінің шығармашыл
қабілеттерін дамытып, рухани дүниесінің қанаттануына жәрдемдесу –бүгінгі
тәлімнің аса құнды міндеттері.
1.2 Оқытудың тиімді жаңа әдіс-тәсілдері мен педагогикалық
технологиялары
Егеменді еліміздің елу мемлекеттің қатарына қосылуға табандылықпен
жылжу саясаты қоғамымыздың барлық саласында түбегейлі өзгерістер енгізіп,
жаңа талаптар қойылып отыр. Соның ішінде болашақ ұрпаққа әлемдік деңгейде
білім беру мақсатына орай білім мазмұнына жаңаша қарау – басты міндеттердің
бірі. Қазіргі кезде білім берудің жаңа жүйесінің жасалынуы, оның
парадигмасының өзгеруі, білім мазмұны мен әдіс-тәсілдерінің жаңаруы
бәсекелестікке қабілеті мол, шығармашылық бағытта еңбектенетін, ой
қабілетімен ерекшеленетін азаматты тәрбиелеуді көздейді.
12 жылдық білім берудегі өзгешеліктердің бірі баланың мектепке 6
жастан қабылданып, технологиялық білім беруді бастауыш мектептен бастау.
Бұның өзі ғылыми-техникалық прогрестің даму бағытындағы, ғылым мен
технологияның жаңа сапалық деңгейге көтерілуінде өмір сүре алатын және
жасайтын ұрпақ дайындауды көздейді.
Дәстүрлі оқыту жүйесінен біртіндеп қарқынды даму шеңберіне жеткізе
алатын жаңа оқыту технологияларын қолдану керек және жаңа тұрғыдан оқыту
барысында білім мазмұны ғана негізгі мақсат болмай, адамгершілік пен
гуманистік бағыт басты нысан ретінде ұсталынуы керек.
Педагогикалық технологияларды ажырата топтастыру жолдары
В.Шаталов технологиясы
Принципі:
-үздіксіз қайталау,кезеңдік бақылау, ірі блоктар бойынша оқыту,тірек
сигналдарын пайдалану, әрекет негізіне бағыттау.
-жеклей әрекет жасау
-ізгіліктілік
-күш түсірмей оқыту
-түзету,жетістікке жетелеу
-жетістіктің аралығы
-тәрбие мен оқытуды байланыстыру.
Мақсаты:
-Білім,білік ,дағдыны қалыптастырады
-Жеке ерекшеліктерін ескере отырып , барлық балаларды оқыту
-Жеделдете оқыту.
Технологияның мазмұндық ерекшелігі:
1.Материалдар ірілендіріліп беріледі
2.Блоктық түрде беріледі
3.Оқу материалдарын тірек сызбалары – конспектілеу арқылы беріледі
4.Берілетін ақпаратты айқын бейнелейтін тірек конспектісі
5.Ұжымдық оқыту технологиясы.
Мақсаты: әр оқушының қабілетін дамыту,еңбек етуге баулу,
ұйымдастырушылық қабілеттерін ояту, ынтымақтастыққа тәрбиелеу. Өзін-өзі
басқаруға,байқампаздыққа жетелеу.
Ерекшелігі:
-Жекелей оқыту
-Жұптық оқыту
-Топтық оқыту
-Ұжымдық оқыту
Технологияның жүргізілу кезеңдері:
1.Тапсырмаларды даярлау кезеңі:
-берілген тапсырмамен танысу
шағын бөлімдерге бөлу,әр бөлімге ат қою
-жоспар құру
-жоспарға сүйене отырып , тест мазмұнын меңгеру
-тексеру сұрақтарын даярлау.
2. Тапсырманы екінші оқушыға түсіндіру кезеңі:
-тақырыптың мақсаты
-жоспармен таныстыру
-мазмұнын түсіндіру
-бақылау сұрақтары.
3.Өз бетінше жаттығу жазу, тәжірибе жасау, есеп шығару, шығарма жазу,
баяндау кезеңі.
Тәрбиелік мәні.
-Өзін-өзі басқару
-Өзіне-өзі қызмет ету
-Жауапкершілікті сезіну
-басқаның еңбегін бағалай білу
-ұқыптылық
-белсенділік
-адалдық
-байқампаздық
-зейінділік
-ынтымақтастық
-ұжымдық
Ынтымақтастық педагогикалық технологиясы
Мақсаты: талап ету педагогикасынан қарым-қатынас педагогикпасына өту.
Балаға ізгілік тұрғысынан қарау.
Ерекшелігі:
1.Мұғалім де оқушы да субъект болады
2.Басымдық көрсетілмейді
3.Бірлік,одақта қызмет етеді
4.Мектеп ұжымы арасында өзара ынтымақтастық орнайды
5.Балаға жекелік ізгілік тұрғысынан қарау.
Білім беруді ізгілендіру технологиясы (Ш.А.Амонашвили)
Ресей білім акедемиясының академигі Шалва Александрович Амоношвили
өзінің эксперементальді мектебінде қызметтестік педагогикасын зерттеп іске
асырды. Оның педагогикалық қызеттерінің бірегейі жетістігінен "Өмір
мектебі″атты технология мектеп тәжрибесіне қосылған елеулі жаңалық болды.
Ш.А. Амонашвили технологиясының мақсаттық бағдары келесі ережелермен
анықталады:
- ізгілікті адамның тұлғалық сапаларын ашу жолымен баланың
кемелденуіне, дамуына және тәрбиеленуіне көмектесу;
- бала жаны мен жүрегіне адамгершілік нәрін беру;
- баланың танымдық күштерінің дамуы мен кемелденуіне жол ашу;
- білім және ептіліктерінің көлемін кеңейтіп және тереңдету;
- тәрбие мұраты- өзіндік тәрбие Ш.А. Амонашвили педагогикасының
тұлғалық бағытты арқау еткен барша ережелері;
- бала өз бойында болашаққа өзітаңдалы қызмет жасайтын өмірлік бағытты
сақтайды.
- бала табиғат пен ғарыштың ен құнды өнімі ретінде солардың аса маңызды
сипаттарын қуаттылық пен шексіздігінің иегері.
-баланың біртұтас психологиясы үш құмарлықтан –дамуға деген құмарлық,
есеюге құштарлық, еркіндік – құралады.
Аса маңызды ептіліктер мен қабілеттер және оларға сәйкес пәндер не
сабақтар: танымдық оқу; жазба-сөз әрекеттер; лингвистикалық сезім; жоғары
математикалық ұғымдарды саналы түсіну; әсемдікке жету; іс-әрекетті
жоспарлау; өжеттілік пен шыдамдылық; ортақтасу; шет тілін білу; шахмат;
рухани өмір; қоршаған орта әдемілігін сезіну.
Аталған білімдер мен ептіліктер әдістемелер мен әдістемелік тәсілдердің
арнайы мазмұны жәрдемімен қалыптасады. Олар:
- гуманизм: балаға болған мейір-махаббат өнері, бала бақыты, таңдау
еркіндігі, таным қуанышы;
- даралықты бағыт: тұлғаны зертеп тану, қабілеттерін дамыту, өз бойына
тереңдей назар салу, табыс педагогикасы;
- ортақтасу шеберлігі: өзара жәрдем заңы, жәриялылық, сұрақ қойғанды
ардақтау, жасампаз қиялға өріс беру;
- отбасы педагогикасының қуатын пайдалану, ата-аналар сембіліктері,
кәрілікті қастерлеу, ата-ананы ардақтау;
- үдерістерін заттандыру тәсілдері балалардың әдеби шығармашылығы.
Ш.А.Амонашвили технологиясында басты мән бала іс-әрекетін бағалауға
назар аударылады. Баға қолдану өте шектеулі, себебі баға-бұл жемісті
педагогиканың тіреуіші; сандық баға орнына – сапалылық баға, мінездеме,
нәтижелер өзіндік талдау мен өзіндік бағалауға үйренеді [36,37].
Сабақ - бала өмірінің жетекші формасы (тек ұқтыру, үйрету үдерісі
емес). Ол өз ішіне баланың өз бетінше пайда болатын да, әдейі
ұйымдастырылатын да өмір құбылыстарын қамтиды (сабақ-шығармашылдық, сабақ-
ойын).
Мұғалім заңдары: баланы сүйу, баланы түсіну, балаға деген жоғары сенім.
Принциптер: баланы қоршаған ортаны ізгілендіру, бала тұлғасын құрметтеу,
баланы кемелдендіру үдерісіндегі шыдамдылық.
Өсиеттер: бала шексіздігіне сену, балаға болған инабатты қатынасқа сену.
Бала бойындағы тіректер: дамуға, есейуге, еркіндікке ұмтылыс.
Мұғалімнің тұлғалық сапалары: қайрымдық ақ көңілділік пен шыншылдық,
жаныпидалылық.
Барша тәрбиелілік жүйе баланы өмірге дайындау принципі негізінде
құралмай, педагог тарапынан түсініліп, қабылдануы тиіс. Балалық шақты өз
күрделі міндеттері және толғаныстарына толы аса маңызды өмір кезеңі ретінде
танылып, түзелуі шарт.
Мақсаты: баланың жеке қасиетін аша отырып , азамат етіп тәрбиелеу.
Баланың жаны мен жүрегіне жылылық ұялату,білімін кеңейту,тереңдетуге жағдай
жасау.
Ерекшелігі:
1.Ынтымақтастық педагогикасы тұжырымдалады
2.Бала психикасы дамуға ,есеюге және еркіндікке құштарлығын қалыптастыру
3.Әсемдікті ,әдемілікті қабылдау
4.Рухани жетілдіру
5.Ізгілікті жеке қарым-қатынас орнату.
6.Ата-анамен ьірлесіп жұмыс істеу
7.Оқыту мен тәрбиелеудің бірлігі.
Дидактикалық бірліктерді ірілендіру технологиясы
Мақсаты: Математикалық білімнің оқушының интеллектісін дамыту мен өзін-
өзі дамытудың басты шарты ретіндегі тұтастығын қамтамасыз ететін
тақырыптардың неғұрлым жетілген жүйесін құру.
Ерекшелігі:
1.Өзара байланысты амал,операция т.б біріктіре және бір мезгілде қарастыру
2.есеп құрастыру үрдісінің бірлігін қамтамасыз ету
3.тура есептерді кері есептерге айналдыру
4.жүйелі де тиянақты білім беру.
Әдістемесі:
1.Бір мезгілде тура және кері амалдар мен моперацияларды меңгерту.
2.өзара қарама –қайшы ұғымдарды салыстыру
3.тұтас және қарама-қарсы ұғымдарды сәйкестендіру
4.амалдардың орындалу тәртібін реттеу.
С.Н.Лысенькованың технологиясы
Тірек сигналдарын пайдалана отырып перспективалық –жеделдете
оқыту.Оқушылардың барлығын табысты оқыту.
Әдістемелік ерекшелігі:
-үйге тапсырма жаңа материалдар бойынша тек әркімнің өзіндік жұмысын
орындау үщін тиімділігіне қарай беріледі.
-Ережелерді түсінбей жаттауға оқушыларды дағдыландырмау
-ат-аналардың өзара әрекет жасауы
-оқу жылдарының аралық байланысы
-мқғалімге оқушыны үйретуге , ал оқушының үйренуіне мүмкіндік берілуі.
Модульдік оқыту технологиясы
Модуль дегеніміз-үлкен бір жүйе,мұнда оқушы білімді жеке-жеке
тараулар бойынша емес,бір тұтас тақырып түрінде жүйеленген білім
алады.Өзін-өзі дамытуға , бірін-бірі оқытуға ,кітаппен жұмыс істеуге
үйренеді.Модульдік оқыту технологиясының құрылымы үш бөлімнен тұрады:
1.Кіріспе
2.Диалогиялық сұхбат
3.Қорытынды бөлім
Оқу модулін кестеде былай көрсетуге болады:
Кіріспе бөлім(модульге ену,тақырыпқа ену)
Диалогиялық сұхбат бөлімі-көбіне сұхбаттасу,диалог арқылы оқушының танымдық
іс-әрекетін ұйымдастыру.
Қорытынды бөлімде-бақылау.
Сын тұрғысынан ойлау технологиясы
Сын тұрғысынан ойлау-сынау емес, шыңдалған ойлау. Ол үш құрылымдық
деңгейден тұрады.
1.Қызығушылықты ояту
2.Мағынаны тани білу
3.Ой толғаныс сатысы,сонымен қатар сын тұрғысынан ойлау технологиясының
көптеген стратегиялары бар:
1.Көрнекілік стратегиясы
Баланы ойландырып сөйлету. Көрнекілікті уақытында пайдаланып, дер
кезінде көрсету керек.
2.Венн диаграммасы
Мәтіндегі ұқсастық пен айырмашылықты табуға көмектеседі.
3.Инсерт стратегиясы
Бұл стратегиясы бойынша оқушыларға оқу тақырыппен танысу барысында:
М-білемін
+-білмеймін
--білмеймін
?-мені таң қалдырады
белгілерін қояды.Бұл оқушының оқығанын түсінуге өз ойына басшылық етуге ,
ойын білдіруге ұмтылатын тәсіл.
4.Жолаушының қлйын дәптері стратегиясы
Мұнда оқушылар көптеген құбылыстарды көріп талдауға үйренеді.
Жазуға жетелейтін сұрақтар:
-не елестеттіңіз?
-нені байқадыңыз?
-неге назар аудардыңыз?
5.Автордың орындығы сстратегиясы
Оқушыны орындыққа отырып,жазған шығармасын оқиды. Топтп үш-төрт жұмысты
ортаға салуға болады.
Шоғырландырып қарқынды оқыту технологиясы
1.ШҚО жүйесі 4-бөлімнен тұрады:
-сілтеу
-шолу
-машықтану
-сынау
1.Сілтемеде-мұғалім кіріктірілген шоғыр тақырыпты шола отырып
түсіндірсе,оқушы ноы таңдай отырып тірек окнспект жасайды.
2.Шолуда-шәкірт мұғалімнің ұсынысымен өз бетінше дайындыққа көшеді.
3.Машықтануда-әрбір оқушы өз сыныбында сай мұғалім берген әр деңгейлі
тапсырманы ретімен орындап шығады.
4.Сынауда-шәкірттер түгелдей дерлік жауап беріп,үй тапсырмасының орнына
жүретін карточкаларын,сұрауларын,жаттығулар ын,есептерін айтып түсіндіріп,
ұпай санымен белгіленетін рейтингтік бағалар алады.Үздік үлгеретін
шәкірттер үйге апталық шығармашылық тапсырмалар алып,оны орындап,сабақ
кезінде қорғап шығады.
В.Т.Кабуш технологиясы.Тәрбиеленуді ізгілендіру жүйесі.
(Т.М.Мәжікеевтің құрастыруы бойынша)
Мақсатты бағыты:
1.Оқушылардың бойында өзін-өзі жетілдіру қабілетін , қызығушылығын дамыту
және өзін-өзі тану қажеттіліктерін қалыптастыру.
2.Адам +қоғам мүшесі+тұлға+азамат тізбегін жүзеге асыру.
3.Азаматтық тәрбие , әлем мәдениетін ,құқықтық мәдениетті қалыптастыру.
Мазмұнының ерекшелігігі:
1.Жанұялық тәрбие беру
2.Жалпы адамдық мораль және мәдениетке тәрбиелеу
3.Салауатты өмір салтын қалыптастыру
4.өзіне дұрыс қарым-қатынас орнату
5.азаматтық және ұлттық , әлеуметтік мәдениетке жетелеу
6.өмірге қабілеттендіру қабілеттендіру.
Әдістемелік ерекшелігі:
1.Тәрбие негізгі роль атқарады.
2.Болжаған жетістікке жету жолында үздіксіз , тізбекті жұмыс жүргізеді.
3.Кез-келген балаға сенімбілікпен қарау.
4.Күштеусіз,зорлықсыз тәрбиелеу.
5.Еркіндік
6.Шығармашылыққа тәрбиелеу.
Қашықтан оқыту
Бұл күнде қашықтан оқыту білім беруді дамытудың нақты элементі болып
табылады.Өйткені қашықтан оқыту жүйесінің икемділігі сол , оқушылар
негізінен дәріс,семинар түріндегі сабақтарға бармай, өздеріне ыңғайлы
мезгілде,қолайлы жерде жұмыс істеу мүмкіндігіне ие болады.
Қазіл бұл жобаға Батыс Қазақстан облысының 66 , Шығыс Қазақстан
облысының 35 және Павлодар облысының 208 мектептері қосылды.
2002 жылы Батыс Қазақстан облысында бірінші болып қашықтан білім беру
орталығы ашылды.
Қашықтан оқыту жобасын іске асыру үщін мектептерге 5-10 компьютер
жасақталып,электронды оқу залдары мен теледидар іске қосылды және
мультимедиялық жоба және экранды электронды дәріс залдары жабдықталды.
Қашықтан оқытуды жүзеге асырудың негізгі әдістері электронды
оқулықтар мен Қашықтан оқытудың жер серіктестігіарнасы болвп табылады. Ал
қарама-қарсы байланыс интернет арқылы білім берудің вертуальды технологиясы
институнда өңделген Прометей бағдарламасы негізінде қамтамасыз етіледі.
Мәселелік оқыту технологиясы
Мақсаты-оқушыны өз бетімен ізденуге үйретуге,олардың танымдық және
шығармашылық икемділіктерін дамыту.Мәселелік оқыту технологиясының
ерекшеліктері мынадай:
-оқушының белсенділігін арттыру
-оқу материалында баланы қызықтыратындай құпиясы бар мәселе туғызу.
-оқушы материалды сезім мүшелері арқылы қабылдап қана қоймайды,білім ге
деген қажеттілігін қанағаттандыру мақсатында меңгереді.
Деңгейлеп оқыту технологиясы
Жаңа педагогикалық технологиялар оқушының шығармашылық қабілеттерін
арттыруға өз үлесін қосады Оқушылар шығармашылығын арттыруда деңгейлік
тапсырмалардың маңызы бар. Деңгейлік тапсырмалардың ауқымы өте кең.
Оқулықгағы жаттығулар-өтілген ережелер бойынша қайталау, пысықтау, бекіту
жұмыстарына арналған тілдік, грамматикалық жұмыстар жүйесі. Деңгейлік
тапсырмалар құрамына мәтіндер, сөзжұмбақ, қызықты грамматика, тестік
сұрақтар, іскерлік ойындар мен тренингтер жүйесі камтылады. Бұлар оқытудың
деңгейіне сәйкес оқушыны саралап оқытуға ыңғайлы, әрі оқу бағдарламасы
бойынша оқушының жас ерекшелігі мен білім деңгейіне ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Қ.А.Ясауи атындағы Халықаралық Қазақ-Түрік университеті
“Қорғауға жіберілді”
Бастауыш оқыту теориясы
мен әдістемесі кафедрасының
меңгерушісі, п.ғ.к., доцент м.а.,
--------------- Г.Тоққұлова
---------------------2014ж
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Бастауыш сынып оқу-тәрбие үдерісінде оқытудың жаңа
технологияларын пайдалану
5В010200– Бастауыш оқытудың педагогикасы мен әдістемесі
Орындаған ППМ-011
тобының студенті:
Белгібаева Қымбат
Ғылыми жетекшісі
магистр-оқытушы:
Нұртазаева Нұргүл
Түркістан 2014
Мазмұны
І Бастауыш сынып оқу-тәрбие үдерісіне оқытудың жаңа әдіс-тәсілдерін
пайдаланудың теориялық негіздері
1.1 Бастауыш сыныпта жаңа технологиларды пайдаланудың ғылыми-
педагогикалық
негізі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .6
1.2 Оқытудың тиімді жаңа әдіс-тәсілдері мен педагогикалық
технологиялары ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16
1.3 Дамыта оқыту технологиясы және дамыта оқытудың ерекшелігі ... 24
ІІ Бастауыш сынып оқу-тәрбие үдерісінде оқытудың жаңа әдіс-тәсілдерін
пайдалану жолдары
2.1 Бастауыш сыныптарда қазақ тілін оқытудың әдіс-
тәсілдері ... ... ... .33
2.2 Қазақ тілінен дамыта оқыту сабағының
үлгісі ... ... ... ... ... ... ... . ... ...46
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...53
Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...55
Кіріспе
Зерттеудің көкейкестілігі: Елімізде болып жатқан түрлі бағыттағы
өзгерістер білім беру қызметіне жаңаша қарауды, қол жеткен табыстарды сын
көзбен бағалай отырып саралауды, жастардың шығармашылық потенциялын
дамытуды, мұғалім іс-әрекетін жаңаша тұрғыда ұйымдастыруды талап етеді.
Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңында: Білім беру жүйесінің
басты міндеті-ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика
жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға және кәсіби шыңдауға
бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау, оқытудың жаңа
технологиясы мен иновациялық әдіс-тәсілдерді енгізу, білім беруді
ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу-деп
білім беру жүйесін одан әрі дамыту міндеттерін көздейді [1].
Ақпараттар тасқыны толассыз ағылған қазігі қоғамымызда әр мұғалім өз
ісіне қажетті өзгерістерді, әр түрлі тәжірибе жөніндегі мағлұматтарды, жаңа
әдіс-тәсілдерді дер кезінде қабылдап, дұрыс пайдалана білу керек. Сонымен
қатар, мектептегі оқу-тәрбие жүйесі, мұғалім-оқушы арасындағы қарым-
қатынас, жалпы оқытуды ұйымдастыру талапқа сай елеулі өзгерістерді қажет
етіп отыр.
Мектеп тәжірибесінде жаңаша істеп, жаңашыл технологияларды өз іс-
әрекетінде пайдаланып жүрген мұғалімдер бар. Бірақ, олардың пікірінше,
жаңаша әдіс-тәсілдерді іс-жүзінде нәтижелі қолдану жолдарын, жаңа
процестерді бір жүйеге келтіріп, оның педагогикалық негіздерін анықтау,
оларды білім беруді дамытудың негізгі факторларына айналдыру мәселелерін
шешу қиындық тудырады.
Келер ұрпаққа қоғам талабына сай тәрбие мен білім беруде, мұғалімдердің
жаңа іс-әрекетін ғылыми-педагогикалық негіздерін меңгеруі маңызды
мәселелердің бірі.
Философиялық және педагогикалық әдебиеттерде жаңа процестерді зерттеу
барысында кейбір ғалымдар жаңалықтың жүйелілік, әрекеттік тұжырымдамасын
ұсынады (Н.И.Лапин).
Педагогикалық инновация мәселесіне Қазақстандық ғалымдар соңғы жылдары
басты назар аударуда (Қ.Қабдықайыров, С.Н.Ляктионова, Ш.Т.Таубаева және
т.б).
Одан кейін, педагогикалық инновациялардың теориялық-әдістемелік
мәселелері Қ.А.Аймағанбетов, Т.С.Сабыров, С.Р.Рахметова, К.Ж.Сарыбеков,
О.Сатқынов, Т.Оспанов, Б.А.Тұрғынбаева, М.Е.Ералиева, Ж.Т.Қайыңбаев,
Қ.Бұзаубақова, Д.Мұхамбетжанова, Г.Уәйсова және т.б. ғалымдар еңбектерінен
орын алады[2].
Кеңестік дәуірдегі Ресей ғалымдары оқу-тәрбие үдерісін жетілдіру
мақсатында педагогикалық технологияларды ұсынған Н.П.Гузиктің,
Л.В.Занковтың, В.М.Моноховтың, С.Н.Лысенкованың, В.Ф.Шаталовтың,
Д.Б.Элькониннің, П.М.Эрдинеевтің және т.б ғылыми тұрғыдан практикалық мәні
зор еңбектерінің біздің жұмысымызда басшылыққа алынады.
Педагогикалық технологияларды білім беру саласында пайдаланудың әдіс-
тәсілдері, шарттары, дидактикалық-әдістемелік негіздері В.П. Беспалько,
Ж.А.Қараев, Ш.Таубаева, Б.Т.Барсай, Д.М.Жүсіпалиева, М.В.Кларин,
Қ.Ө.Қариева, С.А.Көшімбетова, Қ.Қабдықайырұлы, Г.К.Селевко, Б.К.Тулбасова
т.б. ғалымдардың зерттеу еңбектерінің арқауы болды [3].
Біз жоғарыдағы аталған еңбектерге талдау жасай отырып бүгінгі таңда
жаңа педагогикалық технологияларды оқу-тәрбие үдерісіне ендіру мәселесінің
ғылыми-теориялық тұрғыда әлі де шешімін таппай отырғандығын анықтадық.
Білім беру жүйесін және оның құрамының өзгеруін қажет ететін ескі мен
жаңаның арасындағы білім беру жүйесіндегі қайшылықтардың, педагогикалық
қауымның жаңаны игерудегі мүмкіндіктері мен шынайы жағдайының арасындағы
қарама-қайшылықтар бар екені анық байқалады. Осы қайшылықтардың шешімін
іздестіру біздің зерттеу мәселемізді айқындауға және тақырыпты: Бастауыш
сынып оқу-тәрбие үдерісінде оқытудың жаңа технологияларын пайдалану деп
таңдауымызға негіз болды.
Зерттеудің мақсаты:
Бастауыш сыныптарда білім беруді жетілдіруде жаңа технологияны және
жаңашыл педагогтардың идеяларын қолдану әдістері мен тәсілдері.
Зерттеудің міндеттері:
1.Бастауыш сынып оқушыларының оқу жұмысын ұйымдастыруда жаңа
технологиялық әдістемелерді, жаңашыл педагогтардың идеяларын қолдануға
байланысты технологиялық және әдістемелік әдебиеттерді қолдану.
2.Төменгі сыныптарда білім берудің педагогикалық, психологиялық
негіздері мен оқу жұмысында жаңа технологиялық әдістемелерді ұйымдастыру.
3. Бастауыш сыныптарда оқытуда жаңа технологияны және жаңашыл
педагогтардың идеяларын іс-жүзінде қолдану.
Зерттеудің нысаны:
Бастауыш сыныптарда білім беру барысында жаңа технологияларды
қолдану.
Зерттеу әдісі:
Әдістерге талдау жасау және оларды бастауыш мектеп
тәжірибесінде қолдану.
1 Бастауыш сынып оқу-тәрбие үдерісіне оқытудың жаңа әдіс-
тәсілдерін пайдаланудың теориялық негіздері
1.1 Бастауыш сыныпта жаңа технологиларды пайдаланудың ғылыми-
педагогикалық негізі.
Қазіргі уақытта орын алып отырған еліміздегі ғылыми-техникалық даму
мен жаңару процестері, барлық салалардағы өзгерістер мен үдерістер
адамзаттан үлкен шығармашылық ізденісті, терең білімділікті, еңбекті,
кәсіби даярлықты, белсенділікті, яғни жан-жақты дамыған тұлға болуды талап
етеді. Яғни, бүгінгі күн талабы-болашақ маман иелерінен жоғарғы оқу орнында
білім алу барысында тек дайын білімдерді меңгеріп, мәлімет, ақпараттарды
ғана біліп қоймай, сол бойына сіңірген білімдерін қоғамда, өмірде тиімді
етіп қолдана отырып, шығармашылық тұрғыдан өз болмысын таныта алатын
дәрежедегі мамандыр даярлау міндеті.
Қазақстан Республикасының Президентінің “Қазақстан-2030” Қазақстан
халқына арнаған жолдауында айтылғандай, барша қазақстандықтардың алдында
тұрған басты міндет-Қазақстанды бәсекеге қабілетті, дамыған елу елдің
қатарына қосу. Ол үшін еңбектің қай саласынан болмасын мемлекет
қызметкерлерінің еліміз үшін аянбай адал еңбек етіп, өз үлестерін қосуы
маңызды. Сондай-ақ елбасымыздың 2001 жылдың 2 ақпанында өткен білім және
ғылым қызметкерлерінің съезінде баршаға білім беру моделінен, таңдауы
бойынша білім беру моделіне көшу деп атап өтуі педагог мамандарына да аса
жауапты міндет қойды[4]. Сонымен қатар Н. Назарбаевтың 2008 жылғы ақпан
айындағы халыққа жолдауында білім беру саласының басты міндеті ретінде 2010
жылға дейінгі білім беруді дамыту жөніндегі мемлекеттік бағдарламаны
орындай отырып, сапалы қызмет көрсету аясын кеңейтуді айтады. Білім және
ғылым министрлігіне 3 жылдың ішінде заманға сай білім алуға және озық
технологияларды игеруге мүмкіндік берудің тиімді инфрақұрылымын жасауды
тапсырады.
Жоғары білімді, өз кәсібінің шебері мамандарын даярлау мәселесі
әрқашанда өзекті болып келеді. Кез-келген мемлекеттің дамуына негіз
болатын басты тұлға-мұғалім болып табылады. Сондықтан да ғылым мен білім
беру, тәрбиелеу мекемелерінің алдына қойылып отырған басты міндет-білікті,
кәсіби тұрғыдан дамыған, шығармашыл мұғалім кадрларын даярлау. Қазіргі
кездегі қоғам, мемлекет, білім ордалары жоғары білімді мамандарды ғана
емес, қажетті білімдер қорын меңгергенімен қатар, жаңа педагогикалық
технологияларды меңгерген, жаңашыл бағыттағы, шығармашылық тұрғыдан
дамыған, кәсіпқой мамандарды талап етеді. Мұғалім үнемі ақпараттарды
іздестіру, талдау, сараптау, игеріп, қолдануы маңызды. әр уақытта да білім
беруді жетілдіру, мұғалімдер даярлығының сапасын жақсарту өзекті мәселе
болып саналады. Осы тұрғыдан озат тәжірибелерді кеңінен қолданып қараудың
маңызы зор. Себебі, педагогикалық озат тәжірибелерді зерттеу, жинақтау,
таратудың салдары мұғалімдердің шығармашылығының жемісі бола алады.
Жаңа технологиялар, субъект-субъект жүйсін балаға өз бетінше
ойлай білуге, сыртқы ортамен қарым-қатынас жасауына ықпал етеді. Қарым-
қатынас жасау барысында оқушылар жоспарлауға, мақсат қоя білуге, қойылған
мақсат міндеттерді жүзеге асырып қорытынды жасай білуге дағдыланады. Міне,
осындай жүйелер арқылы өзіндік даму жүзеге асды. Соның негізінде өзіндік
талдау, жинақтау, өзіндік бағыт беру, өзіндік тәрбие, білім алу жүйесі
қалыптасады, яғни жеке тұлғаның барлық қасиеттерінің дамуына
бағытталады[5].
Бүгінгі таңда жаңа білім парадигмасы бірінші орынға баланың
білімін, білігі мен дағдысы емес, оның тұлғасын, білім алу арқылы дамуын
қойып отыр. Сондықтан да қазіргі уақытта педагогика ғылымының бір
ерекшелігі – баланың тұлғлық дамуына бағытталған жаңа оқыту технологиясын
шығаруға ұмтылуы.
