Онтогенездің бөлшектенуі жөніндегі түсінік



1 Ұрық және өскін гүлді өсімдіктердің онтогенезінің бастапқы кезеңі
2 Қос жарнақтылар класындағылардың өскіндерінің пайда болуы
Онтогенездің бөлшектенуі жөніндегі түсінік, акиқат зандылық ретінде өсімдік физиологиясында өте ерте қалыптасқан еді. Бірақ, мұндай бөлшектенудің жалпы пікірі немесе белгісі әлі күнге дейін жасалынған жоқ. Осыған байланысты физиологиялық зерттеулерде және агрономиялық жұмыстарда өсімдік онтогенезінің жекелеген кездерге, сатыларға, кезеңдерге бөлудің түрлі үлгілері қолданылады және де тіршілж айналымдарын белгілеу немесе атау көбінесе практикалық мақсатқа байланысты болады. Айтайық, әр түрлі өсімдіктер мен сорттарды әр жағдайда есіргенде өсу ерекшеліктері мен қарқынын бағу үшін жақсы байқалатын және шаруашылықта маңызы бар өсімдіктерде рет-ретімен морфологиялық өзгерістер болатын әдетте, жаңа мүшелері мен құрамы пайда болатын физиологиялық кезеңдерді белгілелу кеңінен қолданылады. Мысалы, астық дақылдарының даму кезінде өскіннің пайда болғанын, түптенеі бастағанын, түтіктенуін, масақтану немесе шашақтануын, гүлдеуін, сонымен қатар дәнінің сүттенуін, қамырлануын және толық пісуін белгілейді.

Пән: Биология
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 3 бет
Таңдаулыға:   
Ұрық және өскін гүлді өсімдіктердің онтогенезінің бастапқы кезеңі
Онтогенездің бөлшектенуі жөніндегі түсінік, акиқат зандылық ретінде өсімдік физиологиясында өте ерте қалыптасқан еді. Бірақ, мұндай бөлшектенудің жалпы пікірі немесе белгісі әлі күнге дейін жасалынған жоқ. Осыған байланысты физиологиялық зерттеулерде және агрономиялық жұмыстарда өсімдік онтогенезінің жекелеген кездерге, сатыларға, кезеңдерге бөлудің түрлі үлгілері қолданылады және де тіршілж айналымдарын белгілеу немесе атау көбінесе практикалық мақсатқа байланысты болады. Айтайық, әр түрлі өсімдіктер мен сорттарды әр жағдайда есіргенде өсу ерекшеліктері мен қарқынын бағу үшін жақсы байқалатын және шаруашылықта маңызы бар өсімдіктерде рет-ретімен морфологиялық өзгерістер болатын әдетте, жаңа мүшелері мен құрамы пайда болатын физиологиялық кезеңдерді белгілелу кеңінен қолданылады. Мысалы, астық дақылдарының даму кезінде өскіннің пайда болғанын, түптенеі бастағанын, түтіктенуін, масақтану немесе шашақтануын, гүлдеуін, сонымен қатар дәнінің сүттенуін, қамырлануын және толық пісуін белгілейді.
Әр түрлі жағдайда өсімдіктің дамуын дәлірек және егжей-тегжейіне дейін жете бақылау үшін, сабақтың өсу нүктесіндегі морфологиялық және күрыла бастаған генеративтік мүшелердегі езгерістерді негізіне алып белшектеиген үлгі жасалынады
Мысалы, Ф. М. Куперман жасаған үлгіде гүлді өсімдіктердің немесе оның жекелеген еркендерінің дамуы бірінен соң бірі келетін 12 кезеңнен түрады және де алғашқы тертеуі өсу нүктесінің пайда болуын және оның дифференцияланып гүл шоғырының ұрығына айналу үдерісін қамтиды. Кейінгі төрт кезең: гүл шоғырының барлық элементтерінің пайда болуын, оның ішінде гүлдерінің бөлшегін, сонымен қатар олардың жыныстық мүшелерінің құрылуына және дамуын қоса қадағалайды. IX кезен тозаңдану және ұрықтандыру үдерісін, ал Х-ХІІ гүлдеуден тұқымның пісіп жетілуін қамтиды.
Бұл үлгі шектен тыс бөлшектеуге және әр кезеңдердін, шегін айқын шектеуге болмайтындықтан әлденеше рет сыналғанымен, физиологиялық және өсімдік шаруашылығының зерттеулерінде біраз қолдау тапты. Шетелдік әдебиетте осығаи ұқсас, ал кейбіреулерінде бұдан да көбірек белшектелінген үл-гілеркелтіріледі. Жоғарыда айтылғандай, мұндай үлгілер негізінде өсімдіктің даму барысын бақылау үшін қажет. Сонымен қатар онтогенезге жекелеген мүшелердің өсуінің қаркындылығы мен сипатьш, пластикалық заттардың өзгеруі мен қозғалысының бағытын көрсететін кезеңдерді айқындаудың да маңызы өте зор. Мұндай көзкарасқа белгілі мөлшерде жоғары сатыдағы өсімдіктердің дамуын төрт кезеңдерге бөлу дәл келеді: эмбриональды, ювенилъді (жастық), репродуктивтік (піскен, толған) және қарттық. Мұндай бөлімдеуді (бөлшектенуді) онтогенездің барлық түрлеріне қолданса да, оны көпжылдық поликарптық өсімдіктерге қолданған дұрыс болар еді, себебі оларда ювенильді кезең негізінде вегетативтік мүшелердің басымырақ өсуімен, ал жемістенуінің шамалылығымен сипатталынады, репродуктивтік кезең тіршілік кезеңінің үлкен бөлігін алады, қартаю кезеңі бірте-бірте етіп бірнеше жылды қамтиды. Бір жылдық өсімдіктерде, оған ауыл шаруашылығы дақылдарының маңыздылары жатады, аталынған кезендерым шапшаң жүреді және оларды шектеу өте қиын. Сонымен қатар, бұл үлгі енімді кұрауда ерекше рөл атқаратын пластикалық заттардың өзгеруінің және қозғалуының сипаты мен карқынын, онтогенездік ерекшелігін қамтып көрсете алмайды.

Көрсетілген жағдайларға орай осы тарауда бір жылдық өсімдіктерге үйлестіре онтогенезді кезеңдендірудің біразырақ өзгешелеу үлгісі қолданылып отыр. Бұл үлгіге байланысты онтогенез төрт дәуірге немесе кезенге бөлінеді: бірінші кезең тұқымның өнуін және өскіннің пайда болуын қамтиды; екінші -- бұл өсімдіктің қарқынды вегетативтік өсу кезеңі, қоректендіру мүшелерінің пайда болуын және олардың белсенді қызмет жасауын.
Үшінші кезең -- гүл шоғырының және гүлдердің қарқынды
пайда болуын, олардың гулдеуін қамтиды.
Тертінші -- тұқымдарының және жемістерінің пайда болуын, сонымен қатар аналық тармақтардың (өркендердің) немесе тұтас өсімдіктің опат болуын қамтыды.
Әр аталынған кезеңдердін араларын айыру қиын болса да, олар өздерінің метаболизмдік өсуімен және заттар қозғалысының ерекшеліктерімен сипатталынады. Бірінші кезеңді кейде гетеротрофты деп атайды, себебі өсімдік өскін кезеңіне өзіндік функциональды белсенді ассимиляциялық апараты болмағандықтан және ұрықтың өсуі тұқым қорындағы заттар арқылы жүруіне байланысты автотрофты қоректенуге әлі мүмкіншілігі жоқ. Тұқымдардың суды сіңіруің бөртуін, ферменттердің, фитогормондардың, дәрмен-дәрілердің белсенді емес түрлерің әрекетті және белсенді түрге келтіреді. Оттегі бар болса осымен қатарлас тыныс алудың қарқындылығы шапшаң артады, сондықтан жасушаларда белсенді энергияның жиылуы арта түседі. Өне бастағанынан-ақ тұқым ұрығының эпителий (мысалы, бидайда) ұзарып эндоспермнің ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Дамудың қатерлі кезеңдері
Жыныс клеткаларының көбеюі
Жеке даму түсінігі және оның кезеңдері
Анасының соматикалық аурулары
Ұрық жапырақшаларының мүшелермен жүйелердің түзілуі
Сүтқоректілер мен адам ұрығының дамуы. Білікті органдардың қалыптасуы, ұрықтан тыс бөлімдердің түзілуі
Эволюциялық ілімнің негізгі міндеттері
Цитология.Зиянды әрекетерге жасушаның реакциясы.Жасушаның қартаюы мен өлуі
Сүтқоректілердің дамуы
Геннің әрекеті
Пәндер