Алға ауданының топонимикасы

І.Кіріспе бөлім. Алға ауданының топонимикасы
ІІ.Негізгі бөлім.
1. Алға ауданы бойынша жер.су атауларының пайда болу тарихы және оларды аталу ерекшеліктері
2. Алға ауданының гидронимдері туралы
3. Бестамақ ауылы және көшелер атауыныі өзгертілуі
ІІІ.Қорытынды бөлім.
Пайдаланған әдебиеттер тізімі.
Қосымшалар.

Топонимиканың қалыптасуы мен дамуы негізгі үш ғылым саласының (география, тарих, тіл білімі) негізінде жүзеге асқанымен, қазіргі таңда оның географиялық бағыты теориялық және қолданбалы тұрғыда үлкен маңызға ие болып отыр. Сонымен қатар, географиялық білім беруді географиялық атауларсыз елестету мүмкін емес. Ал географиялық атаулар немесе топонимдер топонимика ғылымының басты зерттеу объектісі болып табылады. Осындай үлкен маңызға ие топонимдердің бірі - Ақтөбе облысы Алға ауданының топонимдері болып отыр.
Енді Алға ауданына тоқталатын болсақ, Алға ауданы - 1933 жылы құрылған, Ақтөбе облысының солтүстігіндегі әкімшілік бөлініс.

1. Ақтөбе энциклопедиясы. Ақтөбе, 2002
2.Ақтөбе облысының топонимикалық кеңістігі. Ақтөбе, 2007
3.↑ http://www.stat.gov.kz/faces/wcnav_externalId/homeNumbersPopulation?_afrLoop=900615611442642#@?_afrLoop=900615611442642&_adf.ctrl-state=wnztuifg9_17
4.↑ http://alga.aktobe.gov.kz/kk/node/269

Пән: География
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Білім және Ғылым Министрлігі

МӘНЖАЗБА

Тақырыбы: Алға ауданының топонимикасы

Ақтөбе 2015 жыл

Жоспар

І.Кіріспе бөлім. Алға ауданының топонимикасы

ІІ.Негізгі бөлім.
1. Алға ауданы бойынша жер-су атауларының пайда болу тарихы және оларды
аталу ерекшеліктері
2. Алға ауданының гидронимдері туралы
3. Бестамақ ауылы және көшелер атауыныі өзгертілуі

ІІІ.Қорытынды бөлім.

Пайдаланған әдебиеттер тізімі.

Қосымшалар.

Кіріспе

Топонимиканың қалыптасуы мен дамуы негізгі үш ғылым саласының
(география, тарих, тіл білімі) негізінде жүзеге асқанымен, қазіргі таңда
оның географиялық бағыты теориялық және қолданбалы тұрғыда үлкен маңызға ие
болып отыр. Сонымен қатар, географиялық білім беруді географиялық
атауларсыз елестету мүмкін емес. Ал географиялық атаулар немесе топонимдер
топонимика ғылымының басты зерттеу объектісі болып табылады. Осындай үлкен
маңызға ие топонимдердің бірі - Ақтөбе облысы Алға ауданының топонимдері
болып отыр.

Енді Алға ауданына тоқталатын болсақ, Алға ауданы - 1933 жылы
құрылған, Ақтөбе облысының солтүстігіндегі әкімшілік бөлініс.
Батысында Қобда, солтүстігінде Мартөк ауданы мен Ақтөбе қаласы, шығысында
Хромтау оңтүстігінде Мұғалжар, Темір аудандарымен шектеседі. Аудан
орталығы – Алға қаласы. Елек өзені бойы, Орынбор-Ташкент темір жол
станциясы бойында орналасқан. Жер көлемі 7,1 мың км2. Халқы 1999 жылғы
санақ бойынша 37004 адам. Ал 2008 жылдың 1 қаңтарындағы санақ бойынша 42776
адам болса, 1 маусымның қорытындысы бойынша 43473 адамға жеткен. Ұлттық
құрамы: қазақ 79,1%, орыс 10,8%, украин 4,8%, неміс 1,1% татар 0,9%[3].
Аудандағы 33 елді мекен, 1 қалалық, 12 ауылдық округке біріктірілген. Олар:
Алға қалалық округі, Ақсай, Бесқоспа, Бестамақ, Қарағаш, Қарабұлақ,
Қарақобда, Қарақұдық, Маржанбұлақ, Сарықобда, Тамды, Тоқмансай, Үшқұдық
ауылдық округтері[4]. 1999 жылы санақ бойынша халқы 1 мыңнан асатын ірі
елді-мекендері: Павловка, Бестамақ, Ильинка, Богословка, Аққұдық, Тамды.
Ауданнан Ақтөбе-Қандыағаш тас жолы өтеді. Көтерме тас жолдары аудандық
округ орталықтарымен байланыстырады. Алға ауданының жері негізінен қыратты
жазық (биіктігі 200 – 400 м.). Солтүстік-батысында Тасқоралы тауы (биіктігі
386,7 м.), оңтүстік-батысында Бесоба тауы орналасқан (биіктігі 324 м.).
Олардан басқа, Аққұдық, Қарамең, Керуентау, Ақшоқы , Қайқы, Бесоба,
Қаратөбе, Нартау, Есет, Тасшоқы таулары бар. Көлдері: Соркөл. Кен
қазбаларынан тас көмір, мұнай, фосфорит, құрылыс материалдары, т.б.
кездеседі. Фосфориттен минералды тыңайтқыш өндіретін ірі химия заводы
болған. Климаты өте континенттік, қысқы суық -16 -17С, жазғы +27 +28С.
Жауын-шашынның жылдық мөлшері 200-250 мм. шамасында.

Аудан жерінен оңтүстіктен солтүстікке қарай Елек өзені, Ұлы Қобданың
салалары- Сарықобда, Қарақобда ағып өтеді. Тәңірберген, Талдысай, Есет,
Тамды, Батпақты, Суықсу, Сазды, Темрей, Ащысай өзендер мен өзекшелері бар.
Жері негізінен фосфоритті қара, карбонатты қоңыр, қара қоңыр топырақты
келеді. Мұнда негізінен жусан, бетеге, боз өседі.

1937-1947 жылдары аудан өңірінде 70-тен астам ұжымшар болған,
кейін солардың негізінде егін мал шаруашылығы бағытында 7 ұжымшар, 3
кеңшар, 1 құс кеңшары, 2 аудандық арнайы ауыл шаруашылық бірлестігі
ұйымдасқан. Мал басын арттыруда, астық өндіруде жоғары табысқа жеткені үшін
1967 жылы Красный колос ұжымшары Еңбек Қызыл Ту орденімен марапатталған.
1981 жылы ХХ партсъезд-3047, Ильич атындағы-3564, Красный колос
ұжымшарларында 4437-ірі қара, М.Горький атындағы кеңшарда 23386 қой, Тамды
кеңшарында 8989 шошқа болған. Ауданда 1985 жылы 33592 ірі қара, 15914
шошқа, 983 жылқы, 80372 қой, 2000 жылы 28,1 мың ірі қара, 60 мың қой-ешкі,
71,1 мың шошқа, 3 мың жылқы болды.

Аудандағы тарихи ескерткіштер мен мешіттер: Тама Есет Көкіұлы,
Шәкен, Уәйіс, Данабек, Бақтыбай, Сағидолла, Аралбай, Асқар, Жұмағали,
Сыдық, Қараағаш. Алғашқы мектептер 1903 жылы ашылған, олар Бестамақ
болысындағы (№4 ауылда Арынғазы, №5 ауылда Табантал, №8 ауылда Тастемір )
2000 жылы 36 мектеп, оның 21 орта, 12 негізгі, 3 бастауыш, 1 кәсіптік-
техникалық мектеп болды. 1 балабақша, 2 клуб, 2 кітапхана, аурухана,
шипажай,мәдениет үйі, мұражай бар. "Жұлдыз"- "Звезда" газеті шығарылады,
радиотелехабар қабылдайды. Социалистік Еңбек Ері Н.Мынза, Г.Ф.Федорченко
қызмет істеген. 1990 жылы реформаға сай 239 шаруа қожалықтары, меншік
түрлері бойынша 177 заңды тұлғалар, оның ішінде 85 мемлекеттік, 92 жеке
тұлғалар болды.[1]

Алға ауданы бойынша жер-су атауларының пайда болу тарихы және оларды аталу
ерекшеліктері.
Қарағаш селолық округі - бұл аумақ тұнып тұрған тарих, айта берсе
таусылмайтын шежіре. Бұл жерлерге кешегі кеңес дәуірі кезінде қонысы осы
күнгі Тұзтөбеге жақын жердегі Көгалы, Сөгалы деген жерден қарашекпенділер
алып - беріп қойған, атамыз Төребек Таубайұлы жер қарап, жер таңдап жүріп,
осы Қарағаш өзенеіне келіп, жерді ұнатып, Орынборға барып, осы жерге аки
жасатып әкелген.Ол кісі 1814 жылы туған. 77 жасында қайтыс болған. Қазіргі
Бесобада(Торф) жерленген, құлыптасы тұр. Ол кісі 40 жасында келіп, осы
жерде 30 жылдай қоныс тепкен. Бұл жердің қоныстануына 2006 жылы 150 жыл
толды. Бұл жердегі Қарағашты "Төребек Қарағашы " дейді. Екінші Қарағаш -
Мәртөк ауданында.
Бұрынғы Қарағаш ауыл советіне қараған колхоздар:
ҚҰМДАҚТЫ ҚЫР - Оның аумағына Бесоба елді мекені (Торф) кіреді. Осы
жерден Қарағаш өзені бастау алады, негізгі басында үлкен су көзі бар.
Аймағы Батпақты өзені, жері батпақ, өту қиын болған соң батпақты деп
атаған. Құмдақты қыр дейтыін себебі - қыр тек құмнан тұрады.

Бесоба аумағында Соркөл болды, аумағы 20 гектардай, қазір ол жер
кеуіп, жоқ болуға айналды. Осы жерлерде "Аққұдық", "Ортаңғы құдық" деген
жерлер болған. Қазіргі таңда Аққұдық деген жер жоқ. Ал Ортаңғы құдық бар,
ол қазіргі артезиан немесе Құмдақты қыр су қоймасы. Осы су қоймасынан
Ақтөбе қаласына су тартылып жатыр.

Бұл жерлердің Қара сулары: Иман, Базарғали, Есентемір сулары қазір бар.
Сайлар: Тайкешкен, Тасқұдық, Бекіқұдық, Бесқұдық, Құмсай, Жидексай деген
үлкенді-кішілі сайлары бар.
Бұлақтар: Жауқашар, Мәмбикүл,Тұрлыбай деген бұлақтары бар.
Қарағаш- бұның бастауы жоғарыдан алатын болған соң ортаңғы Қарағаш
делінеді.
Қара су: Оразбай
Сайлар: Жұлқабай, Айтжан, Айтмағанбет.
Суық су: бұл Суық су жерін Қарағашпен қосфп, кезінде "Ударник" деп Тамды
МТС-на қаратты. Суық су деп аталатын себебі: бастауын бұлақтан алады,
Мұздай бұлақ болған соң Суық су өзені дейді.
Сайлар: Наурызәлі, Тіксай.
ҚЫЗЫЛ ӘСКЕР-Бұл ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.