Жаңа іс-әрекеттің түрлі аспектілерін, білім берудің мазмұнын дамыту,
инновацияны енгізу мәселелерін Ю.К. Бабанский, В.С.Библер, Ю.С.Гермунский,
В.С.Лазарев, А.И. Пригожин, Л.С.Сластенин, В.П.Кваша, Д.В. Чернишевский
және т.б. қарастырған. Осы ғалымдардың пікірінше, жаңа процестердің маңызды
міндеттерінің бірі жаңашыл педагогикалық идеяларды негіздеу және оларды
практикада қолдану процесіне басшылық жасау болып табылады
Бүгінгі таңда П.Э.Эрдиневтің дидактикалық бірліктерді шоғырландыру
технологиясы, Д.Б.Эльконин мен В.В.Давыдовтың дамыта оқыту технологиясы,
Ш.А.Амонашвилидің ізгілікті-тұлғалық технологиясы, В.Ф.Шоталовтың оқыту
материялдарының белгі және сызба үлгілері негізінде қарқынды оқыту
технологиясы, М.Чошановтың проблемалық модельді оқыту техологиясы,
П.И.Третьяновтың, К.Вазинаның модельді оқыту технологиясы, В.М.Монаховтың,
В.П.Беспальковтың және т.б. ғалымдардың технологиялары кеңінен таралған
Қазақстанда Ж.А.Қараевтың, Ә.Жүнісбековтың, Ш.Т.Таубаеваның,
Қ.Қ.Қабдықайыровтың, С.Н.Лактионаваның, Қ.М.Нағымжанованың, М.М
Жанпейісованың және т.б ғалымдардың ұсынған оқытудың жаңа технологиялары
оқу үдерісінде белсенді түрде қолданылуда
Бастауыш сынып мұғалімінің жаңа іс-әрекетінің теориялық негіздерін
қарастыруды бастамас бұрын, біз инновацияның педагогика ғылымында
қаншалықты мәні барын және әлеуметтік педагогикалық алғы шарттарын
қарастырғанды жөн көрдік.
Ғылыми-педагогикалық әдебиеттерді зерттеу барысында инновация ұғымы
ең алғаш ХІХ ғасырда мәдениеттанушылардың зерттеулерінен пайда болғанын,
яғни бір ел мәдениет элементтерін екінші ел мәдениетіне енгізу дегенді
білдіреді және бұл ұғым этнографияда әлі күнге дейін сақталған дегенді
көрдік.
Инновация термині педагогика теориясы мен практикасында кеңінен
қолданылуда. Бірақ бұл терминнің белгілі бір педагогикалық категория
ретінде әлі де қалыптасу үстінде екені анық. Сондықтанда біз инновация
ұғымын толық пайымдау үшін, оның тарихи даму жолдарына шолу жасаймыз.
Инновация (латын сөзі in-b, novis-жаңа) жаңа, жаңалық, жаңарту дегенді
білдіреді екен. Инновация ұғымын әр елде әртүрлі түсінген, кейбір
мемлекеттерде (АҚШ, Нидерланд) бұл термин кеңінен таралған, ол Арабия,
Жапония тәріздес мемлекеттерде инновация ұғымын сөздіктерде кездестіру
мүмкін емес. Сондықтан әр елде бұл құбылысқа қандай көзқарас қалыптасқанын
анықтау мақсатымен ғылыми-педагогикалық, техникалық, саяси әдебиеттерді,
баспа беттерін зерттей келе шет елдерде, Ресейде, ТМД елдерінде, Қазақстан
мемлекетінде инновация ұғымына берілген анықтамаларды жинадық.
Француз ғалымы Э. Брансуик жаңалықтың үш түрін көрсетеді:
1. Білім беру жүйесіндегі толғымен жаңа бұрын мүлде белгісіз болған
идеялармен іс-әрекеттер болады. Ондай мүлде жаңа және түпнұсқа идеялар
өте аз.
2. Ең көп кездесетін бейімделуден өткен, кеңейтілген және қайта өңделген,
белгілі ортада, белгілі кезеңде өте қажетті идеялармен іс-әрекеттер.
3. Педагогикалық жаңалықтар мынандай жағдайда дүниеге келеді: мақсатты
қайта қоюға байланысты бұрын болған істер қайта жаңарады. Өйткені жаңа
жағдайлар бұлардың нәтижесін және белгілі жағымды идеялардың
нәтижелеріне келу болады,-деген түрлерін ұсынды[6].
Поляк ғалымдары инновацияны жан-жақты зертеуіне байланысты Польшада
жаңа процестерді зерттейтін Педагогикалық зерттеулер институтында арнайы
лабаратория жұмыс істейді.
Оқу ағарту ісіндегі мектеп мәселелерін зерттейтін Югославия институты
соңғы жылдары инновация мәселесіне көп көңіл аударған. Ондағы ғалымдар:
Инновация дегеніміз-білім беру мен тәрбиелеу технологиясын дамыту және
жақсарту мақсатында жүзеге асатын нақтылы сапалы өзгерістер. Бірақ бұл
өзгерістерде жаңа идея болмауы да мүмкін, бұрын кейбір жерлерде қолданылып
анықталса да, қазіргі жаңа жағдайда, жаңа ортада олар оңды нәтиже берсе, ол
инновация деп есептеледі, -дейді.
Ал, белгілі ғалым Ш.Т Таубаева: Югославия ғалымдарының келтірген
үлгілерінен жаңалықты оқыту формасынан, әдістемесіне білім беру
құралдарына, оқыту мазмұнына, алған білімді бағалауына, білім беру мақсаты
мен міндетіне, тәрбие жүйесіне, мұғалім мен оқушы қатысына байланысты
жіктеуге болатындығын айқын көруге болады,-деп көрсетеді
В.П.Беспалько өзінің еңбектерінде инновация мен өзгеріс арасындағы
айырмашылықты тапқан. Ол инновация мен өзгеріс ұғымдары синондимдік
қатынаста қарастырады. Егер бұл өзгеріс бүкіл мектепке жайылса оны
инновация деуге болады. Бірақ кез-келген өзгерісті инновация деп тағы
айта алмаймыз. Сондықтан инновация болуы үшін алдын-ала қойылған мақсаттың
оңды нәтижесін, жемісін көру қажет [7]
Ресейде инновация сөзіне күдікпен қараған. ХХ-ғасыр басындағы бірде-
бір білім реформаларында бұл термин кезікпейді.
ХХ-ғ 80-жылдарында, педагог-навоторлар ісіне қоғамдық қызығушылық
толқыны жүріп жатсада, инновация термині, әдебиет беттерінде кезікпейді.
Әуелі навоторлық істің ұйымдастырушысы Учительская газеті басылымдарында
жаңа ұғымға анықтама берілмеген.
С.В Ожеговтың сөздігінде жаңа ұғымына үш түрлі анықтама берген:
1. Біріншірет шыққан, жасалған немесе жаңадан айда болған.
2. Бұрынғының орнын басатын, алғаш ашылған нәрсе.
3. Бұрыннан таныс емес енгізілген жаңалық.
Кез келген қоғам білім беруге тұлғаның қандай болып қалыптасуын қажет
етеді, қалай тәрбие беру керек екендігіне сұраныс жасайды.
Осыған байланысты білім берудегі дәстүрлі мен жаңаның арасындағы
байланысты дәстүрлінің қандай түрлерін сақтау, дамыту керек және қазіргі
білім беру жүйесіне қалай тасымалдау керектігіне талдау жасау қажеттігін
Қ.М Нағымжанова атап көрсеткен [8].
Бірақта дәстүрлінің жай ғана өткенді ұдайы өндіруші ретінде қаралмауы
керек екенін ұмытпаған жөн.
Дәстүрлі мен қазіргінің арасында жаңаның баспалдағы объективті түрде
пайда болатын өмір диалектикасының заңдылығы жоқтан бар пайда болатыны
сияқты, жаңа бұл дәстүрліден келіп туады. Б.Т. Лихочев: Қазіргі тек жаңаны
ғана немесе бүгін пайда болған құбылыстарды бейнелемейді, жаңа-дәстүрлі мен
қазіргінің аралығында пайда болады,-дейді.
Дәстүрлі категориясының өзара байланысты үш кезеңі бар: сақтап
жеткізу, ізбасушылық, дамыту. Дәстүрлі мәдениет-бұл тарихи дамытушы
мәдениет. Дәстүрлінің даму процесі-жаңаға өту.
Дәстүрлі оқу терминінің мәні ең алдымен ХҮІІІ ғасырда Я.А. Каменский
Дәстүрлі педагогикалық технология жүйелеген дидактика принциптерін арқау
еткен сынып-сабақтық өту мәніне сазды, әрі сол түсінік дүние мектептерінде
осы күнге дейін басымды күйінде сақталған.
Дәстүрлі сынып-сабақтық технологияның ерекше белгілері келесідей:
сынып біріңғай жылдық жоспар, бағдарламамен оқу кестесі бойынша жұмысқа
тартынады. Осыдан балалар мектепке жылдың белгілі мерзімінде, белгіленген
бір уақытта келуі міндетті.
Дәрістердің негізгі бірлігі-сабақ. Сабақ, әдетте, бір оқу пәніне,
тақырыбына арналып, сыныптарға оқушылардың баршасы бір материал үстінде
жұмыс атқарады. Сабақта оқушылар жұмысына мұғалім басшылық жасайды. Өз пәні
бойынша оқу нәтижелерін, әр оқушының жеке үлгерімін бағалап, жыл аяғында
оқушыларды келесі сыныпқа ауыстыру жөнінде шешім қабылдайды.
Оқулықтар, оқу құралдары негізінен үй жұмыстарын орындауға пайдаланылады.
Оқушылар, оқу күні, сабақ кестесі, оқу үздіктері, сынып-сабақтық жүйенің
басты белгілері. Оқу мақсаты – біршама шарттарға тәуелді қандай да құрамдас
бірліктерді қамтыған ауысымды категория [9].
Кеңестік педагогика оқу мақсаттары келесідей шарттармен сабақтас
болатын:
- білім жүйесін қалыптастырып ғылым негіздерін меңгеру;
- ғылым таным негіздерін қалыптастыру;
- әр оқушының жан-жақты әрі үйлесімді дамуына көз жетікзу;
- коммунизм үшін бүкіл адамзаттың жарқын болашағы үшін идеялық
шыңдалған күрескер тәрбиелеу.
Сонымен, өз сипаты бойынша оқу технологиясы-бұл күні бұрын белгіленген
қасиеттерге сай тұлға қалыптастыру.
Өз мазмұны бойынша оқу технологиялықтың мазмұны тұлға дамуына
бағытталмай (жан-жақты даму әшиін уағыз болатын), негізінен оқушыларға
бағдарламалық білім, ептілік, дағдыларды игертумен шектелетін.
Бүгінгі таңдағы қазақстандық жалпылай мектептегі мақсаттар бір қанша
келелі өзгерістерге ұшырады – идеолгия алысталды, жан-жақты үйлесімді даму
ұраны жойылды. Адамгершілік тәрбиесінің сипаты өзгеріске түседі, алайда
алдын ала жоспарланған сапалар жиынтығы күйіндегі мақсаттар ұсыну үлгісі
тәлім-тәрбие стандарттары бұрынғыша сақталуда.
Дәстүрлі технологияны қару еткен бұқаралық мектеп ежелгіше Білімдік
мектеп есебінде сақталып тұлға мәдениетінен гөрі оны ақпараттың
қанықтығына көбірек мән береді, адамның сезімдік-көңіл-күй жағдайынан гөрі
ес, танымдық сапасы басты назарға алады. Тәлім-тәрбие технологиясының
тұжырымдамалық ерекшелігі өз заманында Я.А. Каменский нақтылаған
дидактикалық принциптерге негізделген: ғылымилық (білім жалған болмайды,
толықты болмауы ықтимал), табиғи сәйкестік (тәлім-тәрбие даму қарқынымен
байланысты, оза не жеңіспен оқыту мүмкін емес), бірізділік және жүйелілік
(үдерістің қиынды ізбе із өтуі, жалқыдан жалпыға біртіндеп ауысуы),
түсініктілігі (белгіліден белгісізге, жеңілден қиынға өтуі, дайын білім
ептілік, дағдыларды игеру), беріктігі (қайталау – басты шарт), саналылық
және белсенділік (мұғалім қойған мәселені шешуге дайын бол, оның қойған
бұйрығын орындауға белсенділік көрсет), көрнекілік (қабылдау үшін әр қилы
сезім мүшелерін қоса біл), теорияның, тәжірибенің байланысы (оқу үдерісінің
қандай да бір белгілі бөлімдерді қолдануға таратылады) және даралық
ерекшеліктерді ескерту.
Оқу – бұл білім, ептілік және дағдыларды әлеуметтік тәжірибені ересек
әулеттен келер ұрпаққа өткізу үрдісті. Мұндай біртұтас үдеріс ауқымына
мақсаттар, мазмұн әдістермен жабдықтар қамтылады.
Мазмұн ерекшелігі
Дәстүрлі бұқаралық мектептегі тәлім-тәрбие мазмұны кеңестік дәуірде
қалыптасқан (оған негіз болған: елді индустриализациялау міндеттері,
өркениетті капиталистік мемлекеттердегі тәлім-тәрбие деңгейіне қуалай жету,
ғылыми техникалық өрлеудің жалпы ролі), әлі де болса сол баяғы күйінде,
технократиялық бағыттан арыла алмай жатыр. Білім жүзінен тұлғаның ақыл-ес
бастауларын қалауға бағышталып, оның рухани, адамгершілік сапаларының
дамуына көлеңке түсірді. Мектеп оқу пәндерінің 75℅ мидің сол жарым шарының
дамуына арналады, ал эстетикалық пәндерге 25℅ бөлініп, кеңестік мектептегі
рухани тәрбиеге тіпті де көңіл бөлінбеді.
Дәстүрлі жүйе біріңғай сипатта болып, таңдау мен балама еркіндігі шулы
уағыздалғанымен, бір бағытты талапқа бағындыру басым келді. Оқу мазмұны
орталықтан, оған алып, қосуға тиым салынып, баламасыздыққа тап болды.
Тірек оқу жоспарлары бүкіл ел үшін бір сілтеме негізінде түзіліп, қатқыл
стандарттан шығу мүмкіндігі берілмеді. Оқу пәндері (ғылым негіздері)
ұзыннан ұзақ бір құбырға делініп, бала соның ішіндегі ақпараттан
басқасына бет бұра алмайтын болады
Оқу, білім меңгеру талабы тәрбие талаптарынан гөрі басымдау болды, оқу
және тәрбие пәндерінің сабақтастығы ескерілмеді. Қаржыландыру аймағын
білімдік (академиялық) салаға басты назар аударылып, тәрбиелік (клубтық)
жұмыс формаларына 3℅ бөлінді. Тәрбиелік жұмыстар науқандық шара
педагогикасының талаптарына маталып теріс тәлім-тәрбие ықпалдарына
кезекті. Әдістеме ерекшеліктері. Дәстүрлі технология әу бастан әкімшіл-
әміршіл педагогика талаптарының шырмауына түсті, оқу тәрбиеленушінің
көп қарап сұраныстары мен қажерттерінен сырт айналып, оның ішкі жан
дүниесімен байланысын үздік тұлғаның даралықты шығармашылық
қабілеттерінің іс жүзінде көрінуіне жғдайлар жасайды.
Оқу үрдесінің әміршіл- әкімшіл сипатының белгілері:
- іс-әрекеттің мезгіл, мерзім, көлем, талап жектеуінде болды, оқу
амалдарының мәжбүрлі міндеттілігі ( тұлға мектеп заңдылығы).
- бақылаудың жоғары бір орталықтан болуы;
- оқу мақсаты, мазмұны және әдістерінің орташа оқушыға арналуы (мектеп
дарындылар шоуы).
Оқушының беделі – жоқтың қасы, ол оқу-тәрбие ықпалдарының бағыныңқы
нысаны, оқушы – міндетті, оқушы кемеліне шетнеген тіршілік иесі,
руханисыз пенде.
Мұғалімнің беделі – ол бастық, жалғыз-ақ ынта білдіруге құқылы адам,
сот (айтқаны ақ), хат танытып, үйретуші ересек (ата), бағала ақпарат тек
содан, оған күманданып, қарсылық білдіру – шексіз күнә.
Білім игеру әдістерінің негіздері: дайын білімдерді ұсыну; үлгі
бойынша оқу, оқыту; индуктив қисынды тек жалқыдан жалпыға өту; жаттанды ес;
сөздік баянды;
қайталап айтып беру.
Дәстүрлі тәлім-тәрбие жүйесіндегі оқу үдерісі оқушы дертестігінің
болмауымен, оқу еңбегіне деген ынта-ықыластың кемдігімен сипатталады.
Баланың оқу іс-әрекетінің құрамында: өзінше мақсат қою, міндет белгілері
болмады, оқу мақсаттарын оқушы алдына тартып отыратын- мұғалім,
іс-әрекетті нарлау сырттан, бала оны еріксіз, қаламаса да, орындауға
міндетті болды.
Іс-әрекетінің қорытынды талдауы мен бағалауына баланың өзі қатыспайды,
оларды атқаратын мұғалім, бөгде ересек.
Осы солақай шарттардың есебінен оқу мақстаттарын іске асыру кезеңі
зорлықты мәжбүрлі еңбекке айналып, салдары болымсыз сапа-қасиеттердің
дамуына жол ашты (баланың оқуды, мектепті жатсынуы, еріншектік тәрбиелеу,
жалғандыққа, келісімпаздықа үйрету – мектеп тұлғаны адамгершіліктен
айырды.
Осының арқасында тарихи кезеңдеткенге таным қызығушылығына
қанағаттанушылық қана тудырып қоймай жас ұрпақтың маңызды қажеттіліктерін
өтейді.
Бірақ мұның барлығы жаңаның өзі кездейсоқ емес, дәстүрлінің ықпалында
болуы қажет. Қазірде біздіңше, дәстүрлі мен жаңаның синтезі. Осыдан келіп,
инновация мен жаңаның арасындағы айырмашылық қандай деген заңды сұрақ
туады.
Инновация дегеніміз-жаңа мазмұнды ұйымдастыру. Ал жаңалық енгізу
дегеніміз-тек қана жаңалық енгізу, ұйымдастыру яғни, жаңа процесті мазмұнды
дамыту, жаңаны ұйымдастыру, қалыптастыруды анықтайды. Ал жаңаша деп
жаңаның мазмұны, оны енгізудің әдіс-тәсілі мен технологиясын қамтитын
құбылыстын түсінеміз.
Демек, көптеген ғылыми-педагогикалық еңбектерде инновация ұғымы білім
беру жүйесінде жаңалықтарды жасап шығару, игеру, қолдану және тарату іс-
әрекеті деп сипаттайды екен.
Сондықтан, ғалымдар инновация деген ұғымды білім беру ісіне тұрақты
жаңа элементтер кіргізетін жүйенің бір жағдайдан екінші жағдайына көшуіне
апаратын жаңалық, жаңадан кіргізілетін әрекет деп түсіндіреді.
П.Шедровский: инновацияны ойлау мен әрекет етудің ерекше бір түрі
ретінде білім беру саласында кадрларды даярлауды ұйымдастырудың ерекше бір
түрі,-деп түсіндіреді.
Бұл автордың ойын ары қарай дамыта, тереңдете отырып ғалымдарымыз Д.В
Тотьянченко С.Г Варобщикова: инновация дегеніміз білім беру процесін
өзгертуге бағытталған педагогикалық жаңалық енгізу, ол жаңалық енгізу-
мәселелерді тиімді жолмен шешу үшін қажет,-дейді және ол мәдениетті
төмендегідей екі талапты көрсетеді. Олар:
- Инновацияның қиын мәселені шешуде туындайтын ерекше бір қажет идея
ретінде қарастыру.
- Инновация мектеп жұмысын жоғары сатыға көтеруге бағыттау.
Біздің ойымызша инновация дегеніміз-белгілі бір дәрежеде бейімделуден
өткен жаңа идеялар жаңа жағдайда қолданылса, олар инновация.
Белгілі ғалымдар С.Д.Поляков пен Ю.К.Бабанский зерттеулеріндегі
педагогикалық инновацияның маңызды мәселелері, жаңалықтардың жіктелуі,
педагогикалық инновацияның даму ерекшеліктерін анықтау, білім беру
жүйесіндегі инновация теориясын жасау, инновацияны ұйымдастыру, басқару
жүйесін қалыптастыруға арналған.
Ғалымдар қорытындылары төмедегідей негізде:
- алдыңғы қатарлы педагогикалық тәжірибе және шығармашылық пен қызмет
етуші ұзтаздар қызметінің теориясына сүйеніп, осының негізінде зерттеудің
бірізділігін айқындау;
- педагогика теориясының жалпы қағидаларымен оқыту әдістемелерінің
негізгі мәселелеріне-жаңалық пен және оның педагогикалық ақиқатын өзгерту
мәселесі;
- педагогикалық инновацияның отандық педагогикаға келу тарихын, оның
негізгі көздерін және әр тарихи кезеңдегі шығу тегінің ерекшеліктерін,
олардың байланысын, қалыптасу ерекшеліктерін қарастырады.
Қазақстан мемлекетінде инновация ұғымын пайдалану соңғы 10-15 жылға
жатады. Ең алғаш инновация ұғымы қазақ тілінде анықтаған ғалым, профессор
Немеребай Нұрақметов. Ол; инновация, жаңа үрдіс деп отырғанымыз білім беру
мекемелерінің жаңалықтарды жасау, меңгеру, қолдану және таратуға байланысты
бір бөлік қызметі [10].
Жаңа негізін құраушы ұғымдардың-инновация, нововедения,
новшество, новое, т.б қазақша аудармаларын жасаған Ы.Алтынсарин
атындағы білім проблемаларын ғылыми зерттеу институты әдіскері
К.Құдайбергенова болып табылады. Өз еңбектерінде инновацияны-нақты
қойылған мақсатқа сай салынған жаңа нәтиже деп есептеп, төмендегідей
аудармалар жасаған: инновация-жаңарту, нововедения-енген жаңалық,
новое-жаңа, новшество-жаңалық, инновационый процесс- жаңарту үрдісі.
Жоғарыдағы мағлұматтарды бір жүйеге келтірсек төмендегідей қортынды
шығаруға болады:
Инновация ұғымын ғалымдар әртүлі түсінеді екен.
1) Жаңалық, жаңаны енгізу, жаңарту үрдісі.
2) Өзгеріс.
3) Құрал, әдіс.
Инновация ұғымын анықтайтын нақтылы анықтама әлі де жасалмаған.
Дегенмен инновация білім деңгейінің көтерілуіне жағдай туғызды.
Кейінгі кезеңде ғалымдар өз зерттеулерінде оқу-тәрбие ісіне жаңалықтарды
енгізіп, тарату мәселесін қарастырады. Автордың көбі пелагогикалық
инновация негізгі міндеті енгізіліп отырған жаңалықтарды топтау, жіктеу деп
санайды. Ол үшін ең бастысы мектеп жұмысын дамытудың аймағын қарастыру
керек дейді. Енегізіліп отырған жаңа әдістеменің ерекше жағын көре білу,
түсіне білу және оның басқа әдістемелерімен қандай байланыста екенін білу
керек.
Қазіргі Республикамыздың оқу орындары, педагогикалық ұжымдары
ұсынылып отырған түрлі технологияларға байланысты өздерінің қалауына сәйкес
кез-келген үлгі бойынша қызмет етуіне мүмкіндік алды. Бұл бағытта білім
берудің әр түрлі нұсқаудағы мазмұны, құрылымы, ғылымға және тәжірибеге
негізделген жаңа идеялар, жаңа технологиялар бар. Сондықтан әр түрлі оқыту
технологияларын оқыту мазмұны мен оқушылардың жас және психологиялық
ерекшеліктеріне орай таңдап, тәжірибеде сынап қараудың маңызы өте зор.
Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың озық технологияларын меңгермейінше
сауатты, жан-жақты маман болу мүмкін емес. Жаңа технологияларды меңгеру
мұғалімнің интелектулдық, кәсіптік, адамгершілік-рухани, адамзаттың және
көптеген адами келбеттің қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін-өзі
дамытып, оқу-тәрбие үдерісін тиімді ұйымдастыруына көмектеседі. Қазіргі
кезде педагогикалық технология ұғымы біздің лексикологиямызға еніп келеді.
Дегенмен оның мән-мағынасы жайлы соңғы он жылдықта белгілі болып келген
көптеген анықтамалар бар:
- Технология қандайда болсын істе, өнерде қолданылатын тәсілдердің
жиынтығы (орыс тілінің түсіндірме сөздігі).
- Технология-бұл өнер, шеберлік, ептілік, өңдеу тәсілдерінің жиынтығы,
қалыпты өзгерту (Л.В.Занков)
- Оқыту технологиясы – дидактикалық жүйенің құрамдас бөлігі (М.
Чошанов).
-Педагогикалық технология-әлеументтендіру мен оқудың түрлерін,
әдістерін, құралдарын, тәсілдерін үйлестіретін тәрбиелеу амалдарын
анықтайтын психологиялық-педагогикалық құрылымдардың жиынтығы: ол
педагогикалық үдерістің құралы болып табылады (Г.К.Селевко)
- Педагогикалық технология – оқу үдерісін іске асырудың мағыналы
техникасы (В.П.Беспалько ).
- Педагогикалық технология – оқушы мен оқытушының толық жабдықталған
шарттарын қамтамасыз ететін оқу үдерісін жобалау, ұйымдастыру және өткізу,
сондай-ақ, бірлескен педагогикалық іс-қимылдарының жан-жақты ойластырылған
сұлбасы (В.М.Монахов)
- Педагогикалық технология – білім ұсыну түрлерін оңтайластыруды
өзінің тапсырмасы ретінде қарастыратын техникалық және адами қорларды
есепке ала отырып, өзара бірлескен білімді меңгеру мен оқудың барлық
үдерісін анықтау, қолдану, құру тәсілдерінің жүйесі (ЮНЕСКО)
- Педагогикалық технология-педагогикалық мақсатқа жету үшін
қолданылатын барлық жеке тұлғалық, құралдық, әдістемелік тәсілдердің жүйелі
жиынтығы мен ретті жұмыс істеу жобасы (М.В.Кларин)
- Педагогикалық технология-озат авторлардың барлық анықтамаларының
мәнін өз бойына сіңірген мағыналы қортындысы .
Оқу технологиясы түсінігі бүгінгі таңда дәстүрлі педагогика
тарапынан жалпылай қабылданбаған. ЮНЕСКО құжаттарында оқу технологиясы
тәлім-тәрбие формаларын ыңғайластыруды өз міндетіне алып, техникалық және
адамдық мүмкіндіктер мен олардың әрекеттестігін ескерумен жүргізілетін
білім ұсыну және оны игеру үдерісін қарастыру, қолдану мен анықтап берудің
жүйелі әдісі ретінде қарастырылады.
Педагогикалық технологияның қай-қайсысы да қандай да бір
философиялық тұғырға негізделеді. Философиялық қағида, ережелер, тәлім-
тәрбиелік технологияларды әдіснамалық қамсыздандыру құрамындағы барынша
жалпыланған реттеу, түзету тетіктері санатында иеленеді. Тәлім-тәрбиенің
жалпы мазмұнында да, жекеленген пән мазмұнында да философиялық бағыт,
көзқарас алғы шарт. Алайда, көп жағдайда олардың идеологиялық бағыттары
сан қилы. Сипат алып, өзара қайшылыққа түсіп жатады. Осыдан мектеп тәлім-
тәрбиесінің мазмұны дүниенің тұтастай бейнесіне сай келмей, ортақ
философиялық негізде құрастырылмай жатыр.
Педагогикалық технология ұғымы оқу әдістемесі ұғымынан әлдеқайда
кең. Технология тәлім-тәрбие мақсаттарына қалай ең жоғары тиімділікпен қол
жеткізуге болады және сол үдерісті басқарудың жолы қандай? деген сұраққа
жауап іздейді. Технология алдын ала жоспарланған тәрбие үдерісін бірізді
жүзеге асыруға бағытталған.
Әлемдік тәжірибеде тұлғалық бағыттағы тәлім, тәрбие идеясын іске
асыру әрекеті талай мәртебе болғаны белгілі. Мұндай педпгогикалық қадамдар
әр дәуірде өз бастауларын Жан-Жак Руссо, Г.Пестолоцци, “Г.Д.Хорой,
М.Монтоссори және басқалардың тәрбие идеяларынан алып отырған. Бұл
педагогтар тұжырымдарының әрқилылығына қарамастан олардың басын қосарын
негізгі мәселе – еркін тұлға қалыптастыру. Г.Песталоцци : менің шәкірттерім
жаңалықты менің арқамда білмейді, лоар бұл жаңалықты өздері ашады. Менің
басты міндетім – оларға ашылысуға, меншіікті ой, пікірлерінің дамуына
көмектесу”.- деп жазған.Нақ асы идеялар айқын мектеп немесе сынып ата-
анасымен дүниеге келген айқын тәлім жүйесіне негіз берді.
Айқын тәлімнің негізгі келесідей принцптнрді жариялануы: жеке даралықты
тәрбие (үйрету) ; жеке табыс жауапкершілігі; қызметтестік, үздіксіз тәлім
бағыты. Тәрбие, тәлім орталықты басқарудан босап, даралық
бағдарламаларменен жүргізіледі. Жан-Жак Руссо идеяларымен сусынданған айқын
мектептер көбіне өз шәкірттерінің тар мағынадағы білімімен емес, олардың
өмір жағдайларымен, көңіл-күйімен, икем-құмарлықтарыменен айналысты.
Бұл мектептердегі тәрбиеленушілердің өз жауапкершілігіне иек артқан
шәкірттер белсенділігі өте жоғары дәрежеде.
Оқушылардың әр бірі өздері түзген күнделік жоспарымен мұғалімнен
мұғалімге өтіп, орындаған жұмыстары бойынша есеп береді, өз бетінше
стелінуі қажет келесі тапсырмаларын алады немесе мұғалім басшылығымен
өздері семинар дәрістерге жолдама қабылдайды. Баланың барша іс-әрекеті
арнайы пәндік жұмыс парақтарында хатталады.
Мұндай технологияның теориялық негіздемесі келесідей педагогикалық
үлгіні (парадигманы) арқау етеді: топ не сыныптағы шәкірттердің басым
көпшілігінің біліктілік денгейіндегі айырмашылық пән материалын ұғынуға
бөлінген уақытпенайқындалады. Егер әр баланың жеке қабілеттері мен
мүмкіндіктеріне сәйкес уақыт берілсе, онда мектеп бағдарламасының өзекті
қорының міндеті игеріліуіне кепілдік етуге болады (Дж Кэролл, Б.Блум,
З.И.Колминова және т.б).
Деңгейлі жүктемені ұстанған мектепте тәрбиеленушілер ағымы ауыспалы
және салыстырмалы тұрақты, құрамы бойынша біртекті топтарға бөлінеді. Әр
топ бағдарлама материалын әр қилы білімдік денгейде игеріп барады: 1) ең
төменгі (мемлекеттік стандарт), 2)базалық, 3)шығармашылық.
Негізгі принциптері:
- жаппай талантылық т.б.
- дарынсыз адам болмайды, қалағанына кезіге алмай, өз ісімен шұғылдана
алмаған адамдар бар;
- өзара артықшылық – егер біреудің басқалармен салыстырғанда бір нәрсесі
тәуір болса, сол нәрсенің өнімді болуы тиіс, мәселе – сло өнім беретіндей
тетікті іздеу қажеттілігінде;
- үмітсіз шайтан - өзгеріс болмауы мүмкін емес, адам жөніндегі
пікірдің бірде бірін соңғы сөз деп қабылдау жөнсіздік.
Айқын мектептің ұйымдасу жобасы:
1. Мектеп сыныптарының бір текті құрлымын алғашқы тәләмнен бастап
нақтама негізінде тұлғаның өзгерісті сапалары мен жалпы тәлімдік
ептіліктерін анықтау арқылы жасақтау.
2. Әр қилы денгеиде білім үретуге ынғайлы топтпрды іріктеу арқылы орта
буын сыныптарының ішкі жікткмесін жасау (базалық және баламалы –
математика, тіл және әдебиет бойынша). Топқа қосу шәкірттердің ерікті
қалауы мен танымдық қызығуына орай жүргізіледі.
3. Негізгі мектеп пен жоғарғы сыныптпрда психика –дидактикалық нақтама,
сараптама бағалау, мұғалімдер мен ата-аналардың ұсыныстары және балалардың
өз қалауына негізделген бір бағытты тәләм енгізу.
Мұндай тәлімдік технология идеясын іске асыруда педагогикалық ұжымдарды
қызықтырып тұғаны – базалық білімдерді игеруде барша шәкірттер бірдей
кепілді нәтижеге қол жеткізеді; әр шәкірт ілгерленген денгейде өз
бейімділіктері мен қабілеттерін өз мүмкіндіктеріне орай іске асыруға жол
табады.
Айқын мектеп түсінігі оның тәлім жүйесінде қолданған бағыт-бағдарына
ғана байланысты бломай, сол мектептің ұйымдасуы, жоспарлы және ішкі
жабықталу көрінісіне де орайласқан.
Мұндай мектепте сынып бөлмелері болмайды, дәлірек айтсақ, олардың саны
шектелген, дәрісханалар мұғалімнің бірнеше шәкіртке не бүкіл сыныпқа бір
нәрсені түсіндіруі керек болған жағдайда қажетті.
Жұмыс күні қоршау бөліктері болмаған кең залда өтеді, әр пән және әр
денгейлі сынып мұғалімдерінің столдары кең залдардың әр бұрышына қойылады,
ал шәкірттер өз жоспарларымен бір мұғалімнен екіншісіне ауысып барады. Егер
қайбір оқушының шаршағаны сезілсе не жай демалғысы келсе, оған осы бөлмеде
арнайы жабдықталған бұрыштатыныс алу мүүмкіндігі жасатылады.
Әңгіме мәні: бір балалар таң ертеңнен еңбекшіл, басқалары – күннің
екінші жартысында еңбектенуді ұнатады, біреулері мұғалімін әр қадам сайын
көмегіне мұқтаж және біреулері нақты сұраққа жауап бергенді ұнатса,
ендігісі дарындылығына қосымша, шығармашыл тапсырмаларды алғанды қалайды.
Дәстүрлі мектеп, әдебиетте тәрбиеленушілер тұлғасының барша сапа -
қасиеттерін ескере алмайды. Нәтижеде, материалды көзбен көре ұғуға
қабілеттері бола тұрып, мұғалімнің құрғақ сөзін тыңдаумен, дереу жауап
беруге мәжбұр, ал және бір шәкірттер тобы күннің екінші жартысында жұмыс
істеуге ынталы келе тұрып, өзіне ыңғайсыз таң ертен сабаққа қатысуға
міндетті. Қәзіргі заман мектептерінде тәрбиеленушілердің орайына ыңғайына
орайластырылмаған көптеген әлеуметтік, қоғамдық, мектепшілік, рухани,
заттасқан кедергілер мол. Осыған дейінгі тәрбие ісін жолға қою көп
қиыншылыққа кезігуде [11].
Қалай болғанда да дәстүрлі мектеп шарттарынан арылып, әр шәкіртті
даралық тәлімге тартып, белсенді іс-әрекетке тарту, кезіккен тұрмыс,
білімдік мәселелерді мүмкіндігінше өзі шешуіне баулу, өзінің шығармашыл
қабілеттерін дамытып, рухани дүниесінің қанаттануына жәрдемдесу –бүгінгі
тәлімнің аса құнды міндеттері.
1.2 Оқытудың тиімді жаңа әдіс-тәсілдері мен педагогикалық
технологиялары
Егеменді еліміздің елу мемлекеттің қатарына қосылуға табандылықпен
жылжу саясаты қоғамымыздың барлық саласында түбегейлі өзгерістер енгізіп,
жаңа талаптар қойылып отыр. Соның ішінде болашақ ұрпаққа әлемдік деңгейде
білім беру мақсатына орай білім мазмұнына жаңаша қарау – басты міндеттердің
бірі. Қазіргі кезде білім берудің жаңа жүйесінің жасалынуы, оның
парадигмасының өзгеруі, білім мазмұны мен әдіс-тәсілдерінің жаңаруы
бәсекелестікке қабілеті мол, шығармашылық бағытта еңбектенетін, ой
қабілетімен ерекшеленетін азаматты тәрбиелеуді көздейді.
12 жылдық білім берудегі өзгешеліктердің бірі баланың мектепке 6
жастан қабылданып, технологиялық білім беруді бастауыш мектептен бастау.
Бұның өзі ғылыми-техникалық прогрестің даму бағытындағы, ғылым мен
технологияның жаңа сапалық деңгейге көтерілуінде өмір сүре алатын және
жасайтын ұрпақ дайындауды көздейді.
Дәстүрлі оқыту жүйесінен біртіндеп қарқынды даму шеңберіне жеткізе
алатын жаңа оқыту технологияларын қолдану керек және жаңа тұрғыдан оқыту
барысында білім мазмұны ғана негізгі мақсат болмай, адамгершілік пен
гуманистік бағыт басты нысан ретінде ұсталынуы керек.
Педагогикалық технологияларды ажырата топтастыру жолдары
В.Шаталов технологиясы
Принципі:
-үздіксіз қайталау,кезеңдік бақылау, ірі блоктар бойынша оқыту,тірек
сигналдарын пайдалану, әрекет негізіне бағыттау.
-жеклей әрекет жасау
-ізгіліктілік
-күш түсірмей оқыту
-түзету,жетістікке жетелеу
-жетістіктің аралығы
-тәрбие мен оқытуды байланыстыру.
Мақсаты:
-Білім,білік ,дағдыны қалыптастырады
-Жеке ерекшеліктерін ескере отырып , барлық балаларды оқыту
-Жеделдете оқыту.
Технологияның мазмұндық ерекшелігі:
1.Материалдар ірілендіріліп беріледі
2.Блоктық түрде беріледі
3.Оқу материалдарын тірек сызбалары – конспектілеу арқылы беріледі
4.Берілетін ақпаратты айқын бейнелейтін тірек конспектісі
5.Ұжымдық оқыту технологиясы.
Мақсаты: әр оқушының қабілетін дамыту,еңбек етуге баулу,
ұйымдастырушылық қабілеттерін ояту, ынтымақтастыққа тәрбиелеу. Өзін-өзі
басқаруға,байқампаздыққа жетелеу.
Ерекшелігі:
-Жекелей оқыту
-Жұптық оқыту
-Топтық оқыту
-Ұжымдық оқыту
Технологияның жүргізілу кезеңдері:
1.Тапсырмаларды даярлау кезеңі:
-берілген тапсырмамен танысу
шағын бөлімдерге бөлу,әр бөлімге ат қою
-жоспар құру
-жоспарға сүйене отырып , тест мазмұнын меңгеру
-тексеру сұрақтарын даярлау.
2. Тапсырманы екінші оқушыға түсіндіру кезеңі:
-тақырыптың мақсаты
-жоспармен таныстыру
-мазмұнын түсіндіру
-бақылау сұрақтары.
3.Өз бетінше жаттығу жазу, тәжірибе жасау, есеп шығару, шығарма жазу,
баяндау кезеңі.
Тәрбиелік мәні.
-Өзін-өзі басқару
-Өзіне-өзі қызмет ету
-Жауапкершілікті сезіну
-басқаның еңбегін бағалай білу
-ұқыптылық
-белсенділік
-адалдық
-байқампаздық
-зейінділік
-ынтымақтастық
-ұжымдық
Ынтымақтастық педагогикалық технологиясы
Мақсаты: талап ету педагогикасынан қарым-қатынас педагогикпасына өту.
Балаға ізгілік тұрғысынан қарау.
Ерекшелігі:
1.Мұғалім де оқушы да субъект болады
2.Басымдық көрсетілмейді
3.Бірлік,одақта қызмет етеді
4.Мектеп ұжымы арасында өзара ынтымақтастық орнайды
5.Балаға жекелік ізгілік тұрғысынан қарау.
Білім беруді ізгілендіру технологиясы (Ш.А.Амонашвили)
Ресей білім акедемиясының академигі Шалва Александрович Амоношвили
өзінің эксперементальді мектебінде қызметтестік педагогикасын зерттеп іске
асырды. Оның педагогикалық қызеттерінің бірегейі жетістігінен "Өмір
мектебі″атты технология мектеп тәжрибесіне қосылған елеулі жаңалық болды.
Ш.А. Амонашвили технологиясының мақсаттық бағдары келесі ережелермен
анықталады:
- ізгілікті адамның тұлғалық сапаларын ашу жолымен баланың
кемелденуіне, дамуына және тәрбиеленуіне көмектесу;
- бала жаны мен жүрегіне адамгершілік нәрін беру;
- баланың танымдық күштерінің дамуы мен кемелденуіне жол ашу;
- білім және ептіліктерінің көлемін кеңейтіп және тереңдету;
- тәрбие мұраты- өзіндік тәрбие Ш.А. Амонашвили педагогикасының
тұлғалық бағытты арқау еткен барша ережелері;
- бала өз бойында болашаққа өзітаңдалы қызмет жасайтын өмірлік бағытты
сақтайды.
- бала табиғат пен ғарыштың ен құнды өнімі ретінде солардың аса маңызды
сипаттарын қуаттылық пен шексіздігінің иегері.
-баланың біртұтас психологиясы үш құмарлықтан –дамуға деген құмарлық,
есеюге құштарлық, еркіндік – құралады.
Аса маңызды ептіліктер мен қабілеттер және оларға сәйкес пәндер не
сабақтар: танымдық оқу; жазба-сөз әрекеттер; лингвистикалық сезім; жоғары
математикалық ұғымдарды саналы түсіну; әсемдікке жету; іс-әрекетті
жоспарлау; өжеттілік пен шыдамдылық; ортақтасу; шет тілін білу; шахмат;
рухани өмір; қоршаған орта әдемілігін сезіну.
Аталған білімдер мен ептіліктер әдістемелер мен әдістемелік тәсілдердің
арнайы мазмұны жәрдемімен қалыптасады. Олар:
- гуманизм: балаға болған мейір-махаббат өнері, бала бақыты, таңдау
еркіндігі, таным қуанышы;
- даралықты бағыт: тұлғаны зертеп тану, қабілеттерін дамыту, өз бойына
тереңдей назар салу, табыс педагогикасы;
- ортақтасу шеберлігі: өзара жәрдем заңы, жәриялылық, сұрақ қойғанды
ардақтау, жасампаз қиялға өріс беру;
- отбасы педагогикасының қуатын пайдалану, ата-аналар сембіліктері,
кәрілікті қастерлеу, ата-ананы ардақтау;
- үдерістерін заттандыру тәсілдері балалардың әдеби шығармашылығы.
Ш.А.Амонашвили технологиясында басты мән бала іс-әрекетін бағалауға
назар аударылады. Баға қолдану өте шектеулі, себебі баға-бұл жемісті
педагогиканың тіреуіші; сандық баға орнына – сапалылық баға, мінездеме,
нәтижелер өзіндік талдау мен өзіндік бағалауға үйренеді [36,37].
Сабақ - бала өмірінің жетекші формасы (тек ұқтыру, үйрету үдерісі
емес). Ол өз ішіне баланың өз бетінше пайда болатын да, әдейі
ұйымдастырылатын да өмір құбылыстарын қамтиды (сабақ-шығармашылдық, сабақ-
ойын).
Мұғалім заңдары: баланы сүйу, баланы түсіну, балаға деген жоғары сенім.
Принциптер: баланы қоршаған ортаны ізгілендіру, бала тұлғасын құрметтеу,
баланы кемелдендіру үдерісіндегі шыдамдылық.
Өсиеттер: бала шексіздігіне сену, балаға болған инабатты қатынасқа сену.
Бала бойындағы тіректер: дамуға, есейуге, еркіндікке ұмтылыс.
Мұғалімнің тұлғалық сапалары: қайрымдық ақ көңілділік пен шыншылдық,
жаныпидалылық.
Барша тәрбиелілік жүйе баланы өмірге дайындау принципі негізінде
құралмай, педагог тарапынан түсініліп, қабылдануы тиіс. Балалық шақты өз
күрделі міндеттері және толғаныстарына толы аса маңызды өмір кезеңі ретінде
танылып, түзелуі шарт.
Мақсаты: баланың жеке қасиетін аша отырып , азамат етіп тәрбиелеу.
Баланың жаны мен жүрегіне жылылық ұялату,білімін кеңейту,тереңдетуге жағдай
жасау.
Ерекшелігі:
1.Ынтымақтастық педагогикасы тұжырымдалады
2.Бала психикасы дамуға ,есеюге және еркіндікке құштарлығын қалыптастыру
3.Әсемдікті ,әдемілікті қабылдау
4.Рухани жетілдіру
5.Ізгілікті жеке қарым-қатынас орнату.
6.Ата-анамен ьірлесіп жұмыс істеу
7.Оқыту мен тәрбиелеудің бірлігі.
Дидактикалық бірліктерді ірілендіру технологиясы
Мақсаты: Математикалық білімнің оқушының интеллектісін дамыту мен өзін-
өзі дамытудың басты шарты ретіндегі тұтастығын қамтамасыз ететін
тақырыптардың неғұрлым жетілген жүйесін құру.
Ерекшелігі:
1.Өзара байланысты амал,операция т.б біріктіре және бір мезгілде қарастыру
2.есеп құрастыру үрдісінің бірлігін қамтамасыз ету
3.тура есептерді кері есептерге айналдыру
4.жүйелі де тиянақты білім беру.
Әдістемесі:
1.Бір мезгілде тура және кері амалдар мен моперацияларды меңгерту.
2.өзара қарама –қайшы ұғымдарды салыстыру
3.тұтас және қарама-қарсы ұғымдарды сәйкестендіру
4.амалдардың орындалу тәртібін реттеу.
С.Н.Лысенькованың технологиясы
Тірек сигналдарын пайдалана отырып перспективалық –жеделдете
оқыту.Оқушылардың барлығын табысты оқыту.
Әдістемелік ерекшелігі:
-үйге тапсырма жаңа материалдар бойынша тек әркімнің өзіндік жұмысын
орындау үщін тиімділігіне қарай беріледі.
-Ережелерді түсінбей жаттауға оқушыларды дағдыландырмау
-ат-аналардың өзара әрекет жасауы
-оқу жылдарының аралық байланысы
-мқғалімге оқушыны үйретуге , ал оқушының үйренуіне мүмкіндік берілуі.
Модульдік оқыту технологиясы
Модуль дегеніміз-үлкен бір жүйе,мұнда оқушы білімді жеке-жеке
тараулар бойынша емес,бір тұтас тақырып түрінде жүйеленген білім
алады.Өзін-өзі дамытуға , бірін-бірі оқытуға ,кітаппен жұмыс істеуге
үйренеді.Модульдік оқыту технологиясының құрылымы үш бөлімнен тұрады:
1.Кіріспе
2.Диалогиялық сұхбат
3.Қорытынды бөлім
Оқу модулін кестеде былай көрсетуге болады:
Кіріспе бөлім(модульге ену,тақырыпқа ену)
Диалогиялық сұхбат бөлімі-көбіне сұхбаттасу,диалог арқылы оқушының танымдық
іс-әрекетін ұйымдастыру.
Қорытынды бөлімде-бақылау.
Сын тұрғысынан ойлау технологиясы
Сын тұрғысынан ойлау-сынау емес, шыңдалған ойлау. Ол үш құрылымдық
деңгейден тұрады.
1.Қызығушылықты ояту
2.Мағынаны тани білу
3.Ой толғаныс сатысы,сонымен қатар сын тұрғысынан ойлау технологиясының
көптеген стратегиялары бар:
1.Көрнекілік стратегиясы
Баланы ойландырып сөйлету. Көрнекілікті уақытында пайдаланып, дер
кезінде көрсету керек.
2.Венн диаграммасы
Мәтіндегі ұқсастық пен айырмашылықты табуға көмектеседі.
3.Инсерт стратегиясы
Бұл стратегиясы бойынша оқушыларға оқу тақырыппен танысу барысында:
М-білемін
+-білмеймін
--білмеймін
?-мені таң қалдырады
белгілерін қояды.Бұл оқушының оқығанын түсінуге өз ойына басшылық етуге ,
ойын білдіруге ұмтылатын тәсіл.
4.Жолаушының қлйын дәптері стратегиясы
Мұнда оқушылар көптеген құбылыстарды көріп талдауға үйренеді.
Жазуға жетелейтін сұрақтар:
-не елестеттіңіз?
-нені байқадыңыз?
-неге назар аудардыңыз?
5.Автордың орындығы сстратегиясы
Оқушыны орындыққа отырып,жазған шығармасын оқиды. Топтп үш-төрт жұмысты
ортаға салуға болады.
Шоғырландырып қарқынды оқыту технологиясы
1.ШҚО жүйесі 4-бөлімнен тұрады:
-сілтеу
-шолу
-машықтану
-сынау
1.Сілтемеде-мұғалім кіріктірілген шоғыр тақырыпты шола отырып
түсіндірсе,оқушы ноы таңдай отырып тірек окнспект жасайды.
2.Шолуда-шәкірт мұғалімнің ұсынысымен өз бетінше дайындыққа көшеді.
3.Машықтануда-әрбір оқушы өз сыныбында сай мұғалім берген әр деңгейлі
тапсырманы ретімен орындап шығады.
4.Сынауда-шәкірттер түгелдей дерлік жауап беріп,үй тапсырмасының орнына
жүретін карточкаларын,сұрауларын,жаттығулар ын,есептерін айтып түсіндіріп,
ұпай санымен белгіленетін рейтингтік бағалар алады.Үздік үлгеретін
шәкірттер үйге апталық шығармашылық тапсырмалар алып,оны орындап,сабақ
кезінде қорғап шығады.
В.Т.Кабуш технологиясы.Тәрбиеленуді ізгілендіру жүйесі.
(Т.М.Мәжікеевтің құрастыруы бойынша)
Мақсатты бағыты:
1.Оқушылардың бойында өзін-өзі жетілдіру қабілетін , қызығушылығын дамыту
және өзін-өзі тану қажеттіліктерін қалыптастыру.
2.Адам +қоғам мүшесі+тұлға+азамат тізбегін жүзеге асыру.
3.Азаматтық тәрбие , әлем мәдениетін ,құқықтық мәдениетті қалыптастыру.
Мазмұнының ерекшелігігі:
1.Жанұялық тәрбие беру
2.Жалпы адамдық мораль және мәдениетке тәрбиелеу
3.Салауатты өмір салтын қалыптастыру
4.өзіне дұрыс қарым-қатынас орнату
5.азаматтық және ұлттық , әлеуметтік мәдениетке жетелеу
6.өмірге қабілеттендіру қабілеттендіру.
Әдістемелік ерекшелігі:
1.Тәрбие негізгі роль атқарады.
2.Болжаған жетістікке жету жолында үздіксіз , тізбекті жұмыс жүргізеді.
3.Кез-келген балаға сенімбілікпен қарау.
4.Күштеусіз,зорлықсыз тәрбиелеу.
5.Еркіндік
6.Шығармашылыққа тәрбиелеу.
Қашықтан оқыту
Бұл күнде қашықтан оқыту білім беруді дамытудың нақты элементі болып
табылады.Өйткені қашықтан оқыту жүйесінің икемділігі сол , оқушылар
негізінен дәріс,семинар түріндегі сабақтарға бармай, өздеріне ыңғайлы
мезгілде,қолайлы жерде жұмыс істеу мүмкіндігіне ие болады.
Қазіл бұл жобаға Батыс Қазақстан облысының 66 , Шығыс Қазақстан
облысының 35 және Павлодар облысының 208 мектептері қосылды.
2002 жылы Батыс Қазақстан облысында бірінші болып қашықтан білім беру
орталығы ашылды.
Қашықтан оқыту жобасын іске асыру үщін мектептерге 5-10 компьютер
жасақталып,электронды оқу залдары мен теледидар іске қосылды және
мультимедиялық жоба және экранды электронды дәріс залдары жабдықталды.
Қашықтан оқытуды жүзеге асырудың негізгі әдістері электронды
оқулықтар мен Қашықтан оқытудың жер серіктестігіарнасы болвп табылады. Ал
қарама-қарсы байланыс интернет арқылы білім берудің вертуальды технологиясы
институнда өңделген Прометей бағдарламасы негізінде қамтамасыз етіледі.
Мәселелік оқыту технологиясы
Мақсаты-оқушыны өз бетімен ізденуге үйретуге,олардың танымдық және
шығармашылық икемділіктерін дамыту.Мәселелік оқыту технологиясының
ерекшеліктері мынадай:
-оқушының белсенділігін арттыру
-оқу материалында баланы қызықтыратындай құпиясы бар мәселе туғызу.
-оқушы материалды сезім мүшелері арқылы қабылдап қана қоймайды,білім ге
деген қажеттілігін қанағаттандыру мақсатында меңгереді.
Деңгейлеп оқыту технологиясы
Жаңа педагогикалық технологиялар оқушының шығармашылық қабілеттерін
арттыруға өз үлесін қосады Оқушылар шығармашылығын арттыруда деңгейлік
тапсырмалардың маңызы бар. Деңгейлік тапсырмалардың ауқымы өте кең.
Оқулықгағы жаттығулар-өтілген ережелер бойынша қайталау, пысықтау, бекіту
жұмыстарына арналған тілдік, грамматикалық жұмыстар жүйесі. Деңгейлік
тапсырмалар құрамына мәтіндер, сөзжұмбақ, қызықты грамматика, тестік
сұрақтар, іскерлік ойындар мен тренингтер жүйесі камтылады. Бұлар оқытудың
деңгейіне сәйкес оқушыны саралап оқытуға ыңғайлы, әрі оқу бағдарламасы
бойынша оқушының жас ерекшелігі мен білім деңгейіне ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz