Бастауыш сынып оқушыларының интеллектуалдық дамуын теориялық тұрғыдан анықтау

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 69 бет
Таңдаулыға:

НОРМАТИВТIК СIЛТЕМЕЛЕР

Дипломдық жұмыста келесi нормативтік құжаттарға сiлтеме жасалған:

- Қазақстан Республикасы 2007 жылғы 27 шілдедегі «Білім туралы» заңы;

- Оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 23 тамыздағы № 1080 қаулысымен бекітілген Орта білім берудің (бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру) мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты, «Технология» оқу пәні бағдарламасы;

Университеттің ішкі нормативтік ережесі:

- УЕ-ХҚТУ-015-2014 Дипломдық жұмысты (жобаны) әзірлеу мен рәсімдеуге қойылатын жалпы талаптар;

- УЕ-ХҚТУ-027-2014 Қорытынды аттестаттауды ұйымдастыру мен өткізу ережесі.

АНЫҚТАМАЛАР

Дипломдық жұмыс (жоба) - тиісті саланың нақты мамандығының өзекті проблемасын студенттің өз бетінше зерттеуінің нәтижелерін жинақтауы болып табылатын бітіру жұмысы;

БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР

ТОПБ - технология оқу пәні бағдарламасы;

Университет - Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті;

КІРІСПЕ

Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңында мемлекеттік саясат негізінде ең алғаш рет «Әр баланың қабілетіне қарай интеллектуалдық дамуы жеке адамның дарындылығын таныту» сияқты өзекті мәселелер енгізіліп отырғаны белгілі [1] . Дарынды балаларға білім беруді әр ғылымның бүгінгі дәрежесіне сәйкес жүргізу бір жағынан қоғамға талантты мамандар даярлауда тиімді болса, екінші жағынан қоғамға ерекше дарынды балалардың тек өзінің интеллектуалдық дамуын қамтамасыз етеді. Жас жеткіншектің бойындағы табиғат берген ерекше қабілетті, дарындылықты тани білу, оның одан әрі дамуына бағыт-бағдар бере білу ерекше қиын іс.

Алайда әр баланың жеке қабілетін анықтап, оны сол бағытта жетелеу-ұстаз парызы. Баланы заманына қарай икемдеп, өз заманының озық өнегесін оның санасына сіңіре білу, оларды шығармашылық бағытта жан-жақты дамыту-бүгінгі күннің басты талабы.

Бастауыш сынып оқушыларының таным әрекеттерін зерттеу- психологиялық қызмет көрсетудегі күрделі мәселелердің бірі. Сондықтан оны жүргізу жолдарын көптеген психологтар мен педагогтар зерттеуде. Тәжірибелік психологияда Йирасек-Керн, Л. А. Венгер, П. Я. Гальперин, В. В. Давыдов, Д. Б. Эльконин, А. Г. Зак, И. В. Забрамная, Е. И. Рогов, Мотков т. б. жасаған әдістемелер кеңінен пайдаланылуда. Сонымен қатар бастауыш мектептің әртүрлі сыныптарында оқитын балалардың танымдық әрекеттерін жетілдіру әдістемелері және балалардың түйсіну, қабылдау, есте сақтау, ойлау сөйлеу, қиял процестерін бағалап, олардың дамуында ауытқулар болса, оның себептерін анықтау және дамыту әдістемелері ұсынылған [2; 3; 4; 5] . Мысалы, ойлау логикалық емес сипат алуы мүмкін. Ойлау дегеніміз - танымдық іс-әрекеттің бір түрі. Сондықтан да ол, Б. М. Тепловтың айтуы бойынша, сыртқы негіздермен (міндеттермен және объективті мәліметтермен) ғана анықталмайды, сонымен бірге ішкі, жеке негіздермен, яғни әуестену мен бағдарлар формасындағы қажеттіліктермен де анықталады. Оларды тиімді пайдалану арқылы баланың жалпы танымдық қызығушылығын және интеллектуалдық бедлсенділіген дамытуға болатыны дәлелденген. Сондықтан баланы мектепке қабылдаған күннен бастап мектеп психологы мен сынып оқытушысы балалардың оқуға даярлығын және таным процестерінің даму деңгейін бағалап, оны дамытуға барлық мүмкіншіліктерді толық пайдалануы керек [6] .

Осы проблеманы жан-жақты меңгеріп алу мақсатымен диплом жұмысымның тақырыбын « Бастауыш сынып оқушыларының интеллектуалдық дамуына ықпал жасау » деп анықтадық.

Зерттеу мақсаты: бастауыш сынып оқушыларының интеллектуалдық дамуын теориялық тұрғыдан анықтау және оларды оқыту үдерісінде қолдау көрсету әдістемесін әзірлеу.

Зерттеу объектісі: бастауыш сынып оқушыларының оқу-тәрбие үдерісі.

Зерттеу пәні: бастауыш сынып оқушыларының оқу-тәрбие үдерісінде интеллектуалдық даму барысы.

Зерттеу міндеттері:

-білім беру жүйесіндегі қызмет атқаратын психолог қызметіндегі оқушылардың таным процестерін зерттеу проблемасы бойынша ғылыми-әдістемелік еңбектерді талдау;

-мектеп психологының бастауыш сынып оқушыларының танымдық әрекеттері мен танымдық қызығушылығын зерттеу тестілері мен арнайы әдістемелерін жинақтау;

-бастауыш сынып оқушыларының таным процестерін зерттеу және олардың нәтижесіне байланысты түзету-дамыту жұмыстарын ұйымдастыру;

-бастауыш сынып оқушыларының танымдық қызығушылықтарын диагностикалау және олардың таным процестерін дамытуға ықпал жасайтын коррекция жүргізу.

Дипломдық зерттеу барысында келесі зерттеу әдістері қолданылды: бастауыш сынып оқушыларының таным процестерін зерттеу және дамыту проблемасы бойынша ғылыми-әдістемелік еңбектерді талдау, мектепке қабылданған оқушылардың таным процестерін бағалау үшін Л. А. Венгер, В. В. Давыдов, Д. Б. Эльконин тестерімен бастауыш сыныптарға қабылданған балалардың таным процестерін зерттеу, сөздер қатары, сандар қатары, АДМТ және басқа әдістемелер көмегімен 3-4 сынып оқушыларының таным процестерін зерттеу, оларға арналған дамыту жаттығуларын пайдалану [7; 8] .

Дипломдық жұмысты орындау екі кезеңде жүрді.

Бірінші кезеңде психологиялық қызметтің қалыптасу тарихы, мазмұны және әдіс-тәсілдерімен танысу мақсатында ғылыми-әдістемелік әдебиеттер талданды, дипломдық зерттеу тақырыбы, зерттеу жұмысының ғылыми аппараты анықталды. Екінші кезеңде мектеп оқушыларының таным процестерін зерттеп, нәтижелері талданды, оқушылардың танымдық қызығушылығы зерттелінді және оны дамытуға арналған арнайы жаттығулар көмегімен оқуға деген қызығушылықты дамыту жолдары анықталды.

Диплом жұмысы кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан және әдебиеттер тізімінен тұрады.

1 Бастауыш сынып оқушыларын интеллектуалдық тұрғыдан дамытудың теориялық негіздері

1. 1 Бастауыш мектеп жасындағы балалардың психологиялық даму заңдылықтары

Жеке тұлғаның психологиялық қасиеттерін зерттеп, оның даму ерекшеліктеріне сипаттама беру, оларды сандық және сапалық жағынан бағалап беруге қызығушылық психология ғылымында ертеден бері орын алып келе жатыр. ХІХ ғасырдың аяғынан бастап психодиагностикалық әдістемелер көп мөлшерде жасалып, олар адамдарға өз ерекшеліктерін зерттеп, барлық қыр-сырын анықтап алуға ұсынылды. Осы кезден бастап тәжірибелік психологиялық зерттеулерге сұраныс қалыптаса бастады. Соның арқасында батыс Еуропа елдерінде психологиялық зертханалар ашыла бастады. Бұл зертханаларды Германияда - Вундт, Францияда - Бине, АҚШ-та - Мюнстерберг, Торндайк т. б. ғалымдар ұйымдастырып, жеке тұлғалық қасиеттерді толық және жан-жақты бағалау тестілерін жинақтады. Бұл зертханаларда барлық талапкерлердің іс-әрекет түрлеріне икемділігін анықтау, кәсіби жарамдылығын анықтау, мамандыққа баулу жұмыстары жүргізілді. Зерттеу барысында Гальтонның ұсынысы бойынша, тест көмегімен өлшенген қасиеттердің бір-бірімен корреляциялық байланысы бар екендігі ескерілді [9] .

Сол кездерде неміс психиатры және психологы Э. Кречмер және АҚШ психологы У. Шелдон өз зерттеулерінің нәтижесінде адам мінездерінің типологиясын ұсынды. Олардың ізбасарлары Э. Фромм, К. Леонгард, А. Е. Личко және басқалар типологиялық зерттеулерді жалғастырып, қазіргі кезде кеңінен пайдаланып жүрген мінез акцентуациясы туралы ілімнің негізін құрды. Олар мінез типін анықтау негізіне келесі қағидаларды ұсынды:

а) адам мінезі онтогенездің бастапқы кезеңдерінде қалыптасып өмірдің барлық кезеңдерінде тұрақты көрініс береді;

б) мінез көрсеткіштерінің топтасуы кездейсоқ мәселе емес. Олар адамдардың бір-бірінен айырмашылығы бар болып ерекше тұлға болуына негіз болатын тұрақты көріністер, сондықтан олар негізінде мінезтипологиясын құруға мүмкіндік туады;

в) адамдардың басым көпшілігін осы типологияға байланысты бірнеше топқа бөліп, олардың жекелік ерекшеліктерін сипаттауға болады.

Психологиялық зерттеулерге математикалық және статистикалық тәсілдерді қолдану үшін Парсонс, Фишер, Спирмен деген математиктер психологиялық орталықтарда қызмет жасауға шақырылды. Олар биологиялық зерттеулерде мироэлементтердің фотосинтезге тигізетін әсерін анықтауға пайдаланған әдістемелерін психологияда жекелік психикалық қасиеттердің бір-бірімен корреляциялық байланыста екендігін дәлелдеуге ыңғайлы етіп өңдеп шығарды. Нәтижесінде Спирмен факторлық талдауды жүргізу жолдарын тауып, ал Фишер дисперсиялық талдау әдістемесін жасап шығарды. Дисперсиялық талдау әдісі көмегімен жеке факторлардың эксперимент нәтижесіне тигізетін әсерін статистикалық жолмен анықтауға байқалатын ауытқуға ұшыраған. Сондықтан оны зерттеу жеңілдеу болды деп көрсеткен. Осындай ерекше дамыған қасиеттерді зерттеу оңай болатындықтан, психологиялық қасиеттерінің даму деңгейін диагностикалау жүргізіледі.

Өткен ғасырда жасалған көптеген психодиагностикалық әдістемелерді және оларды пайдалану ережелерін қазіргі кездегі психологиялық қызметте кеңінен пайдалану қажеттілігі туындағандықтан батыс елдер тәжірибесін зерттеп, оны біздің мектепте пайдалану жолдарын анықтаған ғалымдар З. А. Малышева, В. М. Вульфсон, К. Р. Рональдо, Г. Б. Радионов, И. А. Соколова, А. С. Овчинников, И. О. Татур. Олар бұрынғы Кеңес мектептерінде психологиялық қызмет құру проблемасын зерттеу барысында шетел тәжірибесін пайдалануға болатынын дәлелдеді. Бұл қажеттілікті қанағаттандыру мақсатымен мектептің психологиялық қызметін құру және басқа елдердің қалыптасқан тәжірибесін қолдану жолдарын М. Р. Битянова, И. В. Дубровина, Л. И. Прихожан анықтады. Олардың еңбектерінде психолог қызметінің мақсаты мен міндеттері, психологиялық қызмет моделі, мектептегі психологиялық қызметтің мазмұны мен зерттеу жүргізу әдістемелері анықталған [10] .

Жеке адам дегеніміз - қоғамның мүшесі ретіндегі адам. Әр адамның рухани байлығы оның басқа адамдармен байланысының алуан түрлілігіне, өмірге белсене қатысуына байланысты болады.

Қоғам мүшесі жеке адам әр түрлі қатынастардың, әсіресе материалдық игіліктерді өндіру және тұтынуға байланысты туындайтын қатынастардың ықпалында болады. Жеке адам сондай-ақ саяси қатынастардың әсеріне де тәуелді болады. Бас бостандығы бар ма немесе езгіде жүр ме, саяси құқығы бар ма, әлде жоқ па, сайлауға және сайлана алуға праволы ма, қоғамдық өмір мәселелерін талқылауға қатыса ма немесе үстем таптың ырқын жай ғана орындаушы ма-осылардың бәрінен жеке адам психологиясы тәуелді болып отырады. Жеке адам сондай -ақ идеологиялық қатынастар әрекетінің ықпалында болады. Идеология, не қоғам жайындағы идеялар жүйесі жеке адамның психологиясын, дүниетанымын, әлеуметтік бағдарларын қалыптастырады. Қоғамдық ғылымдарды меңгеру жеке адамның қоғамдық құбылыстарда дұрыс бағдар ұстануына және қоғам дамуындағы өзінің орны мен ролін айқын аңғаруына көмектеседі. Қоғам жеке адамға мектептегі оқу мен тәрбие, радио, теледидар және де басқа бұқаралық насихат құралдары арқылы идеологиялық ықпал етеді.

Жеке адам психологиясының қалыптасуына сонымен бірге оның өзі кіретін әлеуметтік топтың психологиясы да әсер етеді. Қарым-қатынас - процесінде адамдар бір-біріне ықпалын тигізеді, соның нәтижесінде көзқарастағы, әлеуметтік танымдағы ортақтық жәңе қоғамға деген қатынастардың өзге де түрлеріне, еңбекке, адамарға, өз басының қасиеттеріне ортақ көзқарас қалыптасады. Демек, жеке адамның өмірдің материалдық және саяси жағдайларын бейнелеуі ірілі-ұсақты әлеуметтік топтардың, тұтас қоғамның идеологиясы мен психиологиясына орайласып келеді екен. Жеке адамның сыртқы ортамен қарым - қатынас ауқымы неғұрлым кең болса, оның өмірдің әрқилы жақтарымен байланысы соғұрлым алуан түрлі болады, ол қоғамдық қатынастар дүниесіне соғұрлым тереңірек болады, соғұрлым оның өз рухани дүниесі байи түседі. К. Маркс: «Индивидтің шын мәніндегі рухани байлығы оның шын мәніндегі қатынастарының ықпалдылығына бүтіндей тәуелді деп жазған болатын. К. Маркс пен Ф. Энгельс «Неміс идеологиясында» осы ойды дамыта келіп, жеке адамдар өз қажетсінулері мен оларды қанағаттандыру әдістеріне байланысты, сөз жоқ, бір - бірімен өзара қатынаста болады және осындай қатынас адамдардың рухани, адамгсршілік, психологиялық дамуының факторы болып табылады деп атап көрсетті».

Жеке адам қоғамдық қатынастардың тек объектісі ғана емес, сондай-ақ субъектісі де, яғни белсенді буын. Жеке адам басқа адамдармен қарым-қатынаста бола отырып тарихты жасайды, бірақ күшпен емес, объективті қоғам заңдылықтардың қажеттілік әсерімен жасайды. Алайда тарихи қажеттіліктің өзі жеке адамның қоғам алдындағы өзіндік болмысын да, өз мінез-құлқы үшін жауапкершілігін де жоққа шығармайды.

Детерминизм идеясы адам қылықтарының қажетті іс екенін анықтай отырып, еркін бостандығы жалған ертегіні теріске шығара отырып, адамның ақылын да, ар-ұятын да, адамның әрекеттеріне баға береді де ешбір жоймайды. Мүлде мұның керісінше, тек детерминистік көзқарасты ұстанғанда ғана кез келген нәрсені адамның азат екеніне аудара салмай, дәл және дұрыс баға беруге болады. Сондай-ақ тарихи қажеттілік идеясы да жеке адамның тарихтағы рөлін ешбір кемітпейді: бүкіл тарих нағыз қайраткерлер ретіндегі жеке адамдардың іс әрекетінен құралады [11] .

Жеке адам - саналы тіршілік иесі, ол өзінің өмір жолын тандай алады: езгідегі жағдайына мойын ұсына ма, немесе әділетсіздікке қарсы күресе ме, барлық күш-жігерін қоғам игілігіне жұмсай ма немесе жеке басының мүддесін ғана ойлай ма - оның өз ісі. Бұл тек адамның қоғамдық жағдайына ғана байланысты емес, сонымен қатар оның қоғам дамуының объективті заңдылықтарын ұғу деңгейіне де тікелей байланысты. Әрбір жеке адамның қоғам өміріндегі рөлі мен мәні қоғамдық қатынастардың дамуына қарай арта түсіп отырады. Қоғамдық дамудың шапшаңдауына қарай жұртшылықтың адам правосы үшін күресі де етек алып кеңейеді. Бұл күрес жеке адамды қызықтырып қана қоймайды, сондай-ақ оны қалыптастырады, оның қоғамдық іс - әрекетін жандандыра түседі.

Қоғам дамуы мен жеке адамның дамуы арасында тығыз әрі тікелей байланыс, ықпал бар. Қоғам әр жеке адамға қызмет етеді, себебі, адам барлық қамқорлыққа бөленген, оның материалдық және рухани талап-тілегін қанағаттандыру басты назарда; . өз тарапынан әрбір жеке адам қоғам үшін еңбек етеді және өзінің рухани, әлеуметтік және материалдық мүддесі неғұрлым толық қанағаттандырылса, ол соғұрлым үлкен күш-жігерімен әрі құлшыныспен еңбек етеді. Жеке адамның дамуы өмірдің коллективтік негіздерінің дамуымен тығыз байланысты. «Тек коллективте ғана, - деп жазды К Маркс, - жеке адамның шын бостандығы, оның әлеуметтік қорғалуы мүмкін болмақ және тек ұжымда ғана жеке адамның жан-жақты дамып жетілуі, оның барлық қабілеті мен дарыны гүлдене өркен жаймақ». Бұдан ұжымда өмір сүру мен еңбек етуге талпыну туындайды және коллективизм адамның ең басты өмірлік қажетіне айналады.

Жеке адам қазіргі социологияның, психологияның және этиканың басты назарына алынған. Жеке адамға деген назардың артуы саяси да, сондай-ақ өндірістік мақсат көздейді. Жеке адамды білу - оның іс әрекетін тиімді басқарудың алғы шарты. Жеке адамды зерттеу қоғамның саяси жағын да қамтиды. Сондықтан жасалған теориялық қорытынды, әлбетте, олардың авторларының саналы немесе санасыз түрдегі идеологиялық бағдарына байланысты идеалистік немесе материалистік сипатта болады.

Биологизм, әсіресе 3. Фрейдтің жеке адам жөніндегі түсініктемесінде айқын да анық көрініс тапқан. Фрейдтің ілімі бойынша, жеке адам дегеніміз - үнемі қоғам ішінде болатын әрі оның ерекше ықпалын сезінуші, сонымен бірге қарсы тұрушы биологиялық тұйық жан иесі. Жеке адамның мінез-құлқы биологиялық әсерлермен немесе инстинктермен, ең алдымен жыныстық елігуімен бағытталып отырады. Фрейд, сондай-ақ бейне бір адамның өлім және қирату инстинктерін қанағаттандырушы ретінде болатын соғыстардың сөзсіздігі де адамның елігуінен туындайды деп санайды. Фрейд концепциясы - жеке адамның тек қана биологиялық индивидуализмдік концепциясы. Бұл концепция реакцияға қызмет етеді.

Биоэлеуметтік концепцияның өкілдері (олар көпшілік) адамды шартты түрде екі бөлікке бөледі де, жеке адамның бағытталуы әлеуметтік құбылыстармен анықталып отырған тұста, адамның психикалық процестерінде биологиялық табиғат бар деп санайды. Бұл қате түсінік, себебі сезінудің қарапайым процесінің өзі де адамның әлеуметтік тұрғыдан айқындалатын талғам мүддесі арқылы күрделелене түскен, ол тек кана еңбекте қол жететін сенсорлық даму деңгейіне тәуелді болады [12] .

Америка Құрама Штаттарында әлеуметтендіру теориясы деп аталатын концепцияға талдау жасалынуда. Бұл теория бойынша, биологиялық тірі жан ретінде өмірге келген адам өмірдің әлеуметтік жағдайларының әсері арқасында жеке адам дәрежесіне көтеріледі. Бұл ретте өзара карым-қатынасқа және психиологиялық өзара ықпалға шешуші мән беріледі де, ол адамдардың экономикалық және саяси қатынастары мен олардың жеке адамға әсері есепке алынбайды. Бұл концепцияның өкілдері конформизм құбылыстарын зерттеуге немесе әлеуметтік топтардың жеке адамға жасайтын ықпалына көп назар аударады.

Шындығында топтың, ұжымның жеке адамға ықпалы әр түрлі сипатта болуы мүмкін. Бұл жеке адамның ерекшеліктеріне, оның идеялық көзқарасына, мінез-құлқына да, сондай-ақ сыртқы ықпал ерекшеліктеріне де байланысты. Жолдастық ынтымақ және өзара көмек жағдайында коллектив пен жеке адам арасындағы өзара қатынас принципі, ал коллектив мүшесінің көпшілік мүддесі үшін істеген әрекеті - нағыз коллектившіл адамның ісі болып табылады. Мұндай әрекеттің еліктеу тұрғысындағы мінез-құлыққа ешқандай қатысы жоқ.

Ендігі бір әлеуметтік-псхологиялық концепция оқып-тоқу теориясы дегенге саяды, Бұл теория бойынша, жеке адамның өмірі, оның қатынастары - оқудың, бірқатар білімді меңгерудің нәтижесі (Э. Торндайк және басқалар) . Әрине оқу мен білімнің өмірлік, оның ішінде жеке адамды қалыптастыруда да үлкен маңызы бар. Алайда жеке адамның бүкіл дамуын тек оқудың ғана нәтижесі деп қарауға әсте болмайды. Оның қалыптасуына емірдің өзі, еңбек, адамдар арасындағы қатынастар шешуші ықпал етеді.

Шетел психологиясында рөлдер теориясы өте кең тараған. Бұл теория бойынша әр адам өмірде өзіне ғана арналған белгілі бір рөлді орындаушы ғана. Орындайтын рөліне байланысты жеке адамның мінез-құлық сипаты мен оның басқа адамдармен қатынасы анықталады.

Әрине, жеке адамның ролін зерттеу психологиялық теория үшін де, әлеуметтік практиканы түсіну үшін де маңызды. Жеке адамның әлеуметтік рөлін түсінуге таптық тұрғыдан келмеу - рөл теориясын зерттеушілердің бәріне де тән құбылыс. Ақырында, жеке адам психологиясын талдаудағы белгілі бағыт Курт Левин және оның көптеген шәкірттері ұсынған ерік теориясы болып табылады. Бұл концепция бойынша индивид мінез-қүлқы шарасыз. Жеке адам тартылыс және кері тебу күштерінің сыртқы өн бойымен қозғалады. Левин концепциясы гештальттық болып табылады. Жеке адам ситуацияда, топта қарастырылғанымен, мұнда оның мінез-құлқын айқындайтын экономикалық және саяси жайттар есепке алынбайды.

Көріп отырғанымыздай, бұл теориялардың қай-қайсысы да адамның әлеуметтік іінез-құлқын жеке адамның немесе ортаның томаға-тұйық қасиеттеріне сүйене отырып түсіндіреді. Бұл ретте адамның мінез-құлқын айқындайтын объективті қоғамдық өмір жағдайлары мүлде ескерілмейді. Бұл теориялар, шындығында, қоғамның, әлеуметтік топтар мен жеке адамның дамуының шынайы заңдылықтарын елеусіз қалдырады. Жеке адам теориясын жасауда отандық психологияда тұңғыш рет қатынастар проблемасын күн тәртібіне қоюшы және қатынастар жүйесінің өмірдің әлеуметтік жағдайларына тәуелділігін нақтылы көрсетіп берген орыс психологы А. Ф. Лазурский еңбектерінің маңызы өте зор.

Қоғамдық ғылымдарда да, сондай-ақ күнделікті тұрмыста да, «жеке адам», «даралық»түсініктері кеңінен қолданылады. Соның өзінде олар не бір мағынада алынады да, не бір-біріне қарама-қарсы қойылады. Мұның алғашқысы да, кейінгісі де қате пікір.

Түпкі және тектік, бастапқы түсінік «адам» болуға тиіс. Адам - бұл, ең алдымен, сүт қоректілер класына жататын биологиялық тіршілік иесі. Басқа жануарлардан айырмашылығы адамда сана бар, яғни ол сыртқы ортаның мәнін де, өз жаратылысын да танып біледі және осыған орай парасатты түрде, ойланып әрекет жасайды. Адам биологиялық тек ретінде негізгі ерекшеліктері мыналар болып табылатын айрықша дене бітімімен сипатталады: денесін тік ұстап жүру, тану мен еңбекке бейімделген екі қолының болуы, әлеуметтік жағдайларда өмірді өз танымында бейнелеп және оны өз қажеттілігіне, мүддесі мен мұраттарына қарай қайта құруға бейім жоғары дәрежеде дамыған миының барлығы.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.