1950-1953 жылдардағы Корей соғысы: себептері, барысы, нәтижелері
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... 3.7
1. 1950 ЖЫЛДАРДАҒЫ АЗИЯДАҒЫ ДАҒДАРЫС
1.1 1950 . 1953 жылғы Корей соғысы отының тұтануы және оның алғы шарттары ... ... ... ... ... ... 8.16
1.2 Корей жарты аралы . бейбітшілік пен соғыс арасында ... ... ... ... ... ... ... 16.27
2. 1950 .1953 ЖЫЛДАРДАҒЫ КОРЕЙ СОҒЫСЫНЫҢ КЕЗЕҢДЕРІ, НӘТИЖЕЛЕРІ
2.1 Корей елінің өзекті мәселесін қарулы қарсыластық аясында шешу ұмтылыстар ... ... ... ... 28.37
2.2 Халықаралық бейбіт ұйымдардың Корей мәселесін келісім шарт жолмен реттеу мүмкіндіктері ... ... ... ...37.48
3. ҚАЗІРГІ ӘЛЕМДЕГІ ЯДРОЛЫҚ КӨППОЛЯРЛЫҚ ЖАҒДАЙ ЖӘНЕ КХДР ЯДРОЛЫҚ ДАҒДАРЫСЫ
3.1 КХДР ядролық дағдарысын шешуге қатысушы мемлекеттер мүдделерінің қарама.қайшылығы ... ... ... ... ... ... .49.60
3.2 КХДР ядролық дағдарысын шешу жолдары мен нәтижелері ... ... ... ... ..60.69
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... 70.74
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕРДІҢ ТІЗІМІ...77
ҚОСЫМШАЛАР
1. 1950 ЖЫЛДАРДАҒЫ АЗИЯДАҒЫ ДАҒДАРЫС
1.1 1950 . 1953 жылғы Корей соғысы отының тұтануы және оның алғы шарттары ... ... ... ... ... ... 8.16
1.2 Корей жарты аралы . бейбітшілік пен соғыс арасында ... ... ... ... ... ... ... 16.27
2. 1950 .1953 ЖЫЛДАРДАҒЫ КОРЕЙ СОҒЫСЫНЫҢ КЕЗЕҢДЕРІ, НӘТИЖЕЛЕРІ
2.1 Корей елінің өзекті мәселесін қарулы қарсыластық аясында шешу ұмтылыстар ... ... ... ... 28.37
2.2 Халықаралық бейбіт ұйымдардың Корей мәселесін келісім шарт жолмен реттеу мүмкіндіктері ... ... ... ...37.48
3. ҚАЗІРГІ ӘЛЕМДЕГІ ЯДРОЛЫҚ КӨППОЛЯРЛЫҚ ЖАҒДАЙ ЖӘНЕ КХДР ЯДРОЛЫҚ ДАҒДАРЫСЫ
3.1 КХДР ядролық дағдарысын шешуге қатысушы мемлекеттер мүдделерінің қарама.қайшылығы ... ... ... ... ... ... .49.60
3.2 КХДР ядролық дағдарысын шешу жолдары мен нәтижелері ... ... ... ... ..60.69
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... 70.74
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕРДІҢ ТІЗІМІ...77
ҚОСЫМШАЛАР
Кеңестер Одағында, ҚХР мен КХДР –да ХХ ғасырдың соңғы онжылдықтарына дейін бұл соғыстың тарихы бір жақты, тіптен аз зерттеліп, айтылмай келді. Керісінше, Кореядағы соғыс мәселесі АҚШ пен оның бұл соғыстағы одақтастары болған елдердің тарихнамасында жан-жақты қарастырылып келгендігі ондаған ғылыми басылымдар мен бұқаралық баспада жарияланған болатын. Осы орайда «мұрағаттарын жабып тастаған ел, өзінің тарихының кілтін басқа мемлекеттерге ұстатады» деген түйін-тұжырымның анықтығына көз жеткізуге болады. Осы қатардағы тұжырымдардың объективтілігін Корея соғысы туралы жан-жақты баяндаған АҚШ елінің үлгісінен аңғаруға болады.
Дегенмен, АҚШ сол сияқты Батыс Еуропа мемлекеттерінде жарық көрген еңбектерде көптеген шындыққа жақын мәліметтермен қатар, «қырғи-қабақ соғыстың» ізі байқалып қалады. Әсіресе, бұл Корея соғысындағы КСРО-ның рөлін көрсетуде анық көрінеді. Американдық саясаткерлер артында Кеңестер Одағы тұрған тоталитарлық, коммунистік Солтүстік Корея батыстық демократия құндылықтарын ұстанған Корея Республикасына (Оңтүстік Кореяға) аяқ астынан басып кірді делінеді. Сол сияқты американдық тарихнамада Корея соғысына байланысты бұл соғыста Солтүстік Корея КСРО-ның Қиыр Шығыстағы саясатының «қолшоқпары» ғана болғандығы тезис орныққан. Бірақ ғылыми айналымға енген жаңа құжаттар бұл тезисті жоққа шығарады.
Дегенмен, АҚШ сол сияқты Батыс Еуропа мемлекеттерінде жарық көрген еңбектерде көптеген шындыққа жақын мәліметтермен қатар, «қырғи-қабақ соғыстың» ізі байқалып қалады. Әсіресе, бұл Корея соғысындағы КСРО-ның рөлін көрсетуде анық көрінеді. Американдық саясаткерлер артында Кеңестер Одағы тұрған тоталитарлық, коммунистік Солтүстік Корея батыстық демократия құндылықтарын ұстанған Корея Республикасына (Оңтүстік Кореяға) аяқ астынан басып кірді делінеді. Сол сияқты американдық тарихнамада Корея соғысына байланысты бұл соғыста Солтүстік Корея КСРО-ның Қиыр Шығыстағы саясатының «қолшоқпары» ғана болғандығы тезис орныққан. Бірақ ғылыми айналымға енген жаңа құжаттар бұл тезисті жоққа шығарады.
1 Сергеев Е.Ю. Новейшая история. Подробности 1945-1999. -М., 2000
2 Торкунов А.В. Загадочная война: Корейский конфликт 1950-1953 годов.
-М.,2000
3 Орлов А.С., Гаврилов В.А. Тайны корейской войны. -М., 2003
4 Попов И.М., Лавренов С.Я., Богданов В.Н. Корея в огне войны. — Жуковский; М.: Кучково поле, 2005. — С. 221
5 Никольский М. «Танки в Корее» //Техника и вооружение вчера, сегодня, завтра. 2002. № 5
6 Тарасов В.Л. Страна утренней свежести в сумерках смерти // Военно-исторический журнал. 1996. № 2. С. 69.
7 Кравцов И. Агрессия американского империализма в Корее (1945-1951 гг.) М., 1951
8 Отношения Советского Союза с народной Кореей 1945-1980. Документы и материалы. М., 1981.
9 Капица М. С. КНР: три десятилетия – три политики. М., 1979, с. 53.
10 Борисов О. Б., Колосков Б. Т. Советско-китайские отношения. М., 1980, с. 53-53.
11 Риджуэй М. Солдат. М., 1958
12 Волохова А.А. Некоторые архивные материалы о корейской войне (1950–1953) – В: Проблемы Дальнего Востока. 1999, № 4
13 История Кореи. М., 1974. Т.II.
14 Локальные войны история и современность / под общ ред. И.Е.Шаврова). М., 1981.
15 Сибирцева Т.М. Корея на перекрестке эпох. М.: ИД «Муравей -Гайд», 2000.
16 Война в Корее. СПб., 2000.
17 Тарасов В.А. Советская дипломатия в период Корейской войны (1950–1953 гг.) – В сб.: Дипломаты вспоминают: Мир глазами ветеранов дипломатической службы. М., 1997
18 Ванин Ю.В. Некоторые вопросы предыстории и начала Корейской войны. В сб. Война в Корее 1950-1953 гг.: взгляд через 50 лет. М., 2001.
19 Энциклопедия корейцев России. Под ред. академика РАЕН, д.х.н. и д.физ.-мат. н., проф. Цоя Брони. / Ли Г.Н.., Цой А.Д., Цой Б., Чен В.С., Югай Г.А. М.: РАЕН, 2003.
20 Война в Корее 1950-1953 гг. Взгляд через 50 лет. 2001
21 За мир на земле Кореи. Воспоминания и статьи. М., 1985.
22 Совершенно секретно. 1990 № 10, с. 14.
23 СССР и Корея, - М. : Наука, 1988, с. 205.
24 Московские новости. 1992 № 30, с. 12.
25 Корея: расчленение, война, объединение. М., 1995, с. 177.
26 Капица М. С. На разных параллелях. Записки дипломата. М., 1996, с. 223.
27 Воронцов В., Кам Бён Хи. Россия и Корея (1945-1992). М., 1993, с. 56.
28 Ким Ир Сен: Биографический очерк. Пхеньян, 2001.
29 Дипломатический словарь под ред. А. А. Громыко, А. Г. Ковалева, П. П. Севостьянова, С. Л. Тихвинского в 3-х томах, М., «Наука», 1985—1986. — Т. 3, с. 588
30 Коротков Г.И. И.В.Сталин и Корейская война. В сб. Война в Корее 1950-1953 гг.: взгляд через 50 лет. М., 2001.
31 Дорохов Н.И. К итогам и урокам войны в Корее. В сб. Война в Корее 1950-1953: взгляд через 50 лет. М., 2001. С.209.
32 Локальные войны история и современность / под общ ред. И.Е. Шаврова. -М., 1981.
33 История Кореи. М., 1974. Т.II. С.249.
34 Российские центры корееведения. Источник: сайт Института востоковедения РАН
35 Ачесон мемлекеттік хатшысының мәлімдемесі, UP, Washington, 2 мамыр 1951
36 Любецкий В. «Эволюция ядерной политики США в 1989-2000 гг.» // Мировая экономика и Международные отношения. - №9. -2001. –c. 45
37 Суэо Мачи «Радиационная технология в целях устойчивого развития» // Международная жизнь. - №7. -1997. –c. 54
38 Васильев Г. Как мы воевали в Корее //Московские новости. 1992.№ 30, 26 июля
39 Волохова А.А. Некоторые архивные материалы о корейской войне (1950–1953) – В: Проблемы Дальнего Востока. 1999, № 4
40 Корея глазами иностранцев. Пхеньян. 1960. С.49. 105
41 Грязнов Г.В. КНДР: тяжелые социально-экономические последствия Корейской войны. В сб. Война в Корее 1950-1953: взгляд через 50 лет. М., 2001. С.186.
42 Тепсуркаев Ю. Г., Крылов Л. Е. «Сталинские соколы» против «Летающих крепостей» («Ұшқыш бекініске» қарсы «Сталиннің қырандары»). — М.: Яуза, Эксмо, 2008. — С. 290.
43 Топорая Г.Д. Республика Корея. - М.: Мысль, 1991.
44 Тарасов В.А. Советская дипломатия в период Корейской войны (1950–1953 гг.) – В сб.: Дипломаты встпоминают: Мир глазами ветеранов дипломатической службы. М., 1997
45 Государства НАТО и военные конфликты. М., 1987. С.94.
46 Толорая Г. «Корейский полуостров и Россия» // Международная жизнь. - №12. -2002. –c7 96
47 Калядин А. «Россия и международный режим ядерного нераспротранения» // Международная жизнь. - №7. -1997. –c. 91
48 Жебин А. «Ядерный кризис в Корее и интересы безопасности России» // Проблемы Дальнего Востока. - №2. -2004. Март-Апрель –c. 56
49 Холодная война. Новые подходы и документы / Отв. Ред.М.М.Наринский, М., 1995.
50 Булычев А.Р. «Ким Чен Ир отправляется в путь» // Проблемы Дальнего Востока. - №5. -2001. Сентябрь-Октябрь –c. 39
51 Жебин А.З. «КНДР: традиции и совремменость» // Восток/Orients. - №2. -2003. – c.56
52 Ванин Ю.В. Некоторые вопросы предыстории и начала Корейской войны. В сб. Война в Корее 1950-1953 гг.: взгляд через 50 лет. М., 2001. С.28.
53 Суровцев А.И. Война в небе Кореи. В сб. Война в Корее 1950-1953 гг.: взгляд через 50 лет. М., 2001. С.121.
54 Ромашкина Н. «Ядерная многополярность как новый фактор стратегического баланса» // Мировая экономика и Международные отношения. - №8. -2003. – c.92
55 Тарасов В.А. Страна утренней свежести в сумерках смерти // Военно-исторический журнал. 1996. № 2. С.72.
56 Дорохов Н.И. К итогам и урокам войны в Корее. В сб. Война в Корее 1950-1953: взгляд через 50 лет. М., 2001. С.209.
57 Бурмистров Р. «Япония – КХДР: обострение северокорейской ядерной проблемы» // Азия и Африка сегодня. - №, (575). -2005. – c7 78
58 Стьюк У. Корейская война / У. Стьюк; Пер. с англ. Ю. Яблокова. — М: ООО «Издательство ACT», 2002. — 732 с. .
59 http://www.phenyan.ru/history/problema-obedineniya-korei-Проблема объединения Корей. Межкорейский диалог.
60 http://3wwar.ru/severnaya-i-yuzhnaya-korei-prichinyi-konflikta- Северная и Южная Кореи: причины конфликта
2 Торкунов А.В. Загадочная война: Корейский конфликт 1950-1953 годов.
-М.,2000
3 Орлов А.С., Гаврилов В.А. Тайны корейской войны. -М., 2003
4 Попов И.М., Лавренов С.Я., Богданов В.Н. Корея в огне войны. — Жуковский; М.: Кучково поле, 2005. — С. 221
5 Никольский М. «Танки в Корее» //Техника и вооружение вчера, сегодня, завтра. 2002. № 5
6 Тарасов В.Л. Страна утренней свежести в сумерках смерти // Военно-исторический журнал. 1996. № 2. С. 69.
7 Кравцов И. Агрессия американского империализма в Корее (1945-1951 гг.) М., 1951
8 Отношения Советского Союза с народной Кореей 1945-1980. Документы и материалы. М., 1981.
9 Капица М. С. КНР: три десятилетия – три политики. М., 1979, с. 53.
10 Борисов О. Б., Колосков Б. Т. Советско-китайские отношения. М., 1980, с. 53-53.
11 Риджуэй М. Солдат. М., 1958
12 Волохова А.А. Некоторые архивные материалы о корейской войне (1950–1953) – В: Проблемы Дальнего Востока. 1999, № 4
13 История Кореи. М., 1974. Т.II.
14 Локальные войны история и современность / под общ ред. И.Е.Шаврова). М., 1981.
15 Сибирцева Т.М. Корея на перекрестке эпох. М.: ИД «Муравей -Гайд», 2000.
16 Война в Корее. СПб., 2000.
17 Тарасов В.А. Советская дипломатия в период Корейской войны (1950–1953 гг.) – В сб.: Дипломаты вспоминают: Мир глазами ветеранов дипломатической службы. М., 1997
18 Ванин Ю.В. Некоторые вопросы предыстории и начала Корейской войны. В сб. Война в Корее 1950-1953 гг.: взгляд через 50 лет. М., 2001.
19 Энциклопедия корейцев России. Под ред. академика РАЕН, д.х.н. и д.физ.-мат. н., проф. Цоя Брони. / Ли Г.Н.., Цой А.Д., Цой Б., Чен В.С., Югай Г.А. М.: РАЕН, 2003.
20 Война в Корее 1950-1953 гг. Взгляд через 50 лет. 2001
21 За мир на земле Кореи. Воспоминания и статьи. М., 1985.
22 Совершенно секретно. 1990 № 10, с. 14.
23 СССР и Корея, - М. : Наука, 1988, с. 205.
24 Московские новости. 1992 № 30, с. 12.
25 Корея: расчленение, война, объединение. М., 1995, с. 177.
26 Капица М. С. На разных параллелях. Записки дипломата. М., 1996, с. 223.
27 Воронцов В., Кам Бён Хи. Россия и Корея (1945-1992). М., 1993, с. 56.
28 Ким Ир Сен: Биографический очерк. Пхеньян, 2001.
29 Дипломатический словарь под ред. А. А. Громыко, А. Г. Ковалева, П. П. Севостьянова, С. Л. Тихвинского в 3-х томах, М., «Наука», 1985—1986. — Т. 3, с. 588
30 Коротков Г.И. И.В.Сталин и Корейская война. В сб. Война в Корее 1950-1953 гг.: взгляд через 50 лет. М., 2001.
31 Дорохов Н.И. К итогам и урокам войны в Корее. В сб. Война в Корее 1950-1953: взгляд через 50 лет. М., 2001. С.209.
32 Локальные войны история и современность / под общ ред. И.Е. Шаврова. -М., 1981.
33 История Кореи. М., 1974. Т.II. С.249.
34 Российские центры корееведения. Источник: сайт Института востоковедения РАН
35 Ачесон мемлекеттік хатшысының мәлімдемесі, UP, Washington, 2 мамыр 1951
36 Любецкий В. «Эволюция ядерной политики США в 1989-2000 гг.» // Мировая экономика и Международные отношения. - №9. -2001. –c. 45
37 Суэо Мачи «Радиационная технология в целях устойчивого развития» // Международная жизнь. - №7. -1997. –c. 54
38 Васильев Г. Как мы воевали в Корее //Московские новости. 1992.№ 30, 26 июля
39 Волохова А.А. Некоторые архивные материалы о корейской войне (1950–1953) – В: Проблемы Дальнего Востока. 1999, № 4
40 Корея глазами иностранцев. Пхеньян. 1960. С.49. 105
41 Грязнов Г.В. КНДР: тяжелые социально-экономические последствия Корейской войны. В сб. Война в Корее 1950-1953: взгляд через 50 лет. М., 2001. С.186.
42 Тепсуркаев Ю. Г., Крылов Л. Е. «Сталинские соколы» против «Летающих крепостей» («Ұшқыш бекініске» қарсы «Сталиннің қырандары»). — М.: Яуза, Эксмо, 2008. — С. 290.
43 Топорая Г.Д. Республика Корея. - М.: Мысль, 1991.
44 Тарасов В.А. Советская дипломатия в период Корейской войны (1950–1953 гг.) – В сб.: Дипломаты встпоминают: Мир глазами ветеранов дипломатической службы. М., 1997
45 Государства НАТО и военные конфликты. М., 1987. С.94.
46 Толорая Г. «Корейский полуостров и Россия» // Международная жизнь. - №12. -2002. –c7 96
47 Калядин А. «Россия и международный режим ядерного нераспротранения» // Международная жизнь. - №7. -1997. –c. 91
48 Жебин А. «Ядерный кризис в Корее и интересы безопасности России» // Проблемы Дальнего Востока. - №2. -2004. Март-Апрель –c. 56
49 Холодная война. Новые подходы и документы / Отв. Ред.М.М.Наринский, М., 1995.
50 Булычев А.Р. «Ким Чен Ир отправляется в путь» // Проблемы Дальнего Востока. - №5. -2001. Сентябрь-Октябрь –c. 39
51 Жебин А.З. «КНДР: традиции и совремменость» // Восток/Orients. - №2. -2003. – c.56
52 Ванин Ю.В. Некоторые вопросы предыстории и начала Корейской войны. В сб. Война в Корее 1950-1953 гг.: взгляд через 50 лет. М., 2001. С.28.
53 Суровцев А.И. Война в небе Кореи. В сб. Война в Корее 1950-1953 гг.: взгляд через 50 лет. М., 2001. С.121.
54 Ромашкина Н. «Ядерная многополярность как новый фактор стратегического баланса» // Мировая экономика и Международные отношения. - №8. -2003. – c.92
55 Тарасов В.А. Страна утренней свежести в сумерках смерти // Военно-исторический журнал. 1996. № 2. С.72.
56 Дорохов Н.И. К итогам и урокам войны в Корее. В сб. Война в Корее 1950-1953: взгляд через 50 лет. М., 2001. С.209.
57 Бурмистров Р. «Япония – КХДР: обострение северокорейской ядерной проблемы» // Азия и Африка сегодня. - №, (575). -2005. – c7 78
58 Стьюк У. Корейская война / У. Стьюк; Пер. с англ. Ю. Яблокова. — М: ООО «Издательство ACT», 2002. — 732 с. .
59 http://www.phenyan.ru/history/problema-obedineniya-korei-Проблема объединения Корей. Межкорейский диалог.
60 http://3wwar.ru/severnaya-i-yuzhnaya-korei-prichinyi-konflikta- Северная и Южная Кореи: причины конфликта
Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі
Қ. Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік мемлекеттік университеті
Алпысбай Д.М.
1950-1953 жылдардағы Корей соғысы: себептері, барысы, нәтижелері
ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫ
Мамандығы: 5В011400-Тарих
Ақтөбе - 2017
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3-7
1. 1950 ЖЫЛДАРДАҒЫ АЗИЯДАҒЫ ДАҒДАРЫС
1.1 1950 – 1953 жылғы Корей соғысы отының тұтануы және оның алғы
шарттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8-16
1.2 Корей жарты аралы - бейбітшілік пен соғыс
арасында ... ... ... ... ... ... ... .16-27
2. 1950 –1953 ЖЫЛДАРДАҒЫ КОРЕЙ СОҒЫСЫНЫҢ КЕЗЕҢДЕРІ, НӘТИЖЕЛЕРІ
2.1 Корей елінің өзекті мәселесін қарулы қарсыластық аясында шешу
ұмтылыстар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..28-37
2.2 Халықаралық бейбіт ұйымдардың Корей мәселесін келісім шарт жолмен
реттеу
мүмкіндіктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .37-48
3. ҚАЗІРГІ ӘЛЕМДЕГІ ЯДРОЛЫҚ КӨППОЛЯРЛЫҚ ЖАҒДАЙ ЖӘНЕ КХДР ЯДРОЛЫҚ ДАҒДАРЫСЫ
3.1 КХДР ядролық дағдарысын шешуге қатысушы мемлекеттер мүдделерінің қарама-
қайшылығы
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .49-60
3.2 КХДР ядролық дағдарысын шешу жолдары мен
нәтижелері ... ... ... ... ..60-69
ҚОРЫТЫНДЫ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ..70-74
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕРДІҢ
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... .75-77
ҚОСЫМШАЛАР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ..78-86
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі. Кеңестер Одағында, ҚХР мен КХДР –да ХХ ғасырдың
соңғы онжылдықтарына дейін бұл соғыстың тарихы бір жақты, тіптен аз
зерттеліп, айтылмай келді. Керісінше, Кореядағы соғыс мәселесі АҚШ пен
оның бұл соғыстағы одақтастары болған елдердің тарихнамасында жан-жақты
қарастырылып келгендігі ондаған ғылыми басылымдар мен бұқаралық баспада
жарияланған болатын. Осы орайда мұрағаттарын жабып тастаған ел, өзінің
тарихының кілтін басқа мемлекеттерге ұстатады деген түйін-тұжырымның
анықтығына көз жеткізуге болады. Осы қатардағы тұжырымдардың
объективтілігін Корея соғысы туралы жан-жақты баяндаған АҚШ елінің
үлгісінен аңғаруға болады.
Дегенмен, АҚШ сол сияқты Батыс Еуропа мемлекеттерінде жарық көрген
еңбектерде көптеген шындыққа жақын мәліметтермен қатар, қырғи-қабақ
соғыстың ізі байқалып қалады. Әсіресе, бұл Корея соғысындағы КСРО-ның
рөлін көрсетуде анық көрінеді. Американдық саясаткерлер артында Кеңестер
Одағы тұрған тоталитарлық, коммунистік Солтүстік Корея батыстық демократия
құндылықтарын ұстанған Корея Республикасына (Оңтүстік Кореяға) аяқ астынан
басып кірді делінеді. Сол сияқты американдық тарихнамада Корея соғысына
байланысты бұл соғыста Солтүстік Корея КСРО-ның Қиыр Шығыстағы саясатының
қолшоқпары ғана болғандығы тезис орныққан. Бірақ ғылыми айналымға енген
жаңа құжаттар бұл тезисті жоққа шығарады.
Корея соғысының басталуы мен барысы туралы батыстық тарихшылардың
көзқарыстарына келетін болсақ. Кейбір елдердің тарихшылары, әсіресе,
Оңтүстік Корея тарихшылары соғыстың КСРО-ға қарағанда АҚШ үшін аса маңызды
болғандығын атап өтеді. Ли Сын Ман режимін Корея республикасы халқының
түгелі қолдамады. Сол сияқты жергілікті халықтар АҚШ билеуші топтарының
ұстанымын да бір жақты қарсы алмағандығы белгілі. Шынтуайтта, аталмыш
идеологиялық ахуал Кореяның Ким Ир Сен туы астына бірігуіне алғы шарт болды
десек объективті бағадан алыс болмаспыз.
Ал Ли Сын Ман мемлекеттік саясатының орнығуына мүдделі болған АҚШ-ы
КХДР басшылығын қарулы қақтығысқа итермеледі. Сөйтіп, бүкіл АҚШ пен Батыс
елдерінің әскери күш қуатының артықшылығын пайдаланып, Солтүстік Корея
әскерлерін талқандай отырып, жеңістің нәтижесі ретінде Ли Сын Ман әскери
режиміне сүйеніп, ҚХР-дағы революция жеңісінен кейін шайқалған Қиыр
Шығыстағы АҚШ билік жүйесінің қанат жаюына жоль ашты. Бұл версияның
дұрыстығын тек американдық мұрағат материалдарын талдау арқылы ғана
дәлелдеуге болады. Осы орайда аталмыш мәселені талдап тұжырымдаудағы басты
проблема, олардың көпшілігі зерттеушілер үшін жабық болуында.
Сонымен, 1950 жылы Корей түбегінде соғыс өрті бұрқ ете түсті. Әрине, бұл
жерде тұтас жатқан Корей елі екіге бөлініп кетуді ойламаса керек. Алайда
әлемнің азулы алпауыт елдерінің құрбаны болып кете берді. 1943 жылы Каирде
бас қосқан Рузвельт, Черчилль және Чан Кайши жапондар басып алған Қиыр
Шығыс мәселесін талдады. Және Кореяны жапон басқыншылардан азат ете отырып,
тәуелсіз мемлекет құрмақшы болды. Алайда Жапония соғыста тізе бүккеннен
кейін, Корей жарты аралының солтүстік бөлігін КСРО басып алды, ал оңтүстік
бөлігі АҚШ иелігіне көшті. Солтүстік пен оңтүстікті 33-ші сызық бөліп
жатты.
Осылайша бірі – коммунистік, екіншісі – капиталистік Корея әлем
картасына пайда болды. Екі алпауыттың айдап салуымен солтүстік пен
оңтүстіктер арасында күн өткен сайын теке тірес ушығып, ол қарулы
қақтығысқа алып келді. Яғни, 1950 жылдың 25 маусымында солтүстіктер 33-ші
сызықты кесіп өтіп оңтүстіктерге тап берді. Қытай мен КСРО-ның көмегіне,
қолдауына ие болған солтүстіктер оңтүстіктердің басым бөлігін (оның ішінде
астанасы Сеул де бар) басып алды. БҰҰ жедел шара қолданып, агрессорларды өз
жеріне шегінуге талап қойды. Және негізі, америкалық күштерден тұратын БҰҰ-
ның жедел қимыл әскерін енгізуге мәжбүр болды. Араға бес күн салып көмекке
келген АҚШ ұшақтарының демеуімен оңтүстіктер қарсы шабуылға көшті. Екі
арадағы қанды қырғын үш жылға созылып, 1953 жылы аяқталды. Содан бері екі
жақтың әлі күнге қарым-қатынасы қарама-қайшы тіпті жаугершілік жағдайда
қалып отыр.
Диплом жұмысының мақсаты - 1950-1953 жж. Корея соғысының тақырыбын
отандық, ресейлік, шетелдіктер көзқарасы тұрғысынан оқып-үйрену.
Зерттеу алдына қойылған мақсаттар аясында төмендегідей міндеттер дұрыс
болар деп есептеймін:
Біріншісі:1950-1953 жж. Корея соғысына деген теориялық көзқарастарды жан-
жақты зерттеп оның оның тарихи ерекшелігін көрсету;
Екіншісі: Қазіргі әлемдік халықаралық арнасынан 1950-1953 жж. Корея
соғысы негізгі проблемасын айқындау;
Үшіншісі: 1950-1953 жж. Корея соғысына қатысты проблемаларды шешу
жолдарын көрсету;
Төртіншісі: 1950-1953 жж. Корея соғысының тарихындағы қамтылмаған
салаларын пысықтап жаңаша жарияланымдар негізінде тақырыптың бұрын белгісіз
болған бағыттарын айқындап көрсету.
Зерттеу нысаны - 1950-1953 жж. Корей соғысының алғы шарттары, барысы,
нәтижелері.
Аталмыш зерттеулердің мақсаты Корей жартыаралындағы қарулы қақтығыстың
себептерін талдап анықтау және бұрынғы тұжырымдармен салыстырып қарау,
негізгі қатысушыларды анықтау және олардың Корея соғысындағы рөлін көрсету
болып табылады. Осы бір аймақтық қақтығыстың алып мемлекеттер КСРО, ҚХР,
АҚШ-ның халықаралық деңгейдегі қарсы тұруына алып келгендігін түсіндіру.
Тақырыптың зерттелу деңгейі. 1950-1953 жылдардағы Корей соғысы
проблемасының ғылыми зерттелу деңгейін сипаттаған кезде бұл тақырыптың
әртүрлі авторлар мен әртүрлі басылымдарда (оқулықтарда, монографияларда,
мерзімді баспасөзде және интернетте) талданғандығын атағанымыз жөн.
Солардың қатарында Е.Ю. Сергеевтің Новейшая история. 1945-1999 еңбегін
атап көрсете аламыз [1].
А.В. Торкуновтың Загадочная война: Корейский конфликт 1950-1953 годов
еңбегінде автор кеңестік архив материалдарына сүйене отырып, Корей
жартыаралы туралы өзіндік концепция құрастырғысы келеді. Соның ішінде бұрын
жарық көрмеген кеңестік басшылардың Пхеньян мен Пекин елшіліктерімен
арасындағы қарым-қатынас, Ким Ир Сен мен Мао Цзедун арасындағы хат алмасу
туралы көрсетіледі [2]. А. С. Орлов пен В.А. Гаврилотың Тайны корейской
войны еңбегінде соғысқа қатысқан авиация және қару-жарақтың болғандығы
туралы мәліметтер келтіреді [3].
И.М. Попов, С.Я Лавренов., В.Н. Богдановтардың Корея в огне войны
зерттеулерінде Корея соғысына әкелген себептер және КХДР қарсы БҰҰ-ның туу
астында 16 мемлекеттің қатысып, халықаралық сипат алуы жайлы сөз болады
[4]. Бұл Ұлы шектелген соғыс деген атауға ие болған соғысқа ҚХР
қатысуы, бұл соғыстағы КСРО рөлі, Кеңестік қарулы күштердің қатынасуы,
соғысушы жақтардың арасындағы келісімге келу мәселелеріне тоқталады. Жалпы
айтқанда, бұрын айтылмай келген Корея соғысының объективті бет-бейнесін
алуға болады.
Сол сияқты мерзімді баспасөз материалдары: Никольский М. Танки в Корее
мақаласында 1952 жылдың сәуірінде демаркацияланған сызықта (38 параллель)
корей әскерінің полкі Т-34-85 255 танкісі және СУ-76М маркасындағы 127
самоходтың болғандығы, қытай еріктілерінің құрамында ИС-2 полкі туралы
мәлімет келтіреді [5].
Сол кезеңде кеңестік дипломат Тарасов В.А. Страна утренней свежести в
сумерках смерти еңбегінде БҰҰ-ның басып кіріуіне байланысты 1950 жылдың
10 қазанының түнініде еліні қауіпсіз аймаққа орналастырғаны және БҰҰ-ның
басып кіруі туралы толық мәлімет береді [6].
Корей соғысына байланысты кеңестік тарихнамада ерекше орын алатын
И.Кравцовтың Агрессия американского империализма в Корее (1945-1951 гг.)
еңбегі болып табылады. Оның еңбегінде соғыстың бастаушысы АҚШ болып
табылады және оның себебі дүние жүзілік соғыс бастау арқылы болсада әлемдік
билікке қол жеткізуінен басталды деп көрсетеді. Ал бұл соғыстың қуыршағы
оңтүстік корейлік әскер болды және АҚШ өзінің іс әрекетін БҰҰ -ның туы
астына жасырды деген тұжырымдама береді. Еңбек соғыстың кезінде
жазылғандықтан көптеген ресейлік, американдық және корейлік мөрлердің
анықтамасы көрсетіледі, бұл еңбектің құндылығыда осында. И.Кравцовтың
еңбегіне ерекше тоқталуымыздың себебі бірнеше онжылдар ішінде кеңестік
еңбектер сілтеме жасап,копцепциясын ұстанды [7].
Корей соғысы туралы еңбектер мен мақалаларда көп уақыт КСРО -ның
соғыстағы рөлі туралы айтылмады, себебі КСРО өзінің бұл соғысқа қатысы жоқ
екендігін алға тартты.КСРО -ның КХДР-сына көмек көрсеткені туралы жайттар
құпия сақталды.
Бұл ақпаратқа мысалы ретінде КСРО-ның Корей соғысына қатысы туралы
Отношения Советского Союза с народной Кореей 1945-1980 құжаттар жинағын
ұсна аламыз. Мұнда алғаш КСРО-ның Кореяға саясаты туралы мәліметтер
келтіріледі. Бірақ 1950-1953 жылдар аралығындағы кезеңде бұрын ресми
дипломатиялық келісімдер құүжаттары көрсетілген. Архив құжаттары тек
И.Сталиннің 1952 жылы 14 сәуірде КХДР-на сыйлық ретніде нанға мұхтаж
болғандарға 50 мың тонна астық жібергендігі туралы телеграмма және 19520
жылы 6 мамырда басшыаралық келімсім бойынша КХДР -ның азаматтары КСРО-ның
Жоғағы оқу орнында оқи алады деген қаулысы ғана көрсетілген [8]. Ал КСРО
мен КХДР арасындағы соғыс қимылдары көрсетілмеген.
Екі елдің құпиясы туралы алғаш рет белгілі дипломат және қытайтанушы
М.С Капиц 1969 жылы өзінің КНР: два десятилетия – две политикиеңбегінде
жариялаған болатын. 1979 жылы бұл еңбек КНР: три десятилетия – три
политики жаңа атпен шыққан болатын. Бұл еңбекте КСРО-ның корей халық
әскері және қытай хылық еріктілерін қару-жарақ, транспорт және
дәрігерлериен қамтамасыз еткені туралы баяндалады. Және де Кореяда кеңестік
әскери мамандар орналастырылған. АҚШ-тың авиациясына үлкен шығын әкелген
КСРО-ның әуе күштері Қытайдың Солтүстік -Шығыс шекарасында орналасқандығы
туралы алғаш соғыс материалдары жарияланды. М.С.Капиц тұжырымдауы бойынша
егерде жағдай ушығып кетсе, КСРО өзінің 5 танк дивизиясын Кореяға
аттандырады делінген [9]. Осындай мәлімет О.Б.Борисов пен Б.Т.Колосковтың
Советско-китайские отношения еңбектерінде көрсетілген [10].
Зерттеудің теориялық-әдіснамалық негіздері. Зерттеліп отырған проблеманы
төрт топтағы дерек көздер құрайды. Біріншісіне зерттеп отырған проблема
жөніндегі авторлық жеке зерттеу еңбектері. Екіншісіне оқулықтар мен оқу
құралдары, анықтама және энциклопедиялық әдебиеттер жатады. Үшіншісіне
зерттеу тақырыбына арналған мерзімді баспасөздегі ғылыми мақалалар енсе,
төртіншісіне арнайы мамандандырылған ұйымдардың веб-сайттарын жатқызуға
болады.
Жұмыстың эмпирикалық базасын 1950-1953 жж. Корея соғысына қатысты
практикалық ақпараттар құрады.
1950-1953 жж. Корея соғысын зерттеу барысында төмендегідей зерттеу
әдістері қолданылды:
-Қарастырылып отырған проблема төңірегіндегі бар деректік базаларға
талдау жасау (ғылыми талдау әдісі).
-Дерекнамалық базада көрсетілген көзқарастарды синтездеу және жалпы
қорыту (ғылыми синтез бен қорыту әдісі)
-тақырыпты ашып көрсету үшін авторлардың көзқарастары негізінде алынған
мәліметтердің моделін жасау (моделдеу әдісі)
Болашақтағы 1950-1953 жж. Корея соғысы жайлы зерттеулер проблемаға
жаңаша көзқарас пен тұрақты негізделген шешімдерін көрсету мақсатында
әрқашан да маңыздылығын жоғалтпайды.
Жұмыстың жаңашылдығы және практикалық маңыздылығы. Зерттеліп отырған
проблеманың бүгінгі күнге дейін жасалған ғылыми-методологиялық базасын бір
арнаға тоғыстырып, оңтайластыруға деген талпынысында жатыр.
1950-1953 жылдардағы Корея соғысы тақырыбының практикалық маңызы
проблеманы уақыттық, сол сияқты кеңістік шеңберінде алып талдап көрсету
болып табылады. Бір жағынан алып қарағанда, зерттеу тақырыбының бүгінгі
қоғамымызда ғалымдар мен жұртшылықтың назарын аударып отырғандығы айқын.
Өйткені, осы күнге дейін 2 ел бір-біріне қарсы соғыс жағдайында тұр. 1950-
1953-інші жылдардағы соғысты ресми түрде аяқтау үшін Қытаймен және АҚШ-пен
келіссөз өткізілуі тиіс. Екі жақты қарым-қатынасты қалпына келтіру үшін
бітім туралы шартқа ресми Сеул мен Пхеньян ғана емес, АҚШ пен Қытайдың
өкілдері де қол қоюға тиіс. Екі елді қақ бөліп тұрған “Солтүстік шекара
сызығы” деп аталатын ауданда екі елдің арасындағы қарулы қақтығыстарға жол
бермеу мақсатымен Корея түбегінен батысқа қараған Сары теңізде “бейбітшілік
аймағын” құруды қарастырады. “Солтүстік шекара сызығын” 1950-1953-інші
жылдардағы соғыстан кейін БҰҰ белгілеген болатын және оны ресми Пхеньян осы
күнге дейін мойындамай келді.
Екінші жағынан алып қарағанда, зерттеу тақырыбының көріп отырғанымыздай
әлі де шешілмей жатқан тұстарының бар екендігі. Бұл дегеніміз зерттеу
объектісінің ғылыми-теориялық маңызы ғана емес, бүгінгі күнде сол сияқты
практикалық құндылығын артып отырғандығын көрсетеді.
1950-1953 жж. Корея соғысы проблемасының белгілі –бір деңгейдегі маңызы
мен ғылыми тұрғыдан бір арнаға түспей келгендігі диплом жұмысының ғылыми
жаңалылығын айқындайды.
Зерттеу жұмысының сыннан өтуі. Еуразия кеңістігіндегі гуманитарлық
ғылымның дамуы мен бүгінгі жетістіктері атты Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия
ұлттық университетінің 20 жылдығына арналған IV Халықаралық ғылыми-
тәжірибелік конференциясында мақала жарияланды.
Диплом жұмысының құрылымы. Зерттеу жұмысы кіріспеден, үш тараудан, өзара
байланысты тараушалардан құрылған негізгі бөлімнен, қорытындыдан және
пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1. 1950 ЖЫЛДАРДАҒЫ АЗИЯДАҒЫ ДАҒДАРЫС СИПАТЫ
1.1 1950 – 1953 жылғы Корея соғысы отының тұтануы және оның алғы
шарттары
Кореяның қазіргі кезде екі бөлек мемлекет болып өмір сүріп келе жатқаны,
екінші дүниежүзілік соғыстан кейін пайда болды. КХДР үкіметі мен Корей
Республикасының үкіметтері де Корей жарты түбегіндегі жалғыз заңды үкіметке
айналғысы келді. Халықаралық келісөздер арқылы елді бейбіт біріктіру мүмкін
болмағаннан кейін, ары қарай не істеу керек деген мәселелер туды. Ал Корей
жарты түбегінен кеңестік және американдық армиялардың әкетілуі, екі жақ
үшін де мәселені түпкілікті шешуге итермеледі.
БҰҰ – ның көмегімен құрылған Оңтүстік Корей үкіметі өзін Корей
түбегіндегі заңды үкімет деп бар әлемге жар салды. Бұдан көргеніміздей БҰҰ
Оңтүстіктің Солтүстікке билік жүргізе алатынын заңды түрде мақұлдағанын
көруге болады. Өйткені 1948 жылдың 12 қыркүйегінде БҰҰ шешіміне сәйкес,
Оңтүстік Корея Республикасы Корей жарты түбегі мен оған тиісті аудандардың
заңды үкіметі деп танылды [11]. Осы шешімге сәйкес Солтүстікті коммунистік
құрылымды қолдаған заңсыз басып алған, сондықтан да Оңтүстік Кореядағы
билік басындағылар Солтүстік Кореяны олардан азат ету керек деген пікірге
келіп тоқталды.
Оңтүстік Корея премъер – министрі Ли Сын Ман Солтүстіктегі территорияны
тез арада қосып алу жөнінде талай рет мәлімдемелер жасады. “Территорияларды
қосып алу бейбіт жолмен емес, Солтүстікке жасалатын шабуыл арқылы болу
керек” - деген пікірді сенімді ұстанған аталмыш мемлекет басшысы. Осыны
желеу етіп Оңтүстік Корейлік үкімет Солтүстік барлық келіссөздерден бас
тартып, тек қана АҚШ – тың арағайындығы нәтижесінде ғана бас қосуға болады
деген сенімде болды. Осы мақсат аясында Оңтүстік Корея сондай – ақ БҰҰ –
ның бақылауымен бүкіл Кореяда сайлау ұйымдастырмақ болды.
Сондай – ақ, сол кезде Оңтүстік Кореяның әлеуметтік-экономикалық жағдайы
да нашарлап кетті. Айта кететін болсақ, елде Ли Сын Манның билігіне қарсы
бас көтерулер, оның ішінде әскер қатарында да жалпы мемлекеттік тәртіпке
партизандық көтерілістер болып тұрды. Оңтүстік Кореядағы билік
басындағылардың бір бөлігі де Ли Сын Манның жүргізіп отырған саясатына
наразы болды. 1950 жылдың мамырында болған Оңтүстік Кореяның Ұлттық
жиналысында Ли Сын Ман мен оның жақтастары 44 орыннан айырылып, “тәуелсіз”
кандидаттар 210 орынның 128- ін алды [12]. Осының өзі көрсеткендей,
Оңтүстік Кореядағы Ли Сын Ман билігі қаншалықты тұрақсыз екені сол кезде –
ақ көрінді. Сонымен қатар, Оңтүстік Кореяның жаңа сайланған Ұлттық
жиналысы Солтүстік Кореямен келіссөздер жүргізіп, бейбіт бірігу жолдарын
табу керек деген пікірде болды. Бірақта Оңтүстік Корея басшысы Ли Сын Ман
бұған өте қарсы болды. Өйткені ол бұдан ертеректе – ақ Солтүстікпен
бірігудің әскери жолын таңдап, сол жолдан тайғысы келген жоқ еді. Өйткені
оны бұған АҚШ итермелеп, жан – жағынан дем беріп отырды. Осы саясатқа
байланысты Ли Сын Ман Оңтүстік Кореяда коммунистерді қуғын-сүргінге
ұшыратып, қудалауды күшейтті. Сонымен қатар, Оңтүстік Кореяда коммунистерді
елде заңсыз тұлғалар ретінде санайтын, Ұлттық қауіпсіздік туралы заң
шығарылды.
Коммунистік дүниетаным мен мемлекеттік ұстанымға қарсы бағыты Ли Сын
Манның саясатының басты бағдарламасы болып жарияланды. Сонымен қатар
Оңтүстік Корея жеріндегі партизандармен күресті. Ли Сын Ман асқан
жанкештілікпен жүргізді. Елдің әскери қуаттылығы арта түсті. АҚШ Оңтүстік
Корея қарулы күштеріне техника мен қару жарақты үсті – үстіне үйіп төкті.
Сонымен қатар АҚШ экономикалық жағына да, Оңтүстікке көмегін аямады.
Бірақ та, АҚШ әлемде атомдық қару иелігі жөнінен монополиядан айырылуы
және Қытай Халық Републикасы құрылғаннан кейін, Сеулмен ашықтан – ашық
әскери одақ құрудан алшақтана бастады. 1950 жылдың 12 қаңтарында АҚШ – тың
сол кездегі мемлекеттік хатшысы Д. Ачесон, “АҚШ – тың қорғаныс
міндеттемелері тек Жапонияға дейін тарайды,” - дегенді айтты. Бұдан біз
көретініміздей АҚШ, Оңтүстік Корея мен Тайваньды өз қорғаныс
бағдарламасынан қалыс қалдырғанын байқаймыз. АҚШ-тың мемлекеттік хатшысының
бұл сөзі, Оңтүстік Кореяның одан әрі әскери қуаттылығын арттыруға мұрындық
болды. Сонымен қатар Оңтүстік Корея аймағында антикоммунистік елдердің
қорғаныс ұйымын құруға талаптанды. Оның негізінде НАТО ұйымы алынды. Бірақ
та АҚШ халықаралық жағдайдың өзгеруіне байланысты, Сеулдің антикоммунистік
елдердің қорғаныс ұйымын құруына қарсы шықты. АҚШ-тың кейбір саяси
тұлғалары Оңтүстік Кореяның бұл қадамын АҚШ – қа жасалған тікелей
бейбастақтық ретінде қарады.
Ал енді КХДР – ға келетін болсақ, Пхеньян өзін Корей жарты түбегіндегі
халық заңды үкімет, халық сайлаған үкімет ретінде әлемге жариялағанын
жоғарыда айтып кеттік. КХДР жақ Сеулді біріккен Кореяның астанасы деп
жариялап, Пхеньянды “революциялық Корея астанасы” деп таныды. Солтүстік
Кореялық үкіметін социалистік елдер “заңды” деп таныды [13]. Ал КСРО болса,
Солтүстік Кореямен 1948 жылы 12 қазанында - ақ дипломатиялық қарым –
қатынас орнатқан еді. 1950 жылдың басына дейін әлемнің барлық социалистік
елдері КХДР – мен дипломатиялық қарым – қатынас орнатты. КХДР социалистік
елдермен дипломатиялық қарым – қатынас орнатқанын желеу етіп, өзін заңды
түрде оңтүстікті азат ету мәселесін талқылау жолдарын іздестіре бастады.
Сонымен қатар КХДР – дың Жоғарғы жиналысы КСРО мен АҚШ – қа жіберген ашық
хаттарында, Кореядан әкетілгелі жатқан шетелдік әскерлерден кейін де,
біртұтас Корея жерінде тыныштық орнатамыз делінді.
Бірақта Корея жарты түбегіндегі жағдай қиындай түсті. 38-параллель
маңында әскери қатығыс бірінен кейін бірі орын алып, аяғы төзімсіз қырғын
соғысқа әкелгені баршаға ақиқат. Бұл жағдайдың соғысқа ұласуы кездейсоқтық
емес, әдейілеп жасалған іс-харекет екені тарихшылар мен саясаткерлер
ортасына әбден аян. КХДР – дың сол кездегі мәліметтері бойынша, 1949 жылдың
қаңтары мен сәуірі аралығында Оңтүстік Корея жақ 38 параллельді еларалық
белгіні 1274 рет бұзған [14]. Ал Оңтүстік Кореяның әскери кемелері
Солтүстік жақта орналасқан аудандарды 42 рет атқылаған, ал әскери әуе
күштері 71 рет Солтүстік Корея жақтың нысаналарын атқылаған. Сонымен қатар
38 параллельге жақын орналасқан Окгдис, Кэсон және Янын аудандарын соғыс
басталмай жатып – ақ, басып алу әрекеттерін Оңтүстік Корея жасады. Бұл
жағдайлардың барлығын Оңтүстік Корея әскері, американдық әскери
кеңесшілердің рұқсатымен жасады. Өйткені олардың басты мақсаты КХДР – ды
ашық соғысқа итермелеу еді. Бірақ - та 1949 жылдың жазына белгіленген
шабуылда Оңтүстік жақтың шегінуіне тура келді. Мұның басты себептері:
- Соғысқа жеткілікті мөлшерде дайындықтың болмауы;
- Ел ішіндегі әлеуметтік-саяси ахуалдың тұрақсыздығы;
- Оңтүстік Кореядағы халық ереуілдерінің ерекше қарқын алуы;
- Солтүстік Кореяның бірінші болып соғыс ашуын тосу.
Оңтүстік Кореядағы партизандық қозғалыстың біршама өсуі мен үкімет
әскерлері мен қарулы қақтығыстардың жилеуі және тағы басқа жағдайлар.
Осының нәтижесінде Оңтүстік Кореяға тиесілі Чечжудо аралында халық
коммунналары құрылып, алғашқы азат етілген аудан болды.
Жоғарыда айтып кеткеніміздей, жер шарында қақтығыстарға бейім аймақтар
кездеседі. Корея жарты түбегі, негізінен таулы және орманды жарты арал.
Солтүстігінде Корея жарты түбегі - Қытайдың Манчжуриясымен және Ресеймен
шектеседі. Оңтүстікте Корей жарты түбегі - Жапониямен су арқылы шектеседі.
Корейліктер өз елін “Таңғы тыныштық елі” деп атайды. Бірақ та бұл атаудың
қаншалықты Кореяға сай еместігін біршама жағдайлардан көруге болады. Корея
жарты түбегінің стратегиялық жағынан орналасқан жері, оның бай табиғи
байлықтары көрші елдердің мазасын алды, қызығушылығын арттырды. Бұл жайт,
біздің дәуіріміздің екінші жүзжылдығынан басталады. Негізінен қуатты Қытай
мәдениеті Корея арқылы Жапонияға жетті. Сонымен қатар, корейліктер
шашыраңқы және әлсіз ел болғандықтан, оның көршілері бұл жағдайды өз
пайдаларына шешіп, кеңінен пайдаланған. Бірақ та шет ел басқыншыларымен
күресте Корея халқы шыңдалып, өздерін біртұтас халық ретінде сезініп, өз
мәдениеті мен әдет – ғұрыптарын мақтан ететін елге айналды. Жаңа тарихта
Кореяға қарсы ол елге бақылау жүргізу үшін үш соғыс болды. Олар: бірінші,
1894 – 1895 жылдар аралығында болған жапон – қытай соғысы. Бұл соғыс
жапондықтардың жеңілісімен аяқталды. ХІХ ғасырдың аяғында Кореяны өзіне
бағындырмақ болған мемлекеттердің қатарына Ресей де қосылды. Сондықтан да,
екінші соғыс 1905 жылы болған орыс – жапон соғысы. Бұл соғыста да
жапондықтар жеңіске жетті де, Кореяға соңғы 40 жыл ішінде өз билігін
жүргізіп келді.
Бірақ та жапондықтардың езгісіне қарамастан, Корея халқы оларға қарыс
қуатты, ұлттық, азаттық үшін қозғалыс ұйымдастырды. Бұл жоғарыда айтылған
екі соғыс та, әсіресе орыс – жапон соғысы халықаралық жағдайға өз әсерін
тигізді. Бұл соғыс негізінде 1950 – 1953 жылдардағы Корей соғысының
басталуына, белгілі дәрежеде әсер етті. Өйткені Ресей қайтсе де Кореяны өз
бақылауында ұстағысы келді. Ресей бұл арманына Кореяны екінші дүниежүзілік
соғыста Жапониядан азат еткенде жете алды. Сонымен қатар, біртұтас Кореяны,
Солтүстік және Оңтүстік Кореяға бөлінуіне басты себепкерлердің қатарында
болды. 1943 жылы Каирде болып өткен одақтастар конференциясында АҚШ, Қытай,
КСРО және Ұлыбритания біртұтас және тәуелсіз Корей мемлекетін құруға сөз
байласты. Бірақ та Корея мемлекеті біраз уақыт одақтастар бақылауында болуы
керек болды. Өйткені одақтастар корейлердің өз мемлекетін басқару
мүмкіндігіне сене қоймады. 1945 жылдың 8 тамызында КСРО Жапониямен соғысқа
кіріскеннен кейін Корея жарты түбегінде өз саясатын жүргізгісі келген
бұрынғы бір мемлекет пайда болды. Ол КСРО еді. Жапонияның сөзсіз тізе
бүгуінен кейін Корей жерінде жапондықтардың үлкен армиясы қалып қойды. Осы
жылы 12 тамызда кеңес әскерлері Корея жарты түбегіне Солтүстіктен басып
кірді. Ал американдықтар болса, Корея жарты түбегіне тек үш аптадан кейін
ғана келіп жетті.
Осы уақыт ішінде корейлік коммунистер мен ұлтшылдар бірге жұмыс істей
жүріп және де оларға болашақта елдің тәуелсіздігін алып береміз деп КСРО
жағы өздеріне бағынышты Кореяда біртұтас өкімет құра алды. Негізінен Кеңес
әскерлері Кореяға жапондық армияны талқандаймыз деген желеумен ғана келген
еді. 1945 жылдың 6 қыркүйегінде Корея Халық Республикасы құрылғаны туралы
әлемге жар салды. Сонымен қатар, Корея жарты түбегінің оңтүстігінде
орналасқан американдық әскер 8- қыркүйек күні уақытша Корея өкіметін құрды
[15]. Осылайша, біртұтас Корея Оңтүстік және Солтүстік Кореяға бөлінді.
Уақытша Корея үкіметін АҚШ, Гоминдань қолдады. Негізінен Кореяның екіге
бөлінуі атап айтқанда, 38-параллельдің солтүстігі кеңес әскерінің
бақылауында болса, оңтүстігі америка әскерінің бақылауында болуы уақытша
деп танылған. Ал шындап келгенде, екі Кореяның халқы да өздерінің тағдырын
шеше алатын жағдайға жете алмады. Жарты ғасырдан астам уақыт өтсе де, Корея
екі жаққа бөлінген мемлекет қатарында.
Корея да Германия сияқты екіге бөлініп, екі үлкен мемлекеттің
бақылауында болды. Уақытша әскери шекаралар, мемлекеттік шекараға айналды.
Бұл екі елде де КСРО қуатты Коммунистік үкімет құра алды. Кореяның өз
бөлігінде американдықтар да өздеріне бағынышты үкімет құрды. Осылайша, КСРО
мен АҚШ өздері бақылау жүргізетін территорияларында кеңестік және батыстық
аймақ құрып алып, содан кейін ғана елді өздерінің шарты бойынша
біріктіргісі келді. Бірақ та корейліктер, әсіресе оңтүстік жақ негізінен
елдің көп халқы бар бөлігі бұл жағдайға көнгісі келмеді.
Енді Корей соғысының алғышартына әсер еткен корейлік оңтүстік бөлігінің
саясаткерлері арасында Ли Сын Ман оңшыл консерватор болды. Он нағыз
антикоммунист және ұлтшыл адам болды. Оның бар мақсаты - Тәуелсіз Корея
мемлекетін құру болды. Ешкіммен келіспейтін және қатыгез адам ретінде ол өз
өмірінің көп бөлігін, атап айтқанда 1912 жыл мен 1945 жылдар аралығында АҚШ
та өмір сүрді. Ол жақта жүріп Ли Сын Ман Корея тәуелсіздігі үшін күресті.
Жапондықтар талқандалғаннан кейін өз елін тез арада орыстардан да,
американдықтардан да тазартып, одан кейін солтүстік корейлік коммунистерді
талқандағысы келді. Оның ойынша, американдықтар мен орыстар Корея болашағы
туралы бір- бірімен келісіп қойғандай көрінді. Бірақта бәрі де оның
ойындағыдай болмады. Американдықтар Ли Сын Манның экстремизмдігі қолданылса
да, онсыз өз саясаттарын жүзеге асыра алмады
Енді, КСРО басшысы И. Сталиннің Солтүстік Кореяға байланысты
мақсаттарының орындалғаны туралы айта кетейік. 1945 – 1950 жылдар
аралығында КСРО Солтүстік Корея мемлекеттерінің қуатын жан - жақты арттырып
күшейте түсті. Олар елдің оңтүстігін, партизандық соғыс арқылы
тұрақсыздандырмақ болды. Егер де азаматтық соғыс бастала қалған жағдайда,
солтүстік жақ өзінің әскери дайындығы арқасында оңтүстікті жеңу керек деген
саясат басты мақсат етіп қойылды.
Бірақ та и.Сталин және Кремль билешілері Корея мәселелеріне тікелей
араласпады [16]. Ол Солтүстік Корея өкіметінің басына беделді комунистік
басшы Ким Ир Сенді қойды. Ким Ир Сен Кореяда корейлік социализмді
орнатқысы келді. Осылайша, ол өзін марксизм - ленинизм ілімін жалғастырушы
ретінде көрсеткісі келді. Негізінен Ким Ир Сен, И.Сталин мен Мао Цзэдунға
еліктейтін.
1949 жылдың желтоқсанында КСРО қарулы күштерінің арнайы тобы Солтүстік
Кореядан әкетілді. Солтүстік Кореяда тек қана әскери кеңесшілер қалдырылды.
Ендігі кезек Ақ Үй билеушілері тарапынан күтілді. Негізінен бұл ел
басшылығы Оңтүстік Кореядан өздері де кеткісі келді. Өйткені олар онда
өздерін келеңсіз жағдайда сезінді .
Американдық әскери кеңесшілер Кореяның стратегиялық жағдайын сараптай
келе, мынандай шешімге келді: Оңтүстік Корея Тынық мұхиты аймағында
батыстық Сенат жүргізілетін аймақ ретінде танылды. Олардың ойынша бұл
жағдайда Жапонияны Филиппиннің және тағы да басқа Тынық мұхиттың аралды
елдерінің территорияларын пайдалану керек деп шешілді. Кореяның екіге
бөлінуі, оның оңтүстік бөлігінің батыс жаққа қарайлағаны американдықтар
үшін ең дұрыс шешім ретінде қалды. Бірақ та біртұтас Корея туралы АҚШ-пен
КСРО арасында келісім шарт бар еді. Ал қытайлықтармен орыстар біртұтас
Кореяны коммунистік, ал американдықтар антикоммунистік мемлекет ретінде
көргісі келді. Сондықтан да орыстар мен американдақтар Кореяны әрқайсысы өз
мақсатында пайдаланғысы келді. Орыстардың ойынша, “егер де Корея
территориясында ашық сайлау өткізілсе, оның нәтижесі оңтүстіктегі
антикоммунистік күштердің пайдасына шешіледі – деп қорықты. Дәл сол
уақытта американдық уақытша әкімшілік Онтүстік Корейлік саясаткерлік
жағынан қатты сынға ұшырады. Олар негізінен елді бақылауды өз қолына алғысы
келді. Бірақта американдықтар елді бақылауды олардың қолына бергісі
келмеді.
1947 жылдың аяғында Корея мәселесін шешуде Біріккен Ұлттар Ұйымы
атсалыса бастады [17]. Бірақта бұл ұйымда да батыстық көзқарас көп жақты
болды. Біріккен Ұлттар Ұйымы бүкіл Корея территориясында Бүкіл халықтық
сайлау өткізу керек деген ұсыныс жасалды. Бұл ұсыныс сол кезде орындала
қалатын іс емес еді. Бірақ та 1948 жылы елдің онтүстігінде сайлау болып
өтіп, оның нәтижесі заңсыз деп саналды. Өйткені Ли Сын Манның саяси
қарсыластары оның бұйрығы бойынша қамауға алынған еді. Бұған қарамастан
батыс Ли Сын Манды Корея республиканың бірінші президенті ретінде тануға
келісім берді.
1949 жылдың маусымында американдық әскерлер Корея жарты түбегінен
әкетілді. Корея солтүстігінде құрылған солтүстік Корея Халық Демократиялық
Республикасын Қытай, КСРО және тағы да басқа коммунистік республикалар
таныды. КХДР - дің біріншісі басшысы болып Ким Ир Сен тағайындалды. Орыс
және американдық әскерлер әкетілгеннен кейін, Корея жарты аралында Корей
соғысының бірінші алғышарты ашылды.
1950 жылдың жазына дейін екі Корея мемлекеті бірін-бірі сөз жүзінде
айыптап отырды. 1948 – 1950 жылдар аралығында батыс пен шығыс арасындағы
Азаматтық күшке байланысты теңдік бұзылды. Негізінен күштердің ара-салмағы
шығыс жақта болды. Осы уақытта Берлиндік мәселе шиеленісті. Орыстар мен
американдықтар жағдайды шиеленістірмеуге бар күшін салды. Өйткені
жағдайдың шиеленісуі үшінші дүниежүзілік соғысқа әкеліп соқтыратын еді.
1950 жылдың маусымында дүниежүзінің назары Корея емес, Қытай жақта
болды. Өйткені Қытайдағы Чан Кайши биліктен құлатылған еді [18]. Негізінен
оның билігі коррупцияланған еді. Сондықтан да американдықтар оның билігін
сақтап қалуға көмектесе алмады. Сонымен қатар, Үнді Қытайдағы АҚШ мүдделері
өз жемісін бермеді.
1950 жылдың басына қарай АҚШ президенті Трумэннің әкімшілігі азиялық
елдерде демрократияны орнату және оны қорғау туралы бағдарлама шығарды.
Осылайша, американдықтар Қытайлық және Кеңестік коммунистерге Азиядағы өз
мүдделерін қалай қорғайтыны туралы көрсеткісі келді. Негізінен бұл уақыт
екінші дүниежүзілік соғыстан кейін әлемдік істерде кімнің - кім екенін
көрсеткен уақыт еді. Американдықтар мен орыстар үшін ең басты мақсат -
Еуропада өз мақсаттарын жүзеге асыру арқылы бақылауда ұстау еді.
Ал, Азия континенті АҚШ пен КСРО үшін екінші орында болды. Азиялық
елдердің отаршылдық жағдайдан, тәуелсіздікке қол жеткізулері батыс үшін
ешқандай жақсылық әкелмейтіндігі белгілі еді. Сондықтан да батыс әлемі КСРО-
ға қарағанда біршама әлсіз болды. Өйткені әлемнің көп жеріне сотцалистік
және комунистік қозғалыстар етек алып жатқанда, КСРО беделі өсе түсті.
Оңтүстік - Шығыс Азияның болашағы бұлыңғыр болғандықтан, Батыс Еуропа
елдері өз мүдделерінен айырылғысы келген жоқ. Негізінен АҚШ - тықтарға
соғыстан қалған олжа реттінде Жапонияға бақылау жұргізу мүмкіндігі тиді.
АҚШ президенті Трумэн, Қытайлық коммунистердің Мәскеуден бөлек саясат
жүргізуіне кедергі болмау керектігін түсінді. Осылайша, 1949 жылы қазанда
құрылған Қытай Халық Республикасын таныды. Бірақ та АҚШ пен Қытай арасында
Тайвань мәселесі кесе-көлденең тұрды. Өйткені Тайваньға Чан Кайши өзінің
жарты миллион солдатымен орныққан еді. ҚХР басшысы Мао Цзэдун Тайваньды
Қытайдың бөлінбейтін бөлігі ретінде болып қалатыны туралы мәлімдеме жасады.
Бірақ та АҚШ Чай Кайшиге қолдауын көрсете берді. Алайда, кезінде Гоминдань
басшысына көмекке әскер жібермей қойған болатын [18].
Осы мәселеге байланысты, 1980 жылдың 5 қаңтарында сөйлеген сөзінде
Трумэн былай дейді: АҚШ Қытайдың ішкі істеріне араласпайды және де
Тайваньның Қытай территориясы екеніне күмәні жоқ. Егерде Мао күшті болса
Тайваньға шабуыл жасар еді. Ал американдықтар, ол іске араласпайтын еді
[19]. Бірақ АҚШ билуешілері Мао Цзэдунның олай істей алмайтынын білген еді.
Өйткені ол кезде ҚХР әлі әлсіз мемлекет болды.
1949 жылдың қаңтарында АҚШ мемлекет хатшысы Дин Атчисон АҚШ Тынық
мұхиттағы өз қорғаныс сызығын Аляска, Жапония, Филиппинге созатынын
мәлімдеді. Сонымен қатар, Атчисон бұл қорғаныс сызығында Қытайдың жоқ
екенін баса айта кетті. Осы арада айта кететін бір жәйт, не Тайвань, не
Корея туралы еш сөз қозғаған жоқ. АҚШ- тың Тайваньға ашық қолдау көрсетуі
Маоның ашу - ызысын келтірді. Сонымен қатар АҚШ, Қытай Халық Республикасын
заң жолымен танымағандықтан БҰҰ – да белгілі орынсыз қалды.
1971 жылға дейін БҰҰ – дағы Қытай орнын Тайвань иеленген болатын.
1950 жылдың ақпанында Кеңес – Қытай достық және бірлесе жұмыс атқару
келісімі, АҚШ басшылығы үшін күтпеген жағдай еді. АҚШ – тың өзінде
Трумэннің әкімшілігінде Қытайдан айырылып қалғандар деген айып тағыла
бастады. Сонымен қатар, Солтүстік Кореяның оңтүстікке басып кіруі, АҚШ-тың
мемлекет хатшысы Атчисонның мәлімдемесінде қорғаныс сызығы бойында Оңтүстік
Кореяның жоқ болуы бірден - бір себеп болды. Негізінен айтқанда, Солтүстік
Корейлік басшылардың жоспары Кеңес және Қытай басшылығына алдын – ала
белгілі болған еді.
КСРО билушілері үшін тек соғыстың басталған күні таңқаларлық болды. Ал
АҚШ үшін Корея соғысының басталуы жай түскендей әсер етті. Өйткені
американдық барлау қызметтері соғыстың болар – болмасы жайында ешқандай
мәліметтері болған жоқ еді.
Корея соғысы басталуы алдында аймақтық мәселелерді олардың шығу тегін,
себептерін сараптай отырып шешуге болғанымен, уақыт бәрібір соғысқа әкеп
тіреді. Корея соғысы - соғыстар арасындағы бірінші де, соңғысы да емес.
Бірақ та, Корея соғысы біртұтас халықтың екіге бөлініп, жарты ғасырдан
астам уақыт бір – бірін қаралаумен келе жатқанын тарих беттерінен көре
аламыз. Корея соғысынан кейін, әлемде “қырғи-қабақ соғыс” саясаты белең
алды. Сонымен қатар, “Корея соғысы” әлемде адам шығыны көп болған соғыстар
қатарына жатады. Бұл соғыста 4 миллион адам қаза тауып жараланған болатын.
Оның ішінде 1 миллионы қытайлықтар еді [20]. Ал соңына келгенде Оңтүстік
Корея азат етіліп, Солтүстік Корея кедейлікке белшеден батты. Ким Ир Сен
билігі қол астында қалды.
КСРО-ның Шығыстану институты соғыстан кейін Корей соғысына қатысқан
белгілі қолбасшылар мақалаларын біріктіріп жинақ қылып шығарды. Осындай
жинақтардың бірі За мир на земле Кореи түгелдейімен Корей моғысына
арналды [21]. Жинақта мақалалары көрсетліген авторлар: Солтүстік Кореядағы
Кеңес әкімшілік төрағасыболған генерал Н.Г.Лебедев, әскери тарихшы
Г.К.Плотников, Солтүстік Корядағы КСРО-ның сауда төрағасы П.И.Сакун,Корей
соғысы кезінде Пхеньянда елші болып жұмыс жасаған журналист және дипломат
В.И.Петухов.
Бұл жинақтағы ең басты мақаласы Г.А.Лобовтың Советские летчики в боях
за свободу и независимость КНДР болуы керек еді. Генерал Лобов Корей
соғысы кезінде пхеньян-Вонсан бағытындағы әуе күштерін басқарды. Алғаш рет
ол АҚШ-тың 1300 ұшағын жойған кеңестік әскерлердің іс-әрекеттері туралы
ашық та нақты айтқан болатын. Бірақ бұл мақала жинаққа кіргізілмеді.
Соңғы шығарылған көлемді жинақтардың бірі Ю.В.Ванин, Г.К.Плотников
басшылғымен шығарылған Интернациональная помощь ССССР и других
социалистических стран КНДР в отражении империалистической агрессии (1950-
1953). Бұл жинақта соғыстың барысы және себептері, кезеңдері мен КСРО-ның
Солтүстік Кореяға экономикалық, әлеуметтік көмек көрсетілгені жайлы
қарастырылады. Жәнеде 1953 жылы 27 шілдеде қлд қойылған Бейбіт келісімнің
маңызы американдық және оңтүстік корейлік агрессорлардың жеңіліс мен
кеңестік және корей халық әскерінің жеңісі деп бағаланды.
Ал 1990 жылы Л.Млечин өзінің Корея. Құпия соғыс еңбегінде былай деп
жазады:Солтүстік Кореяның Оңтүстік Кореяға басып кіруі әлемдік түсінік
бойынша агрессиялық акт болып есептеледі. Бұған қоса соғысты КСРО мен
Қытайдың континеттіжаулап алудағы Азияға бағытталған коммунистік экспансия
деп бағалады [22]
Жоғарыда айтылып кеткен Г.К.Плотников өзінің 1988 жылы жарық көрген
КСРО және Корея еңбегінде былай деп жазса: 1950 жылы 25 маусымның таңында
оңтүстік корейлік әскерлер 38 сызықтан өтіп шабуыл жасады деп жазады [23].
Ал жылдар қткеннен кейін журанлисттерге берген сұхбатында: Бұл деген нағыз
сандырақ.. Иә, 38 сызықта солтүстік пен оңтүстіктің қақтығыстары көр болды.
Алайда соғысты бастаған Солтүстік болатын деп жауап берді [24].
Келесі авторлардың жинағы 1995 жылы жарық қөрген Корея: расчленение,
война, объединение деп аталады. Онда былай деп жазылады: 1950 жылдың 25
маусымының таңында 38-ші сызықта үлкен әскери қақтығыс болды. Оңтүстік
корейлік әскерлердің шабуылдарына соққы беріп, корей халық әскері өзінің
қолын Сеулге бастады деп көрсетіледі
Еңбекті жазушылар алғаш рет Корей соғысының басты мынадай нұсқасын
жариялады: а) соғыстың отын тұтандырған Оңтүстік Корея;
2. Соғысты тудырған АҚШ.
3.Соғысты бастаған Солтүстік Корея.
4.Корей жартыаралында соғыстың басталуына кеңестік әкімшілік кінәлі деп
көрсетті.
Бастысы 1950 жылы 25 маусымда алғашқы атыс-соғыстың алғашқы себебі
болып табылады. 25 маусымда тек шартты түрде соғыстың басталған уақыты деп
аламыз. Соғыс бұрын басталған болатын, тек алғашқы атыстың басталуы керек
еді [25].
Корей соғысының ең басты алғышарты-Корей жартыаралының екіге бөлінуі.
Екінші дүниежүзілік соғысқа дейін Корея Жапонияның отары болды. Жапонияның
отарынан Кореяны құтақару үшін солтүстігіне КСРО әскері кірсе, ал
оңтүстігіне АҚШ әскері кіргізілген болатын. Алайда бұл тек шартты түрде
ғана және уақытша болады деп күтілді. Оңтүстік Корея капиталистік мемлекет
болса,Солтүстіік Корнея коммунистік бағытты ұстанды. Соғыстың шығуының
себептеріне тоқталатын болсақ:
Бірінші себеп бұл жағдай екі елдің басшысы Ким Ир Сен мен Ли Сын Манды
қанағаттандырмады. Әр қайсысы Кореяны өз туының астында, өз билігінде
ұстағысы келді.
Екінші себеп Солтүстік Корея өзінің астанасын капиталисттерден
еркіндікке шығарғысы келді. Солтүстік Кореяның Конституциясына сәйкес Сеул
КХДР-сының астанасы саналды, ал Пхеньян уақытша астана болатын.
Соңғы басты себеп екі алып державаның Корей жартыаралын өздерінің
стратегиялық маңызды орталығына айналдырғысы келді.
1.2 Корея жарты аралы - бейбітшілік пен соғыс арасында
Екінші дүнижүзілік соғыстан кейін Корей мәселесі толық шешімін
таппаған халықаралық мәселеге айналды. Сонымен қатар “Корей мәселесі”
қазіргі таңда өте ұшығып тұр. Бұл “Корей мәселесінің” осыншама ушығуы
көптеген әлемдік және ішкі корейлік оқиғаларға байланысты болып отыр.
Өйткені әлем елдері АҚШ – тағы 11 қыркүйекте болған террористік актілерден
кейін бір – біріне жаңа көзқараспен қарап отыр.
Екі Корея да соғысқа дейін Жапонияның жаулап алған территориялар
қатарында болды. Жапонияның құзырлығынан азат етілгеннен кейін, Солтүстік
және Оңтүстік Корея да экономикалық жағынан біршама дамыды. Екі Корея
арасындағы соғыстан кейін, олардың әрқайсысына КСРО мен АҚШ үлкен
экономикалық көмек көрсетті. Әйтсе де, Оңтүстік Корея үлкен экономикалық
жетістіктерге жетті. Оңтүстік Кореяның ХХ ғасырдың соңына дейінгі
экономикалық өсімі 70 - жылдары 10 %, 80 – 87- жылдар аралығында 7 – 8 %-ға
өскен. 2000 жылы халқы 50 миллионға жетсе, экономикадағы ақша айналысы 205
млрд доллар болып, оның ішінде жыл басына шаққанда 5000 АҚШ долларына тең
болды. Соңғы жылдары импортқа 224 млрд доллар келеді екен. Соңғы есептер
бойынша Оңтүстік Корея әлемдегі сауда жағынан 10 орында тұр. Ал осындай
экономикалық өсу жағынан Солтүстік Корея қалыс қалып отыр. Өйткені соңғы
он жылда КХДР әлеммен экономикалық байланысты үзді деуге болады. Өзін - өзі
оқшау ұстап отыр.
Екі Корея мәселесіне 1980 жылдың бірінші жартысында әлем қауымдастығының
қызығушылығы өсті. Әлемдік экономикалық өсімге байланысты, КХДР мен
Оңтүстік Кореяның қалалары көптеген халықаралық, экономикалық және тағы
басқа шаралардың өтетін жерлеріне айналды. Бұл оқиғалардың өзі – ақ, Корея
жарты түбегіндегі мәселелерге қызығушылықты оятты. Екі елде, мысалы үшін
Оңтүстік Корея астанасы Сеулде ХХІV Жазғы олимпиадалық ойындар, ал 1989
жылы КХДР астанасы Пхеньянда ХІІІ Халықаралық жастар мен студенттердің
фестивалі өтті.
Бұл оқиғалардың өзі-ақ, “Корея мәселесінің” шешілмегендігін көрсетті.
Соңғы 50 жылда екі Корей арасында әлі де бейбіт келісімге жеткен жоқ.
Демаркацияланған сызықта (38 параллель) әлі де кішігірім әскери қақтығыстар
болып отырады. Екі жақтың әскері, әр кезде де әскери дайындықтың ең жоғары
шегінде болып келді, сонымен қатар Оңтүстік Кореяда американ солдаттары мен
онда орналасқан ядролық қару бар екені баршаға мәлім. Сонымен қатар, соңғы
жылдарда КХДР да өзінің ядролық қаруын, әсіресе АҚШ бұл мәліметтерді құптап
КХДР-ды зұлымдық ошағы мемлекеттері қатарына жатқызып отыр.
Дегенмен де, қазір Корея жарты түбегінде екі бір - біріне қарама-қарсы
келетін жүйемен екі Корея өмір сүріп жатыр. Бір жағынан, екі Кореяның
қоғамық - саяси жүйелері де бір-біріне өте қарама - қайшы. Сонымен қатар,
Корея жарты аралының ішкі істеріне ұлы державалар араласқан уақытқа
дейін, Корея жерінің маңындағы күшті көршілері де өз үстемдігін орнатуға
күш салған. Осының нәтижесінде, Корей халқы көп ғасырлар ширегінде қорғану
мен азаттық соғыстарын жүргізіп келді.
Орта ғасырларда корейліктерге өз үстемдігін жүргізгісі келген, Қытай мен
Жапония арасында өте күшті бақталастық болды. Өйткені еуропалықтар Қиыр
Шығысқа әлі келе қоймаған еді. Жапониялық билеуші топтары Кореяны
Жапонияның жүрегіне бағытталған пышақ ретінде қараған. Өйткені олар
Жапонияға бір - ақ рет болған басып кіру жағдайының 1274, 1281 жылдары
монғол басқыншылары осы Корея жерімен жасағанын ұмытпаған еді. Енді бір
жағынан жапон билеуші топтары Кореяны, материктік Азия елдерін басып алып,
үстемдік жүргізу үшін көпір ретінде қарастырды және солай болды. Мысалы
үшін 1592 - 1598 жылдардағы басқыншылық соғыс, ХІХ ғасырдың соңында және ХХ
ғасырдың ортасында жүргізілген соғыстар.
Ал өз кезегінде Қытай билеушілері Кореяны Цин әулетінің соңғы кезінде
өмір сүрген көрнекті қайраткері Юань Челкай айтқандай көзді сақтайтын
кірпік ретінде, яғни кірпік - Корея, көз – Қытай - деп қарастырған.
Сондықтан да, 1594 жылы болған Қытай мен Жапония соғысындағы бақталастық
соғыс, Кореяға үстемдік жүргізу үшін болған еді.
Капиталистік елдердің, оның ішінде патшалық Ресейдің Қиыр Шығысқа бойлай
енуі, Корей жарты түбегінде түбегейлі орнаған қаупімен, соғыспен аяқталды.
Мұның өзі, Орыс - жапон қоғамының 1904 жылдың басты себебіне айналды. В. И.
Ленин бұл соғысқа ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Қ. Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік мемлекеттік университеті
Алпысбай Д.М.
1950-1953 жылдардағы Корей соғысы: себептері, барысы, нәтижелері
ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫ
Мамандығы: 5В011400-Тарих
Ақтөбе - 2017
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3-7
1. 1950 ЖЫЛДАРДАҒЫ АЗИЯДАҒЫ ДАҒДАРЫС
1.1 1950 – 1953 жылғы Корей соғысы отының тұтануы және оның алғы
шарттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8-16
1.2 Корей жарты аралы - бейбітшілік пен соғыс
арасында ... ... ... ... ... ... ... .16-27
2. 1950 –1953 ЖЫЛДАРДАҒЫ КОРЕЙ СОҒЫСЫНЫҢ КЕЗЕҢДЕРІ, НӘТИЖЕЛЕРІ
2.1 Корей елінің өзекті мәселесін қарулы қарсыластық аясында шешу
ұмтылыстар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..28-37
2.2 Халықаралық бейбіт ұйымдардың Корей мәселесін келісім шарт жолмен
реттеу
мүмкіндіктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .37-48
3. ҚАЗІРГІ ӘЛЕМДЕГІ ЯДРОЛЫҚ КӨППОЛЯРЛЫҚ ЖАҒДАЙ ЖӘНЕ КХДР ЯДРОЛЫҚ ДАҒДАРЫСЫ
3.1 КХДР ядролық дағдарысын шешуге қатысушы мемлекеттер мүдделерінің қарама-
қайшылығы
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .49-60
3.2 КХДР ядролық дағдарысын шешу жолдары мен
нәтижелері ... ... ... ... ..60-69
ҚОРЫТЫНДЫ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ..70-74
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕРДІҢ
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... .75-77
ҚОСЫМШАЛАР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ..78-86
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі. Кеңестер Одағында, ҚХР мен КХДР –да ХХ ғасырдың
соңғы онжылдықтарына дейін бұл соғыстың тарихы бір жақты, тіптен аз
зерттеліп, айтылмай келді. Керісінше, Кореядағы соғыс мәселесі АҚШ пен
оның бұл соғыстағы одақтастары болған елдердің тарихнамасында жан-жақты
қарастырылып келгендігі ондаған ғылыми басылымдар мен бұқаралық баспада
жарияланған болатын. Осы орайда мұрағаттарын жабып тастаған ел, өзінің
тарихының кілтін басқа мемлекеттерге ұстатады деген түйін-тұжырымның
анықтығына көз жеткізуге болады. Осы қатардағы тұжырымдардың
объективтілігін Корея соғысы туралы жан-жақты баяндаған АҚШ елінің
үлгісінен аңғаруға болады.
Дегенмен, АҚШ сол сияқты Батыс Еуропа мемлекеттерінде жарық көрген
еңбектерде көптеген шындыққа жақын мәліметтермен қатар, қырғи-қабақ
соғыстың ізі байқалып қалады. Әсіресе, бұл Корея соғысындағы КСРО-ның
рөлін көрсетуде анық көрінеді. Американдық саясаткерлер артында Кеңестер
Одағы тұрған тоталитарлық, коммунистік Солтүстік Корея батыстық демократия
құндылықтарын ұстанған Корея Республикасына (Оңтүстік Кореяға) аяқ астынан
басып кірді делінеді. Сол сияқты американдық тарихнамада Корея соғысына
байланысты бұл соғыста Солтүстік Корея КСРО-ның Қиыр Шығыстағы саясатының
қолшоқпары ғана болғандығы тезис орныққан. Бірақ ғылыми айналымға енген
жаңа құжаттар бұл тезисті жоққа шығарады.
Корея соғысының басталуы мен барысы туралы батыстық тарихшылардың
көзқарыстарына келетін болсақ. Кейбір елдердің тарихшылары, әсіресе,
Оңтүстік Корея тарихшылары соғыстың КСРО-ға қарағанда АҚШ үшін аса маңызды
болғандығын атап өтеді. Ли Сын Ман режимін Корея республикасы халқының
түгелі қолдамады. Сол сияқты жергілікті халықтар АҚШ билеуші топтарының
ұстанымын да бір жақты қарсы алмағандығы белгілі. Шынтуайтта, аталмыш
идеологиялық ахуал Кореяның Ким Ир Сен туы астына бірігуіне алғы шарт болды
десек объективті бағадан алыс болмаспыз.
Ал Ли Сын Ман мемлекеттік саясатының орнығуына мүдделі болған АҚШ-ы
КХДР басшылығын қарулы қақтығысқа итермеледі. Сөйтіп, бүкіл АҚШ пен Батыс
елдерінің әскери күш қуатының артықшылығын пайдаланып, Солтүстік Корея
әскерлерін талқандай отырып, жеңістің нәтижесі ретінде Ли Сын Ман әскери
режиміне сүйеніп, ҚХР-дағы революция жеңісінен кейін шайқалған Қиыр
Шығыстағы АҚШ билік жүйесінің қанат жаюына жоль ашты. Бұл версияның
дұрыстығын тек американдық мұрағат материалдарын талдау арқылы ғана
дәлелдеуге болады. Осы орайда аталмыш мәселені талдап тұжырымдаудағы басты
проблема, олардың көпшілігі зерттеушілер үшін жабық болуында.
Сонымен, 1950 жылы Корей түбегінде соғыс өрті бұрқ ете түсті. Әрине, бұл
жерде тұтас жатқан Корей елі екіге бөлініп кетуді ойламаса керек. Алайда
әлемнің азулы алпауыт елдерінің құрбаны болып кете берді. 1943 жылы Каирде
бас қосқан Рузвельт, Черчилль және Чан Кайши жапондар басып алған Қиыр
Шығыс мәселесін талдады. Және Кореяны жапон басқыншылардан азат ете отырып,
тәуелсіз мемлекет құрмақшы болды. Алайда Жапония соғыста тізе бүккеннен
кейін, Корей жарты аралының солтүстік бөлігін КСРО басып алды, ал оңтүстік
бөлігі АҚШ иелігіне көшті. Солтүстік пен оңтүстікті 33-ші сызық бөліп
жатты.
Осылайша бірі – коммунистік, екіншісі – капиталистік Корея әлем
картасына пайда болды. Екі алпауыттың айдап салуымен солтүстік пен
оңтүстіктер арасында күн өткен сайын теке тірес ушығып, ол қарулы
қақтығысқа алып келді. Яғни, 1950 жылдың 25 маусымында солтүстіктер 33-ші
сызықты кесіп өтіп оңтүстіктерге тап берді. Қытай мен КСРО-ның көмегіне,
қолдауына ие болған солтүстіктер оңтүстіктердің басым бөлігін (оның ішінде
астанасы Сеул де бар) басып алды. БҰҰ жедел шара қолданып, агрессорларды өз
жеріне шегінуге талап қойды. Және негізі, америкалық күштерден тұратын БҰҰ-
ның жедел қимыл әскерін енгізуге мәжбүр болды. Араға бес күн салып көмекке
келген АҚШ ұшақтарының демеуімен оңтүстіктер қарсы шабуылға көшті. Екі
арадағы қанды қырғын үш жылға созылып, 1953 жылы аяқталды. Содан бері екі
жақтың әлі күнге қарым-қатынасы қарама-қайшы тіпті жаугершілік жағдайда
қалып отыр.
Диплом жұмысының мақсаты - 1950-1953 жж. Корея соғысының тақырыбын
отандық, ресейлік, шетелдіктер көзқарасы тұрғысынан оқып-үйрену.
Зерттеу алдына қойылған мақсаттар аясында төмендегідей міндеттер дұрыс
болар деп есептеймін:
Біріншісі:1950-1953 жж. Корея соғысына деген теориялық көзқарастарды жан-
жақты зерттеп оның оның тарихи ерекшелігін көрсету;
Екіншісі: Қазіргі әлемдік халықаралық арнасынан 1950-1953 жж. Корея
соғысы негізгі проблемасын айқындау;
Үшіншісі: 1950-1953 жж. Корея соғысына қатысты проблемаларды шешу
жолдарын көрсету;
Төртіншісі: 1950-1953 жж. Корея соғысының тарихындағы қамтылмаған
салаларын пысықтап жаңаша жарияланымдар негізінде тақырыптың бұрын белгісіз
болған бағыттарын айқындап көрсету.
Зерттеу нысаны - 1950-1953 жж. Корей соғысының алғы шарттары, барысы,
нәтижелері.
Аталмыш зерттеулердің мақсаты Корей жартыаралындағы қарулы қақтығыстың
себептерін талдап анықтау және бұрынғы тұжырымдармен салыстырып қарау,
негізгі қатысушыларды анықтау және олардың Корея соғысындағы рөлін көрсету
болып табылады. Осы бір аймақтық қақтығыстың алып мемлекеттер КСРО, ҚХР,
АҚШ-ның халықаралық деңгейдегі қарсы тұруына алып келгендігін түсіндіру.
Тақырыптың зерттелу деңгейі. 1950-1953 жылдардағы Корей соғысы
проблемасының ғылыми зерттелу деңгейін сипаттаған кезде бұл тақырыптың
әртүрлі авторлар мен әртүрлі басылымдарда (оқулықтарда, монографияларда,
мерзімді баспасөзде және интернетте) талданғандығын атағанымыз жөн.
Солардың қатарында Е.Ю. Сергеевтің Новейшая история. 1945-1999 еңбегін
атап көрсете аламыз [1].
А.В. Торкуновтың Загадочная война: Корейский конфликт 1950-1953 годов
еңбегінде автор кеңестік архив материалдарына сүйене отырып, Корей
жартыаралы туралы өзіндік концепция құрастырғысы келеді. Соның ішінде бұрын
жарық көрмеген кеңестік басшылардың Пхеньян мен Пекин елшіліктерімен
арасындағы қарым-қатынас, Ким Ир Сен мен Мао Цзедун арасындағы хат алмасу
туралы көрсетіледі [2]. А. С. Орлов пен В.А. Гаврилотың Тайны корейской
войны еңбегінде соғысқа қатысқан авиация және қару-жарақтың болғандығы
туралы мәліметтер келтіреді [3].
И.М. Попов, С.Я Лавренов., В.Н. Богдановтардың Корея в огне войны
зерттеулерінде Корея соғысына әкелген себептер және КХДР қарсы БҰҰ-ның туу
астында 16 мемлекеттің қатысып, халықаралық сипат алуы жайлы сөз болады
[4]. Бұл Ұлы шектелген соғыс деген атауға ие болған соғысқа ҚХР
қатысуы, бұл соғыстағы КСРО рөлі, Кеңестік қарулы күштердің қатынасуы,
соғысушы жақтардың арасындағы келісімге келу мәселелеріне тоқталады. Жалпы
айтқанда, бұрын айтылмай келген Корея соғысының объективті бет-бейнесін
алуға болады.
Сол сияқты мерзімді баспасөз материалдары: Никольский М. Танки в Корее
мақаласында 1952 жылдың сәуірінде демаркацияланған сызықта (38 параллель)
корей әскерінің полкі Т-34-85 255 танкісі және СУ-76М маркасындағы 127
самоходтың болғандығы, қытай еріктілерінің құрамында ИС-2 полкі туралы
мәлімет келтіреді [5].
Сол кезеңде кеңестік дипломат Тарасов В.А. Страна утренней свежести в
сумерках смерти еңбегінде БҰҰ-ның басып кіріуіне байланысты 1950 жылдың
10 қазанының түнініде еліні қауіпсіз аймаққа орналастырғаны және БҰҰ-ның
басып кіруі туралы толық мәлімет береді [6].
Корей соғысына байланысты кеңестік тарихнамада ерекше орын алатын
И.Кравцовтың Агрессия американского империализма в Корее (1945-1951 гг.)
еңбегі болып табылады. Оның еңбегінде соғыстың бастаушысы АҚШ болып
табылады және оның себебі дүние жүзілік соғыс бастау арқылы болсада әлемдік
билікке қол жеткізуінен басталды деп көрсетеді. Ал бұл соғыстың қуыршағы
оңтүстік корейлік әскер болды және АҚШ өзінің іс әрекетін БҰҰ -ның туы
астына жасырды деген тұжырымдама береді. Еңбек соғыстың кезінде
жазылғандықтан көптеген ресейлік, американдық және корейлік мөрлердің
анықтамасы көрсетіледі, бұл еңбектің құндылығыда осында. И.Кравцовтың
еңбегіне ерекше тоқталуымыздың себебі бірнеше онжылдар ішінде кеңестік
еңбектер сілтеме жасап,копцепциясын ұстанды [7].
Корей соғысы туралы еңбектер мен мақалаларда көп уақыт КСРО -ның
соғыстағы рөлі туралы айтылмады, себебі КСРО өзінің бұл соғысқа қатысы жоқ
екендігін алға тартты.КСРО -ның КХДР-сына көмек көрсеткені туралы жайттар
құпия сақталды.
Бұл ақпаратқа мысалы ретінде КСРО-ның Корей соғысына қатысы туралы
Отношения Советского Союза с народной Кореей 1945-1980 құжаттар жинағын
ұсна аламыз. Мұнда алғаш КСРО-ның Кореяға саясаты туралы мәліметтер
келтіріледі. Бірақ 1950-1953 жылдар аралығындағы кезеңде бұрын ресми
дипломатиялық келісімдер құүжаттары көрсетілген. Архив құжаттары тек
И.Сталиннің 1952 жылы 14 сәуірде КХДР-на сыйлық ретніде нанға мұхтаж
болғандарға 50 мың тонна астық жібергендігі туралы телеграмма және 19520
жылы 6 мамырда басшыаралық келімсім бойынша КХДР -ның азаматтары КСРО-ның
Жоғағы оқу орнында оқи алады деген қаулысы ғана көрсетілген [8]. Ал КСРО
мен КХДР арасындағы соғыс қимылдары көрсетілмеген.
Екі елдің құпиясы туралы алғаш рет белгілі дипломат және қытайтанушы
М.С Капиц 1969 жылы өзінің КНР: два десятилетия – две политикиеңбегінде
жариялаған болатын. 1979 жылы бұл еңбек КНР: три десятилетия – три
политики жаңа атпен шыққан болатын. Бұл еңбекте КСРО-ның корей халық
әскері және қытай хылық еріктілерін қару-жарақ, транспорт және
дәрігерлериен қамтамасыз еткені туралы баяндалады. Және де Кореяда кеңестік
әскери мамандар орналастырылған. АҚШ-тың авиациясына үлкен шығын әкелген
КСРО-ның әуе күштері Қытайдың Солтүстік -Шығыс шекарасында орналасқандығы
туралы алғаш соғыс материалдары жарияланды. М.С.Капиц тұжырымдауы бойынша
егерде жағдай ушығып кетсе, КСРО өзінің 5 танк дивизиясын Кореяға
аттандырады делінген [9]. Осындай мәлімет О.Б.Борисов пен Б.Т.Колосковтың
Советско-китайские отношения еңбектерінде көрсетілген [10].
Зерттеудің теориялық-әдіснамалық негіздері. Зерттеліп отырған проблеманы
төрт топтағы дерек көздер құрайды. Біріншісіне зерттеп отырған проблема
жөніндегі авторлық жеке зерттеу еңбектері. Екіншісіне оқулықтар мен оқу
құралдары, анықтама және энциклопедиялық әдебиеттер жатады. Үшіншісіне
зерттеу тақырыбына арналған мерзімді баспасөздегі ғылыми мақалалар енсе,
төртіншісіне арнайы мамандандырылған ұйымдардың веб-сайттарын жатқызуға
болады.
Жұмыстың эмпирикалық базасын 1950-1953 жж. Корея соғысына қатысты
практикалық ақпараттар құрады.
1950-1953 жж. Корея соғысын зерттеу барысында төмендегідей зерттеу
әдістері қолданылды:
-Қарастырылып отырған проблема төңірегіндегі бар деректік базаларға
талдау жасау (ғылыми талдау әдісі).
-Дерекнамалық базада көрсетілген көзқарастарды синтездеу және жалпы
қорыту (ғылыми синтез бен қорыту әдісі)
-тақырыпты ашып көрсету үшін авторлардың көзқарастары негізінде алынған
мәліметтердің моделін жасау (моделдеу әдісі)
Болашақтағы 1950-1953 жж. Корея соғысы жайлы зерттеулер проблемаға
жаңаша көзқарас пен тұрақты негізделген шешімдерін көрсету мақсатында
әрқашан да маңыздылығын жоғалтпайды.
Жұмыстың жаңашылдығы және практикалық маңыздылығы. Зерттеліп отырған
проблеманың бүгінгі күнге дейін жасалған ғылыми-методологиялық базасын бір
арнаға тоғыстырып, оңтайластыруға деген талпынысында жатыр.
1950-1953 жылдардағы Корея соғысы тақырыбының практикалық маңызы
проблеманы уақыттық, сол сияқты кеңістік шеңберінде алып талдап көрсету
болып табылады. Бір жағынан алып қарағанда, зерттеу тақырыбының бүгінгі
қоғамымызда ғалымдар мен жұртшылықтың назарын аударып отырғандығы айқын.
Өйткені, осы күнге дейін 2 ел бір-біріне қарсы соғыс жағдайында тұр. 1950-
1953-інші жылдардағы соғысты ресми түрде аяқтау үшін Қытаймен және АҚШ-пен
келіссөз өткізілуі тиіс. Екі жақты қарым-қатынасты қалпына келтіру үшін
бітім туралы шартқа ресми Сеул мен Пхеньян ғана емес, АҚШ пен Қытайдың
өкілдері де қол қоюға тиіс. Екі елді қақ бөліп тұрған “Солтүстік шекара
сызығы” деп аталатын ауданда екі елдің арасындағы қарулы қақтығыстарға жол
бермеу мақсатымен Корея түбегінен батысқа қараған Сары теңізде “бейбітшілік
аймағын” құруды қарастырады. “Солтүстік шекара сызығын” 1950-1953-інші
жылдардағы соғыстан кейін БҰҰ белгілеген болатын және оны ресми Пхеньян осы
күнге дейін мойындамай келді.
Екінші жағынан алып қарағанда, зерттеу тақырыбының көріп отырғанымыздай
әлі де шешілмей жатқан тұстарының бар екендігі. Бұл дегеніміз зерттеу
объектісінің ғылыми-теориялық маңызы ғана емес, бүгінгі күнде сол сияқты
практикалық құндылығын артып отырғандығын көрсетеді.
1950-1953 жж. Корея соғысы проблемасының белгілі –бір деңгейдегі маңызы
мен ғылыми тұрғыдан бір арнаға түспей келгендігі диплом жұмысының ғылыми
жаңалылығын айқындайды.
Зерттеу жұмысының сыннан өтуі. Еуразия кеңістігіндегі гуманитарлық
ғылымның дамуы мен бүгінгі жетістіктері атты Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия
ұлттық университетінің 20 жылдығына арналған IV Халықаралық ғылыми-
тәжірибелік конференциясында мақала жарияланды.
Диплом жұмысының құрылымы. Зерттеу жұмысы кіріспеден, үш тараудан, өзара
байланысты тараушалардан құрылған негізгі бөлімнен, қорытындыдан және
пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1. 1950 ЖЫЛДАРДАҒЫ АЗИЯДАҒЫ ДАҒДАРЫС СИПАТЫ
1.1 1950 – 1953 жылғы Корея соғысы отының тұтануы және оның алғы
шарттары
Кореяның қазіргі кезде екі бөлек мемлекет болып өмір сүріп келе жатқаны,
екінші дүниежүзілік соғыстан кейін пайда болды. КХДР үкіметі мен Корей
Республикасының үкіметтері де Корей жарты түбегіндегі жалғыз заңды үкіметке
айналғысы келді. Халықаралық келісөздер арқылы елді бейбіт біріктіру мүмкін
болмағаннан кейін, ары қарай не істеу керек деген мәселелер туды. Ал Корей
жарты түбегінен кеңестік және американдық армиялардың әкетілуі, екі жақ
үшін де мәселені түпкілікті шешуге итермеледі.
БҰҰ – ның көмегімен құрылған Оңтүстік Корей үкіметі өзін Корей
түбегіндегі заңды үкімет деп бар әлемге жар салды. Бұдан көргеніміздей БҰҰ
Оңтүстіктің Солтүстікке билік жүргізе алатынын заңды түрде мақұлдағанын
көруге болады. Өйткені 1948 жылдың 12 қыркүйегінде БҰҰ шешіміне сәйкес,
Оңтүстік Корея Республикасы Корей жарты түбегі мен оған тиісті аудандардың
заңды үкіметі деп танылды [11]. Осы шешімге сәйкес Солтүстікті коммунистік
құрылымды қолдаған заңсыз басып алған, сондықтан да Оңтүстік Кореядағы
билік басындағылар Солтүстік Кореяны олардан азат ету керек деген пікірге
келіп тоқталды.
Оңтүстік Корея премъер – министрі Ли Сын Ман Солтүстіктегі территорияны
тез арада қосып алу жөнінде талай рет мәлімдемелер жасады. “Территорияларды
қосып алу бейбіт жолмен емес, Солтүстікке жасалатын шабуыл арқылы болу
керек” - деген пікірді сенімді ұстанған аталмыш мемлекет басшысы. Осыны
желеу етіп Оңтүстік Корейлік үкімет Солтүстік барлық келіссөздерден бас
тартып, тек қана АҚШ – тың арағайындығы нәтижесінде ғана бас қосуға болады
деген сенімде болды. Осы мақсат аясында Оңтүстік Корея сондай – ақ БҰҰ –
ның бақылауымен бүкіл Кореяда сайлау ұйымдастырмақ болды.
Сондай – ақ, сол кезде Оңтүстік Кореяның әлеуметтік-экономикалық жағдайы
да нашарлап кетті. Айта кететін болсақ, елде Ли Сын Манның билігіне қарсы
бас көтерулер, оның ішінде әскер қатарында да жалпы мемлекеттік тәртіпке
партизандық көтерілістер болып тұрды. Оңтүстік Кореядағы билік
басындағылардың бір бөлігі де Ли Сын Манның жүргізіп отырған саясатына
наразы болды. 1950 жылдың мамырында болған Оңтүстік Кореяның Ұлттық
жиналысында Ли Сын Ман мен оның жақтастары 44 орыннан айырылып, “тәуелсіз”
кандидаттар 210 орынның 128- ін алды [12]. Осының өзі көрсеткендей,
Оңтүстік Кореядағы Ли Сын Ман билігі қаншалықты тұрақсыз екені сол кезде –
ақ көрінді. Сонымен қатар, Оңтүстік Кореяның жаңа сайланған Ұлттық
жиналысы Солтүстік Кореямен келіссөздер жүргізіп, бейбіт бірігу жолдарын
табу керек деген пікірде болды. Бірақта Оңтүстік Корея басшысы Ли Сын Ман
бұған өте қарсы болды. Өйткені ол бұдан ертеректе – ақ Солтүстікпен
бірігудің әскери жолын таңдап, сол жолдан тайғысы келген жоқ еді. Өйткені
оны бұған АҚШ итермелеп, жан – жағынан дем беріп отырды. Осы саясатқа
байланысты Ли Сын Ман Оңтүстік Кореяда коммунистерді қуғын-сүргінге
ұшыратып, қудалауды күшейтті. Сонымен қатар, Оңтүстік Кореяда коммунистерді
елде заңсыз тұлғалар ретінде санайтын, Ұлттық қауіпсіздік туралы заң
шығарылды.
Коммунистік дүниетаным мен мемлекеттік ұстанымға қарсы бағыты Ли Сын
Манның саясатының басты бағдарламасы болып жарияланды. Сонымен қатар
Оңтүстік Корея жеріндегі партизандармен күресті. Ли Сын Ман асқан
жанкештілікпен жүргізді. Елдің әскери қуаттылығы арта түсті. АҚШ Оңтүстік
Корея қарулы күштеріне техника мен қару жарақты үсті – үстіне үйіп төкті.
Сонымен қатар АҚШ экономикалық жағына да, Оңтүстікке көмегін аямады.
Бірақ та, АҚШ әлемде атомдық қару иелігі жөнінен монополиядан айырылуы
және Қытай Халық Републикасы құрылғаннан кейін, Сеулмен ашықтан – ашық
әскери одақ құрудан алшақтана бастады. 1950 жылдың 12 қаңтарында АҚШ – тың
сол кездегі мемлекеттік хатшысы Д. Ачесон, “АҚШ – тың қорғаныс
міндеттемелері тек Жапонияға дейін тарайды,” - дегенді айтты. Бұдан біз
көретініміздей АҚШ, Оңтүстік Корея мен Тайваньды өз қорғаныс
бағдарламасынан қалыс қалдырғанын байқаймыз. АҚШ-тың мемлекеттік хатшысының
бұл сөзі, Оңтүстік Кореяның одан әрі әскери қуаттылығын арттыруға мұрындық
болды. Сонымен қатар Оңтүстік Корея аймағында антикоммунистік елдердің
қорғаныс ұйымын құруға талаптанды. Оның негізінде НАТО ұйымы алынды. Бірақ
та АҚШ халықаралық жағдайдың өзгеруіне байланысты, Сеулдің антикоммунистік
елдердің қорғаныс ұйымын құруына қарсы шықты. АҚШ-тың кейбір саяси
тұлғалары Оңтүстік Кореяның бұл қадамын АҚШ – қа жасалған тікелей
бейбастақтық ретінде қарады.
Ал енді КХДР – ға келетін болсақ, Пхеньян өзін Корей жарты түбегіндегі
халық заңды үкімет, халық сайлаған үкімет ретінде әлемге жариялағанын
жоғарыда айтып кеттік. КХДР жақ Сеулді біріккен Кореяның астанасы деп
жариялап, Пхеньянды “революциялық Корея астанасы” деп таныды. Солтүстік
Кореялық үкіметін социалистік елдер “заңды” деп таныды [13]. Ал КСРО болса,
Солтүстік Кореямен 1948 жылы 12 қазанында - ақ дипломатиялық қарым –
қатынас орнатқан еді. 1950 жылдың басына дейін әлемнің барлық социалистік
елдері КХДР – мен дипломатиялық қарым – қатынас орнатты. КХДР социалистік
елдермен дипломатиялық қарым – қатынас орнатқанын желеу етіп, өзін заңды
түрде оңтүстікті азат ету мәселесін талқылау жолдарын іздестіре бастады.
Сонымен қатар КХДР – дың Жоғарғы жиналысы КСРО мен АҚШ – қа жіберген ашық
хаттарында, Кореядан әкетілгелі жатқан шетелдік әскерлерден кейін де,
біртұтас Корея жерінде тыныштық орнатамыз делінді.
Бірақта Корея жарты түбегіндегі жағдай қиындай түсті. 38-параллель
маңында әскери қатығыс бірінен кейін бірі орын алып, аяғы төзімсіз қырғын
соғысқа әкелгені баршаға ақиқат. Бұл жағдайдың соғысқа ұласуы кездейсоқтық
емес, әдейілеп жасалған іс-харекет екені тарихшылар мен саясаткерлер
ортасына әбден аян. КХДР – дың сол кездегі мәліметтері бойынша, 1949 жылдың
қаңтары мен сәуірі аралығында Оңтүстік Корея жақ 38 параллельді еларалық
белгіні 1274 рет бұзған [14]. Ал Оңтүстік Кореяның әскери кемелері
Солтүстік жақта орналасқан аудандарды 42 рет атқылаған, ал әскери әуе
күштері 71 рет Солтүстік Корея жақтың нысаналарын атқылаған. Сонымен қатар
38 параллельге жақын орналасқан Окгдис, Кэсон және Янын аудандарын соғыс
басталмай жатып – ақ, басып алу әрекеттерін Оңтүстік Корея жасады. Бұл
жағдайлардың барлығын Оңтүстік Корея әскері, американдық әскери
кеңесшілердің рұқсатымен жасады. Өйткені олардың басты мақсаты КХДР – ды
ашық соғысқа итермелеу еді. Бірақ - та 1949 жылдың жазына белгіленген
шабуылда Оңтүстік жақтың шегінуіне тура келді. Мұның басты себептері:
- Соғысқа жеткілікті мөлшерде дайындықтың болмауы;
- Ел ішіндегі әлеуметтік-саяси ахуалдың тұрақсыздығы;
- Оңтүстік Кореядағы халық ереуілдерінің ерекше қарқын алуы;
- Солтүстік Кореяның бірінші болып соғыс ашуын тосу.
Оңтүстік Кореядағы партизандық қозғалыстың біршама өсуі мен үкімет
әскерлері мен қарулы қақтығыстардың жилеуі және тағы басқа жағдайлар.
Осының нәтижесінде Оңтүстік Кореяға тиесілі Чечжудо аралында халық
коммунналары құрылып, алғашқы азат етілген аудан болды.
Жоғарыда айтып кеткеніміздей, жер шарында қақтығыстарға бейім аймақтар
кездеседі. Корея жарты түбегі, негізінен таулы және орманды жарты арал.
Солтүстігінде Корея жарты түбегі - Қытайдың Манчжуриясымен және Ресеймен
шектеседі. Оңтүстікте Корей жарты түбегі - Жапониямен су арқылы шектеседі.
Корейліктер өз елін “Таңғы тыныштық елі” деп атайды. Бірақ та бұл атаудың
қаншалықты Кореяға сай еместігін біршама жағдайлардан көруге болады. Корея
жарты түбегінің стратегиялық жағынан орналасқан жері, оның бай табиғи
байлықтары көрші елдердің мазасын алды, қызығушылығын арттырды. Бұл жайт,
біздің дәуіріміздің екінші жүзжылдығынан басталады. Негізінен қуатты Қытай
мәдениеті Корея арқылы Жапонияға жетті. Сонымен қатар, корейліктер
шашыраңқы және әлсіз ел болғандықтан, оның көршілері бұл жағдайды өз
пайдаларына шешіп, кеңінен пайдаланған. Бірақ та шет ел басқыншыларымен
күресте Корея халқы шыңдалып, өздерін біртұтас халық ретінде сезініп, өз
мәдениеті мен әдет – ғұрыптарын мақтан ететін елге айналды. Жаңа тарихта
Кореяға қарсы ол елге бақылау жүргізу үшін үш соғыс болды. Олар: бірінші,
1894 – 1895 жылдар аралығында болған жапон – қытай соғысы. Бұл соғыс
жапондықтардың жеңілісімен аяқталды. ХІХ ғасырдың аяғында Кореяны өзіне
бағындырмақ болған мемлекеттердің қатарына Ресей де қосылды. Сондықтан да,
екінші соғыс 1905 жылы болған орыс – жапон соғысы. Бұл соғыста да
жапондықтар жеңіске жетті де, Кореяға соңғы 40 жыл ішінде өз билігін
жүргізіп келді.
Бірақ та жапондықтардың езгісіне қарамастан, Корея халқы оларға қарыс
қуатты, ұлттық, азаттық үшін қозғалыс ұйымдастырды. Бұл жоғарыда айтылған
екі соғыс та, әсіресе орыс – жапон соғысы халықаралық жағдайға өз әсерін
тигізді. Бұл соғыс негізінде 1950 – 1953 жылдардағы Корей соғысының
басталуына, белгілі дәрежеде әсер етті. Өйткені Ресей қайтсе де Кореяны өз
бақылауында ұстағысы келді. Ресей бұл арманына Кореяны екінші дүниежүзілік
соғыста Жапониядан азат еткенде жете алды. Сонымен қатар, біртұтас Кореяны,
Солтүстік және Оңтүстік Кореяға бөлінуіне басты себепкерлердің қатарында
болды. 1943 жылы Каирде болып өткен одақтастар конференциясында АҚШ, Қытай,
КСРО және Ұлыбритания біртұтас және тәуелсіз Корей мемлекетін құруға сөз
байласты. Бірақ та Корея мемлекеті біраз уақыт одақтастар бақылауында болуы
керек болды. Өйткені одақтастар корейлердің өз мемлекетін басқару
мүмкіндігіне сене қоймады. 1945 жылдың 8 тамызында КСРО Жапониямен соғысқа
кіріскеннен кейін Корея жарты түбегінде өз саясатын жүргізгісі келген
бұрынғы бір мемлекет пайда болды. Ол КСРО еді. Жапонияның сөзсіз тізе
бүгуінен кейін Корей жерінде жапондықтардың үлкен армиясы қалып қойды. Осы
жылы 12 тамызда кеңес әскерлері Корея жарты түбегіне Солтүстіктен басып
кірді. Ал американдықтар болса, Корея жарты түбегіне тек үш аптадан кейін
ғана келіп жетті.
Осы уақыт ішінде корейлік коммунистер мен ұлтшылдар бірге жұмыс істей
жүріп және де оларға болашақта елдің тәуелсіздігін алып береміз деп КСРО
жағы өздеріне бағынышты Кореяда біртұтас өкімет құра алды. Негізінен Кеңес
әскерлері Кореяға жапондық армияны талқандаймыз деген желеумен ғана келген
еді. 1945 жылдың 6 қыркүйегінде Корея Халық Республикасы құрылғаны туралы
әлемге жар салды. Сонымен қатар, Корея жарты түбегінің оңтүстігінде
орналасқан американдық әскер 8- қыркүйек күні уақытша Корея өкіметін құрды
[15]. Осылайша, біртұтас Корея Оңтүстік және Солтүстік Кореяға бөлінді.
Уақытша Корея үкіметін АҚШ, Гоминдань қолдады. Негізінен Кореяның екіге
бөлінуі атап айтқанда, 38-параллельдің солтүстігі кеңес әскерінің
бақылауында болса, оңтүстігі америка әскерінің бақылауында болуы уақытша
деп танылған. Ал шындап келгенде, екі Кореяның халқы да өздерінің тағдырын
шеше алатын жағдайға жете алмады. Жарты ғасырдан астам уақыт өтсе де, Корея
екі жаққа бөлінген мемлекет қатарында.
Корея да Германия сияқты екіге бөлініп, екі үлкен мемлекеттің
бақылауында болды. Уақытша әскери шекаралар, мемлекеттік шекараға айналды.
Бұл екі елде де КСРО қуатты Коммунистік үкімет құра алды. Кореяның өз
бөлігінде американдықтар да өздеріне бағынышты үкімет құрды. Осылайша, КСРО
мен АҚШ өздері бақылау жүргізетін территорияларында кеңестік және батыстық
аймақ құрып алып, содан кейін ғана елді өздерінің шарты бойынша
біріктіргісі келді. Бірақ та корейліктер, әсіресе оңтүстік жақ негізінен
елдің көп халқы бар бөлігі бұл жағдайға көнгісі келмеді.
Енді Корей соғысының алғышартына әсер еткен корейлік оңтүстік бөлігінің
саясаткерлері арасында Ли Сын Ман оңшыл консерватор болды. Он нағыз
антикоммунист және ұлтшыл адам болды. Оның бар мақсаты - Тәуелсіз Корея
мемлекетін құру болды. Ешкіммен келіспейтін және қатыгез адам ретінде ол өз
өмірінің көп бөлігін, атап айтқанда 1912 жыл мен 1945 жылдар аралығында АҚШ
та өмір сүрді. Ол жақта жүріп Ли Сын Ман Корея тәуелсіздігі үшін күресті.
Жапондықтар талқандалғаннан кейін өз елін тез арада орыстардан да,
американдықтардан да тазартып, одан кейін солтүстік корейлік коммунистерді
талқандағысы келді. Оның ойынша, американдықтар мен орыстар Корея болашағы
туралы бір- бірімен келісіп қойғандай көрінді. Бірақта бәрі де оның
ойындағыдай болмады. Американдықтар Ли Сын Манның экстремизмдігі қолданылса
да, онсыз өз саясаттарын жүзеге асыра алмады
Енді, КСРО басшысы И. Сталиннің Солтүстік Кореяға байланысты
мақсаттарының орындалғаны туралы айта кетейік. 1945 – 1950 жылдар
аралығында КСРО Солтүстік Корея мемлекеттерінің қуатын жан - жақты арттырып
күшейте түсті. Олар елдің оңтүстігін, партизандық соғыс арқылы
тұрақсыздандырмақ болды. Егер де азаматтық соғыс бастала қалған жағдайда,
солтүстік жақ өзінің әскери дайындығы арқасында оңтүстікті жеңу керек деген
саясат басты мақсат етіп қойылды.
Бірақ та и.Сталин және Кремль билешілері Корея мәселелеріне тікелей
араласпады [16]. Ол Солтүстік Корея өкіметінің басына беделді комунистік
басшы Ким Ир Сенді қойды. Ким Ир Сен Кореяда корейлік социализмді
орнатқысы келді. Осылайша, ол өзін марксизм - ленинизм ілімін жалғастырушы
ретінде көрсеткісі келді. Негізінен Ким Ир Сен, И.Сталин мен Мао Цзэдунға
еліктейтін.
1949 жылдың желтоқсанында КСРО қарулы күштерінің арнайы тобы Солтүстік
Кореядан әкетілді. Солтүстік Кореяда тек қана әскери кеңесшілер қалдырылды.
Ендігі кезек Ақ Үй билеушілері тарапынан күтілді. Негізінен бұл ел
басшылығы Оңтүстік Кореядан өздері де кеткісі келді. Өйткені олар онда
өздерін келеңсіз жағдайда сезінді .
Американдық әскери кеңесшілер Кореяның стратегиялық жағдайын сараптай
келе, мынандай шешімге келді: Оңтүстік Корея Тынық мұхиты аймағында
батыстық Сенат жүргізілетін аймақ ретінде танылды. Олардың ойынша бұл
жағдайда Жапонияны Филиппиннің және тағы да басқа Тынық мұхиттың аралды
елдерінің территорияларын пайдалану керек деп шешілді. Кореяның екіге
бөлінуі, оның оңтүстік бөлігінің батыс жаққа қарайлағаны американдықтар
үшін ең дұрыс шешім ретінде қалды. Бірақ та біртұтас Корея туралы АҚШ-пен
КСРО арасында келісім шарт бар еді. Ал қытайлықтармен орыстар біртұтас
Кореяны коммунистік, ал американдықтар антикоммунистік мемлекет ретінде
көргісі келді. Сондықтан да орыстар мен американдақтар Кореяны әрқайсысы өз
мақсатында пайдаланғысы келді. Орыстардың ойынша, “егер де Корея
территориясында ашық сайлау өткізілсе, оның нәтижесі оңтүстіктегі
антикоммунистік күштердің пайдасына шешіледі – деп қорықты. Дәл сол
уақытта американдық уақытша әкімшілік Онтүстік Корейлік саясаткерлік
жағынан қатты сынға ұшырады. Олар негізінен елді бақылауды өз қолына алғысы
келді. Бірақта американдықтар елді бақылауды олардың қолына бергісі
келмеді.
1947 жылдың аяғында Корея мәселесін шешуде Біріккен Ұлттар Ұйымы
атсалыса бастады [17]. Бірақта бұл ұйымда да батыстық көзқарас көп жақты
болды. Біріккен Ұлттар Ұйымы бүкіл Корея территориясында Бүкіл халықтық
сайлау өткізу керек деген ұсыныс жасалды. Бұл ұсыныс сол кезде орындала
қалатын іс емес еді. Бірақ та 1948 жылы елдің онтүстігінде сайлау болып
өтіп, оның нәтижесі заңсыз деп саналды. Өйткені Ли Сын Манның саяси
қарсыластары оның бұйрығы бойынша қамауға алынған еді. Бұған қарамастан
батыс Ли Сын Манды Корея республиканың бірінші президенті ретінде тануға
келісім берді.
1949 жылдың маусымында американдық әскерлер Корея жарты түбегінен
әкетілді. Корея солтүстігінде құрылған солтүстік Корея Халық Демократиялық
Республикасын Қытай, КСРО және тағы да басқа коммунистік республикалар
таныды. КХДР - дің біріншісі басшысы болып Ким Ир Сен тағайындалды. Орыс
және американдық әскерлер әкетілгеннен кейін, Корея жарты аралында Корей
соғысының бірінші алғышарты ашылды.
1950 жылдың жазына дейін екі Корея мемлекеті бірін-бірі сөз жүзінде
айыптап отырды. 1948 – 1950 жылдар аралығында батыс пен шығыс арасындағы
Азаматтық күшке байланысты теңдік бұзылды. Негізінен күштердің ара-салмағы
шығыс жақта болды. Осы уақытта Берлиндік мәселе шиеленісті. Орыстар мен
американдықтар жағдайды шиеленістірмеуге бар күшін салды. Өйткені
жағдайдың шиеленісуі үшінші дүниежүзілік соғысқа әкеліп соқтыратын еді.
1950 жылдың маусымында дүниежүзінің назары Корея емес, Қытай жақта
болды. Өйткені Қытайдағы Чан Кайши биліктен құлатылған еді [18]. Негізінен
оның билігі коррупцияланған еді. Сондықтан да американдықтар оның билігін
сақтап қалуға көмектесе алмады. Сонымен қатар, Үнді Қытайдағы АҚШ мүдделері
өз жемісін бермеді.
1950 жылдың басына қарай АҚШ президенті Трумэннің әкімшілігі азиялық
елдерде демрократияны орнату және оны қорғау туралы бағдарлама шығарды.
Осылайша, американдықтар Қытайлық және Кеңестік коммунистерге Азиядағы өз
мүдделерін қалай қорғайтыны туралы көрсеткісі келді. Негізінен бұл уақыт
екінші дүниежүзілік соғыстан кейін әлемдік істерде кімнің - кім екенін
көрсеткен уақыт еді. Американдықтар мен орыстар үшін ең басты мақсат -
Еуропада өз мақсаттарын жүзеге асыру арқылы бақылауда ұстау еді.
Ал, Азия континенті АҚШ пен КСРО үшін екінші орында болды. Азиялық
елдердің отаршылдық жағдайдан, тәуелсіздікке қол жеткізулері батыс үшін
ешқандай жақсылық әкелмейтіндігі белгілі еді. Сондықтан да батыс әлемі КСРО-
ға қарағанда біршама әлсіз болды. Өйткені әлемнің көп жеріне сотцалистік
және комунистік қозғалыстар етек алып жатқанда, КСРО беделі өсе түсті.
Оңтүстік - Шығыс Азияның болашағы бұлыңғыр болғандықтан, Батыс Еуропа
елдері өз мүдделерінен айырылғысы келген жоқ. Негізінен АҚШ - тықтарға
соғыстан қалған олжа реттінде Жапонияға бақылау жұргізу мүмкіндігі тиді.
АҚШ президенті Трумэн, Қытайлық коммунистердің Мәскеуден бөлек саясат
жүргізуіне кедергі болмау керектігін түсінді. Осылайша, 1949 жылы қазанда
құрылған Қытай Халық Республикасын таныды. Бірақ та АҚШ пен Қытай арасында
Тайвань мәселесі кесе-көлденең тұрды. Өйткені Тайваньға Чан Кайши өзінің
жарты миллион солдатымен орныққан еді. ҚХР басшысы Мао Цзэдун Тайваньды
Қытайдың бөлінбейтін бөлігі ретінде болып қалатыны туралы мәлімдеме жасады.
Бірақ та АҚШ Чай Кайшиге қолдауын көрсете берді. Алайда, кезінде Гоминдань
басшысына көмекке әскер жібермей қойған болатын [18].
Осы мәселеге байланысты, 1980 жылдың 5 қаңтарында сөйлеген сөзінде
Трумэн былай дейді: АҚШ Қытайдың ішкі істеріне араласпайды және де
Тайваньның Қытай территориясы екеніне күмәні жоқ. Егерде Мао күшті болса
Тайваньға шабуыл жасар еді. Ал американдықтар, ол іске араласпайтын еді
[19]. Бірақ АҚШ билуешілері Мао Цзэдунның олай істей алмайтынын білген еді.
Өйткені ол кезде ҚХР әлі әлсіз мемлекет болды.
1949 жылдың қаңтарында АҚШ мемлекет хатшысы Дин Атчисон АҚШ Тынық
мұхиттағы өз қорғаныс сызығын Аляска, Жапония, Филиппинге созатынын
мәлімдеді. Сонымен қатар, Атчисон бұл қорғаныс сызығында Қытайдың жоқ
екенін баса айта кетті. Осы арада айта кететін бір жәйт, не Тайвань, не
Корея туралы еш сөз қозғаған жоқ. АҚШ- тың Тайваньға ашық қолдау көрсетуі
Маоның ашу - ызысын келтірді. Сонымен қатар АҚШ, Қытай Халық Республикасын
заң жолымен танымағандықтан БҰҰ – да белгілі орынсыз қалды.
1971 жылға дейін БҰҰ – дағы Қытай орнын Тайвань иеленген болатын.
1950 жылдың ақпанында Кеңес – Қытай достық және бірлесе жұмыс атқару
келісімі, АҚШ басшылығы үшін күтпеген жағдай еді. АҚШ – тың өзінде
Трумэннің әкімшілігінде Қытайдан айырылып қалғандар деген айып тағыла
бастады. Сонымен қатар, Солтүстік Кореяның оңтүстікке басып кіруі, АҚШ-тың
мемлекет хатшысы Атчисонның мәлімдемесінде қорғаныс сызығы бойында Оңтүстік
Кореяның жоқ болуы бірден - бір себеп болды. Негізінен айтқанда, Солтүстік
Корейлік басшылардың жоспары Кеңес және Қытай басшылығына алдын – ала
белгілі болған еді.
КСРО билушілері үшін тек соғыстың басталған күні таңқаларлық болды. Ал
АҚШ үшін Корея соғысының басталуы жай түскендей әсер етті. Өйткені
американдық барлау қызметтері соғыстың болар – болмасы жайында ешқандай
мәліметтері болған жоқ еді.
Корея соғысы басталуы алдында аймақтық мәселелерді олардың шығу тегін,
себептерін сараптай отырып шешуге болғанымен, уақыт бәрібір соғысқа әкеп
тіреді. Корея соғысы - соғыстар арасындағы бірінші де, соңғысы да емес.
Бірақ та, Корея соғысы біртұтас халықтың екіге бөлініп, жарты ғасырдан
астам уақыт бір – бірін қаралаумен келе жатқанын тарих беттерінен көре
аламыз. Корея соғысынан кейін, әлемде “қырғи-қабақ соғыс” саясаты белең
алды. Сонымен қатар, “Корея соғысы” әлемде адам шығыны көп болған соғыстар
қатарына жатады. Бұл соғыста 4 миллион адам қаза тауып жараланған болатын.
Оның ішінде 1 миллионы қытайлықтар еді [20]. Ал соңына келгенде Оңтүстік
Корея азат етіліп, Солтүстік Корея кедейлікке белшеден батты. Ким Ир Сен
билігі қол астында қалды.
КСРО-ның Шығыстану институты соғыстан кейін Корей соғысына қатысқан
белгілі қолбасшылар мақалаларын біріктіріп жинақ қылып шығарды. Осындай
жинақтардың бірі За мир на земле Кореи түгелдейімен Корей моғысына
арналды [21]. Жинақта мақалалары көрсетліген авторлар: Солтүстік Кореядағы
Кеңес әкімшілік төрағасыболған генерал Н.Г.Лебедев, әскери тарихшы
Г.К.Плотников, Солтүстік Корядағы КСРО-ның сауда төрағасы П.И.Сакун,Корей
соғысы кезінде Пхеньянда елші болып жұмыс жасаған журналист және дипломат
В.И.Петухов.
Бұл жинақтағы ең басты мақаласы Г.А.Лобовтың Советские летчики в боях
за свободу и независимость КНДР болуы керек еді. Генерал Лобов Корей
соғысы кезінде пхеньян-Вонсан бағытындағы әуе күштерін басқарды. Алғаш рет
ол АҚШ-тың 1300 ұшағын жойған кеңестік әскерлердің іс-әрекеттері туралы
ашық та нақты айтқан болатын. Бірақ бұл мақала жинаққа кіргізілмеді.
Соңғы шығарылған көлемді жинақтардың бірі Ю.В.Ванин, Г.К.Плотников
басшылғымен шығарылған Интернациональная помощь ССССР и других
социалистических стран КНДР в отражении империалистической агрессии (1950-
1953). Бұл жинақта соғыстың барысы және себептері, кезеңдері мен КСРО-ның
Солтүстік Кореяға экономикалық, әлеуметтік көмек көрсетілгені жайлы
қарастырылады. Жәнеде 1953 жылы 27 шілдеде қлд қойылған Бейбіт келісімнің
маңызы американдық және оңтүстік корейлік агрессорлардың жеңіліс мен
кеңестік және корей халық әскерінің жеңісі деп бағаланды.
Ал 1990 жылы Л.Млечин өзінің Корея. Құпия соғыс еңбегінде былай деп
жазады:Солтүстік Кореяның Оңтүстік Кореяға басып кіруі әлемдік түсінік
бойынша агрессиялық акт болып есептеледі. Бұған қоса соғысты КСРО мен
Қытайдың континеттіжаулап алудағы Азияға бағытталған коммунистік экспансия
деп бағалады [22]
Жоғарыда айтылып кеткен Г.К.Плотников өзінің 1988 жылы жарық көрген
КСРО және Корея еңбегінде былай деп жазса: 1950 жылы 25 маусымның таңында
оңтүстік корейлік әскерлер 38 сызықтан өтіп шабуыл жасады деп жазады [23].
Ал жылдар қткеннен кейін журанлисттерге берген сұхбатында: Бұл деген нағыз
сандырақ.. Иә, 38 сызықта солтүстік пен оңтүстіктің қақтығыстары көр болды.
Алайда соғысты бастаған Солтүстік болатын деп жауап берді [24].
Келесі авторлардың жинағы 1995 жылы жарық қөрген Корея: расчленение,
война, объединение деп аталады. Онда былай деп жазылады: 1950 жылдың 25
маусымының таңында 38-ші сызықта үлкен әскери қақтығыс болды. Оңтүстік
корейлік әскерлердің шабуылдарына соққы беріп, корей халық әскері өзінің
қолын Сеулге бастады деп көрсетіледі
Еңбекті жазушылар алғаш рет Корей соғысының басты мынадай нұсқасын
жариялады: а) соғыстың отын тұтандырған Оңтүстік Корея;
2. Соғысты тудырған АҚШ.
3.Соғысты бастаған Солтүстік Корея.
4.Корей жартыаралында соғыстың басталуына кеңестік әкімшілік кінәлі деп
көрсетті.
Бастысы 1950 жылы 25 маусымда алғашқы атыс-соғыстың алғашқы себебі
болып табылады. 25 маусымда тек шартты түрде соғыстың басталған уақыты деп
аламыз. Соғыс бұрын басталған болатын, тек алғашқы атыстың басталуы керек
еді [25].
Корей соғысының ең басты алғышарты-Корей жартыаралының екіге бөлінуі.
Екінші дүниежүзілік соғысқа дейін Корея Жапонияның отары болды. Жапонияның
отарынан Кореяны құтақару үшін солтүстігіне КСРО әскері кірсе, ал
оңтүстігіне АҚШ әскері кіргізілген болатын. Алайда бұл тек шартты түрде
ғана және уақытша болады деп күтілді. Оңтүстік Корея капиталистік мемлекет
болса,Солтүстіік Корнея коммунистік бағытты ұстанды. Соғыстың шығуының
себептеріне тоқталатын болсақ:
Бірінші себеп бұл жағдай екі елдің басшысы Ким Ир Сен мен Ли Сын Манды
қанағаттандырмады. Әр қайсысы Кореяны өз туының астында, өз билігінде
ұстағысы келді.
Екінші себеп Солтүстік Корея өзінің астанасын капиталисттерден
еркіндікке шығарғысы келді. Солтүстік Кореяның Конституциясына сәйкес Сеул
КХДР-сының астанасы саналды, ал Пхеньян уақытша астана болатын.
Соңғы басты себеп екі алып державаның Корей жартыаралын өздерінің
стратегиялық маңызды орталығына айналдырғысы келді.
1.2 Корея жарты аралы - бейбітшілік пен соғыс арасында
Екінші дүнижүзілік соғыстан кейін Корей мәселесі толық шешімін
таппаған халықаралық мәселеге айналды. Сонымен қатар “Корей мәселесі”
қазіргі таңда өте ұшығып тұр. Бұл “Корей мәселесінің” осыншама ушығуы
көптеген әлемдік және ішкі корейлік оқиғаларға байланысты болып отыр.
Өйткені әлем елдері АҚШ – тағы 11 қыркүйекте болған террористік актілерден
кейін бір – біріне жаңа көзқараспен қарап отыр.
Екі Корея да соғысқа дейін Жапонияның жаулап алған территориялар
қатарында болды. Жапонияның құзырлығынан азат етілгеннен кейін, Солтүстік
және Оңтүстік Корея да экономикалық жағынан біршама дамыды. Екі Корея
арасындағы соғыстан кейін, олардың әрқайсысына КСРО мен АҚШ үлкен
экономикалық көмек көрсетті. Әйтсе де, Оңтүстік Корея үлкен экономикалық
жетістіктерге жетті. Оңтүстік Кореяның ХХ ғасырдың соңына дейінгі
экономикалық өсімі 70 - жылдары 10 %, 80 – 87- жылдар аралығында 7 – 8 %-ға
өскен. 2000 жылы халқы 50 миллионға жетсе, экономикадағы ақша айналысы 205
млрд доллар болып, оның ішінде жыл басына шаққанда 5000 АҚШ долларына тең
болды. Соңғы жылдары импортқа 224 млрд доллар келеді екен. Соңғы есептер
бойынша Оңтүстік Корея әлемдегі сауда жағынан 10 орында тұр. Ал осындай
экономикалық өсу жағынан Солтүстік Корея қалыс қалып отыр. Өйткені соңғы
он жылда КХДР әлеммен экономикалық байланысты үзді деуге болады. Өзін - өзі
оқшау ұстап отыр.
Екі Корея мәселесіне 1980 жылдың бірінші жартысында әлем қауымдастығының
қызығушылығы өсті. Әлемдік экономикалық өсімге байланысты, КХДР мен
Оңтүстік Кореяның қалалары көптеген халықаралық, экономикалық және тағы
басқа шаралардың өтетін жерлеріне айналды. Бұл оқиғалардың өзі – ақ, Корея
жарты түбегіндегі мәселелерге қызығушылықты оятты. Екі елде, мысалы үшін
Оңтүстік Корея астанасы Сеулде ХХІV Жазғы олимпиадалық ойындар, ал 1989
жылы КХДР астанасы Пхеньянда ХІІІ Халықаралық жастар мен студенттердің
фестивалі өтті.
Бұл оқиғалардың өзі-ақ, “Корея мәселесінің” шешілмегендігін көрсетті.
Соңғы 50 жылда екі Корей арасында әлі де бейбіт келісімге жеткен жоқ.
Демаркацияланған сызықта (38 параллель) әлі де кішігірім әскери қақтығыстар
болып отырады. Екі жақтың әскері, әр кезде де әскери дайындықтың ең жоғары
шегінде болып келді, сонымен қатар Оңтүстік Кореяда американ солдаттары мен
онда орналасқан ядролық қару бар екені баршаға мәлім. Сонымен қатар, соңғы
жылдарда КХДР да өзінің ядролық қаруын, әсіресе АҚШ бұл мәліметтерді құптап
КХДР-ды зұлымдық ошағы мемлекеттері қатарына жатқызып отыр.
Дегенмен де, қазір Корея жарты түбегінде екі бір - біріне қарама-қарсы
келетін жүйемен екі Корея өмір сүріп жатыр. Бір жағынан, екі Кореяның
қоғамық - саяси жүйелері де бір-біріне өте қарама - қайшы. Сонымен қатар,
Корея жарты аралының ішкі істеріне ұлы державалар араласқан уақытқа
дейін, Корея жерінің маңындағы күшті көршілері де өз үстемдігін орнатуға
күш салған. Осының нәтижесінде, Корей халқы көп ғасырлар ширегінде қорғану
мен азаттық соғыстарын жүргізіп келді.
Орта ғасырларда корейліктерге өз үстемдігін жүргізгісі келген, Қытай мен
Жапония арасында өте күшті бақталастық болды. Өйткені еуропалықтар Қиыр
Шығысқа әлі келе қоймаған еді. Жапониялық билеуші топтары Кореяны
Жапонияның жүрегіне бағытталған пышақ ретінде қараған. Өйткені олар
Жапонияға бір - ақ рет болған басып кіру жағдайының 1274, 1281 жылдары
монғол басқыншылары осы Корея жерімен жасағанын ұмытпаған еді. Енді бір
жағынан жапон билеуші топтары Кореяны, материктік Азия елдерін басып алып,
үстемдік жүргізу үшін көпір ретінде қарастырды және солай болды. Мысалы
үшін 1592 - 1598 жылдардағы басқыншылық соғыс, ХІХ ғасырдың соңында және ХХ
ғасырдың ортасында жүргізілген соғыстар.
Ал өз кезегінде Қытай билеушілері Кореяны Цин әулетінің соңғы кезінде
өмір сүрген көрнекті қайраткері Юань Челкай айтқандай көзді сақтайтын
кірпік ретінде, яғни кірпік - Корея, көз – Қытай - деп қарастырған.
Сондықтан да, 1594 жылы болған Қытай мен Жапония соғысындағы бақталастық
соғыс, Кореяға үстемдік жүргізу үшін болған еді.
Капиталистік елдердің, оның ішінде патшалық Ресейдің Қиыр Шығысқа бойлай
енуі, Корей жарты түбегінде түбегейлі орнаған қаупімен, соғыспен аяқталды.
Мұның өзі, Орыс - жапон қоғамының 1904 жылдың басты себебіне айналды. В. И.
Ленин бұл соғысқа ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz